Sārdhatriśatikālottarāgama

Header

This file is an html transformation of sa_sArdhatrizatikAlottarAgama.xml with a rudimentary header. For a more extensive header please refer to the source file.

Data entry: Dominic Goodall

Contribution: Dominic Goodall

Date of this version: 2020-07-31

Source:

Publisher: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Licence:

This e-text was provided to GRETIL in good faith that no copyright rights have been infringed. If anyone wishes to assert copyright over this file, please contact the GRETIL management at gretil(at)sub(dot)uni-goettingen(dot)de. The file will be immediately removed pending resolution of the claim.

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Interpretive markup:

Notes:

This file has been created by mass conversion of GRETIL's Sanskrit corpus from stkal_au.htm. Due to the heterogeneity of the sources the header markup might be suboptimal. For the sake of transparency the header of the legacy file is documented in the <note> element below:

Sardhatrisatikalottaragama
Based on the edition by N.R. Bhatt:
Sardhatrisatikalottaragama, avec le commentaire de Bhatta Ramakantha.
Pondicherry : Institut Francais d'Indologie 1979.
(Publications de l'Institut Francais d'Indologie, 61)

Input by Dominic Goodall, corrected by Yang Mei

[NOTE by D. Goodall:
The commentary has not been entered.
A small handful of suggested corrections to the edition has been incorporated
and the supplanted readings of the edition have been recorded. But this is not
a new edition of the text and many further corrections could have been suggested
on the basis of the Nepalese sources.]

TEXT WITH PADA MARKERS

Revisions:


Text

bhagavandevadeveśa lokanātha jagatpate
mantratantraṃ tvayā proktaṃ vistarādvastusādhanam // Stk_1.1

alpāyuṣastvime martyā alpavīryālpabuddhayaḥ
alpasattvālpavittāśca lobhamohāsamanvitāḥ // Stk_1.2

alpagranthaṃ mahārthaṃ ca padārthānīkasaṃkulam
vaktumarhasi devaiṣāṃ prasādārthaṃ mama prabho // Stk_1.3

athātaḥ sampravakṣyāmi śāstraṃ paramadurlabham
nāmnā tu vātulāttantrād dadhno ghṛtamivoddhṛtam // Stk_1.4

nādākhyaṃ yatparaṃ bījaṃ sarvabhūteṣvavasthitam
muktidaṃ paramaṃ kiṃ ca divyasiddhipradāyakam // Stk_1.5

tadviditvā mahāsena deśikaḥ pāśahā bhavet
āgopālāṅganā bālā mlecchāḥ prākṛtabhāṣiṇaḥ // Stk_1.6

antarjalagatāḥ sattvāste api nityaṃ bruvanti tam
sthūlaṃ sūkṣmaṃ paraṃ jñātvā karma kuryādyathepsitam // Stk_1.7

sthūlaṃ śabda iti proktaṃ sūkṣmaṃ cintāmayaṃ bhavet
cintayā rahitaṃ yattu tatparaṃ parikīrtitam // Stk_1.8

sāntaṃ sarvagataṃ śūnyaṃ mātrādvādaśake sthitam
brahmāṇi hrasvāḥ proktāni dīrghā hyaṅgāni ṣaṇmukha // Stk_1.9

anusvāro bhavennetraṃ sarveṣāṃ copari sthitaḥ
savisargaṃ bhavedastram anusvāravivarjitam // Stk_1.10

ṣaṣṭhaṃ trayodaśāntaṃ ca pañcame viniyojayet
śivaṃ tattu vijānīyān mantramūrtiṃ sadāśivam // Stk_1.11

ṣaṣṭhamasya dvitīyaṃ tu caturthādyena saṃyutam
dvitīyātpañcamāccaiva ādimaṃ yojayetpunaḥ // Stk_1.12

hanti vighnāñśivāstreṇa śikhayā muktidaṃ smṛtam
etatpāśupataṃ divyaṃ sarvapāśanikṛntanam // Stk_1.13

brahmāṇi ca śivaṃ sāṅgaṃ netraṃ pāśupataṃ ca yat
samāsātkathitaḥ sarvo mantroddhārastvayaṃ śubhaḥ // Stk_1.14

asya mudrāṃ pravakṣyāmi sādhakānāṃ hitāya vai
hastābhyāṃ saṃspṛśetpādād ūrdhvaṃ yāvattu mastakam // Stk_1.15

eṣā mudrā mahāmudrā sarvakāmārthasādhikā
karanyāsaṃ purā kṛtvā mudrābandhaṃ tu kārayet // Stk_1.16

talikāṃ hastapṛṣṭhaṃ ca astrabījena śodhayet
kaniṣṭhāmāditaḥ kṛtvā aṅguṣṭhaṃ cāpyapaścimam // Stk_1.17

brahmāṇi vinyasettatra tathaivāṅgāni yatnataḥ
prāsādaṃ vinyasetpaścād vyāpinaṃ sarvatomukham // Stk_1.18

prathamaḥ paṭalaḥ

antaḥkaraṇavinyāso bhūtaśuddhistathaiva ca
bhūtaśuddhiṃ purā kṛtvā tato 'ntaḥkaraṇaṃ kuru // Stk_2.1

hṛdbījaṃ pārthive yuktaṃ pārthivīṃ dhārayetkramāt
śiro 'psu tejasi śikhāṃ kavacaṃ vāyunā saha // Stk_2.2

astraṃ ca śivasaṃyuktam ākāśaṃ dhārayetsadā
huṃphaḍantena paṭalaṃ bhittvā cordhvaṃ viśeṣataḥ // Stk_2.3

pañcodghātāśca catvāras trayo dvāveka eva ca
dvādaśānte nirālambaṃ vijñānaṃ kevalaṃ sthitam // Stk_2.4

dīkṣāyāṃ tu yathā vatsa tatprayogaṃ samācaret
prakriyāntasthamamṛtaṃ sravantaṃ cintayettataḥ // Stk_2.5

omityanena kamalaṃ yogapīṭhaṃ tadā bhavet
sūryamaṇḍalasaṃkāśam akāraṃ hyātmasambhavam // Stk_2.6

vidyātattvamukāraṃ tu śivatattvaṃ makārajam
puryaṣṭakaṃ ca tanmātraṃ turyātītaṃ sadāśivam // Stk_2.7

cintayetparamaṃ dhāma suṣumnābhinnamastakam
tenāplāvitamātmānaṃ paripūrṇaṃ vicintayet // Stk_2.8

yo 'bhasedīdṛśaṃ martyaḥ samādhiṃ mṛtyunāśanam
na tasya jāyate mṛtyur iti śāstrasya niścayaḥ // Stk_2.9

paścādguroḥ sādhakānāṃ mūrtestu grahaṇaṃ bhavet
īśānādyāstu sadyāntaṃ mūrdhna ārabhya vinyaset // Stk_2.10

netraṃ dattvā tadāvāhyo devadevaḥ sadāśivaḥ
sarvajñaṃ ca tadātmānaṃ cintayettu vicakṣaṇaḥ // Stk_2.11

hṛdayaṃ ca śiraścaiva śikhāṃ kavacameva ca
nyasedastraṃ ca mantrajño yathāsthāneṣvanukramāt // Stk_2.12

hṛdaye 'rcāvidhānaṃ tu nābhau homaṃ prakalpayet
lalāṭe tvīśvaraṃ dhyāyed varadaṃ sarvatomukham // Stk_2.13

yathārcane tathāgnau ca dhyāne snāne tathaiva ca
yathā deve tathā dehe cintayettu vicakṣaṇaḥ // Stk_2.14

kṛtvāntaḥkaraṇaṃ hyevaṃ paścādbāhyaṃ tu ṣaṇmukha
sabāhyantaraṃ kṛtvā paścādyajanamārabhet // Stk_2.15

antaḥkaraṇavinyāsapaṭalaḥ iti dvitīyaḥ paṭalaḥ

ataḥ paraṃ pravakṣyāmi snānaṃ pāpaharaṃ śubham
sakṛjjaptena saṃgṛhya mṛdā astreṇa mantravit // Stk_3.1

malasnānaṃ purā kṛtvā sakṛjjaptvā tu saṃhitām
tāmeva mṛttikāṃ paścād abhimantrya sakṛtsakṛt // Stk_3.2

bhāgatrayaṃ tataḥ kṛtvā ekamastreṇa mantrayet
dvitīyaṃ brahmabhirvatsa śivajaptaṃ tṛtīyakam // Stk_3.3

astrajaptena bhāgena diśāṃ bandhaṃ tu kārayet
śivajaptena tīrthaṃ tu brahmajaptena vigraham // Stk_3.4

kuṇṭhayitvā tataḥ snāyāc chivatīrthasya madhyataḥ
cakravatyupacāreṇa sugandhāmalakādibhiḥ // Stk_3.5

upaspṛśya vidhānena saṃdhyāṃ vandeta sādhakaḥ
mantraiḥ sarvaiḥ sakṛdvatsa upasthānaṃ tu kārayet // Stk_3.6

abhiṣekaṃ purā kṛtvā tataḥ saṃdhyāṃ samācaret
astraṃ na yojayeddehe kṣipettadbahireva ca // Stk_3.7

śarīraṃ śoṣayedvatsa tenātmani na yojayet
vighneṣu pāśajāleṣu sadā yojyaṃ vicakṣaṇaiḥ // Stk_3.8

hṛdayena tato vidvān pitṛdevāṃśca tarpayet
saṃhāraṃ tasya tīrthasya prāsādenaiva kārayet // Stk_3.9

vāruṇasnānaprakaraṇam iti tṛtīyaḥ paṭalaḥ

bhasmasnānaṃ pravakṣyāmi tadūrdhvaṃ ca ṣaḍānana
mantraiḥ sarvaiḥ sakṛdbhasma abhimantrya yathākramam // Stk_4.1

jalasnānaṃ purā kṛtvā astrabījena ṣaṇmukha
vidhisnānaṃ tataḥ kuryān mūrdhna ārabhya mantravit // Stk_4.2

īśānena śiraḥ snāyān mukhaṃ tatpuruṣeṇa tu
hṛdayaṃ bahurūpeṇa guhyaṃ vai guhyakena tu // Stk_4.3

sarvāṅgāṇi tvajātena abhiṣekaṃ tu pañcabhiḥ
upariṣṭātprasādena snānaṃ kurvīta ṣaṇmukha // Stk_4.4

bhasmasnānaprakaraṇam iti caturthaḥ paṭalaḥ

yajanaṃ saṃpravakṣyāmi yathāvidhyanupūrvaśaḥ
bījāṅkuraṃ purā śaktyā paścādānantamāsanam // Stk_5.1

anantaṃ cāntagaṃ kuryāt krameṇaiva ṣaḍānana
hṛdayaṃ karṇikā padmaṃ dharmaṃ jñānādimeva ca // Stk_5.2

vairāgyaṃ ca tathaiśvaryam īśāntaṃ vahnito nyaset
śaktibhiḥ kesaravyūhaṃ hṛdayena ca kalpayet // Stk_5.3

āvāhayettato devaṃ hṛdayena tu ṣaṇmukha
sthāpanaṃ pādyamarghyaṃ ca tathācamanameva ca // Stk_5.4

snapanaṃ pūjanaṃ caiva hṛdayena tu kārayet
uktānuktaṃ ca yatkiñcit tatsarvaṃ hṛdayena tu // Stk_5.5

ekāvaraṇametattu sarvakāmārthasādhanam
sarvatantreṣu sāmānyaṃ sarvajñāneṣu cottamam // Stk_5.6

yajanaprakaraṇam iti pañcamaḥ paṭalaḥ

ataḥ paraṃ pravakṣyāmi agnikāryavidhiṃ kramāt
astreṇollekhanaṃ kuryād varmaṇābhyukṣaṇaṃ tataḥ // Stk_6.1

śaktinyāsaṃ tato darbhair hṛdayenaiva kārayet
hṛdā vai śaktigarbhe tu prakṣipejjātavedasam // Stk_6.2

garbhādhānādikaṃ kṛtvā niṣkṛtiṃ cāpyapaścimām
hṛdayenaiva mantrajñaḥ sarvakarmāṇi kārayet // Stk_6.3

paścātpadmavidhānaṃ tu prāguktaṃ parikalpayet
śivādisarvamantrāṃśca homayedanupūrvaśaḥ // Stk_6.4

agnikāryaprakaraṇam iti ṣaṣṭhaḥ paṭalaḥ

ataḥ paraṃ pravakṣyāmi maṇḍalaṃ sārvakāmikam
bhūmiśodhanaṃ kṛtvā śāstradṛṣṭena karmaṇā // Stk_7.1

adhivāsaṃ tataḥ kṛtvā nakṣatre guruṇānvite
ālikhenmaṇḍalaṃ prājñaḥ sarvasiddhipradaṃ śubham // Stk_7.2

sūtreṇa sumitaṃ kṛtvā caturaśraṃ samantataḥ
madhye padmaṃ pratiṣṭhāpyam aṣṭapatra sakarṇikam // Stk_7.3

ekahastaṃ dvihastaṃ vā caturhastamathāpi vā
svatantravihitaṃ prājño likhedāvaraṇatrayam // Stk_7.4

vāhayetpaścimadvāram ācāryaḥ susamāhitaḥ
āgneyyāṃ kārayetkuṇḍaṃ hastamātrapramāṇataḥ // Stk_7.5

yajñakarmavidhiṃ kuryāt susamiddhe hutāśane
pūrvādārabhya vaktrādīn vinyasedanupūrvaśaḥ // Stk_7.6

pavitrāṇi purā nyasya śivāṅgāni nyasettataḥ
āgneyyāṃ hṛdayaṃ nyasya aiśānyāṃ tu śirastathā // Stk_7.7

nairṛtyāṃ tu śikhā jñeyā kavacaṃ vāyugocare
astra dikṣvatha vinyasya karṇikāyāṃ sadāśivam // Stk_7.8

garbhanyāsavidhiḥ prokto dvitīyāvaraṇe śṛṇu
hṛdā pūrvaṃ samārabhya lokapālānprapūjayet // Stk_7.9

[tṛtīyāvaraṇe 'strāṇi svamantreṇa prapūjayet|]
saṃkṣepeṇa mayā skanda vidhānaṃ parikīrtitam // Stk_7.10

anuktaṃ yadbhavetkiṃcit tatsarvaṃ mūlamāśrayet
evaṃ vidhividhānajño dīkṣākarma samācaret // Stk_7.11

maṇḍalavidhānaprakaraṇam iti sapatamaḥ paṭalaḥ

atha dīkṣāṃ pravakṣyāmi pañcatattvavyavasthitām
pṛthivyāpastathā tejo vāyurākāśameva ca // Stk_8.1

pañcaitāni ca tattvāni yairvyāptamakhilaṃ jagat
sarvatattvāni tatraiva draṣṭavyāni tu sādhakaiḥ // Stk_8.2

brahmāṇḍe tu nivṛttirvai śatarudrāvadhistathā
tadūrdhvaṃ tu pratiṣṭhā syād yāvadavyaktagocaram // Stk_8.3

tato vidyā niyuktā sā yāvadvidyeśvarāntikam
śāntistadūrdhvamadhvānte śaktireva śive pade // Stk_8.4

ajñātvaitāni tattvāni yo dīkṣāṃ kartumicchati
vṛthā pariśramastasya naiva tatphalamāpnuyāt // Stk_8.5

nivṛttiḥ pṛthivī jñeyā pratiṣṭhā āpa ucyate
vidyāṃ tejo vijānīyād vāyuḥ śāntiḥ prakīrtitaḥ // Stk_8.6

śāntyatītā bhavedvyoma tatparaṃ śāntamavyayam
taṃ viditvā mahāsena śvapacānapi dīkṣayet // Stk_8.7

nivṛttiṃ hṛdayenaiva pratiṣṭhāṃ śirasā guruḥ
śivo vidyāṃ tu śikhayā śāntiṃ vai kavacena tu // Stk_8.8

śāntyatītaṃ paraṃ vyoma prāsādena tu homayet
ekaikasya śataṃ homyam ityevaṃ pañca homayet // Stk_8.9

pañcapūrṇāhutīrdadyāt prāsādena tu ṣaṇmukha
prāyaścittaviśuddhyartham aṣṭāvekaikayāhutīḥ // Stk_8.10

astrabījena mantrajño homayedanupūrvaśaḥ
evaṃ samāpyate dīkṣā jananādivivarjitā // Stk_8.11

hutenaiva tu mucyante sādhakā janmabandhanāt
iyamiṣṭirna prakāśyā gopanīyā prayatnataḥ // Stk_8.12

rahasyaṃ sarvatantrāṇām eṣa saṃskāra uttamaḥ
yoninyāsādikaṃ karmoddhāraṇaṃ cāpyapaścimam // Stk_8.13

śodhanānukramaṃ deva kathayasva yathāvidhi
daśa sapta ca ye śodhyāḥ pṛṣṭāścātra tvayā guha // Stk_8.14

yasya yadbījamuktaṃ tu tadvakṣyāmyanupūrvaśaḥ
yonibījaṃ tu hṛdaye kalpayecca yathākramam // Stk_8.15

arcanaṃ prokṣaṇaṃ caiva tāḍanaṃ ca tathā param
saṃdhānaṃ caiva saṃyogaṃ nikṣepaṃ tadanantaram // Stk_8.16

arcanaṃ ca tataḥ kuryād garbhādhānaṃ tathaiva ca
jananaṃ cādhikāraṃ ca bhogaṃ caiva layaṃ tathā // Stk_8.17

svatattve cāhutiśataṃ hṛdayena tu ṣaṇmukha
pāśacchedaṃ tathāstreṇa dadyātpūrṇāhutiṃ tataḥ // Stk_8.18

hṛdayenātra tūddhāraḥ kartavyaścāpyanukramāt
uddhāre prokṣaṇe caiva tāḍane ca tathaiva ca // Stk_8.19

humphaṭkārasamāyuktaṃ kartavyaṃ cānupūrvaśaḥ
saṃdhānaṃ caiva tattvānāṃ kartavyaṃ tu yathākramam // Stk_8.20

tattve tattve tvidaṃ karma eṣa eva vidhikramaḥ
ebhistu śodhitairvatsa vidhiṃ prāpnoti puṣkalam // Stk_8.21

anyathā naiva mucyante vidhihīnāḥ ṣaḍānana
pūrṇāhutipradānaṃ ca kartavyaṃ dhāraṇāyutam // Stk_8.22

amṛtaṃ yatparaṃ vatsa sravantaṃ manasā smaret
dīkṣāprakaraṇe hyetad yojyaṃ sarvatra sarvadā // Stk_8.23

liṅgoddhāravidhāne ca nityasaṃskārakarmasu
paśorgrahaṇamokṣaṃ tu yattvayoktaṃ purānagha // Stk_8.24

pāśā ābhyantarā bāhyāḥ kamsinsthāne kathaṃ sthitāḥ
kasminsthāne tu vicchedyāḥ sadya utkramaṇaṃ katham // Stk_8.25

paśūnāṃ caiva nirdeśaṃ kathayasva maheśvara
ādimasya dvitīyena gṛhītvātmānamātmanā // Stk_8.26

muṣṭinā yāvatsthānaṃ tan nayettaṃ suvicakṣaṇaḥ
viṣuvatsamprayogeṇa brahmādyāste śivāntakāḥ // Stk_8.27

ekatra samatāṃ yānti anyathā tu pṛthakpṛthak
dvādaśānte tu te cchedyāḥ śareṇāstreṇa saṃyutāḥ // Stk_8.28

tadā sāyujyatāṃ yānti samayaiḥ parivarjitāḥ
anirdiṣṭamasaṃjñaṃ ca yatkṛtaṃ tadvṛthā bhavet // Stk_8.29

tamuddiśya kṛtaṃ karma mokṣadaṃ tanna saṃśayaḥ
sūryasya grahaṇe vatsa viṣuvadyogasaṃyutam // Stk_8.30

āyāmānte yadā cchinnaṃ tadā cotkramate dhruvam
manasi grathitāḥ pāśāḥ sūtre maṇigaṇā iva // Stk_8.31

hṛtpadmādyāvattatpadmaṃ manastantuvitānitam
taddṛṣṭvā chedanaṃ kuryān manovṛttyā manaścchidā // Stk_8.32

manasā manasi cchinne jīvaḥ kevalatāṃ vrajet
vistaraṃ tyaja deveśa saṃkṣepātkathayasva me // Stk_8.33

yena vijñātamātreṇa paśūnmocayate kṣaṇāt
vijñātamātreṇa] conj; vijñānamātreṇa Bhatt śṛṇu ṣaṇmukha tattvena yena mokṣo dhruvaṃ bhavet // Stk_8.34

prayogeṇātisūkṣmeṇa yogadṛṣṭena mantravit
divyena yogamārgeṇa śaktiṃ yaḥ prerayettu tām // Stk_8.35

taṃ viditvā mahāsena jīvaṃ prāṇamayaṃ budhaḥ
viṣuvatsamprayogeṇa yojayecchāśvate pade // Stk_8.36

yogaṃ tu viṣuvaṃ prāpya ko na mucyeta bandhanāt
pṛthivyādyabjanāḍīrvai śabdādiguṇavāyubhiḥ // Stk_8.37

ātmādhidevatā mantrāñ jñātvā muktastu mocayet
nāḍīvivarasambandhā ūrdhvanālā hyadhomukhāḥ // Stk_8.38

granthidvayayutāḥ sarve humphaḍantena yojitāḥ
tataścordhvatvamāyānti udghātaiḥ pūrvavadguha // Stk_8.39

kṣmādyānālokya manasā sabāhyābhyantaraṃ punaḥ
tattve tattve niyoktavyā viyuktā nirahaṃkṛtā // Stk_8.40

brahmādyāñśrāvayedvatsa na punarjanmatāṃ vrajet
tejaśceto dvirabhyasya āyāmo bhāskarasya tu // Stk_8.41

tāḍayitvā purā vatsa grahaṇaṃ pūrvavadbhavet
bhittvārgalāṃ nyasedyoniṃ tattvaṃ tattvena saṃdhayet
śaktibhiḥ sampuṭīkṛtya vauṣaḍantena nikṣipet // Stk_8.42

dīkṣāprakaraṇam aṣṭamam

abhiṣekaṃ pravakṣyāmi saṃkṣepānna tu vistarāt
hitāya sādhakendrāṇāṃ parameśena bhāṣitam // Stk_9.1

mṛṇmayaṃ kalaśaṃ hyekaṃ candanena vilepitam
brahmapatrapuṭaṃ vātha padmapatramathāpi vā // Stk_9.2

sarvauṣadhiyutaṃ kṛtvā sarvagandhopaśobhitam
śatamaṣṭottaraṃ japtvā prāsādaṃ sarvatomukham // Stk_9.3

yāgaṃ kṛtvā tu pūrvoktam abhiṣekaṃ tu kārayet
śubhanakṣatradivase muhūrte karaṇānvite // Stk_9.4

bahumaṅgalanirghoṣaiḥ śaṅkhavāditraniḥsvanaiḥ
brahmaghoṣaiśca vividhair nṛttagītasamanvitaiḥ
anujñāto 'bhiṣiktaśca ācāryaḥ pāśahā bhavet // Stk_9.5

abhiṣekaprakaraṇaṃ navamam

nāḍīcakraṃ paraṃ sūkṣmaṃ pravakṣyāmyanupūrvaśaḥ
nābheradhastādyatkandam aṅkurāstatra nirgatāḥ // Stk_10.1

dvāsaptatisahasrāṇi nābhimadhye vyavasthitāḥ
tiryagūrdhvamadhaścaiva vyāptaṃ nābheḥ samantataḥ // Stk_10.2

cakravatsaṃsthitā nāḍyaḥ pradhānā daśa tāsu yāḥ
iḍā ca piṅgalā caiva suṣumnā ca tṛtīyakā // Stk_10.3

gāndhārī hastijihvā ca pūṣā caiva yaśāstathā
alambuṣā kuhūścaiva śaṅkhinī daśamī smṛtā // Stk_10.4

daśa prāṇavahā hyetā nāḍayaḥ parikīrtitāḥ
prāṇo 'pānaḥ samānaśca udāno vyāna eva ca // Stk_10.5

nāgaḥ kūrmo 'tha kṛkaro devadatto dhanaṃjayaḥ
prāṇastu prathamo vāyur navānāmapi sa prabhuḥ // Stk_10.6

prāṇaḥ prāṇamayaḥ prāṇo visargaḥ pūraṇaṃ prati
nityamāpūrayatyeṣa prāṇināmurasi sthitaḥ // Stk_10.7

niśvāsocchvāsakāsaistu prāṇo jīvasamāśritaḥ
prayāṇaṃ kurute yasmāt tasmātprāṇaḥ prakīrtitaḥ // Stk_10.8

apānayatyapānastu āhāraṃ ca nṛṇāmadhaḥ
mūtraśuklamalānvāyur apānastena kīrtitaḥ // Stk_10.9

pītaṃ bhakṣitamāghrātaṃ raktapittakaphādikam
read raktapittakaphānilam with the Nepalese MSS and unpublished Nepalese MSS of Saptaśatika and Dviśatika recensions, according to Sanderson (lecture notes on Tantrasāra) samaṃ nayati gātreṣu samāno nāma mārutaḥ // Stk_10.10

spandatyadharaṃ vaktraṃ netragātraprakopanaḥ
udvejayati marmāṇi udāno nāma mārutaḥ // Stk_10.11

vyāno vināmayatyaṅgaṃ vyāno vyādhiprakopanaḥ
prītervināśakaraṇo vyāpanādvyāna ucyate // Stk_10.12

udgāre nāga ityuktaḥ kūrma unmīlane smṛtaḥ
kṛkarastu kṣute caiva devadatto vijṛmbhaṇe
dhanaṃjayaḥ sthito ghoṣe mṛtasyāpi na muñcati // Stk_10.13

ityetadvāyuvṛndaṃ hṛdi ca vinihitaṃ nābhicakrapratiṣṭhitam niśvāsocchvāsakaiḥ śvasanapuramadhaḥ kampitāghūrṇitaiśca
nityaṃ nityālpajanmā vyasanayati paśuṃ yauvane bālabhāve ākrānto vāyurekaḥ sa jananamaraṇaiḥ krīḍati bhrāntasattvaiḥ // Stk_10.14

nāḍīcakraṃ yathāvasthaṃ pravakṣyāmyanupūrvaśaḥ
daśāraṃ cakramettattu vibhāgo jāyate yathā // Stk_10.15

cakre bhramatyasau jīvo daśasthāneṣvanukramāt
sa jīvo jīvalokasya budhyante naiva mohitāḥ // Stk_10.16

jīvaḥ prayāti daśadhā tena cakraṃ prakīrtitam
nāḍīcakramiti proktaṃ yena saṃkrāmati hyasau // Stk_10.17

hṛdvyomamadhye paṅkajamaṣṭadalaṃ karṇikā ca tasyāntaḥ /
hṛdaye paṅkajamarkendvagnihiraṇyadyotābhāḥ śaktayastasmin // Stk_10.18*

WHAT metre is this?? Bad (because of transmission) āryā.

uparicarī khalu śaktistāsāṃ prāgbhāvinī śivasya tataḥ /
śakticatuṣṭayapaṅkajamadhye puruṣo 'liriva sa līnaḥ // Stk_10.19*

āryā metre

śūnyamarutsaṃdaṃśakagṛhītakaraṇātmako hyubhayato 'pi /
saṃyāti yatra neyaḥ śuṣkadalaṃ māruteneva // Stk_10.20*

bhrāmyati paṅkajamadhye kalācatuṣkātmapāśasaṃruddhaḥ /
golakamiva helābhihatamutpatanaṃ nipātanaṃ kurute // Stk_10.21*

īśvarayogādviṣuvatsaṃkrāntiścaiva siddhisaṃyogāt /
sauraniyogāddakṣiṇamudagayanaṃ cāndrasaṃyogāt // Stk_10.22*

ayane savyāsavye dvau puṭakau yugmato viṣuvadāhuḥ /
saṃkrāntiritaścetaśca gacchatastena samākhyātā // Stk_10.23*

sauraḥ savyo mārgaścāndramasaścetaraḥ samākhyātaḥ /
dhanyo 'bhiṣeka induḥ sauraḥ khalu vahnisaṃdhāne // Stk_10.24*

dhyānādyo viṣuvati ca prāgdalasaṃstho nṛpāvalepī syāt /
tejasvī ca bubhukṣā pīḍā vā jāyate 'gnidikpatre // Stk_10.25*

jāyate] conj; saṃjāyate Bhatt unmetrical

yāmye yāmyo bhāvo nairṛtye nairṛto vinirdiṣṭaḥ /
nairṛtye] conj; nairṛte Bhatt unmetrical vāruṇapatre vāruṇo mārutpatre gato marudbhāvam // Stk_10.26*

saumye saumyo bhāvastvaiśe tvaiśaḥ samākhyātaḥ /
yāṃ yāṃ diśamabhigacchati tadbhāvaṃ nikhilamāyāti // Stk_10.27*

patrāntarālayogācchūnyamivātmā tato bhāti /
iti khalu pudgalacāro nāḍīsadhānamaṇḍalaṃ mukhyam /
kathitamiha siddhihetorboddhyavyaṃ yatnataḥ siddham // Stk_10.28*

nāḍīcakraprakaraṇaṃ daśamam

sa jīvo jīvalokasya jñāyate 'dhyātmago yathā
saṃśayo me mahādeva prasādībhava śūladhṛk // Stk_11.1

jīvasya puruṣākhyasya darśanaṃ śṛṇu ṣaṇmukha
kathayāmi na sandehaḥ putrasnehādviśeṣataḥ // Stk_11.2

saṃkrāntiṃ viṣuvaṃ caiva ahorātrāyanāni ca
adhimāsamṛṇaṃ cāpi ūnarātraṃ dhanaṃ tathā // Stk_11.3

ūnarātraṃ kṣutaṃ jñeyam adhimāso vijṛmbhikā
ṛṇaṃ ca kāso vijñeyo niśvāso dhanamucyate // Stk_11.4

uttaraṃ dakṣiṇaṃ jñeyaṃ vāmadakṣiṇasaṃsthitam
madhye tu viṣuvatproktaṃ puṭadvayaviniḥsṛtam // Stk_11.5

saṃkrāntiḥ punarasyaiva svasthānātsthāna eva ca
iḍā ca piṅgalā caiva amā caiva tṛtīyakā // Stk_11.6

suṣumnā madhyame hyaṅge iḍā vāme prakīrtitā
piṅgalā dakṣiṇe hyaṅge eṣu saṃkrāntirucyate // Stk_11.7

ūrdhvaṃ prāṇo hyahaḥ proktaḥ apāno rātrirucayte
8ab = Niśvāsa-uttarasūtra 5:17cd vibhāgā daśa prāṇasya yo vettyevaṃ sa vedavit // Stk_11.8

āyāmo dehamadhyasthaḥ somagrahaṇamiṣyate
dehātītaṃ tu taṃ vidyād ādityagrahaṇaṃ budhaḥ // Stk_11.9

ayute dve sahasraṃ tu ṣaṭśatāni tathaiva ca
ahorātreṇa yogīndro japasaṃkhyāṃ karoti saḥ // Stk_11.10

prāṇāyāmaṃ samāsena kathayāmi tavākhilam
uccārayettu praṇavaṃ svareṇaikena yogavit // Stk_11.11

udaraṃ pūrayitvā tu vāyunā yāvadīpsitam
prāṇāyāmo bhavedeṣa pūrako dehapūrakaḥ // Stk_11.12

pidhāya sarvadvārāṇi niśvāsocchvāsavarjitaḥ
sampūrṇakumbhavattiṣṭhet prāṇāyāmaḥ sa kumbhakaḥ // Stk_11.13

muñcedvāyuṃ tataścordhvaṃ śvāsenaikena yogavit
niśvāsayogayuktastu yāvadūrdhvaṃ sa recayet // Stk_11.14

recakastveṣa vikhyātaḥ prāṇasaṃśayakārakaḥ
yattaddhṛdi sadā padmam adhomukhamavasthitam // Stk_11.15

vikasatyetadūrdhvaṃ tu pūrakeṇa tu pūritam
ūrdhvasroto bhavetpadmaṃ kumbhakena nirodhitam // Stk_11.16

recakena tathā kṣiptaṃ sadyaḥprāṇahareṇa tu
cf. Kir 59:1 muktvā hṛdayapadmaṃ tu ūrdhvasrotovyavasthitam // Stk_11.17

recito gacchati hyūrdhvaṃ granthiṃ bhittvā kṣaṇena tu
bhittvā kapāladvāraṃ tu jīvo hyūrdhvaṃ tu recitaḥ // Stk_11.18

sadāśivapadaṃ gatvā na bhūyo janma cāpnuyāt
āyāmaḥ kriyate tasya nānyasya tu kadācana
sa jīvo jīvalokasya mayā proktaḥ samāsataḥ // Stk_11.19

ityekādaśaḥ paṭalaḥ

candrāgniriva saṃyuktā ādyā kuṇḍalinī tu yā
hṛtpradeśe tu sā jñeyā aṅkurākāravatsthitā // Stk_12.1

sṛṣṭinyāsaṃ nyasettatra dvirabhyāsapaderitam
sravantaṃ cintayettasminn amṛtaṃ sādhakottamaḥ // Stk_12.2

agnīṣomātmakaṃ sarvaṃ jagatsthāvarajaṅgamam
cintayedviparītaṃ tu siddhikāmaḥ samāhitaḥ // Stk_12.3

svadehaṃ cintayedvidvān divyarūpamanaupamam
yasya yatkarma coddiṣṭaṃ tatkarma paricintayet // Stk_12.4

idaṃ ca yo 'bhyasedevam amṛtaṃ sarvatomukham
acireṇaiva kālena sa siddhiphalabhāgbhavet // Stk_12.5

sṛṣṭinyāsamavijñāya kathaṃ yuñjīta sādhakaḥ
hanyānmuṣṭibhirākāśaṃ tuṣānkuṭṭayatīva saḥ // Stk_12.6

iti dvādaśaḥ paṭalaḥ

athātaḥ sampravakṣyāmi sṛṣṭiṃ mantralipeḥ kramāt
yathā tu sakalo devo niṣkalena samanvitaḥ // Stk_13.1

kalāmutpādayāmāsa sarvamantrapravartikām
oṃkāramūrdhni madhyastha oṃkāravyāpakastathā // Stk_13.2

oṃkāraprathamāṃ rekhāṃ sṛjati prabhuḥ(?)
vidyā nāma kalā sā tu varṇe varṇe vyavasthitā // Stk_13.3

oṃkārasya ukārābhā rekhā yā sampradṛśyate
pratiṣṭhā nāma sā jñeyā ukārākṣarasambhavā // Stk_13.4

mūrdhni tasya bhavedyāsau sūkṣmarekhā nirañjanā
makāro hyabhavattatra nivṛttirnāma sā kalā // Stk_13.5

oṃkāramūrdhni saṃyuktā laya oṃkāramūrdhani
rekheyaṃ vyomni nirvāṇā sā kalā śāntirucyate // Stk_13.6

saṃyogātsamprakāśeta niṣkale sakale sthitā
mūrdhanyākrāna oṃkāre śabdastatra tu jāyate // Stk_13.7

sā śaktiḥ paramā sūkṣmā bindunā sahitā matā
dīpādiva mahattejo visphuliṅgaśikhānvitam // Stk_13.8

nipatantī tridhā yāti śivavidyātmakairyathā
śāntirvidyā pratiṣṭhā ca nivṛttiśceti tāḥ kalāḥ // Stk_13.9

yā kalā rekhinī tatra patitā bindunā saha
savidyeśaḥ śivaḥ prokto devadevaḥ sadāśivaḥ // Stk_13.10

prathamaṃ tasya tadbījaṃ nādabinduritīritam
na jahāti paraṃ sthānaṃ śāśvataṃ dhruvamavyayam // Stk_13.11

binduṃ tadudare kṣiptvā mātṛvatparirakṣati
tasyordhvaṃ vāmapārśve 'tha viṣṇubījaṃ pratiṣṭhitam // Stk_13.12

dakṣiṇaṃ brahmayonistham ekameva tridhā sthitam
pārśvabindudvayopetā sā rekhā madhyataḥ sthitā // Stk_13.13

tatra devaḥ śivaḥ sūkṣmo gūḍhastiṣṭhati śaṃkaraḥ
tadbījaṃ paramaṃ devaṃ śaktigarbho maheśvaraḥ // Stk_13.14

yataḥ pravartate sarvaṃ mantratantraṃ carācaram
avyaktaṃ paramaṃ sūkṣmaṃ śaktidehaṃ nirañjanam // Stk_13.15

śivaṃ tvanādinidhanaṃ yaṃ buddhvā nābhijāyate
dakṣiṇasthaṃ hi yadbījaṃ jñānaśaktiḥ parā hi sā // Stk_13.16

tadbījamaparaṃ brahmā yatra gūḍhaḥ sa tiṣṭhati
vāmago 'tha paro binduḥ kriyāśaktiḥ parā hi sā // Stk_13.17

tatra viṣṇuḥ svayaṃ bīje gūḍhaḥ sūkṣmo nirañjanaḥ
eṣa devo 'pi sargastho visṛṣṭo yaḥ sa śambhunā // Stk_13.18

nigūḍhatvānna paśyanti yena sṛṣṭaṃ carācaram
visargājjāyate sṛṣṭir īśvaraḥ prabhureva saḥ // Stk_13.19

visṛṣṭaṃ yena tadbījaṃ visargastena cocyate
tena cāpūritamidaṃ jagatsarvaṃ ca tanmayam // Stk_13.20

śaktiraśmisamūhena śataśo 'tha sahasraśaḥ
sṛjati grasati hyeṣa saṃyojakaviyojakaḥ // Stk_13.21

jñānaśaktyā ca bhagavān anugṛhṇāti vai śivaḥ
visargācca bhavetsṛṣṭiḥ saṃhāro bindunā saha
nirvāṇaṃ tattvavijñānaṃ tantravistāragocaraḥ // Stk_13.22

mantrasṛṣṭiprakaraṇam

saṃhāraścaiva sṛṣṭiśca sarvaṃ nigaditaṃ prabho
dīkṣitānāṃ gatibhraṃśaṃ saṃkṣepāt kathayasva me // Stk_14.1

māyāvini śaṭhe krūre niḥsattve kalahapriye
gatibhraṃśakare yoge tattvaṃ tacchṛṇu ṣaṇmukha // Stk_14.2

vidhāya mūrdhni kṣiptasya āyāme śaśinaḥ kramāt
pūrvavanmanasālokya gatiṃ tasya nivartayet // Stk_14.3

saṃhārasampuṭaṃ kūṭam ādāvante ṣaḍānana
mātṛkāyāṃ śataṃ hutvā ekaikasya pṛthak pṛthak // Stk_14.4

gatibhraṃśaprakaraṇam

prāsādaṃ nādamutthāpya japedyaḥ satataṃ naraḥ
ṣaṇmāsātprāpnuyātsiddhiṃ yogayukto na saṃśayaḥ // Stk_15.1

gamāgamasya japataḥ sarvapāpakṣayo bhavet
aṇimādiguṇaiśvaryaṃ ṣaṇmāsaistu na saṃśayaḥ // Stk_15.2

gamāgamaṃ viditvā tu mucyate nātra saṃśayaḥ
tanmayastallayo bhūtvā ṣaṇmāsātsiddhimāpnuyāt // Stk_15.3

sthūlaḥ sūkṣmaḥ paraścaiva prāsādaḥ kathito mayā
prāsādaṃ ye na budhyanti te na budhyanti śaṅkaram // Stk_15.4

prāsādabhedaprakaraṇam

ataḥ paraṃ pravakṣyāmi prāsādasya tu lakṣaṇam
hrasvaṃ dīrghaṃ plutaṃ caiva lakṣayenmantravitsadā // Stk_16.1

hrasvo dahati pāpāni dīrgho mokṣaprado bhavet
āpyāyane plutaścaiva bindunā mūrdhni bhūṣitaḥ // Stk_16.2

sthūlabhedāstrayaḥ proktā vaśyoccāṭanamāraṇe
plutena tu sadā vaśyaṃ kurute nātra saṃśayaḥ // Stk_16.3

dīrghastūccāṭayetkṣipraṃ phaṭkāreṇa na saṃśayaḥ
ādāvante ca hrasvasya phaṭkāro māraṇe smṛtaḥ // Stk_16.4

ādāvante ca hṛdayayoga ākarṣaṇe smṛtaḥ
ākarṣayeddhruvaṃ yukto yojanānāṃ śate sthitam // Stk_16.5

evamākarṣayetsādhyaṃ nāma vijñāya tattvataḥ
sādhakasya bhavedbahvī nyūnā sādhyasya kīrtitā // Stk_16.6

evaṃ viditvā medhāvī ākarṣaṃ kurute dhruvam
avijñāya tvidaṃ samyaṅ naiva siddhyate sarvadā // Stk_16.7

yāgaṃ kṛtvā tu pūrvoktaṃ mantrasyārghyaṃ ca dāpayet
arghyaṃ dattvā tu mantrasya japaṃ kuryādvicakṣaṇaḥ // Stk_16.8

devasya dakṣiṇe bhāge pañcalakṣaṃ sthito japet
japānte ghṛtahomastu daśasāhasriko bhavet // Stk_16.9

evamāpyāyito mantraḥ karmayogyo bhavettataḥ
uktānuktāni karmāṇi siddhiṃ yānti na saṃśayaḥ // Stk_16.10

daśalakṣāṇi japato janāḥ svasthānavāsinaḥ
vaśamāyānti te kṣipram iti śāstrasya niścayaḥ // Stk_16.11

tripañcalakṣaṃ japato daśagrāmanivāsinaḥ
te janā vaśamāyānti ātmanā ca dhanena ca // Stk_16.12

evaṃ viṃśatibhirlakṣaiḥ prāsādasya ṣaḍānana
deśadeśādhipānmantrī niyataṃ vaśamānayet // Stk_16.13

lakṣāṇāṃ pañcaviṃśatyā viṣayaṃ vaśamānayet
triṃśallakṣajapādasya vaśo vai maṇḍalī bhavet // Stk_16.14

pañcatriṃśacca lakṣāṇi japanpṛthvīṃ vaśaṃ nayet
catvāriṃśajjapāddevam īkṣate hāṭakeśvaram // Stk_16.15

lakṣāṇi japtvā pañcāśadvidyādharasamo bhavet
tatraiva modate mantrī yāvadābhūtasamplavam // Stk_16.16

prāsādalakṣaṇaprakaraṇaṃ ṣoḍaśam iti ṣoḍaśaḥ paṭalaḥ

adyāpi saṃśayo deva jñānavijñānayoḥ sphuṭam
kathaṃ vā jñāyate jñānaṃ kathaṃ vā jñeyamucyate // Stk_17.1

vijñāya pūrvamādhāraṃ paścādādheyameva ca
ādhārādheyavitprājñaḥ samarthaḥ sarvakarmasu // Stk_17.2

ādhāraḥ puramityuktam ādheyastvīśa ucyate
īśaṃ vijñāya medhāvī sadā yo nandati svayam // Stk_17.3

puryaṣṭakasamāyukto hyadha ūrdhvaṃ sa gacchati
śabdaḥ sparśaśca rūpaṃ ca raso gandhaśca pañcakam // Stk_17.4

buddhirmanastvahaṅkāraḥ puryaṣṭakamudāhṛtam
Note that this definition of the puryaṣṭaka is not accepted by Ram without considerable distortion. yāvadetairna nirmuktaḥ kathaṃ mucyeta bandhanāt // Stk_17.5

brahmaṇi sparśaśabdau tu rasaṃ vai keśave tyajet
rūpagandhau tyajedrudre buddhyahaṅkāramīśvare
mano binduṃ śive tyaktvā ebhirmuktaḥ śivaṃ vrajet // Stk_17.6

vijñānaprakaraṇam iti saptadaśaḥ paṭalaḥ

kālacakravidhānaṃ tu pravakṣyāmyanupūrvaśaḥ
kālacakramiti khyātaṃ yena kālaḥ prabudhyate // Stk_18.1

tryahorātrapracāreṇa trīṇyabdāni sa jīvati
dvyahorātrapracāreṇa jīvedvarṣadvayaṃ tu saḥ // Stk_18.2

ahorātrapracāreṇa abdamekaṃ sa jīvati
aharekaṃ vrajedyasya rātrimekāṃ tathaiva ca // Stk_18.3

ṣaṇmāsājjāyate mṛtyur iti śāstrasya niścayaḥ
dvitīyasyānucāreṇa ahorātraṃ sa jīvati // Stk_18.4

yathā cādyā tathā vāmā madhyamā ca tathaiva ca
kālacakraṃ samākhyātaṃ putrasnehādviśeṣataḥ // Stk_18.5

kālacakraprakaraṇam iti aṣṭādaśaḥ paṭalaḥ

pūrvamevaṃ pratijñātaṃ śivabhedo 'ṣṭadhā sthitaḥ
kathaṃ bhidyeta deveśa tattvataḥ kathaya prabho // Stk_19.1

sakalaṃ niṣkalaṃ śūnyaṃ kalāḍhyaṃ khamalaṅkṛtam
kṣapaṇaṃ ca tathāntasthaṃ kaṇṭhoṣṭhyaṃ cāṣṭamaṃ viduḥ // Stk_19.2

This verse is NisMula 6:6 (f.21verso, line 2) [reading smṛtam for viduḥ]

prāsādaṃ ṣaṣṭhasaṃyuktaṃ ṣaḍantena samanvitam
3b = NisMula 6:7b sakalaṃ sarvabhūtasthaṃ śivatattvaṃ prakīrtitam // Stk_19.3

3cd = NisMula 6:7cd [with @dehasthaṃ for @bhūtasthaṃ]

niṣkrāmati svayaṃ devo dehaṃ tyaktvā samārutaḥ
niṣkalaṃ taṃ vijānīyāt ṣaḍvarṇarahitaṃ śivam // Stk_19.4

4abcd = NisMula 6:8

niśvāsocchvasane hitvā sthito dehe tu kāṣṭhavat
śūnyaṃ taṃ tu vijānīyād dhṛdayena tu bhāvayet // Stk_19.5

5abcd = NisMula 6:9

cumbākāreṇa vaktreṇa yattattvaṃ parikīrtitam
kalāḍhyaṃ taṃ vijānīyād ākāśasthamatha śṛṇu // Stk_19.6

aiśa treatment of ṛ in śṛṇu [making the previous syllable long] 6acd = NisMula 6:10acd

ūrdhvanādasya kṣīṇasya yadantaṃ parikīrtitam
tatrasthaṃ taṃ vijānīyād ākāśena tvalaṅkṛtam // Stk_19.7

7abcd = NisMula 6:11

vyāvṛtenaiva vaktreṇa brūyadevaṃ jagadgurum
duḥkhakṣapaṇamityuktaṃ tatkṣayātkṣapaṇaṃ smṛtam // Stk_19.8

8abcd = NisMula 6:12

adhonādasya kṣīṇasya yadantaṃ parikīrtitam
antasthaṃ taṃ vijānīyād anuccāryaṃ prakīrtitam // Stk_19.9

9abcd = NisMula 6:13

saptavargāṣṭamaṃ koṭiḥ saptamasya dvitīyakam
vargātītaṃ ṣaḍantaṃ ca saptamāttricaturthakam // Stk_19.10

10 = NisMula 6:14

ādimaṃ tu punaryojyaṃ ṣaṣṭhaṃ vai prathamasya tu
khaśekharasamāyuktaṃ kaṇṭhoṣṭhyaṃ cāṣṭamaṃ smṛtam // Stk_19.11

11 = NisMula 6:15

ete bhedāḥ samākhyātā aṇimādiprasādhane
anuccāryamasandigdhaṃ mokṣa ityabhidhīyate // Stk_19.12

śivabhedāṣṭakapratipādanaprakaraṇam ityekonaviṃśaḥ paṭalaḥ

kathaṃ vyāpī adhaścordhvaṃ tiryak caiva kathaṃ bhavet
etanme brūhi tattvena kāruṇyāttvaṃ maheśvara // Stk_20.1

yāvaddehe sthito jantor adhastāvadvyavasthitaḥ
nirgato vyāpayettiryagantasthaḥ sarvataḥ sthitaḥ // Stk_20.2

trimārgāvasthito devaḥ sarvadeheṣu vartate
aviditvā na mucyeta yadyapyetallayo bhavet // Stk_20.3

tattrimārgaṃ tryadhiṣṭhānaṃ sarvadeheṣu vartate
yo vettyevamimāṃ vyāptiṃ sarvavyāpī na saṃśayaḥ // Stk_20.4

na tasya garbhasambhūtir yathā devaḥ prabhāṣate
tāvadbhramati saṃsāre yāvadvyāptiṃ na vindati // Stk_20.5

viditvā vyāpinaṃ jīvaṃ mucyate nātra saṃśayaḥ
yathā tṛṇajalūkā nu tṛṇāgraṃ yāvadāgatā // Stk_20.6

upariṣṭānnirālambā tadvajjīvo 'tra saṃsthitaḥ
ūrdhvaśūnyamadhaḥ śūnyaṃ śūnyaṃ dehāntarasthitam // Stk_20.7

triśūnyaṃ yo vijānāti mucyate sa dhruvaṃ guha
vyāptiścāsya mayā proktā saṃkṣepānna tu vistarāt
ataḥ parataraṃ nāsti vyāpakaṃ vyāpakasya tu // Stk_20.8

vyāptiprakaraṇam iti viṃśaḥ paṭalaḥ

ataḥ paraṃ pravakṣyāmi aṣṭadhā pratyayo yathā
anagnijvalanaṃ caiva vṛkṣasyālabhanaṃ tathā // Stk_21.1

pāśānāṃ stobhanaṃ caiva mahāpātakanāśanam
viṣasaṃharaṇaṃ caiva nirbījakaraṇaṃ tathā // Stk_21.2

grahajvaravināśaśca pratyayo 'ṣṭavidhaḥ smṛtaḥ
evaṃ jñātvā tu vidhivat khyātiḥ sarvatra jāyate // Stk_21.3

praṇavenāgnimadhyastho hakāro hrīṃ tathaiva ca
ādiroṃ ca namaścānte anagnijvalane hitam // Stk_21.4

agniṃ srotasi saṃyojya sahasrodghātasaṃyutam
pañcākṣaraprayogeṇa jvalatyeva na saṃśayaḥ // Stk_21.5

oṃkāraḥ sarvato 'dhastād rephastasyordhvataḥ sthitaḥ
pūrvavatsamprayukto 'yaṃ prayogo bhuvi durlabhaḥ // Stk_21.6

śataiḥ saptabhirudghātair ālabdho mriyate drumaḥ
bhūyasścāpyāyanaṃ tasya vāruṇe srotasi sthitam // Stk_21.7

sa jīvati punarvṛkṣo yathāpūrvaṃ tathaiva saḥ
tādṛgeva punaścāsau kiṃ tu rephavivarjitaḥ // Stk_21.8

āpyāyanavidhau hyeṣa pañcadhā bindudīpitaḥ
aukāramadhyasaṃyuktaḥ praṇavenāntadīpitaḥ // Stk_21.9

īkārādiḥ sa hau madhye vahnimadhyaṃ tataḥ param
prayogo viṣuvatkāle pāśānāṃ stobhakārakaḥ // Stk_21.10

śataiḥ pañcabhirudghātaiḥ patatyeva na saṃśayaḥ
punaścotthāpanaṃ tasya yathā bhavati tacchṛṇu // Stk_21.11

īkārādyantasaṃyuktaṃ hau ca madhye niyojitam
prāṇānusvārasandīptaṃ namo 'ntaṃ praṇavaṃ punaḥ // Stk_21.12

utthāpane prayuñjīta sarvabhūteṣu tattvavit
tāvadbhireva codghātair yojanīyaḥ prayatnataḥ // Stk_21.13

labījaṃ jīvasaṃviṣṭaṃ hakārādyantasaṃsthitam
pūrvavanmadhyasaṃsthaṃ ca vāyubindusamanvitam // Stk_21.14

yadasyārohaṇe proktaṃ gurutvaṃ jāyate yathā
bhūya eva pravakṣyāmi laghutvaṃ jāyate yathā // Stk_21.15

oṃkāro haṃ yakāreṇa hyaukāro haṃ namastathā
tulāpuruṣayogo 'yam udghātairayutena tu // Stk_21.16

sa hakāro vakāreṇa yakāreṇa ca dīpitaḥ
hyau madhye hlīṃ namaścānte vāruṇena tu buddhimat // Stk_21.17

udghātāṣṭaśatenaiva viṣaṃ saṃharati dhruvam
yathāgnijvalane dṛṣṭo nirbījakaraṇe tathā // Stk_21.18

śataiḥ pañcabhirudghātair viśeṣo 'tra vidhīyate
oṃkāramāditaḥ kṛtvā hrūṃkāraṃ tadanantaram // Stk_21.19

hrauṃ hrūṃ ca phaṇṇamaścānte grahāṇāṃ nāśane mataḥ
prayoge vāruṇe mārge udghātāṣṭaśatena tu // Stk_21.20

praṇavādi tato huṃ phaṭ huṃ phaṭ huṃ phaṭ tathaiva ca
phaṭ phaṭ phaṭ phaṭ phaḍevaṃ syād vāruṇena tu buddhimān
udghātāṣṭaśatenaiva kṣipraṃ nāśayati jvaram // Stk_21.21

pratyayaprakaraṇam ityekaviṃśaḥ paṭalaḥ

prāsādaḥ kīdṛśo jñeyo vyāptistasya ca kīdṛśī
śarīraṃ kīdṛśaṃ tasya kathayasva maheśvara // Stk_22.1

prāsādaṃ yo na jānāti pañcamantramahātanum
aṣṭatriṃśatkalopetaṃ nāsāvācārya ucyate // Stk_22.2

prāsādaṃ samyagajñātvā yo dīkṣāṃ kurute guruḥ
adhastācchiṣyamātmānaṃ nayatyatra na saṃśayaḥ // Stk_22.3

prāsādābjaśikhāntastho yastu dīkṣāṃ karoti saḥ
ācāryaḥ saha śiṣyeṇa śivasāyujyamāpnuyāt // Stk_22.4

brahmā viṣṇuśca rudraśca indraścandro bṛhaspatiḥ
prajāpatistathādityaḥ śukraḥ skando bhṛgustathā // Stk_22.5

ye cānye prāṇino devāḥ sarve proktāḥ prasādajāḥ
ete cānye ca bahavo munayaḥ saṃśitavratāḥ // Stk_22.6

dhyāyanti paramaṃ haṃsaṃ prāsādaṃ nāmarūpataḥ
vibhāgaṃ cāsya vakṣyāmi yaṃ dhyātvāmṛtamaśnute // Stk_22.7

sadyaḥ kalāṣṭasaṃyuktam akārākṣarajaṃ viduḥ
vidyādukārajaṃ vāmam aghoraṃ ca makārajam // Stk_22.8

bindujaḥ puruṣo jñeya īśānastu śikhātmajaḥ
evaṃ mantrāstu pañcaite prāsādātsambhavanti ye // Stk_22.9

daśakoṭiḥ sahasrāṇāṃ mantrāṇāmamitaujasām
iṣṭena tu prasādena sarva iṣṭā na saṃśayaḥ // Stk_22.10

mārutā nava śaktyādyā ye mantrāḥ parikīrtitāḥ
prāsādābjasamutpannāḥ sarve cāmoghaśaktayaḥ // Stk_22.11

sadyastu pṛthivī jñeyo vāmo hyāpaḥ prakīrtitaḥ
aghorasteja ityukto vāyustatpuruṣaḥ smṛtaḥ // Stk_22.12

ākāśastu bhavedīśaḥ svayaṃ devo maheśvaraḥ
sadyojātastu ṛgvedo vāmadevo yajuḥ smṛtaḥ // Stk_22.13

aghoraḥ sāmavedaḥ syād atharvaḥ puruṣaḥ smṛtaḥ
pañcamastu paraḥ sūkṣmo vyomavyāpī sadāśivaḥ // Stk_22.14

sadyojātastu vai brahmā vāmo viṣṇuḥ prakīrtitaḥ
aghoro rudradaivatya īśvaraḥ puruṣaḥ smṛtaḥ // Stk_22.15

īśānaḥ śivadaivatyo hṛdayādāvavasthitaḥ
ṣaṣṭhaṃ tu yatparaṃ tattvam asādṛśyaguṇaiḥ sthitam // Stk_22.16

tasya deho na vaktavyaḥ prākṛtairguṇasambhavaiḥ
jñātvā paramaniḥśreṇīṃ pañcasaṃsthānagāminīm // Stk_22.17

jñātameva sakṛdyena vistṛtaṃ tu tadeva tat
tatkāla eva mukto 'sau yadā jñātaṃ hi tatpadam // Stk_22.18

prāsādanirṇayaprakaraṇam iti dvāviṃśaḥ paṭalaḥ

śṛṇu ṣaṇmukha tattvena jñānāmṛtamanuttamam
yanna kasyacidākhyātaṃ nākhyeyaṃ kathayāmi tat // Stk_23.1

dehasthaḥ sakalo jñeyo niṣkalo dehavarjitaḥ
āptopadeśagamyo 'sau sarvataḥ kimapi sthitaḥ // Stk_23.2

haṃsa haṃseti yo brūyad dhaṃso devaḥ sadāśivaḥ
guruvaktrāttu labhyeta pratyakṣaṃ sarvatomukhaḥ // Stk_23.3

tileṣu ca yathā tailaṃ puṣpe gandha iva sthitaḥ
puruṣastu śarīre 'smin sabāhyābhyantare sthitaḥ // Stk_23.4

ulkāhasto yathā kaścid dravyamālokya tāṃ tyajet
jñānena jñeyamālokya tathā jñānaṃ parityajet // Stk_23.5

puṣpaṃ tu sakalaṃ vidyād gandhastasya tu niṣkalaḥ
vṛkṣaṃ tu sakalaṃ vidyāc chāyā tasya tu niṣkalā // Stk_23.6

sakale niṣkalo bhāvaḥ sarvatraiva vyavasthitaḥ
upāyaḥ sakalastadvad upeyaścaiva niṣkalaḥ // Stk_23.7

sakale sakalo bhāvo niṣkale niṣkalastathā
trimātraśca dvimātraśca ekamātrastathaiva ca // Stk_23.8

ardhamātrā parā sūkṣmā tasyā ūrdhvaṃ parātparam
brahmā viṣṇuśca rudraśca īśvaraḥ śiva eva vā // Stk_23.9

pañcadhā pañcadaivatyaḥ sakalaḥ paripaṭhyate
brahmaṇo hṛdayaṃ sthānaṃ kaṇṭhe viṣṇuḥ samāśritaḥ // Stk_23.10

tālumadhye sthito rudro lalāṭastho maheśvaraḥ
nāsāgre tu śivaṃ vidyāt tasyānte tu paraṃ padam // Stk_23.11

nāsāgre MSS i,ī,u,mu; nādānte Bhatt

parasmāttu paraṃ nāsti iti śāstrasya niścayaḥ
gamāgamaḥ kathaṃ tasya kena vā nīyate tu saḥ // Stk_23.12

saṃśayo me mahādeva kathayasva yathārthataḥ
śaktyā tu nīyate jīvas tasminprāpya nivartate // Stk_23.13

asyāntaṃ te pravakṣyāmi śṛṇu ṣaṇmukha tattvataḥ
dehātītaṃ tu tadvidyān nāsāgre dvādaśāṅgulam // Stk_23.14

tadantaṃ tadvijānīyāt tatrastho vyāpayetprabhuḥ
mano 'pyanyatra nikṣiptaṃ cakṣuranyatra pātitam // Stk_23.15

tathāpi yogināṃ yogo hyavicchinnaḥ pravartate
etattatparamaṃ guhyam etattatparamākṣaram // Stk_23.16

nātaḥ parataraṃ kiñcin nātaḥ parataraṃ śivam
nātaḥ parataraṃ jñānam ityāha bhagavāñśivaḥ // Stk_23.17

śivajñānāmṛtaṃ prāpya saṃkṣepānna tu vistarāt
kathito devadevena paramākṣaranirṇayaḥ // Stk_23.18

etatte śivasadbhāvaṃ śivavaktrādviniḥsṛtam
guhyādguhyatamaṃ guhyaṃ gūhanīyaṃ prayatnataḥ // Stk_23.19

nāśiṣyāya pradātavyaṃ nāputrāya kadācana
gurudevāgnibhaktāya nityaṃ muktiratāya ca // Stk_23.20

pradātavyamidaṃ śāstraṃ netarebhyaḥ pradāpayet
dātāsya narakaṃ yāti siddhyecca na kadācana // Stk_23.21

śivāmṛtaṃ mayā khyātaṃ satyaṃ satyamidaṃ tava
evaṃ jñātvā tu medhāvī vicarettu yathāsukham // Stk_23.22

gṛhastho brahmacārī ca vānaprastho 'tha bhaikṣukaḥ
yatra yatra sthito jñānī paramākṣaravit sadā // Stk_23.23

viṣayī viṣayāsakto yāti dehāntake śivam
jñānādevāsya śāstrasya sarvāvastho 'pi mānavaḥ // Stk_23.24

brahmahatyāśvamedhādyaiḥ puṇyapāpairna lipyate
codako bodhakaścaiva mokṣadaśca paraḥ smṛtaḥ // Stk_23.25

ityevaṃ trividho jñeya ācāryastu mahītale
codako darśayenmārgaṃ bodhakaḥ sthānamādiśet
mokṣadastu paraṃ tattvaṃ yajjñātvāmṛtamaśnute // Stk_23.26

jñānāmṛtaprakaraṇam iti trayoviṃśaḥ paṭalaḥ