Liṅgapurāṇa, 1-108

Header

This file is an html transformation of sa_liGgapurANa1-108.xml with a rudimentary header. For a more extensive header please refer to the source file.

Data entry: members of the Sansknet Project

Contribution: members of the Sansknet Project

Date of this version: 2020-07-31

Source:

Publisher: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Licence:

This e-text was provided to GRETIL in good faith that no copyright rights have been infringed. If anyone wishes to assert copyright over this file, please contact the GRETIL management at gretil(at)sub(dot)uni-goettingen(dot)de. The file will be immediately removed pending resolution of the claim.

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Interpretive markup:

Notes:

This file has been created by mass conversion of GRETIL's Sanskrit corpus from lip_1_au.htm. Due to the heterogeneity of the sources the header markup might be suboptimal. For the sake of transparency the header of the legacy file is documented in the <note> element below:

Linga-Purana, Part 1 (Adhy. 1-108)
Based on the edition Bombay : Venkatesvara Steam Press 1906

Input by members of the SANSKNET-project
(www.sansknet.org)

Revised by Oliver Hellwig
according to the ed. Calcutta, 1960 (Gurumandal Series No. XV)

TEXT WITH PADA MARKERS

This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Consequently, many word boundaries are not marked by spaces.

Revisions:

Text

namo rudrāya haraye brahmaṇe paramātmane
pradhānapuruṣeśāya sargasthityantakāriṇe // LiP_1,1.1

nārado 'bhyarcya śaileśe śaṅkaraṃ saṅgameśvare
hiraṇyagarbhe svarlīne hy avimukte mahālaye // LiP_1,1.2

raudre goprekṣake caiva śreṣṭhe pāśupate tathā
vighneśvare ca kedāre tathā gomāyukeśvare // LiP_1,1.3

hiraṇyagarbhe candreśe īśānye ca triviṣṭape
śukreśvare yathānyāyaṃ naimiṣaṃ prayayau muniḥ // LiP_1,1.4

naimiṣeyāstadā dṛṣṭvā nāradaṃ hṛṣṭamānasāḥ
samabhyarcyāsanaṃ tasmai tadyogyaṃ samakalpayan // LiP_1,1.5

so 'pi hṛṣṭo munivarair dattaṃ bheje tadāsanam
sampūjyamāno munibhiḥ sukhāsīno varāsane // LiP_1,1.6

cakre kathāṃ vicitrārthāṃ liṅgamāhātmyamāśritām
etasminnevakāle tu sūtaḥ paurāṇikaḥ svayam // LiP_1,1.7

jagāma naimiṣaṃ dhīmān praṇāmārthaṃ tapasvinām
tasmai sāma ca pūjāṃ ca yathāvaccakrire tadā // LiP_1,1.8

naimiṣeyāstu śiṣyāya kṛṣṇadvaipāyanasya tu
atha teṣāṃ purāṇasya śuśrūṣā samapadyata // LiP_1,1.9

dṛṣṭvā tam ativiśvastaṃ vidvāṃsaṃ romaharṣaṇam
apṛcchaṃśca tataḥ sūtam ṛṣiṃ sarve tapodhanāḥ // LiP_1,1.10

purāṇasaṃhitāṃ puṇyāṃ liṅgamāhātmyasaṃyutām
naimiṣeyā ūcuḥ tvayā sūta mahābuddhe kṛṣṇadvaipāyano muniḥ // LiP_1,1.11

upāsitaḥ purāṇārthaṃ labdhā tasmācca saṃhitā
tasmādbhavantaṃ pṛcchāmaḥ sūta paurāṇikottamam // LiP_1,1.12

purāṇasaṃhitāṃ divyāṃ liṅgamāhātmyasaṃyutām
nārado 'pyasya devasya rudrasya paramātmanaḥ // LiP_1,1.13

kṣetrāṇyāsādya cābhyarcya liṅgāni munipuṅgavaḥ
iha saṃnihitaḥ śrīmān nārado brahmaṇaḥ sutaḥ // LiP_1,1.14

bhavabhakto bhavāṃścaiva vayaṃ vai nāradastathā
asyāgrato muneḥ puṇyaṃ purāṇaṃ vaktumarhasi // LiP_1,1.15

saphalaṃ sādhitaṃ sarvaṃ bhavatā viditaṃ bhavet
evamuktaḥ sa hṛṣṭātmā sūtaḥ paurāṇikottamaḥ // LiP_1,1.16

abhivādyāgrato dhīmān nāradaṃ brahmaṇaḥ sutam
naimiṣeyāṃśca puṇyātmā purāṇaṃ vyājahāra saḥ // LiP_1,1.17

sūta uvāca

namaskṛtya mahādevaṃ brahmāṇaṃ ca janārdanam
munīśvaraṃ tathā vyāsaṃ vaktuṃ liṅgaṃ smarāmyaham // LiP_1,1.18

śabdaṃ brahmatanuṃ sākṣāc chabdabrahmaprakāśakam
varṇāvayavam avyaktalakṣaṇaṃ bahudhā sthitam // LiP_1,1.19

akārokāramakāraṃ sthūlaṃ sūkṣmaṃ parātparam
oṅkārarūpam ṛgvaktraṃ samajihvāsamanvitam // LiP_1,1.20

yajurvedamahāgrīvam atharvahṛdayaṃ vibhum
pradhānapuruṣātītaṃ pralayotpattivarjitam // LiP_1,1.21

tamasā kālarudrākhyaṃ rajasā kanakāṇḍajam
sattvena sarvagaṃ viṣṇuṃ nirguṇatve maheśvaram // LiP_1,1.22

pradhānāvayavaṃ vyāpya saptadhādhiṣṭhitaṃ kramāt
punaḥ ṣoḍaśadhā caiva ṣaḍviṃśakam ajodbhavam // LiP_1,1.23

sargapratiṣṭhāsaṃhāralīlārthaṃ liṅgarūpiṇam
praṇamya ca yathānyāyaṃ vakṣye liṅgodbhavaṃ śubham // LiP_1,1.24

iti śrīlaiṅge mahāpurāṇe prathamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

īśānakalpavṛttāntam adhikṛtya mahātmanā
brahmaṇā kalpitaṃ pūrvaṃ purāṇaṃ laiṅgam uttamam // LiP_1,2.1

granthakoṭipramāṇaṃ tu śatakoṭipravistare
caturlakṣeṇa saṃkṣipte vyāsaiḥ sarvāntareṣu vai // LiP_1,2.2

vyasteṣṭā daśadhā caiva brahmādau dvāparādiṣu
liṅgamekādaśaṃ proktaṃ mayā vyāsācchrutaṃ ca tat // LiP_1,2.3

asyaikādaśasāhasre granthamānamiha dvijāḥ
tasmātsaṃkṣepato vakṣye na śrutaṃ vistareṇa yat // LiP_1,2.4

caturlakṣeṇa saṃkṣipte kṛṣṇadvaipāyanena tu
atraikādaśasāhasraiḥ kathito liṅgasambhavaḥ // LiP_1,2.5

sargaḥ prādhānikaḥ paścāt prākṛto vaikṛtāni ca
aṇḍasyāsya ca sambhūtir aṇḍasyāvaraṇāṣṭakam // LiP_1,2.6

aṇḍodbhavatvaṃ śarvasya rajoguṇasamāśrayāt
viṣṇutvaṃ kālarudratvaṃ śayanaṃ cāpsu tasya ca // LiP_1,2.7

prajāpatīnāṃ sargaś ca pṛthivyuddharaṇaṃ tathā
brahmaṇaś ca divārātram āyuṣo gaṇanaṃ punaḥ // LiP_1,2.8

savanaṃ brahmaṇaścaiva yugakalpaś ca tasya tu
divyaṃ ca mānuṣaṃ varṣam ārṣaṃ vai dhrauvyameva ca // LiP_1,2.9

pitryaṃ pitṝṇāṃ sambhūtir dharmaścāśramiṇāṃ tathā
avṛddhirjagato bhūyo devyāḥ śaktyudbhavastathā // LiP_1,2.10

strīpumbhāvo viriñcasya sargo mithunasambhavaḥ
ākhyāṣṭakaṃ hi rudrasya kathitaṃ rodanāntare // LiP_1,2.11

brahmaviṣṇuvivādaś ca punarliṅgasya sambhavaḥ
śilādasya tapaścaiva vṛtrārerdarśanaṃ tathā // LiP_1,2.12

prārthanā yonijasyātha durlabhatvaṃ sutasya tu
śilādaśakrasaṃvādaḥ padmayonitvameva ca // LiP_1,2.13

bhavasya darśanaṃ caiva tiṣyeṣvācāryaśiṣyayoḥ
vyāsāvatārāś ca tathā kalpamanvantarāṇi ca // LiP_1,2.14

kalpatvaṃ caiva kalpānām ākhyābhedeṣvanukramāt
kalpeṣu kalpe vārāhe vārāhatvaṃ hares tathā // LiP_1,2.15

meghavāhanakalpasya vṛttāntaṃ rudragauravam
punarliṅgodbhavaścaiva ṛṣimadhye pinākinaḥ // LiP_1,2.16

liṅgasyārādhanaṃ snānavidhānaṃ śaucalakṣaṇam
vārāṇasyāś ca māhātmyaṃ kṣetramāhātmyavarṇanam // LiP_1,2.17

bhuvi rudrālayānāṃ tu saṃkhyā viṣṇorgṛhasya ca
antarikṣe tathāṇḍe 'smin devāyatanavarṇanam // LiP_1,2.18

dakṣasya patanaṃ bhūmau punaḥ svārociṣe 'ntare
dakṣaśāpaś ca dakṣasya śāpamokṣastathaiva ca // LiP_1,2.19

kailāsavarṇanaṃ caiva yogaḥ pāśupatas tathā
caturyugapramāṇaṃ ca yugadharmaḥ suvistaraḥ // LiP_1,2.20

saṃdhyāṃśakapramāṇaṃ ca saṃdhyāvṛttaṃ bhavasya ca
śmaśānanilayaścaiva candrarekhāsamudbhavaḥ // LiP_1,2.21

udvāhaḥ śaṃkarasyātha putrotpādanameva ca
maithunātiprasaṅgena vināśo jagatāṃ bhayam // LiP_1,2.22

śāpaḥ satyā kṛto devānpurā viṣṇuṃ ca pālitam
śukrotsargastu rudrasya gāṅgeyodbhava eva ca // LiP_1,2.23

grahaṇādiṣu kāleṣu snāpya liṅgaṃ phalaṃ tathā
kṣubdhadhī ca vivādaś ca dadhīcopendrayos tathā // LiP_1,2.24

utpattirnandināmnā tu devadevasya śūlinaḥ
pativratāyāścākhyānaṃ paśupāśavicāraṇā // LiP_1,2.25

pravṛttilakṣaṇaṃ jñānaṃ nivṛttyadhikṛtā tathā
vasiṣṭhatanayotpattir vāsiṣṭhānāṃ mahātmanām // LiP_1,2.26

munīnāṃ vaṃśavistāro rājñāṃ śaktervināśanam
daurātmyaṃ kauśikasyātha surabherbandhanaṃ tathā // LiP_1,2.27

sutaśoko vasiṣṭhasya arundhatyāḥ pralāpanam
snuṣāyāḥ preṣaṇaṃ caiva garbhasthasya vacas tathā // LiP_1,2.28

parāśarasyāvatāro vyāsasya ca śukasya ca
vināśo rākṣasānāṃ ca kṛto vai śaktisūnunā // LiP_1,2.29

devatāparamārthaṃ tu vijñānaṃ ca prasādataḥ
purāṇakaraṇaṃ caiva pulastyasyājñayā guroḥ // LiP_1,2.30

bhuvanānāṃ pramāṇaṃ ca grahāṇāṃ jyotiṣāṃ gatiḥ
jīvacchrāddhavidhānaṃ ca śrāddhārhāḥ śrāddhameva ca // LiP_1,2.31

nāndīśrāddhavidhānaṃ ca tathādhyayanalakṣaṇam
pañcayajñaprabhāvaś ca pañcayajñavidhis tathā // LiP_1,2.32

rajasvalānāṃ vṛttiś ca vṛttyā putraviśiṣṭatā
maithunasya vidhiścaiva prativarṇamanukramāt // LiP_1,2.33

bhojyābhojyavidhānaṃ ca sarveṣāmeva varṇinām
prāyaścittam aśeṣasya pratyekaṃ caiva vistarāt // LiP_1,2.34

narakāṇāṃ svarūpaṃ ca daṇḍaḥ karmānurūpataḥ
svarginārakiṇāṃ puṃsāṃ cihnaṃ janmāntareṣu ca // LiP_1,2.35

nānāvidhāni dānāni pretarājapuraṃ tathā
kalpaṃ pañcākṣarasyātha rudramāhātmyameva ca // LiP_1,2.36

vṛtrendrayormahāyuddhaṃ viśvarūpavimardanam
śvetasya mṛtyoḥ saṃvādaḥ śvetārthe kālanāśanam // LiP_1,2.37

devadāruvane śambhoḥ praveśaḥ śaṃkarasya tu
sudarśanasya cākhyānaṃ kramasaṃnyāsalakṣaṇam // LiP_1,2.38

śraddhāsādhyo 'tha rudrastu kathitaṃ brahmaṇā tadā
madhunā kaiṭabhenaiva purā hṛtagatervibhoḥ // LiP_1,2.39

brahmaṇaḥ paramaṃ jñānam ādātuṃ mīnatā hareḥ
sarvāvasthāsu viṣṇoś ca jananaṃ līlayaiva tu // LiP_1,2.40

rudraprasādādviṣṇoś ca jiṣṇoścaiva tu sambhavaḥ
manthānadhāraṇārthāya hareḥ kūrmatvamevaca // LiP_1,2.41

saṃkarṣaṇasya cotpattiḥ kauśikyāś ca punarbhavaḥ
yadūnāṃ caiva sambhūtir yādavatvaṃ hareḥ svayam // LiP_1,2.42

bhojarājasya daurātmyaṃ mātulasya harervibhoḥ
bālabhāve hareḥ krīḍā putrārthaṃ śaṃkarārcanam // LiP_1,2.43

nārasya ca tathotpattiḥ kapāle vaiṣṇavāddharāt
bhūbhāranigrahārthe tu rudrasyārādhanaṃ hareḥ // LiP_1,2.44

vainyena pṛthunā bhūmeḥ purā dohapravartanam
devāsure purā labdho bhṛguśāpaś ca viṣṇunā // LiP_1,2.45

kṛṣṇatve dvārakāyāṃ tu nilayo mādhavasya tu
labdho hitāya śāpastu durvāsasyānanāddhareḥ // LiP_1,2.46

vṛṣṇyandhakavināśāya śāpaḥ piṇḍāravāsinām
erakasya tathotpattis tomarasyodbhavas tathā // LiP_1,2.47

erakālābhato 'nyonyaṃ vivāde vṛṣṇivigrahaḥ
līlayā caiva kṛṣṇena svakulasya ca saṃhṛtiḥ // LiP_1,2.48

erakāstrabalenaiva gamanaṃ svecchayaiva tu
brahmaṇaścaiva mokṣasya vijñānaṃ tu suvistaram // LiP_1,2.49

purāndhakāgnidakṣāṇāṃ śakrebhamṛgarūpiṇām
madanasyādidevasya brahmaṇaś cāmarāriṇām // LiP_1,2.50

halāhalasya daityasya kṛtāvajñā pinākinā
jālaṃdharavadhaścaiva sudarśanasamudbhavaḥ // LiP_1,2.51

viṣṇorvarāyudhāvāptis tathā rudrasya ceṣṭitam
tathānyāni ca rudrasya caritāni sahasraśaḥ // LiP_1,2.52

hareḥ pitāmahasyātha śakrasya ca mahātmanaḥ
prabhāvānubhavaścaiva śivalokasya varṇanam // LiP_1,2.53

bhūmau rudrasya lokaṃ ca pātāle hāṭakeśvaram
tapasāṃ lakṣaṇaṃ caiva dvijānāṃ vaibhavaṃ tathā // LiP_1,2.54

ādhikyaṃ sarvamūrtīnāṃ liṅgamūrterviśeṣataḥ
liṅge 'sminnānupūrvyeṇa vistareṇānukīrtyate // LiP_1,2.55

etajjñātvā purāṇasya saṃkṣepaṃ kīrtayettu yaḥ
sarvapāpavinirmukto brahmalokaṃ sa gacchati // LiP_1,2.56

sūta uvāca

aliṅgo liṅgamūlaṃ tu avyaktaṃ liṅgamucyate
aliṅgaḥ śiva ityukto liṅgaṃ śaivamiti smṛtam // LiP_1,3.1

pradhānaṃ prakṛtiśceti yadāhurliṅgamuttamam
gandhavarṇarasairhīnaṃ śabdasparśādivarjitam // LiP_1,3.2

aguṇaṃ dhruvamakṣayyam aliṅgaṃ śivalakṣaṇam
gandhavarṇarasairyuktaṃ śabdasparśādilakṣaṇam // LiP_1,3.3

jagadyoniṃ mahābhūtaṃ sthūlaṃ sūkṣmaṃ dvijottamāḥ
vigraho jagatāṃ liṅgam aliṅgād abhavatsvayam // LiP_1,3.4

saptadhācāṣṭadhā caiva tathaikādaśadhā punaḥ
liṅgānyaliṅgasya tathā māyayā vitatāni tu // LiP_1,3.5

tebhyaḥ pradhānadevānāṃ trayamāsīcchivātmakam
ekasmāttriṣvabhūdviśvam ekena parirakṣitam // LiP_1,3.6

ekenaiva hṛtaṃ viśvaṃ vyāptaṃ tvevaṃ śivena tu
aliṅgaṃ caiva liṅgaṃ ca liṅgāliṅgāni mūrtayaḥ // LiP_1,3.7

yathāvatkathitāścaiva tasmādbrahma svayaṃ jagat
aliṅgī bhagavān bījī sa eva parameśvaraḥ // LiP_1,3.8

bījaṃ yoniś ca nirbījaṃ nirbījo bījamucyate
bījayonipradhānānām ātmākhyā vartate tviha // LiP_1,3.9

paramātmā munirbrahma nityabuddhasvabhāvataḥ
viśuddho 'yaṃ tathā rudraḥ purāṇe śiva ucyate // LiP_1,3.10

śivena dṛṣṭā prakṛtiḥ śaivī samabhavaddvijāḥ
sargādau sā guṇairyuktā purāvyaktā svabhāvataḥ // LiP_1,3.11

avyaktādiviśeṣāntaṃ viśvaṃ tasyāḥ samucchritam
viśvadhātrī tvajākhyā ca śaivī sā prakṛtiḥ smṛtā // LiP_1,3.12

tāmajāṃ lohitāṃ śuklāṃ kṛṣṇāmekāṃ bahuprajām
janitrīmanuśete sma juṣamāṇaḥ svarūpiṇīm // LiP_1,3.13

tāmevājāmajo 'nyastu bhuktabhogāṃ jahāti ca
ajā janitrī jagatāṃ sājena samadhiṣṭhitā // LiP_1,3.14

prādurbabhūva sa mahān puruṣādhiṣṭhitasya ca
ajājñayā pradhānasya sargakāle guṇais tribhiḥ // LiP_1,3.15

sisṛkṣayā codyamānaḥ praviśyāvyaktamavyayam
vyaktasṛṣṭiṃ vikurute cātmanādhiṣṭhito mahān // LiP_1,3.16

mahatastu tathā vṛttiḥ saṃkalpādhyavasāyikā
mahatas triguṇas tasmād ahaṃkāro rajo 'dhikaḥ // LiP_1,3.17

tenaiva cāvṛtaḥ samyag ahaṃkāras tamo 'dhikaḥ
mahato bhūtatanmātraṃ sargakṛdvai babhūva ca // LiP_1,3.18

ahaṃkārācchabdamātraṃ tasmādākāśamavyayam
saśabdamāvṛṇotpaścād ākāśaṃ śabdakāraṇam // LiP_1,3.19

tanmātrādbhūtasargaś ca dvijāstvevaṃ prakīrtitaḥ
sparśamātraṃ tathākāśāt tasmādvāyur mahānmune // LiP_1,3.20

tasmācca rūpamātraṃ tu tato 'gniśca rasastataḥ
rasādāpaḥ śubhāstābhyo gandhamātraṃ dharā tataḥ // LiP_1,3.21

āvṛṇoddhi tathākāśaṃ sparśamātraṃ dvijottamāḥ
āvṛṇodrūpamātraṃ tu vāyurvāti kriyātmakaḥ // LiP_1,3.22

āvṛṇodrasamātraṃ vai devaḥ sākṣādvibhāvasuḥ
āvṛṇvānā gandhamātram āpaḥ sarvarasātmikāḥ // LiP_1,3.23

kṣmā sā pañcaguṇā tasmād ekonā rasasambhavāḥ
triguṇo bhagavānvahnir dviguṇaḥ sparśasambhavaḥ // LiP_1,3.24

avakāśastato deva ekamātrastu niṣkalaḥ
tanmātrādbhūtasargaś ca vijñeyaś ca parasparam // LiP_1,3.25

vaikārikaḥ sāttviko vai yugapatsampravartate
sargas tathāpyahaṃkārād evamatra prakīrtitaḥ // LiP_1,3.26

pañca buddhīndriyāṇyasya pañca karmendriyāṇi tu
śabdādīnāmavāptyarthaṃ manaścaivobhayātmakam // LiP_1,3.27

mahadādiviśeṣāntā hy aṇḍamutpādayanti ca
jalabudbudavattasmād avatīrṇaḥ pitāmahaḥ // LiP_1,3.28

sa eva bhagavān rudro viṣṇurviśvagataḥ prabhuḥ
tasminnaṇḍe tvime lokā antarviśvamidaṃ jagat // LiP_1,3.29

aṇḍaṃ daśaguṇenaiva vāriṇā prāvṛtaṃ bahiḥ
āpo daśaguṇenaiva tadbāhyastejasā vṛtāḥ // LiP_1,3.30

tejo daśaguṇenaiva bāhyato vāyunā vṛtam
vāyurdaśaguṇenaiva bāhyato nabhasā vṛtaḥ // LiP_1,3.31

ākāśenāvṛto vāyur ahaṃkāreṇa śabdajaḥ
mahatā śabdaheturvai pradhānenāvṛtaḥ svayam // LiP_1,3.32

saptāṇḍāvaraṇānyāhus tasyātmā kamalāsanaḥ
koṭikoṭiyutānyatra cāṇḍāni kathitāni tu // LiP_1,3.33

tatratatra caturvaktrā brahmāṇo harayo bhavāḥ
sṛṣṭāḥ pradhānena tadā labdhvā śambhostu saṃnidhim // LiP_1,3.34

layaścaiva tathānyonyam āndyantam iti kīrtitam
sargasya pratisargasya sthiteḥ kartā maheśvaraḥ // LiP_1,3.35

sarge ca rajasā yuktaḥ sattvasthaḥ pratipālane
pratisarge tamodriktaḥ sa eva trividhaḥ kramāt // LiP_1,3.36

ādikartā ca bhūtānāṃ saṃhartā paripālakaḥ
tasmānmaheśvaro devo brahmaṇo 'dhipatiḥ śivaḥ // LiP_1,3.37

sadāśivo bhavo viṣṇur brahmā sarvātmako yataḥ
ekadaṇḍe tathā lokā ime kartā pitāmahaḥ // LiP_1,3.38

prākṛtaḥ kathitastveṣa puruṣādhiṣṭhito mayā
sargaś cābuddhipūrvastu dvijāḥ prāthamikaḥ śubhaḥ // LiP_1,3.39

sūta uvāca

atha prāthamikasyeha yaḥ kālastadahaḥ smṛtam
sargasya tādṛśī rātriḥ prākṛtasya samāsataḥ // LiP_1,4.1

divā sṛṣṭiṃ vikurute rajanyāṃ pralayaṃ vibhuḥ
aupacārikamasyaitad ahorātraṃ na vidyate // LiP_1,4.2

divā vikṛtayaḥ sarve vikārā viśvadevatāḥ
prajānāṃ patayaḥ sarve tiṣṭhantyanye maharṣayaḥ // LiP_1,4.3

rātrau sarve pralīyante niśānte sambhavanti ca
ahastu tasya vaikalpo rātristādṛgvidhā smṛtā // LiP_1,4.4

caturyugasahasrānte manavastu caturdaśa
catvāri tu sahasrāṇi vatsarāṇāṃ kṛtaṃ dvijāḥ // LiP_1,4.5

tāvacchatī ca vai saṃdhyā saṃdhyāṃśaś ca kṛtasya tu
triśatī dviśatī saṃdhyā tathā caikaśatī kramāt // LiP_1,4.6

aṃśakaḥ ṣaṭśataṃ tasmāt kṛtasaṃdhyāṃśakaṃ vinā
tridvyekasāhasramito vinā saṃdhyāṃśakena tu // LiP_1,4.7

tretādvāparatiṣyāṇāṃ kṛtasya kathayāmi vaḥ
nimeṣapañcadaśakā kāṣṭhā svasthasya suvratāḥ // LiP_1,4.8

martyasya cākṣṇostasyāś ca tatas triṃśatikā kalā
kalātriṃśatiko viprā muhūrta iti kalpitaḥ // LiP_1,4.9

muhūrtapañcadaśikā rajanī tādṛśaṃ tvahaḥ
pitrye rātryahanī māsaḥ pravibhāgastayoḥ punaḥ // LiP_1,4.10

kṛṣṇapakṣastvahasteṣāṃ śuklaḥ svapnāya śarvarī
triṃśadye mānuṣā māsāḥ pitryo māsastu sa smṛtaḥ // LiP_1,4.11

śatāni trīṇi māsānāṃ ṣaṣṭyā cāpyadhikāni vai
pitryaḥ saṃvatsaro hyeṣa mānuṣeṇa vibhāvyate // LiP_1,4.12

mānuṣeṇaiva mānena varṣāṇāṃ yacchataṃ bhavet
pitṝṇāṃ trīṇi varṣāṇi saṃkhyātānīha tāni vai // LiP_1,4.13

daśa vai dvyadhikā māsāḥ pitṛsaṃkhyeha saṃsmṛtā
laukikenaiva mānena abdo yo mānuṣaḥ smṛtaḥ // LiP_1,4.14

etaddivyamahorātram iti laiṅge 'tra paṭhyate
divye rātryahanī varṣaṃ pravibhāgastayoḥ punaḥ // LiP_1,4.15

ahastatrodagayanaṃ rātriḥ syāddakṣiṇāyanam
ete rātryahanī divye prasaṃkhyāte viśeṣataḥ // LiP_1,4.16

triṃśadyāni tu varṣāṇi divyo māsastu sa smṛtaḥ
mānuṣaṃ tu śataṃ viprā divyamāsāstrayastu te // LiP_1,4.17

daśa caiva tathāhāni divyo hyeṣa vidhiḥ smṛtaḥ
trīṇi varṣaśatānyeva ṣaṣṭivarṣāṇi yāni tu // LiP_1,4.18

divyaḥ saṃvatsaro hyeṣa mānuṣeṇa prakīrtitaḥ
trīṇi varṣasahasrāṇi mānuṣāṇi pramāṇataḥ // LiP_1,4.19

triṃśadanyāni varṣāṇi mataḥ saptarṣivatsaraḥ
nava yāni sahasrāṇi varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu // LiP_1,4.20

anyāni navatīścaiva dhrauvaḥ saṃvatsarastu saḥ
ṣaṭtriṃśattu sahasrāṇi varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu // LiP_1,4.21

varṣāṇāṃ tacchataṃ jñeyaṃ divyo hyeṣa vidhiḥ smṛtaḥ
trīṇyeva niyutānyāhur varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu // LiP_1,4.22

ṣaṣṭiścaiva sahasrāṇi saṃkhyātāni tu saṃkhyayā
divyaṃ varṣasahasraṃ tu prāhuḥ saṃkhyāvido janāḥ // LiP_1,4.23

divyenaiva pramāṇena yugasaṃkhyāprakalpanam
pūrvaṃ kṛtayugaṃ nāma tatastretā vidhīyate // LiP_1,4.24

dvāparaśca kaliścaiva yugānyetāni suvratāḥ
atha saṃvatsarā dṛṣṭā mānuṣeṇa pramāṇataḥ // LiP_1,4.25

kṛtasyādyasya viprendrā divyamānena kīrtitam
sahasrāṇāṃ śatānyāsaṃś caturdaśa ca saṃkhyayā // LiP_1,4.26

catvāriṃśatsahasrāṇi tathānyāni kṛtaṃ yugam
tathā daśasahasrāṇāṃ varṣāṇāṃ śatasaṃkhyayā // LiP_1,4.27

aśītiś ca sahasrāṇi kālastretāyugasya ca
saptaiva niyutānyāhur varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu // LiP_1,4.28

viṃśatiś ca sahasrāṇi kālastu dvāparasya ca
tathā śatasahasrāṇi varṣāṇāṃ trīṇi saṃkhyayā // LiP_1,4.29

ṣaṣṭiścaiva sahasrāṇi kālaḥ kaliyugasya tu
evaṃ caturyugaḥ kāla ṛte saṃdhyāṃśakātsmṛtaḥ // LiP_1,4.30

niyutānyeva ṣaṭtriṃśan niraṃśāni tu tāni vai
catvāriṃśattathā trīṇi niyutānīha saṃkhyayā // LiP_1,4.31

viṃśatiś ca sahasrāṇi saṃdhyāṃśaś ca caturyugaḥ
evaṃ caturyugākhyānāṃ sādhikā hyekasaptatiḥ // LiP_1,4.32

kṛtatretādiyuktānāṃ manorantaramucyate
manvantarasya saṃkhyā ca varṣāgreṇa prakīrtitā // LiP_1,4.33

triṃśatkoṭyastu varṣāṇāṃ mānuṣeṇa dvijottamāḥ
saptaṣaṣṭistathānyāni niyutānyadhikāni tu // LiP_1,4.34

viṃśatiś ca sahasrāṇi kālo 'yam adhikaṃ vinā
manvantarasya saṃkhyaiṣā laiṅge 'sminkīrtitā dvijāḥ // LiP_1,4.35

caturyugasya ca tathā varṣasaṃkhyā prakīrtitā
caturyugasahasraṃ vai kalpaścaiko dvijottamāḥ // LiP_1,4.36

niśānte sṛjate lokān naśyante niśi jantavaḥ
tatra vaimānikānāṃ tu aṣṭāviṃśatikoṭayaḥ // LiP_1,4.37

manvantareṣu vai saṃkhyā sāntareṣu yathātathā
trīṇi koṭiśatānyāsan koṭyo dvinavatis tathā // LiP_1,4.38

kalpe 'tīte tu vai viprāḥ sahasrāṇāṃ tu saptatiḥ
punastathāṣṭasāhasraṃ sarvatraiva samāsataḥ // LiP_1,4.39

kalpāvasānikāṃstyaktvā pralaye samupasthite
maharlokāt prayāntyete janalokaṃ janāstataḥ // LiP_1,4.40

koṭīnāṃ dve sahasre tu aṣṭau koṭiśatāni tu
dviṣaṣṭiś ca tathā koṭyo niyutāni ca saptatiḥ // LiP_1,4.41

kalpārdhasaṃkhyā divyā vai kalpamevaṃ tu kalpayet
kalpānāṃ vai sahasraṃ tu varṣamekamajasya tu // LiP_1,4.42

varṣāṇāmaṣṭasāhasraṃ brāhmaṃ vai brahmaṇo yugam
savanaṃ yugasāhasraṃ sarvadevodbhavasya tu // LiP_1,4.43

savanānāṃ sahasraṃ tu trividhaṃ triguṇaṃ tathā
brahmaṇastu tathā proktaḥ kālaḥ kālātmanaḥ prabho // LiP_1,4.44

bhavodbhavastapaścaiva bhavyo rambhaḥ kratuḥ punaḥ
ṛturvahnirhavyavāhaḥ sāvitraḥ śuddha eva ca // LiP_1,4.45

uśikaḥ kuśikaścaiva gāndhāro munisattamāḥ
ṛṣabhaś ca tathā ṣaḍjo majjālīyaś ca madhyamaḥ // LiP_1,4.46

vairājo vai niṣādaś ca mukhyo vai meghavāhanaḥ
pañcamaścitrakaścaiva ākūtir jñāna eva ca // LiP_1,4.47

manaḥ sudarśo bṛṃhaś ca tathā vai śvetalohitaḥ
raktaś ca pītavāsāś ca asitaḥ sarvarūpakaḥ // LiP_1,4.48

evaṃ kalpāstu saṃkhyātā brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
koṭikoṭisahasrāṇi kalpānāṃ munisattamāḥ // LiP_1,4.49

gatāni tāvaccheṣāṇi aharniśyāni vai punaḥ
parānte vai vikārāṇi vikāraṃ yānti viśvataḥ // LiP_1,4.50

vikārasya śivasyājñāvaśenaiva tu saṃhṛtiḥ
saṃhṛte tu vikāre ca pradhāne cātmani sthite // LiP_1,4.51

sādharmyeṇāvatiṣṭhete pradhānapuruṣāvubhau
guṇānāṃ caiva vaiṣamye viprāḥ sṛṣṭiriti smṛtā // LiP_1,4.52

sāmye layo guṇānāṃ tu tayorheturmaheśvaraḥ
līlayā devadevena sargāstvīdṛgvidhāḥ kṛtāḥ // LiP_1,4.53

asaṃkhyātāś ca saṃkṣepāt pradhānād anvadhiṣṭhitāt
asaṃkhyātāś ca kalpākhyā hy asaṃkhyātāḥ pitāmahāḥ // LiP_1,4.54

harayaścāpyasaṃkhyātās tv eka eva maheśvaraḥ
pradhānādipravṛttāni līlayā prākṛtāni tu // LiP_1,4.55

guṇātmikā ca tadvṛttis tasya devasya vai tridhā
aprākṛtasya tasyādir madhyāntaṃ nāsti cātmanaḥ // LiP_1,4.56

pitāmahasyātha paraḥ parārdhadvayasaṃmitaḥ
divā sṛṣṭaṃ tu yatsarvaṃ niśi naśyati cāsya tat // LiP_1,4.57

bhūrbhuvaḥsvarmahastatra naśyate cordhvato na ca
rātrau caikārṇave brahmā naṣṭe sthāvarajaṅgame // LiP_1,4.58

suṣvāpāmbhasi yastasmān nārāyaṇa iti smṛtaḥ
śarvaryante prabuddho vai dṛṣṭvā śūnyaṃ carācaram // LiP_1,4.59

sraṣṭuṃ tadā matiṃ cakre brahmā brahmavidāṃ varaḥ
udakairāplutāṃ kṣmāṃ tāṃ samādāya sanātanaḥ // LiP_1,4.60

pūrvavatsthāpayāmāsa vārāhaṃ rūpamāsthitaḥ
nadīnadasamudrāṃś ca pūrvavaccākarotprabhuḥ // LiP_1,4.61

kṛtvā dharāṃ prayatnena nimnonnativivarjitām
dharāyāṃ so 'cinotsarvān girīn dagdhān purāgninā // LiP_1,4.62

bhūrādyāṃś caturo lokān kalpayāmāsa pūrvavat
sraṣṭuṃ ca bhagavāṃścakre tadā sraṣṭā punarmatim // LiP_1,4.63

sūta uvāca

yadā sraṣṭuṃ matiṃ cakre mohaścāsīnmahātmanaḥ
dvijāś ca buddhipūrvaṃ tu brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ // LiP_1,5.1

tamo moho mahāmohas tāmisraścāndhasaṃjñitaḥ
avidyā pañcadhā hyeṣā prādurbhūtā svayambhuvaḥ // LiP_1,5.2

avidyayā munergrastaḥ sargo mukhya iti smṛtaḥ
asādhaka iti smṛtvā sargo mukhyaḥ prajāpatiḥ // LiP_1,5.3

abhyamanyata so 'nyaṃ vai nagā mukhyodbhavāḥ smṛtāḥ
tridhā kaṇṭho munestasya dhyāyato vai hyavartata // LiP_1,5.4

prathamaṃ tasya vai jajñe tiryaksroto mahātmanaḥ
ūrdhvasrotaḥ parastasya sāttvikaḥ sa iti smṛtaḥ // LiP_1,5.5

arvāksroto 'nugrahaś ca tathā bhūtādikaḥ punaḥ
brahmaṇo mahatastvādyo dvitīyo bhautikas tathā // LiP_1,5.6

sargastṛtīyaścaindriyas turīyo mukhya ucyate
tiryagyonyaḥ pañcamastu ṣaṣṭho daivika ucyate // LiP_1,5.7

saptamo mānuṣo viprā aṣṭamo 'nugrahaḥ smṛtaḥ
navamaścaiva kaumāraḥ prākṛtā vaikṛtāstvime // LiP_1,5.8

purastādasṛjaddevaḥ sanandaṃ sanakaṃ tathā
sanātanaṃ muniśreṣṭhā naiṣkarmyeṇa gatāḥ param // LiP_1,5.9

marīcibhṛgvaṅgirasaḥ pulastyaṃ pulahaṃ kratum
dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca so 'sṛjadyogavidyayā // LiP_1,5.10

navaite brahmaṇaḥ putrā brahmajñā brāhmaṇottamāḥ
brahmavādina evaite brahmaṇaḥ sadṛśāḥ smṛtāḥ // LiP_1,5.11

saṃkalpaścaiva dharmaś ca hy adharmo dharmasaṃnidhiḥ
dvādaśaiva prajāstvetā brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ // LiP_1,5.12

ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca sasarjādau sanātanaḥ
tāvūrdhvaretasau divyau cāgrajau brahmavādinau // LiP_1,5.13

kumārau brahmaṇas tulyau sarvajñau sarvabhāvinau
vakṣye bhāryākulaṃ teṣāṃ munīnāmagrajanmanām // LiP_1,5.14

samāsato muniśreṣṭhāḥ prajāsambhūtimeva ca
śatarūpāṃ tu vai rājñīṃ virājamasṛjatprabhuḥ // LiP_1,5.15

svāyambhuvāttu vai rājñī śatarūpā tvayonijā
lebhe putradvayaṃ puṇyā tathā kanyādvayaṃ ca sā // LiP_1,5.16

uttānapādo hyavaro dhīmāñjyeṣṭhaḥ priyavrataḥ
jyeṣṭhā variṣṭhā tvākūtiḥ prasūtiścānujā smṛtā // LiP_1,5.17

upayeme tadākūtiṃ rucirnāma prajāpatiḥ
prasūtiṃ bhagavāndakṣo lokadhātrīṃ ca yoginīm // LiP_1,5.18

dakṣiṇāsahitaṃ yajñam ākūtiḥ suṣuve tathā
dakṣiṇā janayāmāsa divyā dvādaśa putrikāḥ // LiP_1,5.19

prasūtiḥ suṣuve dakṣāc caturviṃśatikanyakāḥ
śraddhāṃ lakṣmīṃ dhṛtiṃ puṣṭiṃ tuṣṭiṃ medhāṃ kriyāṃ tathā // LiP_1,5.20

buddhiṃ lajjāṃ vapuḥśāntiṃ siddhiṃ kīrtiṃ mahātapāḥ
khyātiṃ śāntiṃ ca sambhūtiṃ smṛtiṃ prītiṃ kṣamāṃ tathā // LiP_1,5.21

saṃnatiṃ cānasūyāṃ ca ūrjāṃ svāhāṃ surāraṇim
svadhāṃ caiva mahābhāgāṃ pradadau ca yathākramam // LiP_1,5.22

śraddhādyāścaiva kīrtyantās trayodaśa sudārikāḥ
dharmaṃ prajāpatiṃ jagmuḥ patiṃ paramadurlabhāḥ // LiP_1,5.23

upayeme bhṛgurdhīmān khyātiṃ tāṃ bhārgavāraṇim
sambhūtiṃ ca marīcistu smṛtiṃ caivāṅgirā muniḥ // LiP_1,5.24

prītiṃ pulastyaḥ puṇyātmā kṣamāṃ tāṃ pulaho muniḥ
kratuś ca saṃnatiṃ dhīmān atristāṃ cānasūyakām // LiP_1,5.25

ūrjāṃ vasiṣṭho bhagavān variṣṭho vārijekṣaṇām
vibhāvasus tathā svāhāṃ svadhāṃ vai pitaras tathā // LiP_1,5.26

putrīkṛtā satī yā sā mānasī śivasambhavā
dakṣeṇa jagatāṃ dhātrī rudramevāsthitā patim // LiP_1,5.27

ardhanārīśvaraṃ dṛṣṭvā sargādau kanakāṇḍajaḥ
vibhajasveti cāhādau yadā jātā tadābhavat // LiP_1,5.28

tasyāścaivāṃśajāḥ sarvāḥ striyastribhuvane tathā
ekādaśāvidhā rudrās tasya cāṃśodbhavās tathā // LiP_1,5.29

strīliṅgamakhilaṃ sā vai puṃliṅgaṃ nīlalohitaḥ
taṃ dṛṣṭvā bhagavān brahmā dakṣamālokya suvratām // LiP_1,5.30

bhajasva dhātrīṃ jagatāṃ mamāpi ca tavāpi ca
punnāmno narakāttrāti iti putrītvihoktitaḥ // LiP_1,5.31

praśastā tava kānteyaṃ syāt putrī viśvamātṛkā
tasmāt putrī satī nāmnā tavaiṣā ca bhaviṣyati // LiP_1,5.32

evamuktastadā dakṣo niyogādbrahmaṇo muniḥ
labdhvā putrīṃ dadau sākṣāt satīṃ rudrāya sādaram // LiP_1,5.33

dharmasya patnyaḥ śraddhādyāḥ kīrtitā vai trayodaśa
tāsu dharmaprajāṃ vakṣye yathākramamanuttamam // LiP_1,5.34

kāmo darpo 'tha niyamaḥ saṃtoṣo lobha eva ca
śrutastu daṇḍaḥ samayo bodhaścaiva mahādyutiḥ // LiP_1,5.35

apramādaś ca vinayo vyavasāyo dvijottamāḥ
kṣemaṃ sukhaṃ yaśaścaiva dharmaputrāś ca tāsu vai // LiP_1,5.36

dharmasya vai kriyāyāṃ tu daṇḍaḥ samaya eva ca
apramādas tathā bodho buddherdharmasya tau sutau // LiP_1,5.37

tasmātpañcadaśaivaite tāsu dharmātmajāstviha
bhṛgupatnī ca suṣuve khyātirviṣṇoḥ priyāṃ śriyam // LiP_1,5.38

dhātāraṃ ca vidhātāraṃ merorjāmātarau sutau
prabhūtirnāma yā patnī marīceḥ suṣuve sutau // LiP_1,5.39

pūrṇamāsaṃ tu mārīcaṃ tataḥ kanyācatuṣṭayam
tuṣṭirjyeṣṭhā ca vai dṛṣṭiḥ kṛṣiścāpacitis tathā // LiP_1,5.40

kṣamā ca suṣuve putrān putrīṃ ca pulahācchubhām
kardamaṃ ca varīyāṃsaṃ sahiṣṇuṃ munisattamāḥ // LiP_1,5.41

tathā kanakapītāṃ sa pīvarīṃ pṛthivīsamām
prītyāṃ pulastyaś ca tathā janayāmāsa vai sutān // LiP_1,5.42

dattorṇaṃ vedabāhuṃ ca putrīṃ cānyāṃ dṛṣadvatīm
putrāṇāṃ ṣaṣṭisāhasraṃ saṃnatiḥ suṣuve śubhā // LiP_1,5.43

kratostu bhāryā sarve te vālakhilyā iti śrutāḥ
sinīvālīṃ kuhūṃ caiva rākāṃ cānumatiṃ tathā // LiP_1,5.44

smṛtiś ca suṣuve patnī muneścāṅgirasas tathā
labdhānubhāvamagniṃ ca kīrtimantaṃ ca suvratā // LiP_1,5.45

atrerbhāryānasūyā vai suṣuve ṣaṭprajāstu yāḥ
tāsvekā kanyakā nāmnā śrutiḥ sā sūnupañcakam // LiP_1,5.46

satyanetro munirbhavyo mūrtirāpaḥ śanaiścaraḥ
somaś ca vai śrutiḥ ṣaṣṭhī pañcātreyāstu sūnavaḥ // LiP_1,5.47

ūrjā vasiṣṭhādvai lebhe sutāṃś ca sutavatsalā
jyāyasī puṇḍarīkākṣān vāsiṣṭhān varalocanā // LiP_1,5.48

rajaḥ suhotro bāhuś ca savanaścānaghas tathā
sutapāḥ śukra ityete munervai sapta sūnavaḥ // LiP_1,5.49

yaścābhimānī bhagavān bhavātmā paitāmaho vahnirasuḥ prajānām
svāhā ca tasmātsuṣuve sutānāṃ trayaṃ trayāṇāṃ jagatāṃ hitāya // LiP_1,5.50

sūta uvāca

pavamānaḥ pāvakaś ca śuciragniś ca te smṛtāḥ
nirmathyaḥ pavamānastu vaidyutaḥ pāvakaḥ smṛtaḥ // LiP_1,6.1

śuciḥ saurastu vijñeyaḥ svāhāputrāstrayastu te
putraiḥ pautraistvihaiteṣāṃ saṃkhyā saṃkṣepataḥ smṛtā // LiP_1,6.2

visṛjya saptakaṃ cādau catvāriṃśannavaiva ca
ityete vahnayaḥ proktāḥ praṇīyante 'dhvareṣu ca // LiP_1,6.3

sarve tapasvinastvete sarve vratabhṛtaḥ smṛtāḥ
prajānāṃ patayaḥ sarve sarve rudrātmakāḥ smṛtāḥ // LiP_1,6.4

ayajvānaś ca yajvānaḥ pitaraḥ prītimānasāḥ
agniṣvāttāś ca yajvānaḥ śeṣā barhiṣadaḥ smṛtāḥ // LiP_1,6.5

menāṃ tu mānasīṃ teṣāṃ janayāmāsa vai svadhā
agniṣvāttātmajā menā mānasī lokaviśrutā // LiP_1,6.6

asūta menā mainākaṃ krauñcaṃ tasyānujāmumām
gaṅgāṃ haimavatīṃ jajñe bhavāṅgāśleṣapāvanīm // LiP_1,6.7

dharaṇīṃ janayāmāsa mānasīṃ yajñayājinīm
svadhā sā merurājasya patnī padmasamānanā // LiP_1,6.8

pitaro 'mṛtapāḥ proktās teṣāṃ caiveha vistaraḥ
ṛṣīṇāṃ ca kulaṃ sarvaṃ śṛṇudhvaṃ tatsuvistaram // LiP_1,6.9

vadāmi pṛthagadhyāyasaṃsthitaṃ vastadūrdhvataḥ
dākṣāyaṇī satī yātā pārśvaṃ rudrasya pārvatī // LiP_1,6.10

paścāddakṣaṃ vinindyaiṣā patiṃ lebhe bhavaṃ tathā
tāṃ dhyātvā vyasṛjadrudrān anekānnīlalohitaḥ // LiP_1,6.11

ātmanastu samānsarvān sarvalokanamaskṛtān
yācito muniśārdūlā brahmaṇā prahasan kṣaṇāt // LiP_1,6.12

taistu saṃchāditaṃ sarvaṃ caturdaśavidhaṃ jagat
tāndṛṣṭvā vividhān rudrān nirmalānnīlalohitān // LiP_1,6.13

jarāmaraṇanirmuktān prāha rudrānpitāmahaḥ
namo 'stu vo mahādevās trinetrā nīlalohitāḥ // LiP_1,6.14

sarvajñāḥ sarvagā dīrghā hrasvā vāmanakāḥ śubhāḥ
hiraṇyakeśā dṛṣṭighnā nityā buddhāś ca nirmalāḥ // LiP_1,6.15

nirdvaṃdvā vītarāgāś ca viśvātmāno bhavātmajāḥ
evaṃ stutvā tadā rudrān rudraṃ cāha bhavaṃ śivam
pradakṣiṇīkṛtya tadā bhagavānkanakāṇḍajaḥ // LiP_1,6.16

namo 'stu te mahādeva prajā nārhasi śaṃkara
mṛtyuhīnā vibho sraṣṭuṃ mṛtyuyuktāḥ sṛja prabho // LiP_1,6.17

tatastamāha bhagavān na hi me tādṛśī sthitiḥ
sa tvaṃ sṛja yathākāmaṃ mṛtyuyuktāḥ prajāḥ prabho // LiP_1,6.18

labdhvā sasarja sakalaṃ śaṃkarāccaturānanaḥ
jarāmaraṇasaṃyuktaṃ jagadetaccarācaram // LiP_1,6.19

śaṃkaro 'pi tadā rudrair nivṛttātmā hyadhiṣṭhitaḥ
sthāṇutvaṃ tasya vai viprāḥ śaṃkarasya mahātmanaḥ // LiP_1,6.20

niṣkalasyātmanaḥ śambhoḥ svecchādhṛtaśarīriṇaḥ
śaṃ rudraḥ sarvabhūtānāṃ karoti ghṛṇayā yataḥ // LiP_1,6.21

śaṃkaraścāprayatnena tadātmā yogavidyayā
vairāgyasthaṃ viraktasya vimuktiryacchamucyate // LiP_1,6.22

aṇostu viṣayatyāgaḥ saṃsārabhayataḥ kramāt
vairāgyājjāyate puṃso virāgo darśanāntare // LiP_1,6.23

vimukhyo viguṇatyāgo vijñānasyāvicārataḥ
tasya cāsya ca saṃdhānaṃ prasādātparameṣṭhinaḥ // LiP_1,6.24

dharmo jñānaṃ ca vairāgyam aiśvaryaṃ śaṃkarādiha
sa eva śaṃkaraḥ sākṣāt pinākī nīlalohitaḥ // LiP_1,6.25

ye śaṃkarāśritāḥ sarve mucyante te na saṃśayaḥ
na gacchantyeva narakaṃ pāpiṣṭhā api dāruṇam // LiP_1,6.26

āśritāḥ śaṃkaraṃ tasmāt prāpnuvanti ca śāśvatam
ṛṣaya ūcuḥ māyāntāścaiva ghorādyā hy aṣṭaviṃśatireva ca // LiP_1,6.27

koṭayo narakāṇāṃ tu pacyante tāsu pāpinaḥ
anāśritāḥ śivaṃ rudraṃ śaṃkaraṃ nīlalohitam // LiP_1,6.28

āśrayaṃ sarvabhūtānām avyayaṃ jagatāṃ patim
puruṣaṃ paramātmānaṃ puruhūtaṃ puruṣṭutam // LiP_1,6.29

tamasā kālarudrākhyaṃ rajasā kanakāṇḍajam
sattvena sarvagaṃ viṣṇuṃ nirguṇatve maheśvaram // LiP_1,6.30

kena gacchanti narakaṃ narāḥ kena mahāmate
karmaṇākarmaṇā vāpi śrotuṃ kautūhalaṃ hi naḥ // LiP_1,6.31

sūta uvāca

rahasyaṃ vaḥ pravakṣyāmi bhavasyāmitatejasaḥ
prabhāvaṃ śaṃkarasyādyaṃ saṃkṣepātsarvadarśinaḥ // LiP_1,7.1

yoginaḥ sarvatattvajñāḥ paraṃ vairāgyamāsthitāḥ // LiP_1,7.2

prāṇāyāmādibhiścāṣṭasādhanaiḥ sahacāriṇaḥ // LiP_1,7.3

karuṇādiguṇopetāḥ kṛtvāpi vividhāni te
karmāṇi narakaṃ svargaṃ gacchantyeva svakarmaṇā // LiP_1,7.4

prasādājjāyate jñānaṃ jñānādyogaḥ pravartate
yogena jāyate muktiḥ prasādādakhilaṃ tataḥ // LiP_1,7.5

ṛṣaya ūcuḥ

prasādād yadi vijñānaṃ svarūpaṃ vaktumarhasi
divyaṃ māheśvaraṃ caiva yogaṃ yogavidāṃ vara // LiP_1,7.6

kathaṃ karoti bhagavān cintayā rahitaḥ śivaḥ
prasādaṃ yogamārgeṇa kasminkāle nṛṇāṃ vibhuḥ // LiP_1,7.7

romaharṣaṇa uvāca

devānāṃ ca ṛṣīṇāṃ ca pitṝṇāṃ saṃnidhau purā
śailādinā tu kathitaṃ śṛṇvantu brahmasūnave // LiP_1,7.8

vyāsāvatārāṇi tathā dvāparānte ca suvratāḥ
yogācāryāvatārāṇi tathā tiṣye tu śūlinaḥ // LiP_1,7.9

tatratatra vibhoḥ śiṣyāś catvāraḥ śamabhājanāḥ
praśiṣyā bahavasteṣāṃ prasīdatyevamīśvaraḥ // LiP_1,7.10

evaṃ kramāgataṃ jñānaṃ mukhādeva nṛṇāṃ vibhoḥ
vaiśyāntaṃ brāhmaṇādyaṃ hi ghṛṇayā cānurūpataḥ // LiP_1,7.11

ṛṣaya ūcuḥ

dvāpare dvāpare vyāsāḥ ke vai kutrāntareṣu vai
kalpeṣu kasminkalpe no vaktumarhasi cātra tān // LiP_1,7.12

sūta uvāca

śṛṇvantu kalpe vārāhe dvijā vaivasvatāntare
vyāsāṃś ca sāmprataṃ rudrāṃs tathā sarvāntareṣu vai // LiP_1,7.13

vedānāṃ ca purāṇānāṃ tathā jñānapradarśakān
yathākramaṃ pravakṣyāmi sarvāvarteṣu sāmpratam // LiP_1,7.14

kratuḥ satyo bhārgavaś ca aṅgirāḥ savitā dvijāḥ
mṛtyuḥ śatakraturdhīmān vasiṣṭho munipuṃgavaḥ // LiP_1,7.15

sārasvatastridhāmā ca trivṛto munipuṃgavaḥ
śatatejāḥ svayaṃdharmo nārāyaṇa iti śrutaḥ // LiP_1,7.16

tarakṣuścāruṇirdhīmāṃs tathā devaḥ kṛtaṃjayaḥ
ṛtaṃjayo bharadvājo gautamaḥ kavisattamaḥ // LiP_1,7.17

vācaśravā muniḥ sākṣāt tathā śuṣmāyaṇiḥ śuciḥ
tṛṇabindur munī rūkṣaḥ śaktiḥ śākteya uttaraḥ // LiP_1,7.18

jātūkarṇyo hariḥ sākṣāt kṛṣṇadvaipāyano muniḥ
vyāsāstvete ca śṛṇvantu kalau yogeśvarān kramāt // LiP_1,7.19

asaṃkhyātā hi kalpeṣu vibhoḥ sarvāntareṣu ca
kalau rudrāvatārāṇāṃ vyāsānāṃ kila gauravāt // LiP_1,7.20

vaivasvatāntare kalpe vārāhe ye ca tān punaḥ
avatārān pravakṣyāmi tathā sarvāntareṣu vai // LiP_1,7.21

ṛṣaya ūcuḥ

manvantarāṇi vārāhe vaktumarhasi sāmpratam
tathaiva cordhvakalpeṣu siddhānvaivasvatāntare // LiP_1,7.22

romaharṣaṇa uvāca

manuḥ svāyambhuvastvādyas tataḥ svārociṣo dvijāḥ
uttamastāmasaścaiva raivatāścākṣuṣas tathā // LiP_1,7.23

vaivasvataś ca sāvarṇir dharmaḥ sāvarṇikaḥ punaḥ
piśaṅgaścāpiśaṅgābhaḥ śabalo varṇakas tathā // LiP_1,7.24

aukārāntā akārādyā manavaḥ parikīrtitāḥ
śvetaḥ pāṇḍus tathā raktas tāmraḥ pītaśca kāpilaḥ // LiP_1,7.25

kṛṣṇaḥ śyāmas tathā dhūmraḥ sudhūmraś ca dvijottamāḥ
apiśaṅgaḥ piśaṅgaś ca trivarṇaḥ śabalas tathā // LiP_1,7.26

kālaṃdhurastu kathitā varṇato manavaḥ śubhāḥ
nāmato varṇataścaiva varṇataḥ punareva ca // LiP_1,7.27

svarātmānaḥ samākhyātāś cāntareśāḥ samāsataḥ
vaivasvata ṛkārastu manuḥ kṛṣṇaḥ sureśvaraḥ // LiP_1,7.28

saptamastasya vakṣyāmi yugāvarteṣu yoginaḥ
samatīteṣu kalpeṣu tathā cānāgateṣu vai // LiP_1,7.29

vārāhaḥ sāmprataṃ jñeyaḥ saptamāntarataḥ kramāt
yogāvatārāṃś ca vibhoḥ śiṣyāṇāṃ saṃtatis tathā // LiP_1,7.30

samprekṣya sarvakāleṣu tathāvarteṣu yoginām
ādye śvetaḥ kalau rudraḥ sutāro madanas tathā // LiP_1,7.31

suhotraḥ kaṅkaṇaścaiva lokākṣir munisattamāḥ
jaigīṣavyo mahātejā bhagavān dadhivāhanaḥ // LiP_1,7.32

ṛṣabhaś ca munirdhīmān ugraścātriḥ subālakaḥ
gautamaścātha bhagavān sarvadevanamaskṛtaḥ // LiP_1,7.33

vedaśīrṣaś ca gokarṇo guhāvāsī śikhaṇḍabhṛt
jaṭāmālyaṭṭahāsaś ca dāruko lāṅgalī tathā // LiP_1,7.34

mahākāyamuniḥ śūlī daṇḍī muṇḍīśvaraḥ svayam
sahiṣṇuḥ somaśarmā ca nakulīśo jagadguruḥ // LiP_1,7.35

vaivasvate 'ntare samyak proktā hi paramātmanaḥ
yogācāryāvatārā ye sarvāvarteṣu suvratāḥ // LiP_1,7.36

vyāsāścaivaṃ muniśreṣṭhā dvāpare dvāpare tvime
yogeśvarāṇāṃ catvāraḥ śiṣyāḥ pratyekamavyayāḥ // LiP_1,7.37

śvetaḥ śvetaśikhaṇḍī ca śvetāśvaḥ śvetalohitaḥ
dundubhiḥ śatarūpaś ca ṛcīkaḥ ketumāṃs tathā // LiP_1,7.38

viśokaśca vikeśaś ca vipāśaḥ pāpanāśanaḥ
sumukho durmukhaścaiva durdamo duratikramaḥ // LiP_1,7.39

sanakaś ca sanandaś ca prabhuryaś ca sanātanaḥ
ṛbhuḥ sanatkumāraś ca sudhāmā virajās tathā // LiP_1,7.40

śaṅkhapād vairajaścaiva meghaḥ sārasvatas tathā
suvāhano muniśreṣṭho meghavāho mahādyutiḥ // LiP_1,7.41

kapilaścāsuriścaiva tathā pañcaśikho muniḥ
vālkalaś ca mahāyogī dharmātmāno mahaujasaḥ // LiP_1,7.42

parāśaraś ca gargaś ca bhārgavaścāṅgirās tathā
balabandhur nirāmitraḥ ketuśṛṅgastapodhanaḥ // LiP_1,7.43

lambodaraś ca lambaśca lambākṣo lambakeśakaḥ
sarvajñaḥ samabuddhiś ca sādhyaḥ sarvastathaiva ca // LiP_1,7.44

sudhāmā kāśyapaścaiva vāsiṣṭho virajās tathā
atrir devasadaścaiva śravaṇo 'tha śraviṣṭhakaḥ
kuṇiś ca kuṇibāhuś ca kuśarīraḥ kunetrakaḥ // LiP_1,7.45

kaśyapo 'pyuśanāścaiva cyavano 'tha bṛhaspatiḥ
utathyo vāmadevaś ca mahāyogo mahābalaḥ // LiP_1,7.46

vācaśravāḥ sudhīkaśca śyāvāśvaś ca yatīśvaraḥ
hiraṇyanābhaḥ kauśalyo logākṣiḥ kuthumis tathā // LiP_1,7.47

sumanturbarbarī vidvān kabandhaḥ kuśikaṃdharaḥ
plakṣo dālbhyāyaṇiścaiva ketumān gopanas tathā // LiP_1,7.48

bhallāvī madhupiṅgaśca śvetaketustaponidhiḥ
uśiko bṛhadaśvaś ca devalaḥ kavireva ca // LiP_1,7.49

śālihotro 'gniveśaśca yuvanāśvaḥ śaradvasuḥ
chagalaḥ kuṇḍakarṇaś ca kumbhaścaiva pravāhakaḥ // LiP_1,7.50

ulūko vidyutaścaiva maṇḍūko hyāśvalāyanaḥ
akṣapādaḥ kumāraś ca ulūko vatsa eva ca // LiP_1,7.51

kuśikaścaiva garbhaś ca mitraḥ kauruṣya eva ca
śiṣyāstvete mahātmānaḥ sarvāvarteṣu yoginām // LiP_1,7.52

vimalā brahmabhūyiṣṭhā jñānayogaparāyaṇāḥ
ete pāśupatāḥ siddhā bhasmoddhūlitavigrahāḥ // LiP_1,7.53

śiṣyāḥ praśiṣyāścaiteṣāṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ
prāpya pāśupataṃ yogaṃ rudralokāya saṃsthitāḥ // LiP_1,7.54

devādayaḥ piśācāntāḥ paśavaḥ parikīrtitāḥ
teṣāṃ patitvātsarveśo bhavaḥ paśupatiḥ smṛtaḥ // LiP_1,7.55

tena praṇīto rudreṇa paśūnāṃ patinā dvijāḥ
yogaḥ pāśupato jñeyaḥ parāvaravibhūtaye // LiP_1,7.56

sūta uvāca

saṃkṣepataḥ pravakṣyāmi yogasthānāni sāmpratam
kalpitāni śivenaiva hitāya jagatāṃ dvijāḥ // LiP_1,8.1

galādadho vitastyā yan nābherupari cottamam
yogasthānamadho nābher āvartaṃ madhyamaṃ bhruvoḥ // LiP_1,8.2

sarvārthajñānaniṣpattir ātmano yoga ucyate
ekāgratā bhaveccaiva sarvadā tatprasādataḥ // LiP_1,8.3

prasādasya svarūpaṃ yat svasaṃvedyaṃ dvijottamāḥ
vaktuṃ na śakyaṃ brahmādyaiḥ kramaśo jāyate nṛṇām // LiP_1,8.4

yogaśabdena nirvāṇaṃ māheśaṃ padamucyate
tasya heturṛṣerjñānaṃ jñānaṃ tasya prasādataḥ // LiP_1,8.5

jñānena nirdahetpāpaṃ nirudhya viṣayān sadā
niruddhendriyavṛttestu yogasiddhirbhaviṣyati // LiP_1,8.6

yogo nirodho vṛtteṣu cittasya dvijasattamāḥ
sādhanānyaṣṭadhā cāsya kathitānīha siddhaye // LiP_1,8.7

yamastu prathamaḥ prokto dvitīyo niyamas tathā
tṛtīyamāsanaṃ proktaṃ prāṇāyāmastataḥ param // LiP_1,8.8

pratyāhāraṃ pañcamo vai dhāraṇā ca tataḥ parā
dhyānaṃ saptamamityuktaṃ samādhistvaṣṭamaḥ smṛtaḥ // LiP_1,8.9

tapasyuparamaścaiva yama ityabhidhīyate
ahiṃsā prathamo hetur yamasya yamināṃ varāḥ // LiP_1,8.10

satyamasteyamaparaṃ brahmacaryāparigrahau
niyamasyāpi vai mūlaṃ yama eva na saṃśayaḥ // LiP_1,8.11

ātmavat sarvabhūtānāṃ hitāyaiva pravartanam
ahiṃsaiṣā samākhyātā yā cātmajñānasiddhidā // LiP_1,8.12

dṛṣṭaṃ śrutaṃ cānumitaṃ svānubhūtaṃ yathārthataḥ
kathanaṃ satyamityuktaṃ parapīḍāvivarjitam // LiP_1,8.13

nāślīlaṃ kīrtayedevaṃ brāhmaṇānāmiti śrutiḥ
paradoṣān parijñāya na vadediti cāparam // LiP_1,8.14

anādānaṃ parasvānām āpadyapi vicārataḥ
manasā karmaṇā vācā tadasteyaṃ samāsataḥ // LiP_1,8.15

maithunasyāpravṛttirhi manovākkāyakarmaṇā
brahmacaryamiti proktaṃ yatīnāṃ brahmacāriṇām // LiP_1,8.16

iha vaikhānasānāṃ ca vidārāṇāṃ viśeṣataḥ
sadārāṇāṃ gṛhasthānaṃ tathaiva ca vadāmi vaḥ // LiP_1,8.17

svadāre vidhivatkṛtvā nivṛttiścānyataḥ sadā
manasā karmaṇā vācā brahmacaryamiti smṛtam // LiP_1,8.18

medhyā svanārī sambhogaṃ kṛtvā snānaṃ samācaret
evaṃ gṛhastho yuktātmā brahmacārī na saṃśayaḥ // LiP_1,8.19

ahiṃsāpyevamevaiṣā dvijagurvagnipūjane
vidhinā yādṛśī hiṃsā sā tvahiṃsā iti smṛtā // LiP_1,8.20

striyaḥ sadā parityājyāḥ saṅgaṃ naiva ca kārayet
kuṇapeṣu yathā cittaṃ tathā kuryādvicakṣaṇaḥ // LiP_1,8.21

viṇmūtrotsargakāleṣu bahirbhūmau yathā matiḥ
tathā kāryā ratau cāpi svadāre cānyataḥ kutaḥ // LiP_1,8.22

aṅgārasadṛśī nārī ghṛtakumbhasamaḥ pumān
tasmānnārīṣu saṃsargaṃ dūrataḥ parivarjayet // LiP_1,8.23

bhogena tṛptirnaivāsti viṣayāṇāṃ vicārataḥ
tasmādvirāgaḥ kartavyo manasā karmaṇā girā // LiP_1,8.24

na jātu kāmaḥ kāmānām upabhogena śāmyati
haviṣā kṛṣṇavartmeva bhūya evābhivardhate // LiP_1,8.25

tasmāttyāgaḥ sadā kāryas tv amṛtatvāya yoginā
avirakto yato martyo nānāyoniṣu vartate // LiP_1,8.26

tyāgenaivāmṛtatvaṃ hi śrutismṛtividāṃ varāḥ
karmaṇā prajayā nāsti dravyeṇa dvijasattamāḥ // LiP_1,8.27

tasmādvirāgaḥ kartavyo manovākkāyakarmaṇā
ṛtau ṛtau nivṛttistu brahmacaryamiti smṛtam // LiP_1,8.28

yamāḥ saṃkṣepataḥ proktā niyamāṃś ca vadāmi vaḥ
śaucamijyā tapo dānaṃ svādhyāyopasthanigrahaḥ // LiP_1,8.29

vratopavāsamaunaṃ ca snānaṃ ca niyamā daśa
niyamaḥ syādanīhā ca śaucaṃ tuṣṭistapas tathā // LiP_1,8.30

japaḥ śivapraṇīdhānaṃ padmakādyaṃ tathāsanam
bāhyamābhyantaraṃ proktaṃ śaucamābhyantaraṃ varam // LiP_1,8.31

bāhyaśaucena yuktaḥ saṃs tathā cābhyantaraṃ caret
āgneyaṃ vāruṇaṃ brāhmaṃ kartavyaṃ śivapūjakaiḥ // LiP_1,8.32

snānaṃ vidhānataḥ samyak paścād ābhyantaraṃ caret
ā dehāntaṃ mṛdālipya tīrthatoyeṣu sarvadā // LiP_1,8.33

avagāhyāpi malino hy antaḥ śaucavivarjitaḥ
śaivalā jhaṣakā matsyāḥ sattvā matsyopajīvinaḥ // LiP_1,8.34

sadāvagāhya salile viśuddhāḥ kiṃ dvijottamāḥ
tasmādābhyantaraṃ śaucaṃ sadā kāryaṃ vidhānataḥ // LiP_1,8.35

ātmajñānāmbhasi snātvā sakṛdālipya bhāvataḥ
suvairāgyamṛdā śuddhaḥ śaucamevaṃ prakīrtitam // LiP_1,8.36

śuddhasya siddhayo dṛṣṭā naivāśuddhasya siddhayaḥ
nyāyenāgatayā vṛttyā saṃtuṣṭo yastu suvrataḥ // LiP_1,8.37

saṃtoṣastasya satatam atītārthasya cāsmṛtiḥ
cāndrāyaṇādinipuṇas tapāṃsi suśubhāni ca // LiP_1,8.38

svādhyāyastu japaḥ proktaḥ praṇavasya tridhā smṛtaḥ
vācikaścādhamo mukhya upāṃśuścottamottamaḥ // LiP_1,8.39

mānaso vistareṇaiva kalpe pañcākṣare smṛtaḥ
tathā śivapraṇīdhānaṃ manovākkāyakarmaṇā // LiP_1,8.40

śivajñānaṃ gurorbhaktir acalā supratiṣṭhitā
nigraho hyapahṛtyāśu prasaktānīndriyāṇi ca // LiP_1,8.41

viṣayeṣu samāsena pratyāhāraḥ prakīrtitaḥ
cittasya dhāraṇā proktā sthānabandhaḥ samāsataḥ // LiP_1,8.42

tasyāḥ svāsthyena dhyānaṃ ca samādhiś ca vicārataḥ
tatraikacittatā dhyānaṃ pratyayāntaravarjitam // LiP_1,8.43

cidbhāsamarthamātrasya dehaśūnyamiva sthitam
samādhiḥ sarvahetuś ca prāṇāyāma iti smṛtaḥ // LiP_1,8.44

prāṇaḥ svadehajo vāyur yamastasya nirodhanam
tridhā dvijairyamaḥ prokto mando madhyottamas tathā // LiP_1,8.45

prāṇāpānanirodhastu prāṇāyāmaḥ prakīrtitaḥ
prāṇāyāmasya mānaṃ tu mātrādvādaśakaṃ smṛtam // LiP_1,8.46

nīco dvādaśamātrastu uddhāto dvādaśaḥ smṛtaḥ
madhyamas tu dviruddhātaś caturviṃśatimātrakaḥ // LiP_1,8.47

mukhyastu yastriruddhātaḥ ṣaṭtriṃśanmātra ucyate
prasvedakampanotthānajanakaśca yathākramam // LiP_1,8.48

ānandodbhavayogārthaṃ nidrāghūrṇistathaiva ca
romāñcadhvanisaṃviddhasvāṅgamoṭanakampanam // LiP_1,8.49

bhramaṇaṃ svedajanyā sā saṃvinmūrchā bhavedyadā
tadottamottamaḥ proktaḥ prāṇāyāmaḥ suśobhanaḥ // LiP_1,8.50

sagarbho 'garbha ityuktaḥ sajapo vijapaḥ kramāt
ibho vā śarabho vāpi durādharṣo 'tha kesarī // LiP_1,8.51

gṛhīto damyamānastu yathāsvasthastu jāyate
tathā samīraṇo 'svastho durādharṣaś ca yoginām // LiP_1,8.52

nyāyataḥ sevyamānastu sa evaṃ svasthatāṃ vrajet
yathaiva mṛgarāṅnāgaḥ śarabho vāpi durmadaḥ // LiP_1,8.53

kālāntaravaśādyogād damyate paramādarāt
tathā paricayātsvāsthyaṃ samatvaṃ cādhigacchati // LiP_1,8.54

yogādabhyasate yastu vyasanaṃ naiva jāyate
evamabhyasyamānastu muneḥ prāṇo vinirdahet // LiP_1,8.55

manovākkāyajān doṣān karturdehaṃ ca rakṣati
saṃyuktasya tathā samyak prāṇāyāmena dhīmataḥ // LiP_1,8.56

doṣāttasmācca naśyanti niśvāsastena jīryate
prāṇāyāmena sidhyanti divyāḥ śāntyādayaḥ kramāt // LiP_1,8.57

śāntiḥ praśāntirdīptiś ca prasādaś ca tathā kramāt
ādau catuṣṭayasyeha proktā śāntiriha dvijāḥ // LiP_1,8.58

sahajāgantukānāṃ ca pāpānāṃ śāntir ucyate
praśāntiḥ saṃyamaḥ samyag vacasāmiti saṃsmṛtā // LiP_1,8.59

prakāśo dīptirityuktaḥ sarvataḥ sarvadā dvijāḥ
sarvendriyaprasādastu buddhervai marutāmapi // LiP_1,8.60

prasāda iti samproktaḥ svānte tviha catuṣṭaye
prāṇo 'pānaḥ samānaś ca udāno vyāna eva ca // LiP_1,8.61

nāgaḥ kūrmastu kṛkalo devadatto dhanaṃjayaḥ
eteṣāṃ yaḥ prasādastu marutāmiti saṃsmṛtaḥ // LiP_1,8.62

prayāṇaṃ kurute tasmād vāyuḥ prāṇa iti smṛtaḥ
apānayatyapānastu āhārādīn krameṇa ca // LiP_1,8.63

vyāno vyānāmayatyaṅgaṃ vyādhyādīnāṃ prakopakaḥ
udvejayati marmāṇi udāno 'yaṃ prakīrtitaḥ // LiP_1,8.64

samaṃ nayati gātrāṇi samānaḥ pañca vāyavaḥ
udgāre nāga ākhyātaḥ kūrma unmīlane tu saḥ // LiP_1,8.65

kṛkalaḥ kṣutakāyaiva devadatto vijṛmbhaṇe
dhanaṃjayo mahāghoṣaḥ sarvagaḥ sa mṛte 'pi hi // LiP_1,8.66

iti yo daśavāyūnāṃ prāṇāyāmena sidhyati
prasādo 'sya turīyā tu saṃjñā viprāścatuṣṭaye // LiP_1,8.67

visvarastu mahān prajño mano brahmā citiḥ smṛtiḥ
khyātiḥ saṃvittataḥ paścād īśvaro matireva ca // LiP_1,8.68

buddheretāḥ dvijāḥ saṃjñā mahataḥ parikīrtitāḥ
asyā buddheḥ prasādastu prāṇāyāmena sidhyati // LiP_1,8.69

visvaro visvarībhāvo dvaṃdvānāṃ munisattamāḥ
agrajaḥ sarvatattvānāṃ mahānyaḥ parimāṇataḥ // LiP_1,8.70

yatpramāṇaguhā prajñā manastu manute yataḥ
bṛhattvād bṛṃhaṇatvācca brahmā brahmavidāṃvarāḥ // LiP_1,8.71

sarvakarmāṇi bhogārthaṃ yaccinoti citiḥ smṛtā
smarate yatsmṛtiḥ sarvaṃ saṃvidvai vindate yataḥ // LiP_1,8.72

khyāyate yattviti khyātir jñānādibhir anekaśaḥ
sarvatattvādhipaḥ sarvaṃ vijānāti yadīśvaraḥ // LiP_1,8.73

manute manyate yasmān matirmatimatāṃvarāḥ
arthaṃ bodhayate yacca budhyate buddhirucyate // LiP_1,8.74

asyā buddheḥ prasādastu prāṇāyāmena sidhyati
doṣānvinirdahetsarvān prāṇāyāmādasau yamī // LiP_1,8.75

pātakaṃ dhāraṇābhistu pratyāhāreṇa nirdahet
viṣayānviṣavaddhyātvā dhyānenānīśvarān guṇān // LiP_1,8.76

samādhinā yatiśreṣṭhāḥ prajñāvṛddhiṃ vivardhayet
sthānaṃ labdhvaiva kurvīta yogāṣṭāṅgāni vai kramāt // LiP_1,8.77

labdhvāsanāni vidhivad yogasiddhyartham ātmavit
ādeśakāle yogasya darśanaṃ hi na vidyate // LiP_1,8.78

agnyabhyāse jale vāpi śuṣkaparṇacaye tathā
jantuvyāpte śmaśāne ca jīrṇagoṣṭhe catuṣpathe // LiP_1,8.79

saśabde sabhaye vāpi caityavalmīkasaṃcaye
aśubhe durjanākrānte maśakādisamanvite // LiP_1,8.80

nācareddehabādhāyāṃ daurmanasyādisambhave
sugupte tu śubhe ramye guhāyāṃ parvatasya tu // LiP_1,8.81

bhavakṣetre sugupte vā bhavārāme vane 'pi vā
gṛhe tu suśubhe deśe vijane jantuvarjite // LiP_1,8.82

atyantanirmale samyak supralipte vicitrite
darpaṇodarasaṃkāśe kṛṣṇāgarusudhūpite // LiP_1,8.83

nānāpuṣpasamākīrṇe vitānopari śobhite
phalapallavamūlāḍhye kuśapuṣpasamanvite // LiP_1,8.84

samāsanastho yogāṅgāny abhyaseddhṛṣitaḥ svayam
praṇipatya guruṃ paścād bhavaṃ devīṃ vināyakam // LiP_1,8.85

yogīśvarān saśiṣyāṃś ca yogaṃ yuñjīta yogavit
āsanaṃ svastikaṃ baddhvā padmamardhāsanaṃ tu vā // LiP_1,8.86

samajānus tathā dhīmān ekajānurathāpivā
samaṃ dṛḍhāsano bhūtvā saṃhṛtya caraṇāvubhau // LiP_1,8.87

saṃvṛtāsyopabaddhākṣa uro viṣṭabhya cāgrataḥ
pārṣṇibhyāṃ vṛṣaṇau rakṣaṃs tathā prajananaṃ punaḥ // LiP_1,8.88

kiṃcidunnāmitaśira dantairdantānna saṃspṛśet
samprekṣya nāsikāgraṃ svaṃ diśaścānavalokayan // LiP_1,8.89

tamaḥ pracchādya rajasā rajaḥ sattvena chādayet
tataḥ sattvasthito bhūtvā śivadhyānaṃ samabhyaset // LiP_1,8.90

oṃkāravācyaṃ paramaṃ śuddhaṃ dīpaśikhākṛtim
dhyāyedvai puṇḍarīkasya karṇikāyāṃ samāhitaḥ // LiP_1,8.91

nābheradhastādvā vidvān dhyātvā kamalamuttamam
tryaṅgule cāṣṭakoṇaṃ vā pañcakoṇamathāpi vā // LiP_1,8.92

trikoṇaṃ ca tathāgneyaṃ saumyaṃ sauraṃ svaśaktibhiḥ
sauraṃ saumya tathāgneyam atha vānukrameṇa tu // LiP_1,8.93

āgneyaṃ ca tataḥ sauraṃ saumyamevaṃ vidhānataḥ
agneradhaḥ prakalpyaivaṃ dharmādīnāṃ catuṣṭayam // LiP_1,8.94

guṇatrayaṃ krameṇaiva maṇḍalopari bhāvayet
sattvasthaṃ cintayedrudraṃ svaśaktyā parimaṇḍitam // LiP_1,8.95

nābhau vātha gale vāpi bhrūmadhye vā yathāvidhi
lalāṭaphalikāyāṃ vā mūrdhni dhyānaṃ samācaret // LiP_1,8.96

dvidale ṣoḍaśāre vā dvādaśāre krameṇa tu
daśāre vā ṣaḍasre vā caturasre smarecchivam // LiP_1,8.97

kanakābhe tathāgārasaṃnibhe susite 'pi vā
dvādaśādityasaṃkāśe candrabimbasame 'pi vā // LiP_1,8.98

vidyutkoṭinibhe sthāne cintayetparameśvaram
agnivarṇe 'thavā vidyud valayābhe samāhitaḥ // LiP_1,8.99

vajrakoṭiprabhe sthāne padmarāganibhe 'pi vā
nīlalohitabimbe vā yogī dhyānaṃ samabhyaset // LiP_1,8.100

maheśvaraṃ hṛdi dhyāyen nābhipadme sadāśivam
candracūḍaṃ lalāṭe tu bhrūmadhye śaṃkaraṃ svayam // LiP_1,8.101

divye ca śāśvatasthāne śivadhyānaṃ samabhyaset
nirmalaṃ niṣkalaṃ brahma suśāntaṃ jñānarūpiṇam // LiP_1,8.102

alakṣaṇamanirdeśyam aṇoralpataraṃ śubham
nirālambam atarkyaṃ ca vināśotpattivarjitam // LiP_1,8.103

kaivalyaṃ caiva nirvāṇaṃ niḥśreyasam anuttamam
amṛtaṃ cākṣaraṃ brahma hy apunarbhavam adbhutam // LiP_1,8.104

mahānandaṃ parānandaṃ yogānandamanāmayam
heyopādeyarahitaṃ sūkṣmātsūkṣmataraṃ śivam // LiP_1,8.105

svayaṃvedyamavedyaṃ tac chivaṃ jñānamayaṃ param
atīndriyam anābhāsaṃ paraṃ tattvaṃ parātparam // LiP_1,8.106

sarvopādhivinirmuktaṃ dhyānagamyaṃ vicārataḥ
advayaṃ tamasaścaiva parastātsaṃsthitaṃ param // LiP_1,8.107

manasyevaṃ mahādevaṃ hṛtpadme vāpi cintayet
nābhau sadāśivaṃ cāpi sarvadevātmakaṃ vibhum // LiP_1,8.108

dehamadhye śivaṃ devaṃ śuddhajñānamayaṃ vibhum
kanyasenaiva mārgeṇa codghātenāpi śaṃkaram // LiP_1,8.109

kramaśaḥ kanyasenaiva madhyamenāpi suvrataḥ
uttamenāpi vai vidvān kumbhakena samabhyaset // LiP_1,8.110

dvātriṃśad recayeddhīmān hṛdi nābhau samāhitaḥ
recakaṃ pūrakaṃ tyaktvā kumbhakaṃ ca dvijottamāḥ // LiP_1,8.111

sākṣātsamarasenaiva dehamadhye smarecchivam
ekībhāvaṃ sametyaivaṃ tatra yadrasasambhavam // LiP_1,8.112

ānandaṃ brahmaṇo vidvān sākṣātsamarase sthitaḥ
dhāraṇā dvādaśāyāmā dhyānaṃ dvādaśa dhāraṇam // LiP_1,8.113

dhyānaṃ dvādaśakaṃ yāvat samādhir abhidhīyate
athavā jñānināṃ viprāḥ samparkādeva jāyate // LiP_1,8.114

prayatnādvā tayostulyaṃ cirādvā hyacirāddvijāḥ
yogāntarāyās tasyātha jāyante yuñjataḥ punaḥ // LiP_1,8.115

naśyanty abhyāsatas te 'pi praṇidhānena vai guroḥ // LiP_1,8.116

sūta uvāca

ālasyaṃ prathamaṃ paścād vyādhipīḍā prajāyate
pramādaḥ saṃśayasthāne cittasyehānavasthitiḥ // LiP_1,9.1

aśraddhādarśanaṃ bhrāntir duḥkhaṃ ca trividhaṃ tataḥ
daurmanasyamayogyeṣu viṣayeṣu ca yogyatā // LiP_1,9.2

daśadhābhiprajāyante muneryogāntarāyakāḥ
ālasyaṃ cāpravṛttiś ca gurutvātkāyacittayoḥ // LiP_1,9.3

vyādhayo dhātuvaiṣamyāt karmajā doṣajās tathā
pramādastu samādhestu sādhanānām abhāvanam // LiP_1,9.4

idaṃ vetyubhayaspṛktaṃ vijñānaṃ sthānasaṃśayaḥ
anavasthitacittatvam apratiṣṭhā hi yoginaḥ // LiP_1,9.5

labdhāyāmapi bhūmau ca cittasya bhavabandhanāt
aśraddhābhāvarahitā vṛttirvai sādhaneṣu ca // LiP_1,9.6

sādhye cittasya hi gurau jñānācāraśivādiṣu
viparyayajñānamiti bhrāntidarśanam ucyate // LiP_1,9.7

anātmanyātmavijñānam ajñānāttasya saṃnidhau
duḥkhamādhyātmikaṃ proktaṃ tathā caivādhibhautikam // LiP_1,9.8

ādhidaivikamityuktaṃ trividhaṃ sahajaṃ punaḥ
icchāvighātātsaṃkṣobhaś cetasastadudāhṛtam // LiP_1,9.9

daurmanasyaṃ niroddhavyaṃ vairāgyeṇa pareṇa tu
tamasā rajasā caiva saṃspṛṣṭaṃ durmanaḥ smṛtam // LiP_1,9.10

tadā manasi saṃjātaṃ daurmanasyamiti smṛtam
haṭhātsvīkaraṇaṃ kṛtvā yogyāyogyavivekataḥ // LiP_1,9.11

viṣayeṣu vicitreṣu jantorviṣayalolatā
antarāyā iti khyātā yogasyaite hi yoginām // LiP_1,9.12

atyantotsāhayuktasya naśyanti na ca saṃśayaḥ
pranaṣṭeṣvantarāyeṣu dvijāḥ paścāddhi yoginaḥ // LiP_1,9.13

upasargāḥ pravartante sarve te 'siddhisūcakāḥ
pratibhā prathamā siddhir dvitīyā śravaṇā smṛtā // LiP_1,9.14

vārttā tṛtīyā viprendrās turīyā ceha darśanā
āsvādā pañcamī proktā vedanā ṣaṣṭhikā smṛtā // LiP_1,9.15

svalpaṣaṭsiddhisaṃtyāgāt siddhidāḥ siddhayo muneḥ
pratibhā pratibhāvṛtiḥ pratibhāva iti sthitiḥ // LiP_1,9.16

buddhirvivecanā vedyaṃ budhyate buddhirucyate
sūkṣme vyavahite 'tīte viprakṛṣṭe tvanāgate // LiP_1,9.17

sarvatra sarvadā jñānaṃ pratibhānukrameṇa tu
śravaṇātsarvaśabdānām aprayatnena yoginaḥ // LiP_1,9.18

hrasvadīrghaplutādīnāṃ guhyānāṃ śravaṇādapi
sparśasyādhigamo yas tu vedanā tūpapāditā // LiP_1,9.19

darśanāddivyarūpāṇāṃ darśanaṃ cāprayatnataḥ
saṃviddivyarase tasminn āsvādo hyaprayatnataḥ // LiP_1,9.20

vārttā ca divyagandhānāṃ tanmātrā buddhisaṃvidā
vindante yoginastasmād ābrahmabhuvanaṃ dvijāḥ // LiP_1,9.21

jagatyasmin hi dehasthaṃ catuḥṣaṣṭiguṇaṃ samam
aupasargikam eteṣu guṇeṣu guṇitaṃ dvijāḥ // LiP_1,9.22

saṃtyājyaṃ sarvathā sarvam aupasargikamātmanaḥ
paiśāce pārthivaṃ cāpyaṃ rākṣasānāṃ pure dvijāḥ // LiP_1,9.23

yākṣe tu taijasaṃ proktaṃ gāndharve śvasanātmakam
aindre vyomātmakaṃ sarvaṃ saumye caiva tu mānasam // LiP_1,9.24

prājāpatye tvahaṅkāraṃ brāhme bodhamanuttamam
ādye cāṣṭau dvitīye ca tathā ṣoḍaśarūpakam // LiP_1,9.25

caturviṃśattṛtīye tu dvātriṃśacca caturthake
catvāriṃśat pañcame tu bhūtamātrātmakaṃ smṛtam // LiP_1,9.26

gandho rasas tathā rūpaṃ śabdaḥ sparśastathaiva ca
pratyekamaṣṭadhā siddhaṃ pañcame tacchatakratoḥ // LiP_1,9.27

tathāṣṭacatvāriṃśac ca ṣaṭpañcāśattathaiva ca
catuḥṣaṣṭiguṇaṃ brāhmaṃ labhate dvijasattamāḥ // LiP_1,9.28

aupasargikam ā brahma bhuvaneṣu parityajet
lokeṣvālokya yogena yogavitparamaṃ sukham // LiP_1,9.29

sthūlatā hrasvatā bālyaṃ vārdhakyaṃ yauvanaṃ tathā
nānājātisvarūpaṃ ca caturbhir dehadhāraṇam // LiP_1,9.30

pārthivāṃśaṃ vinā nityaṃ surabhir gandhasaṃyutaḥ
etadaṣṭaguṇaṃ proktam aiśvaryaṃ pārthivaṃ mahat // LiP_1,9.31

jale nivasanaṃ yadvad bhūmyāmiva vinirgamaḥ
icchecchaktaḥ svayaṃ pātuṃ samudramapi nāturaḥ // LiP_1,9.32

yatrecchati jagatyasmiṃs tatrāsya jaladarśanam
yadyadvastu samādāya bhoktumicchati kāmataḥ // LiP_1,9.33

tattadrasānvitaṃ tasya trayāṇāṃ dehadhāraṇam
bhāṇḍaṃ vinātha hastena jalapiṇḍasya dhāraṇam // LiP_1,9.34

avraṇatvaṃ śarīrasya pārthivena samanvitam
etat ṣoḍaśakaṃ proktam āpyamaiśvaryamuttamam // LiP_1,9.35

dehādagnivinirmāṇaṃ tattāpabhayavarjitam
lokaṃ dagdhamapīhānyad adagdhaṃ svavidhānataḥ // LiP_1,9.36

jalamadhye hutavahaṃ cādhāya parirakṣaṇam
agninigrahaṇaṃ haste smṛtimātreṇa cāgamaḥ // LiP_1,9.37

bhasmībhūtavinirmāṇaṃ yathāpūrvaṃ sakāmataḥ
dvābhyāṃ rūpaviniṣpattir vinā taistribhir ātmanaḥ // LiP_1,9.38

caturviṃśātmakaṃ hyetat taijasaṃ munipuṅgavāḥ
manogatitvaṃ bhūtānām antarnivasanaṃ tathā // LiP_1,9.39

parvatādimahābhāraskandhenodvahanaṃ punaḥ
laghutvaṃ ca gurutvaṃ ca pāṇibhyāṃ vāyudhāraṇam // LiP_1,9.40

aṅgulyagranighātena bhūmeḥ sarvatra kaṃpanam
ekena dehaniṣpattir vātaiśvaryaṃ smṛtaṃ budhaiḥ // LiP_1,9.41

chāyāvihīnaniṣpattir indriyāṇāṃ ca darśanam
ākāśagamanaṃ nityam indriyārthaiḥ samanvitam // LiP_1,9.42

dūre ca śabdagrahaṇaṃ sarvaśabdāvagāhanam
tanmātraliṅgagrahaṇaṃ sarvaprāṇinidarśanam // LiP_1,9.43

aindram aiśvaryam ityuktam etairuktaḥ purātanaḥ
yathākāmopalabdhiś ca yathākāmavinirgamaḥ // LiP_1,9.44

sarvatrābhibhavaścaiva sarvaguhyanidarśanam
kāmānurūpanirmāṇaṃ vaśitvaṃ priyadarśanam // LiP_1,9.45

saṃsāradarśanaṃ caiva mānasaṃ guṇalakṣaṇam
chedanaṃ tāḍanaṃ bandhaṃ saṃsāraparivartanam // LiP_1,9.46

sarvabhūtaprasādaś ca mṛtyukālajayas tathā
prājāpatyamidaṃ proktam āhaṅkārikamuttamam // LiP_1,9.47

akāraṇajagatsṛṣṭis tathānugraha eva ca
pralayaścādhikāraś ca lokavṛttapravartanam // LiP_1,9.48

asādṛśyamidaṃ vyaktaṃ nirmāṇaṃ ca pṛthakpṛthak
saṃsārasya ca kartṛtvaṃ brāhmam etad anuttamam // LiP_1,9.49

etāvattattvamityuktaṃ prādhānyaṃ vaiṣṇavaṃ padam
brahmaṇā tadguṇaṃ śakyaṃ vettumanyairna śakyate // LiP_1,9.50

vidyate tatparaṃ śaivaṃ viṣṇunā nāvagamyate
asaṃkhyeyaguṇaṃ śuddhaṃ ko jānīyācchivātmakam // LiP_1,9.51

vyutthāne siddhayaścaitā hy upasargāś ca kīrtitāḥ
niroddhavyāḥ prayatnena vairāgyeṇa pareṇa tu // LiP_1,9.52

nāśātiśayatāṃ jñātvā viṣayeṣu bhayeṣu ca
aśraddhayā tyajetsarvaṃ virakta iti kīrtitaḥ // LiP_1,9.53

vaitṛṣṇyaṃ puruṣe khyātaṃ guṇavaitṛṣṇyamucyate
vairāgyeṇaiva saṃtyājyāḥ siddhayaścaupasargikāḥ // LiP_1,9.54

aupasargikam ā brahmabhuvaneṣu parityajet
nirudhyaiva tyajetsarvaṃ prasīdati maheśvaraḥ // LiP_1,9.55

prasanne vimalā muktir vairāgyeṇa pareṇa vai
athavānugrahārthaṃ ca līlārthaṃ vā tadā muniḥ // LiP_1,9.56

anirudhya viceṣṭedyaḥ so 'pyevaṃ hi sukhī bhavet
kvacidbhūmiṃ parityajya hy ākāśe krīḍate śriyā // LiP_1,9.57

udgirecca kvacidvedān sūkṣmānarthān samāsataḥ
kvacicchrute tadarthena ślokabandhaṃ karoti saḥ // LiP_1,9.58

kvaciddaṇḍakabandhaṃ tu kuryādbandhaṃ sahasraśaḥ
mṛgapakṣisamūhasya rutajñānaṃ ca vindati // LiP_1,9.59

brahmādyaṃ sthāvarāntaṃ ca hastāmalakavadbhavet
bahunātra kimuktena vijñānāni sahasraśaḥ // LiP_1,9.60

utpadyante muniśreṣṭhā munestasya mahātmanaḥ
abhyāsenaiva vijñānaṃ viśuddhaṃ ca sthiraṃ bhavet // LiP_1,9.61

tejorūpāṇi sarvāṇi sarvaṃ paśyati yogavit
devabimbānyanekāni vimānāni sahasraśaḥ // LiP_1,9.62

paśyati brahmaviṣṇvindrayamāgnivaruṇādikān
grahanakṣatratārāś ca bhuvanāni sahasraśaḥ // LiP_1,9.63

pātālatalasaṃsthāś ca samādhisthaḥ sa paśyati
ātmavidyāpradīpena svasthenācalanena tu // LiP_1,9.64

prasādāmṛtapūrṇena sattvapātrasthitena tu
tamo nihatya puruṣaḥ paśyati hyātmanīśvaram // LiP_1,9.65

tasya prasādāddharmaś ca aiśvaryaṃ jñānameva ca
vairāgyamapavargaś ca nātra kāryā vicāraṇā // LiP_1,9.66

na śakyo vistaro vaktuṃ varṣāṇāmayutairapi
yoge pāśupate niṣṭhā sthātavyaṃ ca munīśvarāḥ // LiP_1,9.67

sūta uvāca

satāṃ jitātmanāṃ sākṣād dvijātīnāṃ dvijottamāḥ
dharmajñānāṃ ca sādhūnām ācāryāṇāṃ śivātmanām // LiP_1,10.1

dayāvatāṃ dvijaśreṣṭhās tathā caiva tapasvinām
saṃnyāsināṃ viraktānāṃ jñānināṃ vaśagātmanām // LiP_1,10.2

dānināṃ caiva dāntānāṃ trayāṇāṃ satyavādinām
alubdhānāṃ sayogānāṃ śrutismṛtividāṃ dvijāḥ // LiP_1,10.3

śrautasmārtāviruddhānāṃ prasīdati maheśvaraḥ
saditi brahmaṇaḥ śabdas tadante ye labhantyuta // LiP_1,10.4

sāyujyaṃ brahmaṇo yāti tena santaḥ pracakṣate
daśātmake ye viṣaye sādhane cāṣṭalakṣaṇe // LiP_1,10.5

na krudhyanti na hṛṣyanti jitātmānastu te smṛtāḥ
sāmānyeṣu ca dravyeṣu tathā vaiśeṣikeṣu ca // LiP_1,10.6

brahmakṣatraviśo yasmād yuktāstasmāddvijātayaḥ
varṇāśrameṣu yuktasya svargādisukhakāriṇaḥ // LiP_1,10.7

śrautasmārtasya dharmasya jñānāddharmajña ucyate
vidyāyāḥ sādhanātsādhubrahmacārī gurorhitaḥ // LiP_1,10.8

kriyāṇāṃ sādhanāccaiva gṛhasthaḥ sādhurucyate
sādhanāttapaso 'raṇye sādhurvaikhānasaḥ smṛtaḥ // LiP_1,10.9

yatamāno yatiḥ sādhuḥ smṛto yogasya sādhanāt
evamāśramadharmāṇāṃ sādhanātsādhavaḥ smṛtāḥ // LiP_1,10.10

gṛhastho brahmacārī ca vānaprastho yatis tathā
dharmādharmāviha proktau śabdāvetau kriyātmakau // LiP_1,10.11

kuśalākuśalaṃ karma dharmādharmāviti smṛtau
dhāraṇārthe mahān hy eṣa dharmaśabdaḥ prakīrtitaḥ // LiP_1,10.12

adhāraṇe mahattve ca adharma iti cocyate
atreṣṭaprāpako dharma ācāryairupadiśyate // LiP_1,10.13

adharmaścāniṣṭaphalo hy ācāryairupadiśyate
vṛddhāścālolupāścaiva ātmavanto hyadāmbhikāḥ // LiP_1,10.14

samyagvinītā ṛjavas tānācāryān pracakṣate
svayamācarate yasmād ācāre sthāpayatyapi // LiP_1,10.15

ācinoti ca śāstrārthān ācāryastena cocyate
vijñeyaṃ śravaṇācchrautaṃ smaraṇātsmārtamucyate // LiP_1,10.16

ijyā vedātmakaṃ śrautaṃ smārtaṃ varṇāśramātmakam
dṛṣṭvānurūpamarthaṃ yaḥ pṛṣṭo naivāpi gūhati // LiP_1,10.17

yathādṛṣṭapravādastu satyaṃ laiṅge 'tra paṭhyate
brahmacaryaṃ tathā maunaṃ nirāhāratvameva ca // LiP_1,10.18

ahiṃsā sarvataḥ śāntis tapa ityabhidhīyate
ātmavat sarvabhūteṣu yo hitāyāhitāya ca // LiP_1,10.19

vartate tvasakṛdvṛttiḥ kṛtsnā hyeṣā dayā smṛtā
yadyadiṣṭatamaṃ dravyaṃ nyāyenaivāgataṃ kramāt // LiP_1,10.20

tattadguṇavate deyaṃ dātustaddānalakṣaṇam
dānaṃ trividhamityetat kaniṣṭhajyeṣṭhamadhyamam // LiP_1,10.21

kāruṇyātsarvabhūtebhyaḥ saṃvibhāgastu madhyamaḥ
śrutismṛtibhyāṃ vihito dharmo varṇāśramātmakaḥ // LiP_1,10.22

śiṣṭācārāviruddhaś ca sa dharmaḥ sādhurucyate
māyākarmaphalatyāgī śivātmā parikīrtitaḥ // LiP_1,10.23

nivṛttaḥ sarvasaṅgebhyo yukto yogī prakīrtitaḥ
asakto bhayato yastu viṣayeṣu vicārya ca // LiP_1,10.24

alubdhaḥ saṃyamī proktaḥ prārthito 'pi samantataḥ
ātmārthaṃ vā parārthaṃ vā indriyāṇīha yasya vai // LiP_1,10.25

na mithyā sampravartante śamasyaiva tu lakṣaṇam
anudvigno hyaniṣṭeṣu tatheṣṭānnābhinandati // LiP_1,10.26

prītitāpaviṣādebhyo vinivṛttirviraktatā
saṃnyāsaḥ karmaṇāṃ nyāsaḥ kṛtānāmakṛtaiḥ saha // LiP_1,10.27

kuśalākuśalānāṃ tu prahāṇaṃ nyāsa ucyate
avyaktādyaviśeṣānte vikāre 'sminnacetane // LiP_1,10.28

cetanācetanānyatvavijñānaṃ jñānamucyate
evaṃ tu jñānayuktasya śraddhāyuktasya śaṅkaraḥ // LiP_1,10.29

prasīdati na saṃdeho dharmaścāyaṃ dvijottamāḥ
kiṃ tu guhyatamaṃ vakṣye sarvatra parameśvare // LiP_1,10.30

bhave bhaktirna saṃdehas tayā yukto vimucyate
ayogyasyāpi bhagavān bhaktasya parameśvaraḥ // LiP_1,10.31

prasīdati na saṃdeho nigṛhya vividhaṃ tamaḥ
jñānamadhyāpanaṃ homo dhyānaṃ yajñastapaḥ śrutam // LiP_1,10.32

dānamadhyayanaṃ sarvaṃ bhavabhaktyai na saṃśayaḥ
cāndrāyaṇasahasraiś ca prājāpatyaśatais tathā // LiP_1,10.33

māsopavāsaiścānyairvā bhaktirmunivarottamāḥ
abhaktā bhagavatyasmiṃl loke giriguhāśaye // LiP_1,10.34

patanti cātmabhogārthaṃ bhakto bhāvena mucyate
bhaktānāṃ darśanādeva nṛṇāṃ svargādayo dvijāḥ // LiP_1,10.35

na durlabhā na sandeho bhaktānāṃ kiṃ punas tathā
brahmaviṣṇusurendrāṇāṃ tathānyeṣāmapi sthitiḥ // LiP_1,10.36

bhaktyā eva munīnāṃ ca balasaubhāgyameva ca
bhavena ca tathā proktaṃ samprekṣyomāṃ pinākinā // LiP_1,10.37

devyai devena madhuraṃ vārāṇasyāṃ purā dvijāḥ
avimukte samāsīnā rudreṇa paramātmanā // LiP_1,10.38

rudrāṇī rudramāhedaṃ labdhvā vārāṇasīṃ purīm
śrīdevyuvāca kena vaśyo mahādeva pūjyo dṛśyastvamīśvaraḥ // LiP_1,10.39

tapasā vidyayā vāpi yogeneha vada prabho
sūta uvāca niśamya vacanaṃ tasyās tathā hyālokya pārvatīm // LiP_1,10.40

āha bālendutilakaḥ pūrṇenduvadanāṃ hasan
smṛtvātha menayā patnyā girergāṃ kathitāṃ purā // LiP_1,10.41

cirakālasthitiṃ prekṣya girau devyā mahātmanaḥ
devi labdhā purī ramyā tvayā yatpraṣṭumarhasi // LiP_1,10.42

sthānārthaṃ kathitaṃ mātrā vismṛteha vilāsini
purā pitāmahenāpi pṛṣṭaḥ praśnavatāṃ vare // LiP_1,10.43

yathā tvayādya vai pṛṣṭo draṣṭuṃ brahmātmakaṃ tvaham
śvete śvetena varṇena dṛṣṭvā kalpe tu māṃ śubhe // LiP_1,10.44

sadyojātaṃ tathā rakte raktaṃ vāmaṃ pitāmahaḥ
pīte tatpuruṣaṃ pītam aghore kṛṣṇamīśvaram // LiP_1,10.45

īśānaṃ viśvarūpākhyo viśvarūpaṃ tadāha mām // LiP_1,10.46

pitāmaha uvāca

vāma tatpuruṣāghora sadyojāta maheśvara
dṛṣṭo mayā tvaṃ gāyatryā devadeva maheśvara
kena vaśyo mahādeva dhyeyaḥ kutra ghṛṇānidhe // LiP_1,10.47

dṛśyaḥ pūjyas tathā devyā vaktumarhasi śaṅkara
śrībhagavānuvāca avocaṃ śraddhayaiveti vaśyo vārijasaṃbhava // LiP_1,10.48

dhyeyo liṅge tvayā dṛṣṭe viṣṇunā payasāṃ nidhau
pūjyaḥ pañcāsyarūpeṇa pavitraiḥ pañcabhirdvijaiḥ // LiP_1,10.49

bhava bhaktyādya dṛṣṭo 'haṃ tvayāṇḍaja jagadguro
so 'pi māmāha bhāvārthaṃ dattaṃ tasmai mayā purā // LiP_1,10.50

bhāvaṃ bhāvena deveśi dṛṣṭavānmāṃ hṛdīśvaram
tasmāttu śraddhayā vaśyo dṛśyaḥ śreṣṭhagireḥ sute // LiP_1,10.51

pūjyo liṅge na saṃdehaḥ sarvadā śraddhayā dvijaiḥ
śraddhā dharmaḥ paraḥ sūkṣmaḥ śraddhā jñānaṃ hutaṃ tapaḥ // LiP_1,10.52

śraddhā svargaś ca mokṣaś ca dṛśyo 'haṃ śraddhayā sadā // LiP_1,10.53

ṛṣaya ūcuḥ

kathaṃ vai dṛṣṭavānbrahmā sadyojātaṃ maheśvaram
vāmadevaṃ mahātmānaṃ purāṇapuruṣottamam // LiP_1,11.1

aghoraṃ ca tatheśānaṃ yathāvadvaktumarhasi
sūta uvāca ekonatriṃśakaḥ kalpo vijñeyaḥ śvetalohitaḥ // LiP_1,11.2

tasmiṃstatparamaṃ dhyānaṃ dhyāyato brahmaṇastadā
utpannastu śikhāyuktaḥ kumāraḥ śvetalohitaḥ // LiP_1,11.3

taṃ dṛṣṭvā puruṣaṃ śrīmān brahmā vai viśvatomukhaḥ
hṛdi kṛtvā mahātmānaṃ brahmarūpiṇamīśvaram // LiP_1,11.4

sadyojātaṃ tato brahmā dhyānayogaparo 'bhavat
dhyānayogātparaṃ jñātvā vavande devamīśvaram // LiP_1,11.5

sadyojātaṃ tato brahma brahma vai samacintayat
tato 'sya pārśvataḥ śvetāḥ prādurbhūtā mahāyaśāḥ // LiP_1,11.6

sunando nandanaścaiva viśvanandopanandanau
śiṣyāste vai mahātmāno yaistadbrahma sadāvṛtam // LiP_1,11.7

tasyāgre śvetavarṇābhaḥ śveto nāma mahāmuniḥ
vijajñe 'tha mahātejās tasmājjajñe harastvasau // LiP_1,11.8

tatra te munayaḥ sarve sadyojātaṃ maheśvaram
prapannāḥ parayā bhaktyā gṛṇanto brahma śāśvatam // LiP_1,11.9

tasmādviśveśvaraṃ devaṃ ye prapadyanti vai dvijāḥ
prāṇāyāmaparā bhūtvā brahmatatparamānasāḥ // LiP_1,11.10

te sarve pāpanirmuktā vimalā brahmavarcasaḥ
viṣṇulokamatikramya rudralokaṃ vrajanti te // LiP_1,11.11

sūta uvāca

tatastriṃśattamaḥ kalpo rakto nāma prakīrtitaḥ
brahmā yatra mahātejā raktavarṇamadhārayat // LiP_1,12.1

dhyāyataḥ putrakāmasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
prādurbhūto mahātejāḥ kumāro raktabhūṣaṇaḥ // LiP_1,12.2

raktamālyāmbaradharo raktanetraḥ pratāpavān
sa taṃ dṛṣṭvā mahātmānaṃ kumāraṃ raktavāsasam // LiP_1,12.3

paraṃ dhyānaṃ samāśritya bubudhe devamīśvaram
sa taṃ praṇamya bhagavān brahmā paramayantritaḥ // LiP_1,12.4

vāmadevaṃ tato brahmā brahma vai samacintayat
tathā stuto mahādevo brahmaṇā parameśvaraḥ // LiP_1,12.5

pratītahṛdayaḥ sarva idamāha pitāmaham
dhyāyatā putrakāmena yasmātte 'haṃ pitāmaha // LiP_1,12.6

dṛṣṭaḥ paramayā bhaktyā stutaś ca brahmapūrvakam
tasmāddhyānabalaṃ prāpya kalpe kalpe prayatnataḥ // LiP_1,12.7

vetsyase māṃ prasaṃkhyātaṃ lokadhātāramīśvaram
tatastasya mahātmānaś catvāraste kumārakāḥ // LiP_1,12.8

saṃbabhūvurmahātmāno viśuddhā brahmavarcasaḥ
virajāś ca vibāhuś ca viśoko viśvabhāvanaḥ // LiP_1,12.9

brahmaṇyā brahmaṇastulyā vīrā adhyavasāyinaḥ
raktāṃbaradharāḥ sarve raktamālyānulepanāḥ // LiP_1,12.10

raktakuṅkumaliptāṅgā raktabhasmānulepanāḥ
tato varṣasahasrānte brahmatve 'dhyavasāyinaḥ // LiP_1,12.11

gṛṇantaś ca mahātmāno brahma tadvāmadaivikam
anugrahārthaṃ lokānāṃ śiṣyāṇāṃ hitakāmyayā // LiP_1,12.12

dharmopadeśamakhilaṃ kṛtvā te brahmaṇaḥ priyāḥ
punareva mahādevaṃ praviṣṭā rudramavyayam // LiP_1,12.13

ye 'pi cānye dvijaśreṣṭhā yuñjānā vāmamīśvaram
prapaśyanti mahādevaṃ tadbhaktās tatparāyaṇāḥ // LiP_1,12.14

te sarve pāpanirmuktā vimalā brahmacāriṇaḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham // LiP_1,12.15

sūta uvāca

ekatriṃśattamaḥ kalpaḥ pītavāsā iti smṛtaḥ
brahmā yatra mahābhāgaḥ pītavāsā babhūva ha // LiP_1,13.1

dhyāyataḥ putrakāmasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
prādurbhūto mahātejāḥ kumāraḥ pītavastradhṛk // LiP_1,13.2

pītagandhānuliptāṅgaḥ pītamālyāṃbaro yuvā
hemayajñopavītaś ca pītoṣṇīṣo mahābhujaḥ // LiP_1,13.3

taṃ dṛṣṭvā dhyānasaṃyukto brahmā lokamaheśvaram
manasā lokadhātāraṃ prapede śaraṇaṃ vibhum // LiP_1,13.4

tato dhyānagatastatra brahmā māheśvarīṃ varām
gāṃ viśvarūpāṃ dadṛśe maheśvaramukhāccyutām // LiP_1,13.5

catuṣpadāṃ caturvaktrāṃ caturhastāṃ catuḥstanīm
caturnetrāṃ catuḥśṛṅgīṃ caturdaṃṣṭrāṃ caturmukhīm // LiP_1,13.6

dvātriṃśadguṇasaṃyuktām īśvarīṃ sarvatomukhīm
sa tāṃ dṛṣṭvā mahātejā mahādevīṃ maheśvarīm // LiP_1,13.7

punarāha mahādevaḥ sarvadevanamaskṛtaḥ
matiḥ smṛtirbuddhiriti gāyamānaḥ punaḥ punaḥ // LiP_1,13.8

ehyehīti mahādevi sātiṣṭhatprāñjalirvibhum
viśvamāvṛtya yogena jagatsarvaṃ vaśīkuru // LiP_1,13.9

atha tāmāha deveśo rudrāṇī tvaṃ bhaviṣyasi
brāhmaṇānāṃ hitārthāya paramārthā bhaviṣyasi // LiP_1,13.10

tathaināṃ putrakāmasya dhyāyataḥ parameṣṭhinaḥ
pradadau devadeveśaḥ catuṣpādāṃ jagadguruḥ // LiP_1,13.11

tatastāṃ dhyānayogena viditvā parameśvarīm
brahmā lokaguroḥ so 'tha pratipede maheśvarīm // LiP_1,13.12

gāyatrīṃ tu tato raudrīṃ dhyātvā brahmānuyantritaḥ
ityetāṃ vaidikīṃ vidyāṃ raudrīṃ gāyatrīmīritām // LiP_1,13.13

japitvā tu mahādevīṃ brahmā lokanamaskṛtām
prapannastu mahādevaṃ dhyānayuktena cetasā // LiP_1,13.14

tatastasya mahādevo divyayogaṃ bahuśrutam
aiśvaryaṃ jñānasaṃpattiṃ vairāgyaṃ ca dadau prabhuḥ // LiP_1,13.15

tato 'sya pārśvato divyāḥ prādurbhūtāḥ kumārakāḥ
pītamālyāṃbaradharāḥ pītasraganulepanāḥ // LiP_1,13.16

pītābhoṣṇīṣaśirasaḥ pītāsyāḥ pītamūrdhajāḥ
tato varṣasahasrānta uṣitvā vimalaujasaḥ // LiP_1,13.17

yogātmānastapohlādāḥ brāhmaṇānāṃ hitaiṣiṇaḥ
dharmayogabalopetā munīnāṃ dīrghasattriṇām // LiP_1,13.18

upadiśya mahāyogaṃ praviṣṭāste maheśvaram
evametena vidhinā ye prapannā maheśvaram // LiP_1,13.19

anye 'pi niyatātmāno dhyānayuktā jitendriyāḥ
te sarve pāpamutsṛjya vimalā brahmavarcasaḥ // LiP_1,13.20

praviśanti mahādevaṃ rudraṃ te tvapunarbhavāḥ // LiP_1,13.21

sūta uvāca

tatastasmingate kalpe pītavarṇe svayaṃbhuvaḥ
punaranyaḥ pravṛttastu kalpo nāmnāsitastu saḥ // LiP_1,14.1

ekārṇave tadā vṛtte divye varṣasahasrake
sraṣṭukāmaḥ prajā brahmā cintayāmāsa duḥkhitaḥ // LiP_1,14.2

tasya cintayamānasya putrakāmasya vai prabhoḥ
kṛṣṇaḥ samabhavadvarṇo dhyāyataḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,14.3

athāpaśyanmahātejāḥ prādurbhūtaṃ kumārakam
kṛṣṇavarṇaṃ mahāvīryaṃ dīpyamānaṃ svatejasā // LiP_1,14.4

kṛṣṇāṃbaradharoṣṇīṣaṃ kṛṣṇayajñopavītinam
kṛṣṇena maulinā yuktaṃ kṛṣṇasraganulepanam // LiP_1,14.5

sa taṃ dṛṣṭvā mahātmānam aghoraṃ ghoravikramam
vavande devadeveśam adbhutaṃ kṛṣṇapiṅgalam // LiP_1,14.6

prāṇāyāmaparaḥ śrīmān hṛdi kṛtvā maheśvaram
manasā dhyānuyuktena prapannastu tamīśvaram // LiP_1,14.7

aghoraṃ tu tato brahmā brahmarūpaṃ vyacintayat
tathā vai dhyāyamānasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,14.8

pradadau darśanaṃ devo hy aghoro ghoravikramaḥ
athāsya pārśvataḥ kṛṣṇāḥ kṛṣṇasraganulepanāḥ // LiP_1,14.9

catvārastu mahātmānaḥ saṃbabhūvuḥ kumārakāḥ
kṛṣṇaḥ kṛṣṇaśikhaścaiva kṛṣṇāsyaḥ kṛṣṇavastradhṛk // LiP_1,14.10

tato varṣasahasraṃ tu yogataḥ parameśvaram
upāsitvā mahāyogaṃ śiṣyebhyaḥ pradaduḥ punaḥ // LiP_1,14.11

yogena yogasampannāḥ praviśya manasā śivam
amalaṃ nirguṇaṃ sthānaṃ praviṣṭā viśvamīśvaram // LiP_1,14.12

evametena yogena ye 'pi cānye manīṣiṇaḥ
cintayanti mahādevaṃ gantāro rudramavyayam // LiP_1,14.13

sūta uvāca

tatastasmin gate kalpe kṛṣṇavarṇe bhayānake
tuṣṭāva devadeveśaṃ brahmā taṃ brahmarūpiṇam // LiP_1,15.1

anugṛhya tatastuṣṭo brahmāṇamavadaddharaḥ
anenaiva tu rūpeṇa saṃharāmi na saṃśayaḥ // LiP_1,15.2

brahmahatyādikān ghorāṃs tathānyānapi pātakān
hīnāṃścaiva mahābhāga tathaiva vividhānyapi // LiP_1,15.3

upapātakamapyevaṃ tathā pāpāni suvrata
mānasāni sutīkṣṇāni vācikāni pitāmaha // LiP_1,15.4

kāyikāni sumiśrāṇi tathā prāsaṃgikāni ca
buddhipūrvaṃ kṛtānyeva sahajāgantukāni ca // LiP_1,15.5

mātṛdehotthitānyevaṃ pitṛdehe ca pātakam
saṃharāmi na saṃdehaḥ sarvaṃ pātakajaṃ vibho // LiP_1,15.6

lakṣaṃ japtvā hyaghorebhyo brahmahā mucyate prabho
tadardhaṃ vācike vatsa tadardhaṃ mānase punaḥ // LiP_1,15.7

caturguṇaṃ buddhipūrve krodhādaṣṭaguṇaṃ smṛtam
vīrahā lakṣamātreṇa bhrūṇahā koṭimabhyaset // LiP_1,15.8

mātṛhā niyutaṃ japtvā śudhyate nātra saṃśayaḥ
goghnaścaiva kṛtaghnaś ca strīghnaḥ pāpayuto naraḥ // LiP_1,15.9

ayutāghoramabhyasya mucyate nātra saṃśayaḥ
surāpo lakṣamātreṇa buddhyābuddhyāpi vai prabho // LiP_1,15.10

mucyate nātra saṃdehas tadardhena ca vāruṇīm
asnātāśī sahasreṇa ajapī ca tathā dvijaḥ // LiP_1,15.11

ahutāśī sahasreṇa adātā ca viśudhyati
brāhmaṇasvāpahartā ca svarṇasteyī narādhamaḥ // LiP_1,15.12

niyutaṃ mānasaṃ japtvā mucyate nātra saṃśayaḥ
gurutalparato vāpi mātṛghno vā narādhamaḥ // LiP_1,15.13

brahmaghnaś ca japedevaṃ mānasaṃ vai pitāmaha
saṃparkātpāpināṃ pāpaṃ tatsamaṃ paribhāṣitam // LiP_1,15.14

tathāpyayutamātreṇa pātakādvai pramucyate
saṃsargātpātakī lakṣaṃ japedvai mānasaṃ dhiyā // LiP_1,15.15

upāṃśu yaccaturdhā vai vācikaṃ cāṣṭadhā japet
pātakādardhameva syād upapātakināṃ smṛtam // LiP_1,15.16

tadardhaṃ kevale pāpe nātra kāryā vicāraṇā
brahmahatyā surāpānaṃ suvarṇasteyameva ca // LiP_1,15.17

kṛtvā ca gurutalpaṃ ca pāpakṛdbrāhmaṇo yadi
rudragāyatriyā grāhyaṃ gomūtraṃ kāpilaṃ dvijāḥ // LiP_1,15.18

gandhadvāreti tasyā vai gomayaṃ svastham āharet
tejo 'si śuktam ityājyaṃ kāpilaṃ saṃharedbudhaḥ // LiP_1,15.19

āpyāyasveti ca kṣīraṃ dadhikrāvṇeti cāharet
gavyaṃ dadhi navaṃ sākṣāt kāpilaṃ vai pitāmaha // LiP_1,15.20

devasya tveti mantreṇa saṃgrahedvai kuśodakam
ekasthaṃ hemapātre vā kṛtvāghoreṇa rājate // LiP_1,15.21

tāmre vā padmapātre vā pālāśe vā dale śubhe
sakūrcaṃ sarvaratnāḍhyaṃ kṣiptvā tatraiva kāñcanam // LiP_1,15.22

japellakṣamaghorākhyaṃ hutvā caiva ghṛtādibhiḥ
ghṛtena caruṇā caiva samidbhiś ca tilais tathā // LiP_1,15.23

yavaiś ca vrīhibhiścaiva juhuyādvai pṛthakpṛthak
pratyekaṃ saptavāraṃ tu dravyālābhe ghṛtena tu // LiP_1,15.24

hutvāghoreṇa deveśaṃ snātvāghoreṇa vai dvijāḥ
aṣṭadroṇaghṛtenaiva snāpya paścādviśodhya ca // LiP_1,15.25

ahorātroṣitaḥ snātaḥ pibetkūrcaṃ śivāgrataḥ
brāhmaṃ brahmajapaṃ kuryād ācamya ca yathāvidhi // LiP_1,15.26

evaṃ kṛtvā kṛtaghno 'pi brahmahā bhrūṇahā tathā
vīrahā gurughātī ca mitraviśvāsaghātakaḥ // LiP_1,15.27

steyī suvarṇasteyī ca gurutalparataḥ sadā
madyapo vṛṣalīsaktaḥ paradāravidharṣakaḥ // LiP_1,15.28

brahmasvahā tathā goghno mātṛhā pitṛhā tathā
devapracyāvakaścaiva liṅgapradhvaṃsakas tathā // LiP_1,15.29

tathānyāni ca pāpāni mānasāni dvijo yadi
vācikāni tathānyāni kāyikāni sahasraśaḥ // LiP_1,15.30

kṛtvā vimucyate sadyo janmāntaraśatairapi
etadrahasyaṃ kathitam aghoreśaprasaṃgataḥ // LiP_1,15.31

tasmājjapeddvijo nityaṃ sarvapāpaviśuddhaye // LiP_1,15.32

sūta uvāca

athānyo brahmaṇaḥ kalpo vartate munipuṅgavāḥ
viśvarūpa iti khyāto nāmataḥ paramādbhutaḥ // LiP_1,16.1

vinivṛtte tu saṃhāre punaḥ sṛṣṭe carācare
brahmaṇaḥ putrakāmasya dhyāyataḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,16.2

prādurbhūtā mahānādā viśvarūpā sarasvatī
viśvamālyāṃbaradharā viśvayajñopavītinī // LiP_1,16.3

viśvoṣṇīṣā viśvagandhā viśvamātā mahoṣṭhikā
tathāvidhaṃ sa bhagavān īśānaṃ parameśvaram // LiP_1,16.4

śuddhasphaṭikasaṃkāśaṃ sarvābharaṇabhūṣitam
atha taṃ manasā dhyātvā yuktātmā vai pitāmahaḥ // LiP_1,16.5

vavande devamīśānaṃ sarveśaṃ sarvagaṃ prabhum
omīśāna namaste 'stu mahādeva namo 'stu te // LiP_1,16.6

namo 'stu sarvavidyānām īśāna parameśvara
namo 'stu sarvabhūtānām īśāna vṛṣavāhana // LiP_1,16.7

brahmaṇo 'dhipate tubhyaṃ brahmaṇe brahmarūpiṇe
namo brahmādhipataye śivaṃ me 'stu sadāśiva // LiP_1,16.8

oṅkāramūrte deveśa sadyojāta namonamaḥ
prapadye tvāṃ prapanno 'smi sadyojātāya vai namaḥ // LiP_1,16.9

abhave ca bhave tubhyaṃ tathā nātibhave namaḥ
bhavodbhava bhaveśāna māṃ bhajasva mahādyute // LiP_1,16.10

vāmadeva namastubhyaṃ jyeṣṭhāya varadāya ca
namo rudrāya kālāya kalanāya namo namaḥ // LiP_1,16.11

namo vikaraṇāyaiva kālavarṇāya varṇine
balāya balināṃ nityaṃ sadā vikaraṇāya te // LiP_1,16.12

balapramathanāyaiva baline brahmarūpiṇe
sarvabhūteśvareśāya bhūtānāṃ damanāya ca // LiP_1,16.13

manonmanāya devāya namastubhyaṃ mahādyute
vāmadevāya vāmāya namastubhyaṃ mahātmane // LiP_1,16.14

jyeṣṭhāya caiva śreṣṭhāya rudrāya varadāya ca
kālahantre namastubhyaṃ namastubhyaṃ mahātmane // LiP_1,16.15

iti stavena deveśaṃ nanāma vṛṣabhadhvajam
yaḥ paṭhet sakṛdeveha brahmalokaṃ gamiṣyati // LiP_1,16.16

śrāvayedvā dvijān śrāddhe sa yāti paramāṃ gatim
evaṃ dhyānagataṃ tatra praṇamantaṃ pitāmaham // LiP_1,16.17

uvāca bhagavānīśaḥ prīto 'haṃ te kimicchasi
tatastu praṇato bhūtvā vāgviśuddhaṃ maheśvaram // LiP_1,16.18

uvāca bhagavān rudraṃ prītaṃ prītena cetasā
yadidaṃ viśvarūpaṃ te viśvagauḥ śreyasīśvarī // LiP_1,16.19

etadveditumicchāmi yatheyaṃ parameśvara
kaiṣā bhagavatī devī catuṣpādā caturmukhī // LiP_1,16.20

catuḥśṛṅgī caturvaktrā caturdaṃṣṭrā catuḥstanī
caturhastā caturnetrā viśvarūpā kathaṃ smṛtā // LiP_1,16.21

kiṃnāmagotrā kasyeyaṃ kiṃvīryā cāpi karmataḥ
tasya tadvacanaṃ śrutvā devadevo vṛṣadhvajaḥ // LiP_1,16.22

prāha devavṛṣaṃ brahmā brahmāṇaṃ cātmasaṃbhavam
rahasyaṃ sarvamantrāṇāṃ pāvanaṃ puṣṭivardhanam // LiP_1,16.23

śṛṇuṣvaitatparaṃ guhyam ādisarge yathā tathā
evaṃ yo vartate kalpo viśvarūpastvasau mataḥ // LiP_1,16.24

brahmasthānamidaṃ cāpi yatra prāptaṃ tvayā prabho
tvattaḥ parataraṃ deva viṣṇunā tatpadaṃ śubham // LiP_1,16.25

vaikuṇṭhena viśuddhena mama vāmāṅgajena vā
tadāprabhṛti kalpaś ca trayastriṃśattamo hyayam // LiP_1,16.26

śataṃ śatasahasrāṇām atītā ye svayaṃbhuvaḥ
purastāttava deveśa tacchṛṇuṣva mahāmate // LiP_1,16.27

ānandastu sa vijñeya ānandatve vyavasthitaḥ
māṇḍavyagotrastapasā mama putratvamāgataḥ // LiP_1,16.28

tvayi yogaṃ ca sāṃkhyaṃ ca tapovidyāvidhikriyāḥ
ṛtaṃ satyaṃ dayā brahma ahiṃsā sanmatiḥ kṣamā // LiP_1,16.29

dhyānaṃ dhyeyaṃ damaḥ śāntir vidyāvidyā matirdhṛtiḥ
kāntirnītiḥ prathā medhā lajjā dṛṣṭiḥ sarasvatī // LiP_1,16.30

tuṣṭiḥ puṣṭiḥ kriyā caiva prasādaś ca pratiṣṭhitāḥ
dvātriṃśatsuguṇā hyeṣā dvātriṃśākṣarasaṃjñayā // LiP_1,16.31

prakṛtirvihitā brahmaṃs tvatprasūtirmaheśvarī
viṣṇorbhagavataścāpi tathānyeṣāmapi prabho // LiP_1,16.32

saiṣā bhagavatī devī matprasūtiḥ pratiṣṭhitā
caturmukhī jagadyoniḥ prakṛtir gauḥ pratiṣṭhitā // LiP_1,16.33

gaurī māyā ca vidyā ca kṛṣṇā haimavatīti ca
pradhānaṃ prakṛtiścaiva yāmāhustattvacintakāḥ // LiP_1,16.34

ajāmekāṃ lohitāṃ śuklakṛṣṇāṃ viśvaprajāṃ sṛjamānāṃ sarūpām
ajo 'haṃ māṃ viddhi tāṃ viśvarūpaṃ gāyatrīṃ gāṃ viśvarūpāṃ hi buddhyā // LiP_1,16.35

evamuktvā mahādevaḥ sasarja parameśvaraḥ
tataś ca pārśvagā devyāḥ sarvarūpakumārakāḥ // LiP_1,16.36

jaṭī muṇḍī śikhaṇḍī ca ardhamuṇḍaś ca jajñire
tatastena yathoktena yogena sumahaujasaḥ // LiP_1,16.37

divyavarṣasahasrānte upāsitvā maheśvaram
dharmopadeśamakhilaṃ kṛtvā yogamayaṃ dṛḍham // LiP_1,16.38

śiṣṭāś ca niyatātmānaḥ praviṣṭā rudramīśvaram // LiP_1,16.39

sūta uvāca

evaṃ saṃkṣepataḥ proktaḥ sahyādīnāṃ samudbhavaḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi śrāvayedvā dvijottamān // LiP_1,17.1

sa yāti brahmasāyujyaṃ prasādātparameṣṭhinaḥ
ṛṣaya ūcuḥ kathaṃ liṅgamabhūlliṅge samabhyarcyaḥ sa śaṅkaraḥ // LiP_1,17.2

kiṃ liṅgaṃ kas tathā liṅgī sūta vaktumihārhasi
romaharṣaṇa uvāca evaṃ devāś ca ṛṣayaḥ praṇipatya pitāmaham // LiP_1,17.3

apṛcchan bhagavaṃlliṅgaṃ kathamāsīditi svayam
liṅge maheśvaro rudraḥ samabhyarcyaḥ kathaṃ tviti // LiP_1,17.4

kiṃ liṅgaṃ kas tathā liṅgī so 'pyāha ca pitāmahaḥ
pitāmaha uvāca pradhānaṃ liṅgamākhyātaṃ liṅgī ca parameśvaraḥ // LiP_1,17.5

rakṣārthamaṃbudhau mahyaṃ viṣṇostvāsīt surottamāḥ
vaimānike gate sarge janalokaṃ saharṣibhiḥ // LiP_1,17.6

sthitikāle tadā pūrṇe tataḥ pratyāhṛte tathā
caturyugasahasrānte satyalokaṃ gate surāḥ // LiP_1,17.7

vinādhipatyaṃ samatāṃ gate 'nte brahmaṇo mama
śuṣke ca sthāvare sarve tv anāvṛṣṭyā ca sarvaśaḥ // LiP_1,17.8

paśavo mānuṣā vṛkṣāḥ piśācāḥ piśitāśanāḥ
gandharvādyāḥ krameṇaiva nirdagdhā bhānubhānubhiḥ // LiP_1,17.9

ekārṇave mahāghore tamobhūte samantataḥ
suṣvāpāṃbhasi yogātmā nirmalo nirupaplavaḥ // LiP_1,17.10

sahasraśīrṣā viśvātmā sahasrākṣaḥ sahasrapāt
sahasrabāhuḥ sarvajñaḥ sarvadevabhavodbhavaḥ // LiP_1,17.11

hiraṇyagarbho rajasā tamasā śaṅkaraḥ svayam
sattvena sarvago viṣṇuḥ sarvātmatve maheśvaraḥ // LiP_1,17.12

kālātmā kālanābhastu śuklaḥ kṛṣṇastu nirguṇaḥ
nārāyaṇo mahābāhuḥ sarvātmā sadasanmayaḥ // LiP_1,17.13

tathābhūtamahaṃ dṛṣṭvā śayānaṃ paṅkajekṣaṇam
māyayā mohitastasya tamavocamamarṣitaḥ // LiP_1,17.14

kastvaṃ vadeti hastena samutthāpya sanātanam
tadā hastaprahāreṇa tīvreṇa sa dṛḍhena tu // LiP_1,17.15

prabuddho 'hīyaśayanāt samāsīnaḥ kṣaṇaṃ vaśī
dadarśa nidrāviklinnanīrajāmalalocanaḥ // LiP_1,17.16

māmagre saṃsthitaṃ bhāsādhyāsito bhagavān hariḥ
āha cotthāya bhagavān hasanmāṃ madhuraṃ sakṛt // LiP_1,17.17

svāgataṃsvāgataṃ vatsa pitāmaha mahādyute
tasya tadvacanaṃ śrutvā smitapūrvaṃ surarṣabhāḥ // LiP_1,17.18

rajasā baddhavairaś ca tamavocaṃ janārdanam
bhāṣase vatsa vatseti sargasaṃhārakāraṇam // LiP_1,17.19

mām ihāntaḥsmitaṃ kṛtvā guruḥ śiṣyamivānagha
kartāraṃ jagatāṃ sākṣāt prakṛteś ca pravartakam // LiP_1,17.20

sanātanamajaṃ viṣṇuṃ viriñciṃ viśvasaṃbhavam
viśvātmānaṃ vidhātāraṃ dhātāraṃ paṅkajekṣaṇam // LiP_1,17.21

kimarthaṃ bhāṣase mohād vaktumarhasi satvaram
so 'pi māmāha jagatāṃ kartāhamiti lokaya // LiP_1,17.22

bhartā hartā bhavān aṅgād avatīrṇo mamāvyayāt
vismṛto 'si jagannāthaṃ nārāyaṇamanāmayam // LiP_1,17.23

puruṣaṃ paramātmānaṃ puruhūtaṃ puruṣṭutam
viṣṇumacyutamīśānaṃ viśvasya prabhavodbhavam // LiP_1,17.24

tavāparādho nāstyatra mama māyākṛtaṃ tvidam
śṛṇu satyaṃ caturvaktra sarvadeveśvaro hyayam // LiP_1,17.25

kartā netā ca hartā ca na mayāsti samo vibhuḥ
ahameva paraṃ brahma paraṃ tattvaṃ pitāmaha // LiP_1,17.26

ahameva paraṃ jyotiḥ paramātmā tvahaṃ vibhuḥ
yadyaddṛṣṭaṃ śrutaṃ sarvaṃ jagatyasmiṃścarācaram // LiP_1,17.27

tattadviddhi caturvaktra sarvaṃ manmayamityatha
mayā sṛṣṭaṃ purāvyaktaṃ caturviṃśatikaṃ svayam // LiP_1,17.28

nityāntā hyaṇavo baddhāḥ sṛṣṭāḥ krodhodbhavādayaḥ
prasādāddhi bhavānaṇḍāny anekānīha līlayā // LiP_1,17.29

sṛṣṭā buddhirmayā tasyām ahaṅkārastridhā tataḥ
tanmātrāpañcakaṃ tasmān manaḥ ṣaṣṭhendriyāṇi ca // LiP_1,17.30

ākāśādīni bhūtāni bhautikāni ca līlayā
ityuktavati tasmiṃś ca mayi cāpi vacas tathā // LiP_1,17.31

āvayoścābhavadyuddhaṃ sughoraṃ romaharṣaṇam
pralayārṇavamadhye tu rajasā baddhavairayoḥ // LiP_1,17.32

etasminnantare liṅgam abhavaccāvayoḥ puraḥ
vivādaśamanārthaṃ hi prabodhārthaṃ ca bhāsvaram // LiP_1,17.33

jvālāmālāsahasrāḍhyaṃ kālānalaśatopamam
kṣayavṛddhivinirmuktam ādimadhyāntavarjitam // LiP_1,17.34

anaupamyamanirdeśyam avyaktaṃ viśvasaṃbhavam
tasya jvālāsahasreṇa mohito bhagavān hariḥ // LiP_1,17.35

mohitaṃ prāha māmatra parīkṣāvo 'gnisaṃbhavam
adhogamiṣyāmyanalastaṃbhasyānupamasya ca // LiP_1,17.36

bhavānūrdhvaṃ prayatnena gantumarhasi satvaram
evaṃ vyāhṛtya viśvātmā svarūpamakarottadā // LiP_1,17.37

vārāhamahamapyāśu haṃsatvaṃ prāptavānsurāḥ
tadāprabhṛti māmāhurh aṃsaṃ haṃso virāḍiti // LiP_1,17.38

haṃsahaṃseti yo brūyān māṃ haṃsaḥ sa bhaviṣyati
suśveto hyanalākṣaś ca viśvataḥ pakṣasaṃyutaḥ // LiP_1,17.39

mano 'nilajavo bhūtvā gato 'haṃ cordhvataḥ surāḥ
nārāyaṇo 'pi viśvātmā nīlāñjanacayopamam // LiP_1,17.40

daśayojanavistīrṇaṃ śatayojanamāyatam
meruparvatavarṣmāṇaṃ gauratīkṣṇāgradaṃṣṭriṇam // LiP_1,17.41

kālādityasamābhāsaṃ dīrghaghoṇaṃ mahāsvaram
hrasvapādaṃ vicitrāṅgaṃ jaitraṃ dṛḍham anaupamam // LiP_1,17.42

vārāhamasitaṃ rūpam āsthāya gatavānadhaḥ
evaṃ varṣasahasraṃ tu tvaranviṣṇuradhogataḥ // LiP_1,17.43

nāpaśyadalpamapyasya mūlaṃ liṅgasya sūkaraḥ
tāvatkālaṃ gato hyūrdhvam ahamapyarisūdanaḥ // LiP_1,17.44

satvaraṃ sarvayatnena tasyāntaṃ jñātumicchayā
śrānto hyadṛṣṭvā tasyāntam ahaṅkārādadhogataḥ // LiP_1,17.45

tathaiva bhagavān viṣṇuḥ śrāntaḥ saṃtrastalocanaḥ
sarvadevabhavastūrṇam utthitaḥ saḥ mahāvapuḥ // LiP_1,17.46

samāgato mayā sārdhaṃ praṇipatya mahāmanāḥ
māyayā mohitaḥ śaṃbhos tasthau saṃvignamānasaḥ // LiP_1,17.47

pṛṣṭhataḥ pārśvataścaiva cāgrataḥ parameśvaram
praṇipatya mayā sārdhaṃ sasmāra kimidaṃ tviti // LiP_1,17.48

tadā samabhavattatra nādo vai śabdalakṣaṇaḥ
omomiti suraśreṣṭhāḥ suvyaktaḥ plutalakṣaṇaḥ // LiP_1,17.49

kimidaṃ tviti saṃcintya mayā tiṣṭhanmahāsvanam
liṅgasya dakṣiṇe bhāge tadāpaśyatsanātanam // LiP_1,17.50

ādyavarṇamakāraṃ tu ukāraṃ cottare tataḥ
makāraṃ madhyataścaiva nādāntaṃ tasya caumiti // LiP_1,17.51

sūryamaṇḍalavaddṛṣṭvā varṇamādyaṃ tu dakṣiṇe
uttare pāvakaprakhyam ukāraṃ puruṣarṣabhaḥ // LiP_1,17.52

śītāṃśumaṇḍalaprakhyaṃ makāraṃ madhyamaṃ tathā
tasyopari tadāpaśyac chuddhasphaṭikavat prabhum // LiP_1,17.53

turīyātītam amṛtaṃ niṣkalaṃ nirupaplavam
nirdvandvaṃ kevalaṃ śūnyaṃ bāhyābhyantaravarjitam // LiP_1,17.54

sabāhyābhyantaraṃ caiva sabāhyābhyantarasthitam
ādimadhyāntarahitam ānandasyāpi kāraṇam // LiP_1,17.55

mātrāstisrastvardhamātraṃ nādākhyaṃ brahmasaṃjñitam
ṛgyajuḥsāmavedā vai mātrārūpeṇa mādhavaḥ // LiP_1,17.56

vedaśabdebhya eveśaṃ viśvātmānamacintayat
tadābhavadṛṣirveda ṛṣeḥ sāratamaṃ śubham // LiP_1,17.57

tenaiva ṛṣiṇā viṣṇur jñātavān parameśvaram
deva uvāca cintayā rahito rudro vāco yanmanasā saha // LiP_1,17.58

aprāpya taṃ nivartante vācyastvekākṣareṇa saḥ
ekākṣareṇa tadvācyam ṛtaṃ paramakāraṇam // LiP_1,17.59

satyamānandamamṛtaṃ paraṃ brahma parātparam
ekākṣarādakārākhyo bhagavānkanakāṇḍajaḥ // LiP_1,17.60

ekākṣarādukārākhyo hariḥ paramakāraṇam
ekākṣarānmakārākhyo bhagavānnīlalohitaḥ // LiP_1,17.61

sargakartā tvakārākhyo hy ukārākhyastu mohakaḥ
makārākhyas tayor nityam anugrahakaro 'bhavat // LiP_1,17.62

makārākhyo vibhurbījī hy akāro bījamucyate
ukārākhyo hariryoniḥ pradhānapuruṣeśvaraḥ // LiP_1,17.63

bījī ca bījaṃ tadyonir nādākhyaś ca maheśvaraḥ
bījī vibhajya cātmānaṃ svecchayā tu vyavasthitaḥ // LiP_1,17.64

asya liṅgādabhūdbījam akāro bījinaḥ prabhoḥ
ukārayonau nikṣiptam avardhata samantataḥ // LiP_1,17.65

sauvarṇamabhavaccāṇḍam āveṣṭyādyaṃ tadakṣaram
anekābdaṃ tathā cāpsu divyamaṇḍaṃ vyavasthitam // LiP_1,17.66

tato varṣasahasrānte dvidhā kṛtamajodbhavam
aṇḍam apsu sthitaṃ sākṣād ādyākhyeneśvareṇa tu // LiP_1,17.67

tasyāṇḍasya śubhaṃ haimaṃ kapālaṃ cordhvasaṃsthitam
jajñe yaddyaustadaparaṃ pṛthivī pañcalakṣaṇā // LiP_1,17.68

tasmādaṇḍodbhavo jajñe tv akārākhyaścaturmukhaḥ
sa sraṣṭā sarvalokānāṃ sa eva trividhaḥ prabhuḥ // LiP_1,17.69

evamomomiti proktam ityāhuryajuṣāṃ varāḥ
yajuṣāṃ vacanaṃ śrutvā ṛcaḥ sāmāni sādaram // LiP_1,17.70

evameva hare brahmann ityāhuḥ śrutayastadā
tato vijñāya deveśaṃ yathāvacchrutisaṃbhavaiḥ // LiP_1,17.71

mantrairmaheśvaraṃ devaṃ tuṣṭāva sumahodayam
āvayoḥ stutisaṃtuṣṭo liṅge tasminnirañjanaḥ // LiP_1,17.72

divyaṃ śabdamayaṃ rūpam āsthāya prahasan sthitaḥ
akārastasya mūrdhā tu lalāṭaṃ dīrghamucyate // LiP_1,17.73

ikāro dakṣiṇaṃ netram īkāro vāmalocanam
ukāro dakṣiṇaṃ śrotram ūkāro vāmamucyate // LiP_1,17.74

ṛkāro dakṣiṇaṃ tasya kapolaṃ parameṣṭhinaḥ
vāmaṃ kapolam ṝkāro ḷ ḹ nāsāpuṭe ubhe // LiP_1,17.75

ekāram oṣṭhamūrddhvaś ca aikārastvadharo vibhoḥ
okāraś ca tathaukāro dantapaṅktidvayaṃ kramāt // LiP_1,17.76

amastu tālunī tasya devadevasya dhīmataḥ
kādipañcākṣarāṇyasya pañca hastāni dakṣiṇe // LiP_1,17.77

cādipañcākṣarāṇyevaṃ pañca hastāni vāmataḥ
ṭādipañcākṣaraṃ pādas tādipañcākṣaraṃ tathā // LiP_1,17.78

pakāramudaraṃ tasya phakāraḥ pārśvamucyate
bakāro vāmapārśvaṃ vai bhakāraṃ skandhamasya tat // LiP_1,17.79

makāraṃ hṛdayaṃ śaṃbhor mahādevasya yoginaḥ
yakārādisakārāntaṃ vibhorvai sapta dhātavaḥ // LiP_1,17.80

hakāra ātmarūpaṃ vai kṣakāraḥ krodha ucyate
taṃ dṛṣṭvā umayā sārdhaṃ bhagavantaṃ maheśvaram // LiP_1,17.81

praṇamya bhagavān viṣṇuḥ punaścāpaśyadūrddhvataḥ
oṅkāraprabhavaṃ mantraṃ kalāpañcakasaṃyutam // LiP_1,17.82

śuddhasphaṭikasaṃkāśaṃ subhāṣṭatriṃśadakṣaram
medhākaram abhūdbhūyaḥ sarvadharmārthasādhakam // LiP_1,17.83

gāyatrīprabhavaṃ mantraṃ haritaṃ vaśyakārakam
caturviṃśativarṇāḍhyaṃ catuṣkalamanuttamam // LiP_1,17.84

atharvamasitaṃ mantraṃ kalāṣṭakasamāyutam
abhicārikamatyarthaṃ trayastriṃśacchubhākṣaram // LiP_1,17.85

yajurvedasamāyuktaṃ pañcatriṃśacchubhākṣaram
kalāṣṭakasamāyuktaṃ suśvetaṃ śāntikaṃ tathā // LiP_1,17.86

trayodaśakalāyuktaṃ bālādyaiḥ saha lohitam
sāmodbhavaṃ jagatyādyaṃ vṛddhisaṃhārakāraṇam // LiP_1,17.87

varṇāḥ ṣaḍadhikāḥ ṣaṣṭir asya mantravarasya tu
pañca mantrāṃs tathā labdhvā jajāpa bhagavān hariḥ // LiP_1,17.88

atha dṛṣṭvā kalāvarṇam ṛgyajuḥsāmarūpiṇam
īśānamīśamukuṭaṃ puruṣāsyaṃ purātanam // LiP_1,17.89

aghorahṛdayaṃ hṛdyaṃ vāmaguhyaṃ sadāśivam
sadyaḥ pādaṃ mahādevaṃ mahābhogīndrabhūṣaṇam // LiP_1,17.90

viśvataḥ pādavadanaṃ viśvato 'kṣikaraṃ śivam
brahmaṇo 'dhipatiṃ sargasthitisaṃhārakāraṇam // LiP_1,17.91

tuṣṭāva punariṣṭābhir vāgbhir varadamīśvaram // LiP_1,17.92

viṣṇur uvāca

ekākṣarāya rudrāya akārāyātmarūpiṇe
ukārāyādidevāya vidyādehāya vai namaḥ // LiP_1,18.1

tṛtīyāya makārāya śivāya paramātmane
sūryāgnisomavarṇāya yajamānāya vai namaḥ // LiP_1,18.2

agnaye rudrarūpāya rudrāṇāṃ pataye namaḥ
śivāya śivamantrāya sadyojātāya vedhase // LiP_1,18.3

vāmāya vāmadevāya varadāyāmṛtāya te
aghorāyātighorāya sadyojātāya raṃhase // LiP_1,18.4

īśānāya śmaśānāya ativegāya vegine
namo 'stu śrutipādāya ūrdhvaliṅgāya liṅgine // LiP_1,18.5

hemaliṅgāya hemāya vāriliṅgāya cāṃbhase
śivāya śivaliṅgāya vyāpine vyomavyāpine // LiP_1,18.6

vāyave vāyuvegāya namaste vāyuvyāpine
tejase tejasāṃ bhartre namastejo 'dhivyāpine // LiP_1,18.7

jalāya jalabhūtāya namaste jalavyāpine
pṛthivyai cāntarikṣāya pṛthivīvyāpine namaḥ // LiP_1,18.8

śabdasparśasvarūpāya rasagandhāya gandhine
gaṇādhipataye tubhyaṃ guhyādguhyatamāya te // LiP_1,18.9

anantāya virūpāya anantānāmayāya ca
śāśvatāya variṣṭhāya vārigarbhāya yogine // LiP_1,18.10

saṃsthitāyāmbhasāṃ madhye āvayormadhyavarcase
goptre hartre sadā kartre nidhanāyeśvarāya ca // LiP_1,18.11

acetanāya cintyāya cetanāyāsahāriṇe
arūpāya surūpāya anaṅgāyāṅgahāriṇe // LiP_1,18.12

bhasmadigdhaśarīrāya bhānusomāgnihetave
śvetāya śvetavarṇāya tuhinādricarāya ca // LiP_1,18.13

suśvetāya suvaktrāya namaḥ śvetaśikhāya ca
śvetāsyāya mahāsyāya namaste śvetalohita // LiP_1,18.14

sutārāya viśiṣṭāya namo dundubhine hara
śatarūpavirūpāya namaḥ ketumate sadā // LiP_1,18.15

ṛddhiśokaviśokāya pinākāya kapardine
vipāśāya supāśāya namaste pāśanāśine // LiP_1,18.16

suhotrāya haviṣyāya subrahmaṇyāya sūriṇe
sumukhāya suvaktrāya durdamāya damāya ca // LiP_1,18.17

kaṅkāya kaṅkarūpāya kaṅkaṇīkṛtapannaga
sanakāya namastubhyaṃ sanātana sanandana // LiP_1,18.18

sanatkumārasāraṅgam āraṇāya mahātmane
lokākṣiṇe tridhāmāya namo virajase sadā // LiP_1,18.19

śaṅkhapālāya śaṅkhāya rajase tamase namaḥ
sārasvatāya meghāya meghavāhana te namaḥ // LiP_1,18.20

suvāhāya vivāhāya vivādavaradāya ca
namaḥ śivāya rudrāya pradhānāya namonamaḥ // LiP_1,18.21

triguṇāya namastubhyaṃ caturvyūhātmane namaḥ
saṃsārāya namastubhyaṃ namaḥ saṃsārahetave // LiP_1,18.22

mokṣāya mokṣarūpāya mokṣakartre namonamaḥ
ātmane ṛṣaye tubhyaṃ svāmine viṣṇave namaḥ // LiP_1,18.23

namo bhagavate tubhyaṃ nāgānāṃ pataye namaḥ
oṅkārāya namastubhyaṃ sarvajñāya namo namaḥ // LiP_1,18.24

sarvāya ca namastubhyaṃ namo nārāyaṇāya ca
namo hiraṇyagarbhāya ādidevāya te namaḥ // LiP_1,18.25

namo 'stvajāya pataye prajānāṃ vyūhahetave
mahādevāya devānām īśvarāya namo namaḥ // LiP_1,18.26

śarvāya ca namastubhyaṃ satyāya śamanāya ca
brahmaṇe caiva bhūtānāṃ sarvajñāya namo namaḥ // LiP_1,18.27

mahātmane namastubhyaṃ prajñārūpāya vai namaḥ
citaye citirūpāya smṛtirūpāya vai namaḥ // LiP_1,18.28

jñānāya jñānagamyāya namaste saṃvide sadā
śikharāya namastubhyaṃ nīlakaṇṭhāya vai namaḥ // LiP_1,18.29

ardhanārīśarīrāya avyaktāya namonamaḥ
ekādaśavibhedāya sthāṇave te namaḥ sadā // LiP_1,18.30

namaḥ somāya sūryāya bhavāya bhavahāriṇe
yaśaskarāya devāya śaṅkarāyeśvarāya ca // LiP_1,18.31

namo 'ṃbikādhipataye umāyāḥ pataye namaḥ
hiraṇyabāhave tubhyaṃ namaste hemaretase // LiP_1,18.32

nīlakeśāya vittāya śitikaṇṭhāya vai namaḥ
kapardine namastubhyaṃ nāgāṅgābharaṇāya ca // LiP_1,18.33

vṛṣārūḍhāya sarvasya hartre kartre namonamaḥ
vīrarāmātirāmāya rāmanāthāya te vibho // LiP_1,18.34

namo rājādhirājāya rājñāmadhigatāya te
namaḥ pālādhipataye pālāśākṛntate namaḥ // LiP_1,18.35

namaḥ keyūrabhūṣāya gopate te namonamaḥ
namaḥ śrīkaṇṭhanāthāya namo likucapāṇaye // LiP_1,18.36

bhuvaneśāya devāya vedaśāstra namo 'stu te
sāraṅgāya namastubhyaṃ rājahaṃsāya te namaḥ // LiP_1,18.37

kanakāṅgadahārāya namaḥ sarpopavītine
sarpakuṇḍalamālāya kaṭisūtrīkṛtāhine // LiP_1,18.38

vedagarbhāya garbhāya viśvagarbhāya te śiva
brahmovāca virarāmeti saṃstutvā brahmaṇā sahito hariḥ // LiP_1,18.39

etatstotravaraṃ puṇyaṃ sarvapāpapraṇāśanam
yaḥ paṭhecchrāvayedvāpi brāhmaṇān vedapāragān // LiP_1,18.40

sa yāti brahmaṇo loke pāpakarmarato 'pi vai
tasmājjapetpaṭhennityaṃ śrāvayedbrāhmaṇāñchubhān // LiP_1,18.41

sarvapāpaviśuddhyarthaṃ viṣṇunā paribhāṣitam // LiP_1,18.42

sūta uvāca

athovāca mahādevaḥ prīto 'haṃ surasattamau
paśyatāṃ māṃ mahādevaṃ bhayaṃ sarvaṃ vimucyatām // LiP_1,19.1

yuvāṃ prasūtau gātrābhyāṃ mama pūrvaṃ mahābalau
ayaṃ me dakṣiṇe pārśve brahmā lokapitāmahaḥ // LiP_1,19.2

vāme pārśve ca me viṣṇur viśvātmā hṛdayodbhavaḥ
prīto 'haṃ yuvayoḥ samyag varaṃ dadmi yathepsitam // LiP_1,19.3

evamuktvā tu taṃ viṣṇuṃ karābhyāṃ parameśvaraḥ
pasparśa subhagābhyāṃ tu kṛpayā tu kṛpānidhiḥ // LiP_1,19.4

tataḥ prahṛṣṭamanasā praṇipatya maheśvaram
prāha nārāyaṇo nāthaṃ liṅgasthaṃ liṅgavarjitam // LiP_1,19.5

yadi prītiḥ samutpannā yadi deyo varaś ca nau
bhaktirbhavatu nau nityaṃ tvayi cāvyabhicāriṇī // LiP_1,19.6

devaḥ pradattavān devāḥ svātmanyavyabhicāriṇīm
brahmaṇe viṣṇave caiva śraddhāṃ śītāṃśubhūṣaṇaḥ // LiP_1,19.7

jānubhyāmavanīṃ gatvā punarnārāyaṇaḥ svayam
praṇipatya ca viśveśaṃ prāha mandataraṃ vaśī // LiP_1,19.8

āvayordevadeveśa vivādamatiśobhanam
ihāgato bhavān yasmād vivādaśamanāya nau // LiP_1,19.9

tasya tadvacanaṃ śrutvā punaḥ prāha haro harim
praṇipatya sthitaṃ mūrdhnā kṛtāñjalipuṭaṃ smayan // LiP_1,19.10

śrīmahādeva uvāca

pralayasthitisargāṇāṃ kartā tvaṃ dharaṇīpate
vatsa vatsa hare viṣṇo pālayaitaccarācaram // LiP_1,19.11

tridhā bhinno hyahaṃ viṣṇo brahmaviṣṇubhavākhyayā
sargarakṣālayaguṇair niṣkalaḥ parameśvaraḥ // LiP_1,19.12

saṃmohaṃ tyaja bho viṣṇo pālayainaṃ pitāmaham
pādme bhaviṣyati sutaḥ kalpe tava pitāmahaḥ // LiP_1,19.13

tadā drakṣyasi māṃ caivaṃ so 'pi drakṣyati padmajaḥ
evamuktvā sa bhagavāṃs tatraivāntaradhīyata // LiP_1,19.14

tadāprabhṛti lokeṣu liṅgārcā supratiṣṭhitā
liṅgavedī mahādevī liṅgaṃ sākṣānmaheśvaraḥ // LiP_1,19.15

layanālliṅgamityuktaṃ tatraiva nikhilaṃ surāḥ
yastu laiṅgaṃ paṭhennityam ākhyānaṃ liṅgasannidhau // LiP_1,19.16

sa yāti śivatāṃ vipro nātra kāryā vicāraṇā // LiP_1,19.17

ṛṣaya ūcuḥ

kathaṃ pādme purā kalpe brahmā padmodbhavo 'bhavat
bhavaṃ ca dṛṣṭavāṃstena brahmaṇā puruṣottamaḥ // LiP_1,20.1

etatsarvaṃ viśeṣeṇa sāṃprataṃ vaktumarhasi
sūta uvāca āsīdekārṇavaṃ ghoram avibhāgaṃ tamomayam // LiP_1,20.2

madhye caikārṇave tasmin śaṅkhacakragadādharaḥ
jīmūtābho 'mbujākṣaś ca kirīṭī śrīpatirhariḥ // LiP_1,20.3

nārāyaṇamukhodgīrṇasarvātmā puruṣottamaḥ
aṣṭabāhurmahāvakṣā lokānāṃ yonirucyate // LiP_1,20.4

kimapyacintyaṃ yogātmā yogamāsthāya yogavit
phaṇāsahasrakalitaṃ tamapratimavarcasam // LiP_1,20.5

mahābhogapaterbhogaṃ sādhvāstīrya mahocchrayam
tasminmahati paryaṅke śete caikārṇave prabhuḥ // LiP_1,20.6

evaṃ tatra śayānena viṣṇunā prabhaviṣṇunā
ātmārāmeṇa krīḍārthaṃ līlayākliṣṭakarmaṇā // LiP_1,20.7

śatayojanavistīrṇaṃ taruṇādityasannibham
vajradaṇḍaṃ mahotsedhaṃ nābhyāṃ sṛṣṭaṃ tu puṣkaram // LiP_1,20.8

tasyaivaṃ krīḍamānasya samīpaṃ devamīḍhuṣaḥ
hemagarbhāṇḍajo brahmā rukmavarṇo hyatīndriyaḥ // LiP_1,20.9

caturvaktro viśālākṣaḥ samāgamya yadṛcchayā
śriyā yuktena divyena suśubhena sugandhinā // LiP_1,20.10

krīḍamānaṃ ca padmena dṛṣṭvā brahmā śubhekṣaṇam
savismayamathāgamya saumyasampannayā girā // LiP_1,20.11

provāca ko bhavāñchete hy āśrito madhyamambhasām
atha tasyācyutaḥ śrutvā brahmaṇastu śubhaṃ vacaḥ // LiP_1,20.12

udatiṣṭhata paryaṅkād vismayotphullalocanaḥ
pratyuvācottaraṃ caiva kalpe kalpe pratiśrayaḥ // LiP_1,20.13

kartavyaṃ ca kṛtaṃ caiva kriyate yacca kiṃcana
dyaurantarikṣaṃ bhūścaiva paraṃ padamahaṃ bhuvaḥ // LiP_1,20.14

tamevamuktvā bhagavān viṣṇuḥ punarathābravīt
kastvaṃ khalu samāyātaḥ samīpaṃ bhagavānkutaḥ // LiP_1,20.15

kva vā bhūyaś ca gantavyaṃ kaś ca vā te pratiśrayaḥ
ko bhavān viśvamūrtirvai kartavyaṃ kiṃ ca te mayā // LiP_1,20.16

evaṃ bruvantaṃ vaikuṇṭhaṃ pratyuvāca pitāmahaḥ
māyayā mohitaḥ śaṃbhor avijñāya janārdanam // LiP_1,20.17

māyayā mohitaṃ devam avijñātaṃ mahātmanaḥ
yathā bhavāṃstathaivāham ādikartā prajāpatiḥ // LiP_1,20.18

savismayaṃ vacaḥ śrutvā brahmaṇo lokatantriṇaḥ
anujñātaś ca te nātha vaikuṇṭho viśvasaṃbhavaḥ // LiP_1,20.19

kautūhalānmahāyogī praviṣṭo brahmaṇo mukham
imānaṣṭādaśa dvīpān sasamudrān saparvatān // LiP_1,20.20

praviśya sumahātejāś cāturvarṇyasamākulān
brahmaṇastambhaparyantaṃ saptalokān sanātanān // LiP_1,20.21

brahmaṇastūdare dṛṣṭvā sarvānviṣṇurmahābhujaḥ
aho 'sya tapaso vīryam ityuktvā ca punaḥ punaḥ // LiP_1,20.22

aṭitvā vividhāṃllokān viṣṇurnānāvidhāśrayān
tato varṣasahasrānte nāntaṃ hi dadṛśe yadā // LiP_1,20.23

tadāsya vaktrānniṣkramya pannagendraniketanaḥ
nārāyaṇo jagaddhātā pitāmahamathābravīt // LiP_1,20.24

bhagavānādiraṅkaś ca madhyaṃ kālo diśo nabhaḥ
nāhamantaṃ prapaśyāmi udarasya tavānagha // LiP_1,20.25

evamuktvābravīdbhūyaḥ pitāmahamidaṃ hariḥ
bhagavānevamevāhaṃ śāśvataṃ hi mamodaram // LiP_1,20.26

praviśya lokān paśyaitān anaupamyānsurottama
tataḥ prāhlādinīṃ vāṇīṃ śrutvā tasyābhinandya ca // LiP_1,20.27

śrīpaterudaraṃ bhūyaḥ praviveśa pitāmahaḥ
tāneva lokān garbhasthān apaśyat satyavikramaḥ // LiP_1,20.28

paryaṭitvā tu devasya dadṛśe 'ntaṃ na vai hareḥ
jñātvā gatiṃ tasya pitāmahasya dvārāṇi sarvāṇi pidhāya viṣṇuḥ
vibhurmanaḥ kartumiyeṣa cāśu sukhaṃ prasupto 'hamiti pracintya // LiP_1,20.29

tato dvārāṇi sarvāṇi pihitāni samīkṣya vai
sūkṣmaṃ kṛtvātmano rūpaṃ nābhyāṃ dvāramavindata // LiP_1,20.30

padmasūtrānusāreṇa cānvapaśyatpitāmahaḥ
ujjahārātmano rūpaṃ puṣkarāccaturānanaḥ // LiP_1,20.31

virarājāravindasthaḥ padmagarbhasamadyutiḥ
brahmā svayaṃbhūrbhagavāñ jagadyoniḥ pitāmahaḥ // LiP_1,20.32

etasminnantare tābhyām ekaikasya tu kṛtsnaśaḥ
vartamāne tu saṃgharṣe madhye tasyārṇavasya tu // LiP_1,20.33

kuto 'pyaparimeyātmā bhūtānāṃ prabhurīśvaraḥ
śūlapāṇirmahādevo hemavīrāṃbaracchadaḥ // LiP_1,20.34

agacchadyatra so 'nanto nāgabhogapatir hariḥ
śīghraṃ vikramatastasya padbhyām ākrāntapīḍitāḥ // LiP_1,20.35

udbhūtāstūrṇamākāśe pṛthulāstoyabindavaḥ
atyuṣṇaścātiśītaś ca vāyustatra vavau punaḥ // LiP_1,20.36

taddṛṣṭvā mahadāścaryaṃ brahmā viṣṇumabhāṣata
abbindavaś ca śītoṣṇāḥ kampayantyaṃbujaṃ bhṛśam // LiP_1,20.37

etanme saṃśayaṃ brūhi kiṃ vā tvanyaccikīrṣasi
etadevaṃvidhaṃ vākyaṃ pitāmahamukhodgatam // LiP_1,20.38

śrutvāpratimakarmā hi bhagavānasurāntakṛt
kiṃ nu khalvatra me nābhyāṃ bhūtamanyatkṛtālayam // LiP_1,20.39

vadati priyamatyarthaṃ manyuścāsya mayā kṛtaḥ
ityevaṃ manasā dhyātvā pratyuvācedamuttaram // LiP_1,20.40

kimatra bhagavānadya puṣkare jātasaṃbhramaḥ
kiṃ mayā ca kṛtaṃ deva yanmāṃ priyamanuttamam // LiP_1,20.41

bhāṣase puruṣaśreṣṭha kimarthaṃ brūhi tattvataḥ
evaṃ bruvāṇaṃ deveśaṃ lokayātrānugaṃ tataḥ // LiP_1,20.42

pratyuvācāmbujābhākṣaṃ brahmā vedanidhiḥ prabhuḥ
yo 'sau tavodaraṃ pūrvaṃ praviṣṭo 'haṃ tvadicchayā // LiP_1,20.43

yathā mamodare lokāḥ sarve dṛṣṭāstvayā prabho
tathaiva dṛṣṭāḥ kārtsnyena mayā lokāstavodare // LiP_1,20.44

tato varṣasahasrāttu upāvṛttasya me 'nagha
tvayā matsarabhāvena māṃ vaśīkartumicchatā // LiP_1,20.45

āśu dvārāṇi sarvāṇi pihitāni samantataḥ
tato mayā mahābhāga saṃcintya svena tejasā // LiP_1,20.46

labdho nābhipradeśena padmasūtrādvinirgamaḥ
mā bhūtte manaso 'lpo 'pi vyāghāto 'yaṃ kathaṃcana // LiP_1,20.47

ityeṣānugatirviṣṇo kāryāṇām aupasarpiṇī
yanmayānantaraṃ kāryaṃ brūhi kiṃ karavāṇyaham // LiP_1,20.48

tataḥ paramameyātmā hiraṇyakaśipo ripuḥ
anavadyāṃ priyāmiṣṭāṃ śivāṃ vāṇīṃ pitāmahāt // LiP_1,20.49

śrutvā vigatamātsaryaṃ vākyamasmai dadau hariḥ
na hyevamīdṛśaṃ kāryaṃ mayādhyavasitaṃ tava // LiP_1,20.50

tvāṃ bodhayitukāmena krīḍāpūrvaṃ yadṛcchayā
āśu dvārāṇi sarvāṇi ghāṭitāni mayātmanaḥ // LiP_1,20.51

na te 'nyathāvagantavyaṃ mānyaḥ pūjyaś ca me bhavān
sarvaṃ marṣaya kalyāṇa yanmayāpakṛtaṃ tava // LiP_1,20.52

asmān mayohyamānastvaṃ padmādavatara prabho
nāhaṃ bhavantaṃ śaknomi soḍhuṃ tejomayaṃ gurum // LiP_1,20.53

sa hovāca varaṃ brūhi padmādavatara prabho
putro bhava mamārighna mudaṃ prāpsyasi śobhanām // LiP_1,20.54

sadbhāvavacanaṃ brūhi padmādavatara prabho
sa tvaṃ ca no mahāyogī tvamīḍyaḥ praṇavātmakaḥ // LiP_1,20.55

adyaprabhṛti sarveśaḥ śvetoṣṇīṣavibhūṣitaḥ
padmayoniriti hyevaṃ khyāto nāmnā bhaviṣyasi // LiP_1,20.56

putro me tvaṃ bhava brahman saptalokādhipaḥ prabho
tataḥ sa bhagavāndevo varaṃ dattvā kirīṭine // LiP_1,20.57

evaṃ bhavatu cetyuktvā prītātmā gatamatsaraḥ
pratyāsannam athāyāntaṃ bālārkābhaṃ mahānanam // LiP_1,20.58

bhavamatyadbhutaṃ dṛṣṭvā nārāyaṇamathābravīt
aprameyo mahāvaktro daṃṣṭrī dhvastaśiroruhaḥ // LiP_1,20.59

daśabāhustriśūlāṅko nayanairviśvataḥ sthitaḥ
lokaprabhuḥ svayaṃ sākṣād vikṛto muñjamekhalī // LiP_1,20.60

meṇḍhreṇordhvena mahatā nardamāno 'tibhairavam
kaḥ khalveṣa pumān viṣṇo tejorāśir mahādyutiḥ // LiP_1,20.61

vyāpya sarvā diśo dyāṃ ca ita evābhivartate
tenaivamukto bhagavān viṣṇurbrahmāṇamabravīt // LiP_1,20.62

padbhyāṃ talanipātena yasya vikramato 'rṇave
vegena mahatākāśe 'pyutthitāś ca jalaśayāḥ // LiP_1,20.63

sthūlādbhir viśvato 'tyarthaṃ sicyase padmasaṃbhava
ghrāṇajena ca vātena kampyamānaṃ tvayā saha // LiP_1,20.64

dodhūyate mahāpadmaṃ svacchandaṃ mama nābhijam
samāgato bhavānīśo hy anādiścāntakṛtprabhuḥ // LiP_1,20.65

bhavānahaṃ ca stotreṇa upatiṣṭhāva godhvajam
tataḥ kruddho 'mbujābhākṣaṃ brahmā provāca keśavam // LiP_1,20.66

bhavānna nūnamātmānaṃ vetti lokaprabhuṃ vibhum
brahmāṇaṃ lokakartāraṃ māṃ na vetsi sanātanam // LiP_1,20.67

ko hyasau śaṅkaro nāma āvayorvyatiricyate
tasya tatkrodhajaṃ vākyaṃ śrutvā harirabhāṣata // LiP_1,20.68

mā maivaṃ vada kalyāṇa parivādaṃ mahātmanaḥ
mahāyogendhano dharmo durādharṣo varapradaḥ // LiP_1,20.69

heturasyātha jagataḥ purāṇapuruṣo 'vyayaḥ
bījī khalveṣa bījānāṃ jyotirekaḥ prakāśate // LiP_1,20.70

bālakrīḍanakairdevaḥ krīḍate śaṅkaraḥ svayam
pradhānamavyayo yonir avyaktaṃ prakṛtistamaḥ // LiP_1,20.71

mama caitāni nāmāni nityaṃ prasavadharmiṇaḥ
yaḥ kaḥ sa iti duḥkhārtair dṛśyate yatibhiḥ śivaḥ // LiP_1,20.72

eṣa bījī bhavānbījam ahaṃ yoniḥ sanātanaḥ
sa evamukto viśvātmā brahmā viṣṇumapṛcchata // LiP_1,20.73

bhavān yonirahaṃ bījaṃ kathaṃ bījī maheśvaraḥ
etanme sūkṣmamavyaktaṃ saṃśayaṃ chettumarhasi // LiP_1,20.74

jñātvā ca vividhotpattiṃ brahmaṇo lokatantriṇaḥ
imaṃ paramasādṛśyaṃ praśnam abhyavadaddhariḥ // LiP_1,20.75

asmānmahattaraṃ bhūtaṃ guhyamanyanna vidyate
mahataḥ paramaṃ dhāma śivam adhyātmināṃ padam // LiP_1,20.76

dvividhaṃ caivamātmānaṃ pravibhajya vyavasthitaḥ
niṣkalastatra yo 'vyaktaḥ sakalaś ca maheśvaraḥ // LiP_1,20.77

yasya māyāvidhijñasya agamyagahanasya ca
purā liṅgodbhavaṃ bījaṃ prathamaṃ tvādisargikam // LiP_1,20.78

mama yonau samāyuktaṃ tadbījaṃ kālaparyayāt
hiraṇmayamakūpāre yonyāmaṇḍamajāyata // LiP_1,20.79

śatāni daśa varṣāṇām aṇḍam apsu pratiṣṭhitam
ante varṣasahasrasya vāyunā taddvidhā kṛtam // LiP_1,20.80

kapālamekaṃ dyaurjajñe kapālamaparaṃ kṣitiḥ
ulbaṃ tasya mahotsedho yo 'sau kanakaparvataḥ // LiP_1,20.81

tataś ca pratisaṃdhyātmā devadevo varaḥ prabhuḥ
hiraṇyagarbho bhagavāṃs tv abhijajñe caturmukhaḥ // LiP_1,20.82

ā tārārkendunakṣatraṃ śūnyaṃ lokamavekṣya ca
ko 'hamityapi ca dhyāte kumārāste 'bhavaṃstadā // LiP_1,20.83

priyadarśanāstu yatayo yatīnāṃ pūrvajās tava
bhūyo varṣasahasrānte tata evātmajāstava // LiP_1,20.84

bhuvanānalasaṃkāśāḥ padmapatrāyatekṣaṇāḥ
śrīmānsanatkumāraś ca ṛbhuścaivordhvaretasau // LiP_1,20.85

sanakaḥ sanātanaścaiva tathaiva ca sanandanaḥ
utpannāḥ samakālaṃ te buddhyātīndriyadarśanāḥ // LiP_1,20.86

utpannāḥ pratibhātmāno jagatāṃ sthitihetavaḥ
nārapsyante ca karmāṇi tāpatrayavivarjitāḥ // LiP_1,20.87

alpasaukhyaṃ bahukleśaṃ jarāśokasamanvitam
jīvanaṃ maraṇaṃ caiva saṃbhavaś ca punaḥ punaḥ // LiP_1,20.88

alpabhūtaṃ sukhaṃ svarge duḥkhāni narake tathā
viditvā cāgamaṃ sarvam avaśyaṃ bhavitavyatām // LiP_1,20.89

ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca dṛṣṭvā tava vaśe sthitau
trayastu trīn guṇān hitvā cātmajāḥ sanakādayaḥ // LiP_1,20.90

vavartena tu jñānena pravṛttāste mahaujasaḥ
tatasteṣu pravṛtteṣu sanakādiṣu vai triṣu // LiP_1,20.91

bhaviṣyasi vimūḍhastvaṃ māyayā śaṅkarasya tu
evaṃ kalpe tu vaivṛtte saṃjñā naśyati te 'nagha // LiP_1,20.92

kalpe śeṣāṇi bhūtāni sūkṣmāṇi pārthivāni ca
sarveṣāṃ hyaiśvarī māyā jāgṛtiḥ samudāhṛtā // LiP_1,20.93

yathaiṣa parvato merur devaloko hyudāhṛtaḥ
tasya cedaṃ hi māhātmyaṃ viddhi devavarasya ha // LiP_1,20.94

jñātvā ceśvarasadbhāvaṃ jñātvā māmaṃbujekṣaṇam
mahādevaṃ mahābhūtaṃ bhūtānāṃ varadaṃ prabhum // LiP_1,20.95

praṇavenātha sāmnā tu namaskṛtya jagadgurum
tvāṃ ca māṃ caiva saṃkruddho niḥśvāsānnirdahedayam // LiP_1,20.96

evaṃ jñātvā mahāyogam abhyuttiṣṭhanmahābalam
ahaṃ tvāmagrataḥ kṛtvā stoṣyāmyanalasaprabham // LiP_1,20.97

sūta uvāca

brahmāṇamagrataḥ kṛtvā tataḥ sa garuḍadhvajaḥ
atītaiś ca bhaviṣyaiś ca vartamānaistathaiva ca // LiP_1,21.1

nāmabhiśchāndasaiścaiva idaṃ stotramudīrayat
viṣṇuruvāca namastubhyaṃ bhagavate suvratānantatejase // LiP_1,21.2

namaḥ kṣetrādhipataye bījine śūline namaḥ
sumeḍhrāyārcyameḍhrāya daṇḍine rūkṣaretase // LiP_1,21.3

namo jyeṣṭhāya śreṣṭhāya pūrvāya prathamāya ca
namo mānyāya pūjyāya sadyojātāya vai namaḥ // LiP_1,21.4

gahvarāya ghaṭeśāya vyomacīrāṃbarāya ca
namaste hyasmadādīnāṃ bhūtānāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.5

vedānāṃ prabhave caiva smṛtīnāṃ prabhave namaḥ
prabhave karmadānānāṃ dravyāṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.6

namo yogasya prabhave sāṃkhyasya prabhave namaḥ
namo dhruvanibaddhānām ṛṣīṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.7

ṛkṣāṇāṃ prabhave tubhyaṃ grahāṇāṃ prabhave namaḥ
vaidyutāśanimeghānāṃ garjitaprabhave namaḥ // LiP_1,21.8

mahodadhīnāṃ prabhave dvīpānāṃ prabhave namaḥ
adrīṇāṃ prabhave caiva varṣāṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.9

namo nadīnāṃ prabhave nadānāṃ prabhave namaḥ
mahauṣadhīnāṃ prabhave vṛkṣāṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.10

dharmavṛkṣāya dharmāya sthitīnāṃ prabhave namaḥ
prabhave ca parārdhasya parasya prabhave namaḥ // LiP_1,21.11

namo rasānāṃ prabhave ratnānāṃ prabhave namaḥ
kṣaṇānāṃ prabhave caiva lavānāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.12

ahorātrārdhamāsānāṃ māsānāṃ prabhave namaḥ
ṛtūnāṃ prabhave tubhyaṃ saṃkhyāyāḥ prabhave namaḥ // LiP_1,21.13

prabhave cāparārdhasya parārdhaprabhave namaḥ
namaḥ purāṇaprabhave sargāṇāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.14

manvantarāṇāṃ prabhave yogasya prabhave namaḥ
caturvidhasya sargasya prabhave 'nantacakṣuṣe // LiP_1,21.15

kalpodayanibandhānāṃ vātānāṃ prabhave namaḥ
namo viśvasya prabhave brahmādhipataye namaḥ // LiP_1,21.16

vidyānāṃ prabhave caiva vidyādhipataye namaḥ
namo vratādhipataye vratānāṃ prabhave namaḥ // LiP_1,21.17

mantrāṇāṃ prabhave tubhyaṃ mantrādhipataye namaḥ
pitṝṇāṃ pataye caiva paśūnāṃ pataye namaḥ // LiP_1,21.18

vāgvṛṣāya namastubhyaṃ purāṇavṛṣabhāya ca
namaḥ paśūnāṃ pataye govṛṣendradhvajāya ca // LiP_1,21.19

prajāpatīnāṃ pataye siddhīnāṃ pataye namaḥ
daityadānavasaṃghānāṃ rakṣasāṃ pataye namaḥ // LiP_1,21.20

gandharvāṇāṃ ca pataye yakṣāṇāṃ pataye namaḥ
garuḍoragasarpāṇāṃ pakṣiṇāṃ pataye namaḥ // LiP_1,21.21

sarvaguhyapiśācānāṃ guhyādhipataye namaḥ
gokarṇāya ca goptre ca śaṅkukarṇāya vai namaḥ // LiP_1,21.22

varāhāyāprameyāya ṛkṣāya virajāya ca
namaḥ surāṇāṃ pataye gaṇānāṃ pataye namaḥ // LiP_1,21.23

aṃbhasāṃ pataye caiva ojasāṃ pataye namaḥ
namo 'stu lakṣmīpataye śrīpāya kṣitipāya ca // LiP_1,21.24

balābalasamūhāya akṣobhyakṣobhaṇāya ca
dīptaśṛṅgaikaśṛṅgāya vṛṣabhāya kakudmine // LiP_1,21.25

namaḥ sthairyāya vapuṣe tejasānuvratāya ca
atītāya bhaviṣyāya vartamānāya vai namaḥ // LiP_1,21.26

suvarcase ca vīryāya śūrāya hyajitāya ca
varadāya vareṇyāya puruṣāya mahātmane // LiP_1,21.27

namo bhūtāya bhavyāya mahate prabhavāya ca
janāya ca namastubhyaṃ tapase varadāya ca // LiP_1,21.28

aṇave mahate caiva namaḥ sarvagatāya ca
namo bandhāya mokṣāya svargāya narakāya ca // LiP_1,21.29

namo bhavāya devāya ijyāya yājakāya ca
pratyudīrṇāya dīptāya tattvāyātiguṇāya ca // LiP_1,21.30

namaḥ pāśāya śastrāya namastvābharaṇāya ca
hutāya upahūtāya prahutaprāśitāya ca // LiP_1,21.31

namo 'stviṣṭāya pūrtāya agniṣṭomadvijāya ca
sadasyāya namaścaiva dakṣiṇāvabhṛthāya ca // LiP_1,21.32

ahiṃsāyāpralobhāya paśumantrauṣadhāya ca
namaḥ puṣṭipradānāya suśīlāya suśīline // LiP_1,21.33

atītāya bhaviṣyāya vartamānāya te namaḥ
suvarcase ca vīryāya śūrāya hyajitāya ca // LiP_1,21.34

varadāya vareṇyāya puruṣāya mahātmane
namo bhūtāya bhavyāya mahate cābhayāya ca // LiP_1,21.35

jarāsiddha namastubhyam ayase varadāya ca
adhare mahate caiva namaḥ sastupatāya ca // LiP_1,21.36

namaścendriyapatrāṇāṃ lelihānāya sragviṇe
viśvāya viśvarūpāya viśvataḥ śirase namaḥ // LiP_1,21.37

sarvataḥ pāṇipādāya rudrāyāpratimāya ca
namo havyāya kavyāya havyavāhāya vai namaḥ // LiP_1,21.38

namaḥ siddhāya medhyāya iṣṭāyejyāparāya ca
suvīrāya sughorāya akṣobhyakṣobhaṇāya ca // LiP_1,21.39

suprajāya sumedhāya dīptāya bhāskarāya ca
namo buddhāya śuddhāya vistṛtāya matāya ca // LiP_1,21.40

namaḥ sthūlāya sūkṣmāya dṛśyādṛśyāya sarvaśaḥ
varṣate jvalate caiva vāyave śiśirāya ca // LiP_1,21.41

namaste vakrakeśāya ūruvakṣaḥśikhāya ca
namo namaḥ suvarṇāya tapanīyanibhāya ca // LiP_1,21.42

virūpākṣāya liṅgāya piṅgalāya mahaujase
vṛṣṭighnāya namaścaiva namaḥ saumyekṣaṇāya ca // LiP_1,21.43

namo dhūmrāya śvetāya kṛṣṇāya lohitāya ca
piśitāya piśaṅgāya pītāya ca niṣaṅgiṇe // LiP_1,21.44

namaste saviśeṣāya nirviśeṣāya vai namaḥ
nama ījyāya pūjyāya upajīvyāya vai namaḥ // LiP_1,21.45

namaḥ kṣemyāya vṛddhāya vatsalāya namonamaḥ
namo bhūtāya satyāya satyāsatyāya vai namaḥ // LiP_1,21.46

namo vai padmavarṇāya mṛtyughnāya ca mṛtyave
namo gaurāya śyāmāya kadrave lohitāya ca // LiP_1,21.47

mahāsaṃdhyābhravarṇāya cārudīptāya dīkṣiṇe
namaḥ kamalahastāya digvāsāya kapardine // LiP_1,21.48

apramāṇāya sarvāya avyayāyāmarāya ca
namo rūpāya gandhāya śāśvatāyākṣatāya ca // LiP_1,21.49

purastādbṛṃhate caiva vibhrāntāya kṛtāya ca
durgamāya maheśāya krodhāya kapilāya ca // LiP_1,21.50

tarkyātarkyaśarīrāya baline raṃhasāya ca
sikatyāya pravāhyāya sthitāya prasṛtāya ca // LiP_1,21.51

sumedhase kulālāya namaste śaśikhaṇḍine
citrāya citraveṣāya citravarṇāya medhase // LiP_1,21.52

cekitānāya tuṣṭāya namaste nihitāya ca
namaḥ kṣāntāya dāntāya vajrasaṃhananāya ca // LiP_1,21.53

rakṣoghnāya viṣaghnāya śitikaṇṭhordhvamanyave // LiP_1,21.54

lelihāya kṛtāntāya tigmāyudhadharāya ca // LiP_1,21.55

pramodāya saṃmodāya yativedyāya te namaḥ
anāmayāya sarvāya mahākālāya vai namaḥ // LiP_1,21.56

praṇavapraṇaveśāya bhaganetrāntakāya ca
mṛgavyādhāya dakṣāya dakṣayajñāntakāya ca // LiP_1,21.57

sarvabhūtātmabhūtāya sarveśātiśayāya ca
puraghnāya suśastrāya dhanvine 'tha paraśvadhe // LiP_1,21.58

pūṣadantavināśāya bhaganetrāntakāya ca
kāmadāya variṣṭhāya kāmāṅgadahanāya ca // LiP_1,21.59

raṅge karālavaktrāya nāgendravadanāya ca
daityānāmantakeśāya daityākrandakarāya ca // LiP_1,21.60

himaghnāya ca tīkṣṇāya ārdracarmadharāya ca
śmaśānaratinityāya namo 'stūlmukadhāriṇe // LiP_1,21.61

namaste prāṇapālāya muṇḍamālādharāya ca
prahīṇaśokairvividhair bhūtaiḥ parivṛtāya ca // LiP_1,21.62

naranārīśarīrāya devyāḥ priyakarāya ca
jaṭine muṇḍine caiva vyālayajñopavītine // LiP_1,21.63

namo 'stu nṛtyaśīlāya upanṛtyapriyāya ca
manyave gītaśīlāya munibhir gāyate namaḥ // LiP_1,21.64

kaṭakaṭāya tigmāya apriyāya priyāya ca
vibhīṣaṇāya bhīṣmāya bhagapramathanāya ca // LiP_1,21.65

siddhasaṃghānugītāya mahābhāgāya vai namaḥ
namo muktāṭṭahāsāya kṣveḍitāsphoṭitāya ca // LiP_1,21.66

nardate kūrdate caiva namaḥ pramuditātmane
namo mṛḍāya śvasate dhāvate 'dhiṣṭhite namaḥ // LiP_1,21.67

dhyāyate jṛmbhate caiva rudate dravate namaḥ
valgate krīḍate caiva lambodaraśarīriṇe // LiP_1,21.68

namo 'kṛtyāya kṛtyāya muṇḍāya kīkaṭāya ca
nama unmattadehāya kiṅkiṇīkāya vai namaḥ // LiP_1,21.69

namo vikṛtaveṣāya krūrāyāmarṣaṇāya ca
aprameyāya goptre ca dīptāyānirguṇāya ca // LiP_1,21.70

vāmapriyāya vāmāya cūḍāmaṇidharāya ca
namastokāya tanave guṇairapramitāya ca // LiP_1,21.71

namo guṇyāya guhyāya agamyagamanāya ca
lokadhātrī tviyaṃ bhūmiḥ pādau sajjanasevitau // LiP_1,21.72

sarveṣāṃ siddhiyogānām adhiṣṭhānaṃ tavodaram
madhye 'ntarikṣaṃ vistīrṇaṃ tārāgaṇavibhūṣitam // LiP_1,21.73

svāteḥ patha ivābhāti śrīmān hārastavorasi
diśo daśabhujāstubhyaṃ keyūrāṅgadabhūṣitāḥ // LiP_1,21.74

vistīrṇapariṇāhaś ca nīlāñjanacayopamaḥ
kaṇṭhaste śobhate śrīmān hemasūtravibhūṣitaḥ // LiP_1,21.75

daṃṣṭrākarālaṃ durdharṣam anaupamyaṃ mukhaṃ tathā
padmamālākṛtoṣṇīṣaṃ śiro dyauḥ śobhate 'dhikam // LiP_1,21.76

dīptiḥ sūrye vapuścandre sthairyaṃ śaile 'nile balam
auṣṇyamagnau tathā śaityam apsu śabdo 'mbare tathā // LiP_1,21.77

akṣarāntaraniṣpandād guṇānetānvidurbudhāḥ
japo japyo mahādevo mahāyogomaheśvaraḥ // LiP_1,21.78

pureśayo guhāvāsī khecaro rajanīcaraḥ
taponidhirguhagurur nandano nandavardhanaḥ // LiP_1,21.79

hayaśīrṣā payodhātā vidhātā bhūtabhāvanaḥ
boddhavyo bodhitā netā durdharṣo duṣprakampanaḥ // LiP_1,21.80

bṛhadratho bhīmakarmā bṛhatkīrtir dhanañjayaḥ
ghaṇṭāpriyo dhvajī chattrī pinākī dhvajinīpatiḥ // LiP_1,21.81

kavacī paṭṭiśī khaḍgī dhanurhastaḥ paraśvadhī
aghasmaro 'naghaḥ śūro devarājo 'rimardanaḥ // LiP_1,21.82

tvāṃ prasādya purāsmābhir dviṣanto nihatā yudhi
agniḥ sadārṇavāṃbhastvaṃ pibannapi na tṛpyase // LiP_1,21.83

krodhākāraḥ prasannātmā kāmadaḥ kāmagaḥ priyaḥ
brahmacāri cāgādhaś ca brahmaṇyaḥ śiṣṭapūjitaḥ // LiP_1,21.84

devānām akṣayaḥ kośas tvayā yajñaḥ prakalpitaḥ
havyaṃ tavedaṃ vahati vedoktaṃ havyavāhanaḥ
prīte tvayi mahādeva vayaṃ prītā bhavāmahe // LiP_1,21.85

bhavānīśo 'nādimāṃstvaṃ ca sarvalokānāṃ tvaṃ brahmakartādisargaḥ
sāṃkhyāḥ prakṛteḥ paramaṃ tvāṃ viditvā kṣīṇadhyānāstvāmamṛtyuṃ viśanti // LiP_1,21.86

yogāś ca tvāṃ dhyāyino nityasiddhaṃ jñātvā yogān saṃtyajante punastān
ye cāpyanye tvāṃ prasannā viśuddhāḥ svakarmabhiste divyabhogā bhavanti // LiP_1,21.87

aprasaṃkhyeyatattvasya yathā vidmaḥ svaśaktitaḥ
kīrtitaṃ tava māhātmyam apārasya mahātmanaḥ // LiP_1,21.88

śivo no bhava sarvatra yo 'si so 'si namo 'stu te
sūta uvāca ya idaṃ kīrtayedbhaktyā brahmanārāyaṇastavam // LiP_1,21.89

śrāvayedvā dvijān vidvān śṛṇuyādvā samāhitaḥ
aśvamedhāyutaṃ kṛtvā yatphalaṃ tadavāpnuyāt // LiP_1,21.90

pāpācāro 'pi yo martyaḥ śṛṇuyācchivasannidhau
japedvāpi vinirmukto brahmalokaṃ sa gacchati // LiP_1,21.91

śrāddhe vā daivike kārye yajñe vāvabhṛthāntike
kīrtayedvā satāṃ madhye sa yāti brahmaṇo 'ntikam // LiP_1,21.92

sūta uvāca

atyantāvanatau dṛṣṭvā madhupiṅgāyatekṣaṇaḥ
prahṛṣṭavadano 'tyartham abhavatsatyakīrtanāt // LiP_1,22.1

umāpatirvirūpākṣo dakṣayajñavināśanaḥ
pinākī khaṇḍaparaśuḥ suprītastu trilocanaḥ // LiP_1,22.2

tataḥ sa bhagavāndevaḥ śrutvā vāgamṛtaṃ tayoḥ
jānannapi mahādevaḥ krīḍāpūrvamathābravīt // LiP_1,22.3

kau bhavantau mahātmānau parasparahitaiṣiṇau
sametāvaṃbujābhakṣāv asmin ghore mahāplave // LiP_1,22.4

tāvūcaturmahātmānau saṃnirīkṣya parasparam
bhagavān kiṃ tu yatte 'dya na vijñānaṃ tvayā vibho // LiP_1,22.5

vibho rudra mahāmāya icchayā vāṃ kṛtau tvayā
tayostadvacanaṃ śrutvā abhinandyābhimānya ca // LiP_1,22.6

uvāca bhagavāndevo madhuraṃ ślakṣṇayā girā
bho bho hiraṇyagarbha tvāṃ tvāṃ ca kṛṣṇa bravīmyaham // LiP_1,22.7

prīto 'hamanayā bhaktyā śāśvatākṣarayuktayā
bhavantau hṛdayasyāsya mama hṛdyatarāvubhau // LiP_1,22.8

yuvābhyāṃ kiṃ dadāmyadya varāṇāṃ varamīpsitam
athovāca mahābhāgo viṣṇurbhavamidaṃ vacaḥ // LiP_1,22.9

sarvaṃ mama kṛtaṃ deva parituṣṭo 'si me yadi
tvayi me supratiṣṭhā tu bhaktirbhavatu śaṅkaraḥ // LiP_1,22.10

evamuktastu vijñāya saṃbhāvayata keśavam
pradadau ca mahādevo bhaktiṃ nijapadāṃbuje // LiP_1,22.11

bhavānsarvasya lokasya kartā tvamadhidaivatam
tadevaṃ svasti te vatsa gamiṣyāmyaṃbujekṣaṇa // LiP_1,22.12

evamuktvā tu bhagavān brahmāṇaṃ cāpi śaṅkaraḥ
anugṛhyāspṛśaddevo brahmāṇaṃ parameśvaraḥ // LiP_1,22.13

karābhyāṃ suśubhābhyāṃ ca prāha hṛṣṭataraḥ svayam
matsamastvaṃ na saṃdeho vatsa bhaktaś ca me bhavān // LiP_1,22.14

svastyastu te gamiṣyāmi saṃjñā bhavatu suvrata
evamuktvā tu bhagavāṃs tato 'ntardhānamīśvaraḥ // LiP_1,22.15

gatavān gaṇapo devaḥ sarvadevanamaskṛtaḥ
avāpya saṃjñāṃ govindāt padmayoniḥ pitāmahaḥ // LiP_1,22.16

prajāḥ sraṣṭumanāścakre tapa ugraṃ pitāmahaḥ
tasyaivaṃ tapyamānasya na kiṃcit samavartata // LiP_1,22.17

tato dīrgheṇa kālena duḥkhātkrodho hyajāyata
krodhāviṣṭasya netrābhyāṃ prāpatannaśrubindavaḥ // LiP_1,22.18

tatastebhyo 'śrubindubhyo vātapittakaphātmakāḥ
mahābhāgā mahāsattvāḥ svastikairapyalaṃkṛtāḥ // LiP_1,22.19

prakīrṇakeśāḥ sarpāste prādurbhūtā mahāviṣāḥ
sarpāṃstānagrajāndṛṣṭvā brahmātmānam anindayat // LiP_1,22.20

aho dhik tapaso mahyaṃ phalamīdṛśakaṃ yadi
lokavaināśikī jajñe ādāveva prajā mama // LiP_1,22.21

tasya tīvrābhavanmūrcchā krodhāmarṣasamudbhavā
mūrcchābhiparitāpena jahau prāṇānprajāpatiḥ // LiP_1,22.22

tasyāpratimavīryasya dehātkāruṇyapūrvakam
athaikādaśa te rudrā rudanto 'bhyakramaṃs tathā // LiP_1,22.23

rodanātkhalu rudratvaṃ teṣu vai samajāyata
ye rudrāste khalu prāṇā ye prāṇāste tadātmakāḥ // LiP_1,22.24

prāṇāḥ prāṇavatāṃ jñeyāḥ sarvabhūteṣvavasthitāḥ
atyugrasya mahattvasya sādhurācaritasya ca // LiP_1,22.25

prāṇāṃstasya dadau bhūyas triśūlī nīlalohitaḥ
labdhvāsūn bhagavānbrahma devadevamumāpatim // LiP_1,22.26

praṇamya saṃsthito 'paśyad gāyatryā viśvamīśvaram
sarvalokamayaṃ devaṃ dṛṣṭvā stutvā pitāmahaḥ // LiP_1,22.27

tato vismayamāpannaḥ praṇipatya muhurmuhuḥ
uvāca vacanaṃ śarvaṃ sadyāditvaṃ kathaṃ vibho // LiP_1,22.28

sūta uvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā brahmaṇo bhagavān bhavaḥ
brahmarūpī prabodhārthaṃ brahmāṇaṃ prāha sasmitam // LiP_1,23.1

śvetakalpo yadā hyāsīd ahameva tadābhavam
śvetoṣṇīṣaḥ śvetamālyaḥ śvetāṃbaradharaḥ sitaḥ // LiP_1,23.2

śvetāsthiḥ śvetaromā ca śvetāsṛk śvetalohitaḥ
tena nāmnā ca vikhyātaḥ śvetakalpastadā hyasau // LiP_1,23.3

matprasūtā ca deveśī śvetāṅgā śvetalohitā
śvetavarṇā tadā hyāsīd gāyatrī brahmasaṃjñitā // LiP_1,23.4

tasmādahaṃ ca deveśa tvayā guhyena vai punaḥ
vijñātaḥ svena tapasā sadyojātatvamāgataḥ // LiP_1,23.5

sadyojāteti brahmaitad guhyaṃ caitatprakīrtitam
tasmādguhyatvamāpannaṃ ye vetsyanti dvijātayaḥ // LiP_1,23.6

matsamīpaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
yadā caiva punastvāsīl lohito nāma nāmataḥ // LiP_1,23.7

matkṛtena ca varṇena kalpo vai lohitaḥ smṛtaḥ
tadā lohitamāṃsāsthilohitakṣīrasaṃbhavā // LiP_1,23.8

lohitākṣī stanavatī gāyatrī gauḥ prakīrtitā
tato 'syā lohitatvena varṇasya ca viparyayāt // LiP_1,23.9

vāmatvāccaiva devasya vāmadevatvamāgataḥ
tatrāpi ca mahāsattva tvayāhaṃ niyatātmanā // LiP_1,23.10

vijñātaḥ svena yogena tasminvarṇāntare sthitaḥ
tataś ca vāmadeveti khyātiṃ yāto 'smi bhūtale // LiP_1,23.11

ye cāpi vāmadeva tvāṃ jñāsyantīha dvijātayaḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham // LiP_1,23.12

yadāhaṃ punareveha pītavarṇo yugakramāt
matkṛtena ca nāmnā vai pītakalpo 'bhavattadā // LiP_1,23.13

matprasūtā ca deveśī pītāṅgī pītalohitā
pītavarṇā tadā hyāsīd gāyatrī brahmasaṃjñitā // LiP_1,23.14

tatrāpi ca mahāsattva yogayuktena cetasā
yasmādahaṃ tairvijñāto yogatatparamānasaiḥ // LiP_1,23.15

tatra tatpuruṣatvena vijñāto 'haṃ tvayā punaḥ
tasmāttatpuruṣatvaṃ vai mamaitatkanakāṇḍaja // LiP_1,23.16

ye māṃ rudraṃ ca rudrāṇīṃ gāyatrīṃ vedamātaram
vetsyanti tapasā yuktā vimalā brahmasaṃgatāḥ // LiP_1,23.17

rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
yadāhaṃ punarevāsaṃ kṛṣṇavarṇo bhayānakaḥ // LiP_1,23.18

matkṛtena ca varṇena saṃkalpaḥ kṛṣṇa ucyate
tatrāhaṃ kālasaṃkāśaḥ kālo lokaprakālakaḥ // LiP_1,23.19

vijñāto 'haṃ tvayā brahman ghoro ghoraparākramaḥ
matprasūtā ca gāyatrī kṛṣṇāṅgī kṛṣṇalohitā // LiP_1,23.20

kṛṣṇarūpā ca deveśa tadāsīdbrahmasaṃjñitā
tasmād ghoratvamāpannaṃ ye māṃ vetsyanti bhūtale // LiP_1,23.21

teṣāmaghoraḥ śāntaś ca bhaviṣyāmyahamavyayaḥ
punaś ca viśvarūpatvaṃ yadā brahmanmamābhavat // LiP_1,23.22

tadāpyahaṃ tvayā jñātaḥ parameṇa samādhinā
viśvarūpā ca saṃvṛttā gāyatrī lokadhāriṇī // LiP_1,23.23

tasmin viśvatvam āpannaṃ ye māṃ vetsyanti bhūtale
teṣāṃ śivaś ca saumyaś ca bhaviṣyāmi sadaiva hi // LiP_1,23.24

yasmācca viśvarūpo vai kalpo 'yaṃ samudāhṛtaḥ
viśvarūpā tathā ceyaṃ sāvitrī samudāhṛtā // LiP_1,23.25

sarvarūpā tathā ceme saṃvṛttā mama putrakāḥ
catvāraste mayā khyātāḥ putra vai lokasaṃmatāḥ // LiP_1,23.26

yasmācca sarvavarṇatvaṃ prajānāṃ ca bhaviṣyati
sarvabhakṣā ca medhyā ca varṇataś ca bhaviṣyati // LiP_1,23.27

mokṣo dharmastathārthaś ca kāmaśceti catuṣṭayam
yasmādvedāś ca vedyaṃ ca caturdhā vai bhaviṣyati // LiP_1,23.28

bhūtagrāmāś ca catvāra āśramāś ca tathaiva ca
dharmasya pādāścatvāraś catvāro mama putrakāḥ // LiP_1,23.29

tasmāccaturyugāvasthaṃ jagadvai sacarācaram
caturdhāvasthitaścaiva catuṣpādo bhaviṣyati // LiP_1,23.30

bhūrloko 'tha bhuvarlokaḥ svarlokaś ca mahas tathā
janastapaś ca satyaṃ ca viṣṇulokastataḥ param // LiP_1,23.31

aṣṭākṣarasthito lokaḥ sthāne sthāne tadakṣaram
bhūrbhuvaḥ svarmahaścaiva pādāścatvāra eva ca // LiP_1,23.32

bhūrlokaḥ prathamaḥ pādo bhuvarlokastataḥ param
svarloko vai tṛtīyaś ca caturthastu mahas tathā // LiP_1,23.33

pañcamastu janastatra ṣaṣṭhaś ca tapa ucyate
satyaṃ tu saptamo loko hy apunarbhavagāminām // LiP_1,23.34

viṣṇulokaḥ smṛtaṃ sthānaṃ punarāvṛttidurlabham
skāndamaumaṃ tathā sthānaṃ sarvasiddhisamanvitam // LiP_1,23.35

rudralokaḥ smṛtastasmāt padaṃ tadyogināṃ śubham
nirmamā nirahaṅkārāḥ kāmakrodhavivarjitāḥ // LiP_1,23.36

drakṣyanti taddvijā yuktā dhyānatatparamānasāḥ
yasmāccatuṣpadā hyeṣā tvayā dṛṣṭā sarasvatī // LiP_1,23.37

pādāntaṃ viṣṇulokaṃ vai kaumāraṃ śāntamuttamam
aumaṃ māheśvaraṃ caiva tasmāddṛṣṭā catuṣpadā // LiP_1,23.38

tasmāttu paśavaḥ sarve bhaviṣyanti catuṣpadāḥ
tataścaiṣāṃ bhaviṣyanti catvāraste payodharāḥ // LiP_1,23.39

somaś ca mantrasaṃyukto yasmānmama mukhāccyutaḥ
jīvaḥ prāṇabhṛtāṃ brahman punaḥ pītastanāḥ smṛtāḥ // LiP_1,23.40

tasmātsomamayaṃ caiva amṛtaṃ jīvasaṃjñitam
catuṣpādā bhaviṣyanti śvetatvaṃ cāsya tena tat // LiP_1,23.41

yasmāccaiva kriyā bhūtvā dvipadā ca maheśvarī
dṛṣṭā punastathaivaiṣā sāvitrī lokabhāvinī // LiP_1,23.42

tasmācca dvipadāḥ sarve dvistanāś ca narāḥ śubhāḥ
tasmācceyamajā bhūtvā sarvavarṇā maheśvarī // LiP_1,23.43

yā vai dṛṣṭā mahāsattvā sarvabhūtadharā tvayā
tasmācca viśvarūpatvaṃ prajānāṃ vai bhaviṣyati // LiP_1,23.44

ajaścaiva mahātejā viśvarūpo bhaviṣyati
amogharetāḥ sarvatra mukhe cāsya hutāśanaḥ // LiP_1,23.45

tasmātsarvagato medhyaḥ paśurūpī hutāśanaḥ
tapasā bhāvitātmāno ye māṃ drakṣyanti vai dvijāḥ // LiP_1,23.46

īśitve ca vaśitve ca sarvagaṃ sarvataḥ sthitam
rajastamobhyāṃ nirmuktās tyaktvā mānuṣyakaṃ vapuḥ // LiP_1,23.47

matsamīpamupeṣyanti punarāvṛttidurlabham
ityevamukto bhagavān brahmā rudreṇa vai dvijāḥ // LiP_1,23.48

praṇamya prayato bhūtvā punarāha pitāmahaḥ
ya evaṃ bhagavān vidvān gāyatryā vai maheśvaram // LiP_1,23.49

viśvātmānaṃ hi sarvaṃ tvāṃ gāyatryāstava ceśvara
tasya dehi paraṃ sthānaṃ tathāstviti ca so 'bravīt // LiP_1,23.50

tasmādvidvān hi viśvatvam asyāścāsya mahātmanaḥ
sa yāti brahmasāyujyaṃ vacanād brahmaṇaḥ prabhoḥ // LiP_1,23.51

sūta uvāca

śrutvaivamakhilaṃ brahmā rudreṇa paribhāṣitam
punaḥ praṇamya deveśaṃ rudramāha prajāpatiḥ // LiP_1,24.1

bhagavandevadeveśa viśvarūpaṃ maheśvara
umādhava mahādeva namo lokābhivandita // LiP_1,24.2

viśvarūpa mahābhāga kasminkāle maheśvara
yā imāste mahādeva tanavo lokavanditāḥ // LiP_1,24.3

kasyāṃ vā yugasaṃbhūtyāṃ drakṣyantīha dvijātayaḥ
kena vā tapasā deva dhyānayogena kena vā // LiP_1,24.4

namaste vai mahādeva śakyo draṣṭuṃ dvijātibhiḥ
tasya tadvacanaṃ śrutvā śarvaḥ samprekṣya taṃ puraḥ // LiP_1,24.5

smayanprāha mahādeva ṛgyajuḥsāmasaṃbhavaḥ
śrībhagavānuvāca tapasā naiva vṛttena dānadharmaphalena ca // LiP_1,24.6

na tīrthaphalayogena kratubhir vāptadakṣiṇaiḥ
na vedādhyayanairvāpi na vittena na vedanaiḥ // LiP_1,24.7

na śakyaṃ mānavairdraṣṭum ṛte dhyānādahaṃ tviha
saptame caiva vārāhe tatastasminpitāmaha // LiP_1,24.8

kalpeśvaro 'tha bhagavān sarvalokaprakāśanaḥ
manurvaivasvataścaiva tava pautro bhaviṣyati // LiP_1,24.9

tadā caturyugāvasthe tasminkalpe yugāntike
anugrahārthaṃ lokānāṃ brāhmaṇānāṃ hitāya ca // LiP_1,24.10

utpatsyāmi tadā brahman punar asmin yugāntike
yugapravṛttyā ca tadā tasmiṃś ca prathame yuge // LiP_1,24.11

dvāpare prathame brahman yadā vyāsaḥ svayaṃ prabhuḥ
tadāhaṃ brāhmaṇārthāya kalau tasmin yugāntike // LiP_1,24.12

bhaviṣyāmi śikhāyuktaḥ śveto nāma mahāmuniḥ
himavacchikhare ramye chāgale parvatottame // LiP_1,24.13

tatra śiṣyāḥ śikhāyuktā bhaviṣyanti tadā mama
śvetaḥ śvetaśikhaścaiva śvetāsyaḥ śvetalohitaḥ // LiP_1,24.14

catvārastu mahātmāno brāhmaṇā vedapāragāḥ
tataste brahmabhūyiṣṭhā dṛṣṭvā brahmagatiṃ parām // LiP_1,24.15

matsamīpaṃ gamiṣyanti dhyānayogaparāyaṇāḥ
tataḥ punaryadā brahman dvitīye dvāpare prabhuḥ // LiP_1,24.16

prajāpatiryadā vyāsaḥ sadyo nāma bhaviṣyati
tadā lokahitārthāya sutāro nāma nāmataḥ // LiP_1,24.17

bhaviṣyāmi kalau tasmin śiṣyānugrahakāmyayā
tatrāpi mama te śiṣyā nāmataḥ parikīrtitāḥ // LiP_1,24.18

dundubhiḥ śatarūpaś ca ṛcīkaḥ ketumāṃstadā
prāpya yogaṃ tathā dhyānaṃ sthāpya brahma ca bhūtale // LiP_1,24.19

rudralokaṃ gamiṣyanti sahacāritvameva ca
tṛtīye dvāpare caiva yadā vyāsastu bhārgavaḥ // LiP_1,24.20

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi damanastu yugāntike
tatrāpi ca bhaviṣyanti catvāro mama putrakāḥ // LiP_1,24.21

vikośaś ca vikeśaś ca vipāśaḥ śāpanāśanaḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa yogoktena mahaujasaḥ // LiP_1,24.22

rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
caturthe dvāpare caiva yadā vyāso 'ṅgirāḥ smṛtaḥ // LiP_1,24.23

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi suhotro nāma nāmataḥ
tatrāpi mama te putrāś catvāro 'pi tapodhanāḥ // LiP_1,24.24

dvijaśreṣṭhā bhaviṣyanti yogātmāno dṛḍhavratāḥ
sumukho durmukhaścaiva durdaro duratikramaḥ // LiP_1,24.25

prāpya yogagatiṃ sūkṣmāṃ vimalā dagdhakilbiṣāḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa yogayuktā mahaujasaḥ // LiP_1,24.26

rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
pañcame dvāpare caiva vyāsastu savitā yadā // LiP_1,24.27

tadā cāpi bhaviṣyāmi kaṅko nāma mahātapāḥ
anugrahārthaṃ lokānāṃ yogātmaikakalāgatiḥ // LiP_1,24.28

catvārastu mahābhāgā vimalāḥ śuddhayonayaḥ
śiṣyā mama bhaviṣyanti yogātmāno dṛḍhavratāḥ // LiP_1,24.29

sanakaḥ sanandanaś caiva prabhuryaś ca sanātanaḥ
vibhuḥ sanatkumāraś ca nirmamā nirahaṃkṛtāḥ // LiP_1,24.30

matsamīpamupeṣyanti punarāvṛttidurlabham
parīvarte punaḥ ṣaṣṭhe mṛtyurvyāso yadā vibhuḥ // LiP_1,24.31

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi logākṣīr nāma nāmataḥ
tatrāpi mama te śiṣyā yogātmāno dṛḍhavratāḥ // LiP_1,24.32

bhaviṣyanti mahābhāgāś catvāro lokasaṃmatāḥ
sudhāmā virajāścaiva śaṅkhapādraja eva ca // LiP_1,24.33

yogātmāno mahātmānaḥ sarve vai dagdhakilbiṣāḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa dhyānayogasamanvitāḥ // LiP_1,24.34

matsamīpaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
saptame parivarte tu yadā vyāsaḥ śatakratuḥ // LiP_1,24.35

vibhunāmā mahātejāḥ prathitaḥ pūrvajanmani
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi kalau tasmin yugāntike // LiP_1,24.36

jaigīṣavyo vibhuḥ khyātaḥ sarveṣāṃ yogināṃ varaḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti yuge tathā // LiP_1,24.37

sārasvataś ca meghaś ca meghavāhaḥ suvāhanaḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa dhyānayogaparāyaṇāḥ // LiP_1,24.38

gamiṣyanti mahātmāno rudralokaṃ nirāmayam
vasiṣṭhaścāṣṭame vyāsaḥ parīvarte bhaviṣyati // LiP_1,24.39

yadā tadā bhaviṣyāmi nāmnāhaṃ dadhivāhanaḥ
tatrāpi mama te putrā yogātmāno dṛḍhavratāḥ // LiP_1,24.40

bhaviṣyanti mahāyogā yeṣāṃ nāsti samo bhuvi
kapilaścāsuriścaiva tathā pañcaśikho muniḥ // LiP_1,24.41

bāṣkalaś ca mahāyogī dharmātmāno mahaujasaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ jñānino dagdhakilbiṣāḥ // LiP_1,24.42

matsamīpaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
parivarte tu navame vyāsaḥ sārasvato yadā // LiP_1,24.43

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi ṛṣabho nāma nāmataḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.44

parāśaraś ca gargaś ca bhārgavāṅgirasau tadā
bhaviṣyanti mahātmāno brāhmaṇā vedapāragāḥ // LiP_1,24.45

dhyānamārgaṃ samāsādya gamiṣyanti tathaiva te
sarve tapobalotkṛṣṭāḥ śāpānugrahakovidāḥ // LiP_1,24.46

te 'pi tenaiva mārgeṇa yogoktena tapasvinaḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham // LiP_1,24.47

daśame dvāpare vyāsaḥ tripādvai nāma nāmataḥ
yadā bhaviṣyate vipras tadāhaṃ bhavitā muniḥ // LiP_1,24.48

himavacchikhare ramye bhṛgutuṅge nagottame
nāmnā bhṛgostu śikharaṃ prathitaṃ devapūjitam // LiP_1,24.49

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti dṛḍhavratāḥ
balabandhurnirāmitraḥ ketuśṛṅgastapodhanaḥ // LiP_1,24.50

yogātmāno mahātmānas tapoyogasamanvitāḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti tapasā dagdhakilbiṣāḥ // LiP_1,24.51

ekādaśe dvāpare tu vyāsastu trivrato yadā
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi gaṅgādvāre kalau tathā // LiP_1,24.52

ugro nāma mahātejāḥ sarvalokeṣu viśrutaḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.53

lambodaraś ca lambākṣo lambakeśaḥ pralambakaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokaṃ gatā hi te // LiP_1,24.54

dvādaśe parivarte tu śatatejā yadā muniḥ
bhaviṣyati mahātejā vyāsastu kavisattamaḥ // LiP_1,24.55

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi kalāviha yugāntike
haitukaṃ vanamāsādya atrirnāmnā pariśrutaḥ // LiP_1,24.56

tatrāpi mama te putrā bhasmasnānānulepanāḥ
bhaviṣyanti mahāyogā rudralokaparāyaṇāḥ // LiP_1,24.57

sarvajñaḥ samabuddhiś ca sādhyaḥ sarvastathaiva ca
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokaṃ gatā hi te // LiP_1,24.58

trayodaśe punaḥ prāpte parivarte krameṇa tu
dharmo nārāyaṇo nāma vyāsastu bhavitā yadā // LiP_1,24.59

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi vālirnāma mahāmuniḥ
vālakhilyāśrame puṇye parvate gandhamādane // LiP_1,24.60

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapodhanāḥ
sudhāmā kāśyapaścaiva vāsiṣṭho virajāstathā // LiP_1,24.61

mahāyogabalopetā vimalā ūrdhvaretasaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokaṃ gatā hi te // LiP_1,24.62

yadā vyāsastarakṣustu paryāye tu caturdaśe
tatrāpi punarevāhaṃ bhaviṣyāmi yugāntike // LiP_1,24.63

vaṃśe tvaṅgirasāṃ śreṣṭhe gautamo nāma nāmataḥ
bhaviṣyati mahāpuṇyaṃ gautamaṃ nāma tadvanam // LiP_1,24.64

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti kalau tadā
atrirdevasadaścaiva śravaṇo 'tha śraviṣṭhakaḥ // LiP_1,24.65

yogātmāno mahātmānaḥ sarve yogasamanvitāḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gatāḥ // LiP_1,24.66

tataḥ pañcadaśe prāpte parivarte kramāgate
traiyyāruṇiryadā vyāso dvāpare samapadyata // LiP_1,24.67

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi nāmnā vedaśirā dvijaḥ
tatra vedaśiro nāma astraṃ tatpārameśvaram // LiP_1,24.68

bhaviṣyati mahāvīryaṃ vedaśīrṣaś ca parvataḥ
himavatpṛṣṭhamāsādya sarasvatyāṃ nagottame // LiP_1,24.69

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapodhanāḥ
kuṇiś ca kuṇibāhuś ca kuśarīraḥ kunetrakaḥ // LiP_1,24.70

yogātmāno mahātmānaḥ sarve te hyūrdhvaretasaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gatāḥ // LiP_1,24.71

vyāso yuge ṣoḍaśe tu yadā devo bhaviṣyati
tatra yogapradānāya bhaktānāṃ ca yatātmanām // LiP_1,24.72

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi gokarṇo nāma nāmataḥ
bhaviṣyati supuṇyaṃ ca gokarṇaṃ nāma tadvanam // LiP_1,24.73

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti ca yoginaḥ
kāśyapo hyuśanāścaiva cyavano 'tha bṛhaspatiḥ // LiP_1,24.74

te 'pi tenaiva mārgeṇa dhyānayogasamanvitāḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ gantāro rudrameva hi // LiP_1,24.75

tataḥ saptadaśe caiva parivarte kramāgate
yadā bhaviṣyati vyāso nāmnā devakṛtañjayaḥ // LiP_1,24.76

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi guhāvāsīti nāmataḥ
himavacchikhare ramye mahottuṅge mahālaye // LiP_1,24.77

siddhakṣetraṃ mahāpuṇyaṃ bhaviṣyati mahālayam
tatrāpi mama te putrā yogajñā brahmavādinaḥ // LiP_1,24.78

bhaviṣyanti mahātmāno nirmamā nirahaṃkṛtāḥ
utathyo vāmadevaś ca mahāyogo mahābalaḥ // LiP_1,24.79

teṣāṃ śatasahasraṃ tu śiṣyāṇāṃ dhyānayoginām
bhaviṣyanti tadā kāle sarve te dhyānayuñjakāḥ // LiP_1,24.80

yogābhyāsaratāścaiva hṛdi kṛtvā maheśvaram
mahālaye padaṃ nyastaṃ dṛṣṭvā yānti śivaṃ padam // LiP_1,24.81

ye cānye 'pi mahātmānaḥ kalau tasmin yugāntike
dhyāne manaḥ samādhāya vimalāḥ śuddhabuddhayaḥ // LiP_1,24.82

mama prasādādyāsyanti rudralokaṃ gatajvarāḥ
gatvā mahālayaṃ puṇyaṃ dṛṣṭvā māheśvaraṃ padam // LiP_1,24.83

tīrṇastārayate jantur daśa pūrvāndaśottarān
ātmānamekaviṃśaṃ tu tārayitvā mahālaye // LiP_1,24.84

mama prasādādyāsyanti rudralokaṃ gatajvarāḥ
tato 'ṣṭādaśame caiva parivarte yadā vibho // LiP_1,24.85

tadā ṛtañjayo nāma vyāsastu bhavitā muniḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi śikhaṇḍī nāma nāmataḥ // LiP_1,24.86

siddhakṣetre mahāpuṇye devadānavapūjite
himavacchikhare ramye śikhaṇḍī nāma parvataḥ // LiP_1,24.87

śikhaṇḍino vanaṃ cāpi yatra siddhaniṣevitam
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapodhanāḥ // LiP_1,24.88

vācaśravā ṛcīkaś ca śyāvāśvaś ca yatīśvaraḥ
yogātmāno mahātmānaḥ sarve te vedapāragāḥ // LiP_1,24.89

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya saṃvṛtāḥ
atha ekonaviṃśe tu parivarte kramāgate // LiP_1,24.90

vyāsastu bhavitā nāmnā bharadvājo mahāmuniḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi jaṭāmālī ca nāmataḥ // LiP_1,24.91

himavacchikhare ramye jaṭāyuryatra parvataḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.92

hiraṇyanābhaḥ kauśalyo lokākṣī kuthumis tathā
īśvarā yogadharmāṇaḥ sarve te hyūrdhvaretasaḥ // LiP_1,24.93

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya saṃsthitāḥ
tato viṃśatimaścaiva parivarto yadā tadā // LiP_1,24.94

gautamastu tadā vyāso bhaviṣyati mahāmuniḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi aṭṭahāsastu nāmataḥ // LiP_1,24.95

aṭṭahāsapriyāścaiva bhaviṣyanti tadā narāḥ
tatraiva himavatpṛṣṭhe aṭṭahāso mahāgiriḥ // LiP_1,24.96

devadānavayakṣendrasiddhacāraṇasevitaḥ
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.97

yogātmāno mahātmāno dhyāyino niyatavratāḥ
sumanturbarbarī vidvān kabandhaḥ kuśikaṃdharaḥ // LiP_1,24.98

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gatāḥ
ekaviṃśe punaḥ prāpte parivarte kramāgate // LiP_1,24.99

vācaśravāḥ smṛto vyāso yadā sa ṛṣisattamaḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi dāruko nāma nāmataḥ // LiP_1,24.100

tasmādbhaviṣyate puṇyaṃ devadāruvanaṃ śubham
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti mahaujasaḥ // LiP_1,24.101

plakṣo dārbhāyaṇiścaiva ketumān gautamas tathā
yogātmāno mahātmāno niyatā ūrdhvaretasaḥ // LiP_1,24.102

naiṣṭhikaṃ vratamāsthāya rudralokāya te gatāḥ
dvāviṃśe parivarte tu vyāsaḥ śuṣmāyaṇo yadā // LiP_1,24.103

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi vārāṇasyāṃ mahāmuniḥ
nāmnā vai lāṅgalī bhīmo yatra devāḥ savāsavāḥ // LiP_1,24.104

drakṣyanti māṃ kalau tasmin bhavaṃ caiva halāyudham
tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti sudhārmikāḥ // LiP_1,24.105

bhallavī madhupiṅgaś ca śvetaketuḥ kuśas tathā
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ te 'pi dhyānaparāyaṇāḥ // LiP_1,24.106

vimalā brahmabhūyiṣṭhā rudralokāya saṃsthitāḥ
parivarte trayoviṃśe tṛṇabinduryadā muniḥ // LiP_1,24.107

vyāso hi bhavitā brahmaṃs tadāhaṃ bhavitā punaḥ
śveto nāma mahākāyo muniputrastu dhārmikaḥ // LiP_1,24.108

tatra kālaṃ jariṣyāmi tadā girivarottame
tena kālañjaro nāma bhaviṣyati sa parvataḥ // LiP_1,24.109

tatrāpi mama te śiṣyā bhaviṣyanti tapasvinaḥ
uśiko bṛhadaśvaś ca devalaḥ kavireva ca // LiP_1,24.110

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gataḥ
parivarte caturviṃśe vyāsa ṛkṣo yadā vibho // LiP_1,24.111

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi kalau tasmin yugāntike
śūlī nāma mahāyogī naimiṣe devavandite // LiP_1,24.112

tatrāpi mama te śiṣyā bhaviṣyanti tapodhanāḥ
śālihotro 'gniveśaś ca yuvanāśvaḥ śaradvasuḥ // LiP_1,24.113

te 'pi tenaiva mārgeṇa rudralokāya saṃsthitāḥ
pañcaviṃśe punaḥ prāpte parivarte kramāgate // LiP_1,24.114

vāsiṣṭhastu yadā vyāsaḥ śaktirnāmnā bhaviṣyati
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi daṇḍī muṇḍīśvaraḥ prabhuḥ // LiP_1,24.115

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapodhanāḥ
chagalaḥ kuṇḍakarṇaś ca kubhāṇḍaś ca pravāhakaḥ // LiP_1,24.116

prāpya māheśvaraṃ yogam amṛtatvāya te gatāḥ
ṣaḍviṃśe parivarte tu yadā vyāsaḥ parāśaraḥ // LiP_1,24.117

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi sahiṣṇurnāma nāmataḥ
puraṃ bhadravaṭaṃ prāpya kalau tasmin yugāntike // LiP_1,24.118

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti sudhārmikāḥ
ulūko vidyutaścaiva śaṃbūko hyāśvalāyanaḥ // LiP_1,24.119

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokāya te gatāḥ
saptaviṃśe punaḥ prāpte parivarte kramāgate // LiP_1,24.120

jātūkarṇyo yadā vyāso bhaviṣyati tapodhanaḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi somaśarmā dvijottamaḥ // LiP_1,24.121

prabhāsatīrthamāsādya yogātmā yogaviśrutaḥ
tatrāpi mama te śiṣyā bhaviṣyanti tapodhanāḥ // LiP_1,24.122

akṣapādaḥ kumāraś ca ulūko vatsa eva ca
yogātmāno mahātmāno vimalāḥ śuddhabuddhayaḥ // LiP_1,24.123

prāpya māheśvaraṃ yogaṃ rudralokaṃ tato gatāḥ
aṣṭāviṃśe punaḥ prāpte parivarte kramāgate // LiP_1,24.124

parāśarasutaḥ śrīmān viṣṇurlokapitāmahaḥ
yadā bhaviṣyati vyāso nāmnā dvaipāyanaḥ prabhuḥ // LiP_1,24.125

tadā ṣaṣṭhena cāṃśena kṛṣṇaḥ puruṣasattamaḥ
vasudevādyaduśreṣṭho vāsudevo bhaviṣyati // LiP_1,24.126

tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi yogātmā yogamāyayā
lokavismayanārthāya brahmacāriśarīrakaḥ // LiP_1,24.127

śmaśāne mṛtam utsṛṣṭaṃ dṛṣṭvā kāyam anāthakam
brāhmaṇānāṃ hitārthāya praviṣṭo yogamāyayā // LiP_1,24.128

divyāṃ meruguhāṃ puṇyāṃ tvayā sārdhaṃ ca viṣṇunā
bhaviṣyāmi tadā brahmaṃl lakulī nāma nāmataḥ // LiP_1,24.129

kāyāvatāra ityevaṃ siddhakṣetraṃ ca vai tadā
bhaviṣyati suvikhyātaṃ yāvad bhūmir dhariṣyati // LiP_1,24.130

tatrāpi mama te putrā bhaviṣyanti tapasvinaḥ
kuśikaś caiva gargaś ca mitraḥ kauruṣya eva ca // LiP_1,24.131

yogātmāno mahātmāno brāhmaṇā vedapāragāḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ vimalā hyūrdhvaretasaḥ // LiP_1,24.132

rudralokaṃ gamiṣyanti punarāvṛttidurlabham
ete pāśupatāḥ siddhā bhasmoddhūlitavigrahāḥ // LiP_1,24.133

liṅgārcanaratā nityaṃ bāhyābhyantarataḥ sthitāḥ
bhaktyā mayi ca yogena dhyānaniṣṭhā jitendriyāḥ // LiP_1,24.134

saṃsārabandhacchedārthaṃ jñānamārgaprakāśakam
svarūpajñānasiddhyarthaṃ yogaṃ pāśupataṃ mahat // LiP_1,24.135

yogamārgā anekāś ca jñānamārgās tv anekaśaḥ
na nivṛttimupāyānti vinā pañcākṣarīṃ kvacit // LiP_1,24.136

yadācarettapaścāyaṃ sarvadvandvavivarjitam
tadā sa mukto mantavyaḥ pakvaṃ phalamiva sthitaḥ // LiP_1,24.137

ekāhaṃ yaḥ pumānsamyak caretpāśupatavratam
na sāṃkhye pañcarātre vā na prāpnoti gatiṃ kadā // LiP_1,24.138

ityetadvai mayā proktam avatāreṣu lakṣaṇam
manvādikṛṣṇaparyantam aṣṭāviṃśad yugakramāt // LiP_1,24.139

tatra śrutisamūhānāṃ vibhāgo dharmalakṣaṇaḥ
bhaviṣyati tadā kalpe kṛṣṇadvaipāyano yadā // LiP_1,24.140

sūta uvāca

niśamyaivaṃ mahātejā mahādevena kīrtitam
rudrāvatāraṃ bhagavān praṇipatya maheśvaram // LiP_1,24.141

tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhiḥ punaḥ prāha ca śaṅkaram
pitāmaha uvāca sarve viṣṇumayā devāḥ sarve viṣṇumayā gaṇāḥ // LiP_1,24.142

na hi viṣṇusamā kācid gatiranyā vidhīyate
ityevaṃ satataṃ vedā gāyanti nātra saṃśayaḥ // LiP_1,24.143

sa devadevo bhagavāṃs tava liṅgārcane rataḥ
tava praṇāmaparamaḥ kathaṃ devo hyabhūtprabhuḥ // LiP_1,24.144

sūta uvāca

niśamya vacanaṃ tasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
prapibanniva cakṣurbhyāṃ prītastatpraśnagauravāt // LiP_1,24.145

pūjāprakaraṇaṃ tasmai tamālokyāha śaṅkaraḥ
bhavānnārāyaṇaścaiva śakraḥ sākṣātsurottamaḥ // LiP_1,24.146

munayaś ca sadā liṅgaṃ sampūjya vidhipūrvakam
svaṃsvaṃ padaṃ vibho prāptās tasmāt sampūjayanti te // LiP_1,24.147

liṅgārcanaṃ vinā niṣṭhā nāsti tasmājjanārdanaḥ
ātmano yajate nityaṃ śraddhayā bhagavānprabhuḥ // LiP_1,24.148

ityevamuktvā brahmāṇam anugṛhya maheśvaraḥ
punaḥ samprekṣya deveśaṃ tatraivāntaradhīyata // LiP_1,24.149

tamuddiśya tadā brahmā namaskṛtya kṛtāñjaliḥ
sraṣṭuṃ tvaśeṣaṃ bhagavāṃl labdhasaṃjñastu śaṅkarāt // LiP_1,24.150

ṛṣaya ūcuḥ

kathaṃ pūjyo mahādevo liṅgamūrtirmaheśvaraḥ
vaktumarhasi cāsmākaṃ romaharṣaṇa sāṃpratam // LiP_1,25.1

sūta uvāca

devyā pṛṣṭo mahādevaḥ kailāse tāṃ nagātmajām
aṅkasthāmāha deveśo liṅgārcanavidhiṃ kramāt // LiP_1,25.2

tadā pārśve sthito nandī śālaṅkāyanakātmajaḥ
śrutvākhilaṃ purā prāha brahmaputrāya suvratāḥ // LiP_1,25.3

sanatkumārāya śubhaṃ liṅgārcanavidhiṃ param
tasmādvyāso mahātejāḥ śrutavāñchrutisaṃmitam // LiP_1,25.4

snānayogopacāraṃ ca yathā śailādino mukhāt
śrutavān tatpravakṣyāmi snānādyaṃ cārcanāvidhim // LiP_1,25.5

śailādiruvāca

atha snānavidhiṃ vakṣye brāhmaṇānāṃ hitāya ca
sarvapāpaharaṃ sākṣāc chivena kathitaṃ purā // LiP_1,25.6

anena vidhinā snātvā sakṛtpūjya ca śaṅkaram
brahmakūrcaṃ ca pītvā tu sarvapāpaiḥ pramucyate // LiP_1,25.7

trividhaṃ snānamākhyātaṃ devadevena śaṃbhunā
hitāya brāhmaṇādyānāṃ caturmukhasutottama // LiP_1,25.8

vāruṇaṃ purataḥ kṛtvā tataścāgneyamuttamam
mantrasnānaṃ tataḥ kṛtvā pūjayetparameśvaram // LiP_1,25.9

bhāvaduṣṭo 'mbhasi snātvā bhasmanā ca na śudhyati
bhāvaśuddhaścarecchaucam anyathā na samācaret // LiP_1,25.10

saritsarastaḍāgeṣu sarveṣv ā pralayaṃ naraḥ
snātvāpi bhāvaduṣṭaścen na śudhyati na saṃśayaḥ // LiP_1,25.11

nṛṇāṃ hi cittakamalaṃ prabuddhamabhavadyadā
prasuptaṃ tamasā jñānabhānorbhāsā tadā śuciḥ // LiP_1,25.12

mṛcchakṛttilapuṣpaṃ ca snānārthaṃ bhasitaṃ tathā
ādāya tīre niḥkṣipya snānatīrthe kuśāni ca // LiP_1,25.13

prakṣālyācamya pādau ca malaṃ dehādviśodhya ca
dravyaistu tīradeśasthais tataḥ snānaṃ samācaret // LiP_1,25.14

uddhṛtāsītimantreṇa punardehaṃ viśodhayet
mṛdādāya tataścānyad vastraṃ snātvā hyanulbaṇam // LiP_1,25.15

gandhadvārāṃ durādharṣām iti mantreṇa mantravit
kapilāgomayenaiva khasthenaiva tu lepayet // LiP_1,25.16

punaḥ snātvā parityajya tadvastraṃ malinaṃ tataḥ
śuklavastraparīdhāno bhūtvā snānaṃ samācaret // LiP_1,25.17

sarvapāpaviśuddhyartham āvāhya varuṇaṃ tathā
sampūjya manasā devaṃ dhyānayajñena vai bhavam // LiP_1,25.18

ācamya tristadā tīrthe hy avagāhya bhavaṃ smaran
punarācamya vidhivad abhimantrya mahājalam // LiP_1,25.19

avagāhya punastasmin japedvai cāghamarṣaṇam
tattoye bhānusomāgnimaṇḍalaṃ ca smaredvaśī // LiP_1,25.20

ācamya ca punastasmāj jalāduttīrya mantravit
praviśya tīrthamadhye tu punaḥ puṇyavivṛddhaye // LiP_1,25.21

śṛṅgeṇa parṇapuṭakaiḥ pālāśaiḥ kṣālitais tathā
sakuśena sapuṣpeṇa jalenaivābhiṣecayet // LiP_1,25.22

rudreṇa pavamānena tvaritākhyena mantravit
taratsamandīvargādyais tathā śāntidvayena ca // LiP_1,25.23

śāntidharmeṇa caikena pañcabrahmapavitrakaiḥ
tattanmantrādhidevānāṃ svarūpaṃ ca ṛṣīn smaran // LiP_1,25.24

evaṃ hi cābhiṣicyātha svamūrdhni payasā dvijāḥ
dhyāyecca tryambakaṃ devaṃ hṛdi pañcāsyam īśvaram // LiP_1,25.25

ācamyācamanaṃ kuryāt svasūtroktaṃ samīkṣya ca
pavitrahastaḥ svāsīnaḥ śucau deśe yathāvidhi // LiP_1,25.26

abhyukṣya sakuśaṃ cāpi dakṣiṇena kareṇa tu
pibetprakṣipya tristoyaṃ cakrī bhūtvā hyatandritaḥ // LiP_1,25.27

pradakṣiṇaṃ tataḥ kuryād dhiṃsāpāpapraśāntaye
evaṃ saṃkṣepataḥ proktaṃ snānācamanamuttamam // LiP_1,25.28

sarveṣāṃ brāhmaṇānāṃ tu hitārthe dvijasattamāḥ // LiP_1,25.29

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge snānavidhirnāma pañcaviṃśo 'dhyāyaḥ

nandyuvāca

āvāhayettato devīṃ gāyatrīṃ vedamātaram
āyātu varadā devīty anenaiva maheśvarīm // LiP_1,26.1

pādyamācamanīyaṃ ca tasyāścārghyaṃ pradāpayet
prāṇāyāmatrayaṃ kṛtvā samāsīnaḥ sthito 'pi vā // LiP_1,26.2

sahasraṃ vā tadardhaṃ vā śatamaṣṭottaraṃ tu vā
gāyatrīṃ praṇavenaiva trividheṣvekamācaret // LiP_1,26.3

arghyaṃ dattvā samabhyarcya praṇamya śirasā svayam
uttame śikhare devīty uktvodvāsya ca mātaram // LiP_1,26.4

prācyālokyābhivandyeśāṃ gāyatrīṃ vedamātaram
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā prārthayedbhāskaraṃ tathā // LiP_1,26.5

udutyaṃ ca tathā citraṃ jātavedasameva ca
abhivandya punaḥ sūryaṃ brahmāṇaṃ ca vidhānataḥ // LiP_1,26.6

tathā saurāṇi sūktāni ṛgyajuḥsāmajāni ca
japtvā pradakṣiṇaṃ paścāt triḥ kṛtvā ca vibhāvasoḥ // LiP_1,26.7

ātmānaṃ cāntarātmānaṃ paramātmānameva ca
abhivandya punaḥ sūryaṃ brahmāṇaṃ ca vibhāvasum // LiP_1,26.8

munīn pitṝn yathānyāyaṃ svanāmnāvāhayettataḥ
sarvānāvāhayāmīti devānāvāhya sarvataḥ // LiP_1,26.9

tarpayedvidhinā paścāt prāṅmukho vā hyudaṅmukhaḥ
dhyātvā svarūpaṃ tattattvam abhivandya yathākramam // LiP_1,26.10

devānāṃ puṣpatoyena ṛṣīṇāṃ tu kuśāṃbhasā
pitṝṇāṃ tilatoyena gandhayuktena sarvataḥ // LiP_1,26.11

yajñopavītī devānāṃ nivītī ṛṣitarpaṇam
prācīnāvītī viprendra pitṝṇāṃ tarpayet kramāt // LiP_1,26.12

aṅgulyagreṇa vai dhīmāṃs tarpayeddevatarpaṇam
ṛṣīn kaniṣṭhāṅgulinā śrotriyaḥ sarvasiddhaye // LiP_1,26.13

pitṝṃstu tarpayed vidvān dakṣiṇāṅguṣṭhakena tu
tathaivaṃ muniśārdūla brahmayajñaṃ yajed dvijaḥ // LiP_1,26.14

devayajñaṃ ca mānuṣyaṃ bhūtayajñaṃ tathaiva ca
pitṛyajñaṃ ca pūtātmā yajñakarmaparāyaṇaḥ // LiP_1,26.15

svaśākhādhyayanaṃ vipra brahmayajña iti smṛtaḥ
agnau juhoti yaccānnaṃ devayajña iti smṛtaḥ // LiP_1,26.16

sarveṣāmeva bhūtānāṃ balidānaṃ vidhānataḥ
bhūtayajña iti prokto bhūtidaḥ sarvadehinām // LiP_1,26.17

sadārān sarvatattvajñān brāhmaṇān vedapāragān
praṇamya tebhyo yaddattam annaṃ mānuṣa ucyate // LiP_1,26.18

pitṝn uddiśya yaddattaṃ pitṛyajñaḥ sa ucyate
evaṃ pañca mahāyajñān kuryāt sarvārthasiddhaye // LiP_1,26.19

sarveṣāṃ śṛṇu yajñānāṃ brahmayajñaḥ paraḥ smṛtaḥ
brahmayajñarato martyo brahmaloke mahīyate // LiP_1,26.20

brahmayajñena tuṣyanti sarve devāḥ savāsavāḥ
brahmā ca bhagavānviṣṇuḥ śaṅkaro nīlalohitaḥ // LiP_1,26.21

vedāś ca pitaraḥ sarve nātra kāryā vicāraṇā
grāmādbahirgato bhūtvā brāhmaṇo brahmayajñavit // LiP_1,26.22

yāvat tvadṛṣṭam abhavad uṭajānāṃ chadaṃ naraḥ
prācyāmudīcyāṃ ca tathā prāgudīcyāmathāpi vā // LiP_1,26.23

puṇyamācamanaṃ kuryād brahmayajñārthameva tat
prītyarthaṃ ca ṛcāṃ viprāḥ triḥ pītvā plāvya plāvya ca // LiP_1,26.24

yajuṣāṃ parimṛjyaivaṃ dviḥ prakṣālya ca vāriṇā
prītyarthaṃ sāmavedānām upaspṛśya ca mūrdhani // LiP_1,26.25

spṛśedatharvavedānāṃ netre cāṅgirasāṃ tathā
nāsike brāhmaṇo 'ṅgānāṃ kṣālya kṣālya ca vāriṇā // LiP_1,26.26

aṣṭādaśapurāṇānāṃ brahmādyānāṃ tathaiva ca
tathā copapurāṇānāṃ saurādīnāṃ yathākramam // LiP_1,26.27

puṇyānāmitihāsānāṃ śaivādīnāṃ tathaiva ca
śrotre spṛśeddhi tuṣṭyarthaṃ hṛddeśaṃ tu tataḥ spṛśet // LiP_1,26.28

kalpādīnāṃ tu sarveṣāṃ kalpavitkalpavittamāḥ
evamācamya cāstīrya darbhapiñjūlam ātmanaḥ // LiP_1,26.29

kṛtvā pāṇitale dhīmān ātmano dakṣiṇottaram
hemāṅgulīyasaṃyukto brahmabandhayuto 'pi vā // LiP_1,26.30

vidhivadbrahmayajñaṃ ca kuryātsūtrī samāhitaḥ
akṛtvā ca muniḥ pañca mahāyajñāndvijottamaḥ // LiP_1,26.31

bhuktvā ca sūkarāṇāṃ tu yonau vai jāyate naraḥ
tasmātsarvaprayatnena kartavyāḥ śubhamicchatā // LiP_1,26.32

brahmayajñādatha snānaṃ kṛtvādau sarvathātmanaḥ
tīrthaṃ saṃgṛhya vidhivat praviśecchibiraṃ vaśī // LiP_1,26.33

bahireva gṛhātpādau hastau prakṣālya vāriṇā
bhasmasnānaṃ tataḥ kuryād vidhivad dehaśuddhaye // LiP_1,26.34

śodhya bhasma yathānyāyaṃ praṇavenāgnihotrajam
jyotiḥ sūrya iti prātar juhuyādudite yataḥ // LiP_1,26.35

jyotiragnis tathā sāyaṃ samyak cānudite mṛṣā
tasmāduditahomasthaṃ bhasitaṃ pāvanaṃ śubham // LiP_1,26.36

nāsti satyasamaṃ yasmād asatyaṃ pātakaṃ ca yat
īśānena śirodeśaṃ mukhaṃ tatpuruṣeṇa ca // LiP_1,26.37

urodeśamaghoreṇa guhyaṃ vāmena suvratāḥ
sadyena pādau sarvāṅgaṃ praṇavenābhiṣecayet // LiP_1,26.38

tataḥ prakṣālayetpādaṃ hastaṃ brahmavidāṃ varaḥ
vyapohya bhasma cādāya devadevamanusmaran // LiP_1,26.39

mantrasnānaṃ tataḥ kuryād āpohiṣṭhādibhiḥ kramāt
puṇyaiścaiva tathā mantrair ṛgyajuḥsāmasaṃbhavaiḥ // LiP_1,26.40

dvijānāṃ tu hitāyaivaṃ kathitaṃ snānamadya te
saṃkṣipya yaḥ sakṛtkuryāt sa yāti paramaṃ padam // LiP_1,26.41

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge pañcayajñavidhānaṃ nāma ṣaḍviṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

vakṣyāmi śṛṇu saṃkṣepāl liṅgārcanāvidhikramam
vaktuṃ varṣaśatenāpi na śakyaṃ vistareṇa yat // LiP_1,27.1

evaṃ snātvā yathānyāyaṃ pūjāsthānaṃ praviśya ca
prāṇāyāmatrayaṃ kṛtvā dhyāyeddevaṃ triyaṃbakam // LiP_1,27.2

pañcavaktraṃ daśabhujaṃ śuddhasphaṭikasannibham
sarvābharaṇasaṃyuktaṃ citrāṃbaravibhūṣitam // LiP_1,27.3

tasya rūpaṃ samāśritya dāhanaplāvanādibhiḥ
śaivīṃ tanuṃ samāsthāya pūjayetparameśvaram // LiP_1,27.4

dehaśuddhiṃ ca kṛtvaiva mūlamantraṃ nyaset kramāt
sarvatra praṇavenaiva brahmāṇi ca yathākramam // LiP_1,27.5

sūtre namaḥ śivāyeti chandāṃsi parame śubhe
mantrāṇi sūkṣmarūpeṇa saṃsthitāni yatastataḥ // LiP_1,27.6

nyagrodhabīje nyagrodhas tathā sūtre tu śobhane
mahatyapi mahadbrahma saṃsthitaṃ sūkṣmavatsvayam // LiP_1,27.7

secayedarcanasthānaṃ gandhacandanavāriṇā
dravyāṇi śodhayetpaścāt kṣālanaprokṣaṇādibhiḥ // LiP_1,27.8

kṣālanaṃ prokṣaṇaṃ caiva praṇavena vidhīyate
prokṣaṇī cārghyapātraṃ ca pādyapātram anukramāt // LiP_1,27.9

tathā hyācamanīyārthaṃ kalpitaṃ pātrameva ca
sthāpayed vidhinā dhīmān avaguṇṭhya yathāvidhi // LiP_1,27.10

darbhair ācchādayeccaiva prokṣayecchuddhavāriṇā
teṣu teṣvatha sarveṣu kṣipettoyaṃ suśītalam // LiP_1,27.11

praṇavena kṣipetteṣu dravyāṇyālokya buddhimān
uśīraṃ candanaṃ caiva pādye tu parikalpayet // LiP_1,27.12

jātikaṅkolakarpūrabahumūlatamālakam
cūrṇayitvā yathānyāyaṃ kṣipedācamanīyake // LiP_1,27.13

evaṃ sarveṣu pātreṣu dāpayeccandanaṃ tathā
karpūraṃ ca yathānyāyaṃ puṣpāṇi vividhāni ca // LiP_1,27.14

kuśāgramakṣatāṃścaiva yavavrīhitilāni ca
ājyasiddhārthapuṣpāṇi bhasitaṃ cārghyapātrake // LiP_1,27.15

kuśapuṣpayavavrīhibahumūlatamālakam
dāpayetprokṣaṇīpātre bhasitaṃ praṇavena ca // LiP_1,27.16

nyasetpañcākṣaraṃ caiva gāyatrīṃ rudradevatām
kevalaṃ praṇavaṃ vāpi vedasāramanuttamam // LiP_1,27.17

atha saṃprokṣayetpaścād dravyāṇi praṇavena tu
prokṣaṇīpātrasaṃsthena īśānādyaiś ca pañcabhiḥ // LiP_1,27.18

pārśvato devadevasya nandinaṃ māṃsamarcayet
dīptānalāyutaprakhyaṃ trinetraṃ tridaśeśvaram // LiP_1,27.19

bālendumukuṭaṃ caiva harivaktraṃ caturbhujam
puṣpamālādharaṃ saumyaṃ sarvābharaṇabhūṣitam // LiP_1,27.20

uttare cātmanaḥ puṇyāṃ bhāryāṃ ca marutāṃ śubhām
suyaśāṃ suvratāṃ cāmbāṃ pādamaṇḍanatatparām // LiP_1,27.21

evaṃ pūjya praviśyāntar bhavanaṃ parameṣṭhinaḥ
dattvā puṣpāñjaliṃ bhaktyā pañcamūrdhasu pañcabhiḥ // LiP_1,27.22

gandhapuṣpais tathā dhūpair vividhaiḥ pūjya śaṅkaram
skandaṃ vināyakaṃ devīṃ liṅgaśuddhiṃ ca kārayet // LiP_1,27.23

japtvā sarvāṇi mantrāṇi praṇavādinamo 'ntakam
kalpayedāsanaṃ paścāt padmākhyaṃ praṇavena tat // LiP_1,27.24

tasya pūrvadalaṃ sākṣād aṇimāmayam akṣaram
laghimā dakṣiṇaṃ caiva mahimā paścimaṃ tathā // LiP_1,27.25

prāptistathottaraṃ patraṃ prākāmyaṃ pāvakasya tu
īśitvaṃ nairṛtaṃ patraṃ vaśitvaṃ vāyugocare // LiP_1,27.26

sarvajñatvaṃ tathaiśānyaṃ karṇikā soma ucyate
somasyādhas tathā sūryas tasyādhaḥ pāvakaḥ svayam // LiP_1,27.27

dharmādayo vidikṣvete tv anantaṃ kalpayetkramāt
avyaktādicaturdikṣu somasyānte guṇatrayam // LiP_1,27.28

ātmatrayaṃ tataścordhvaṃ tasyānte śivapīṭhikā
sadyojātaṃ prapadyāmīty āvāhya parameśvaram // LiP_1,27.29

vāmadevena mantreṇa sthāpayedāsanopari
sānnidhyaṃ rudragāyatryā aghoreṇa nirudhya ca // LiP_1,27.30

īśānaḥ sarvavidyānām iti mantreṇa pūjayet
pādyamācamanīyaṃ ca vibhoścārghyaṃ pradāpayet // LiP_1,27.31

snāpayedvidhinā rudraṃ gandhacandanavāriṇā
pañcagavyavidhānena gṛhya pātre 'bhimantrya ca // LiP_1,27.32

praṇavenaiva gavyaistu snāpayecca yathāvidhi
ājyena madhunā caiva tathā cekṣurasena ca // LiP_1,27.33

puṇyairdravyairmahādevaṃ praṇavenābhiṣecayet
jalabhāṇḍaiḥ pavitraistu mantraistoyaṃ kṣipettataḥ // LiP_1,27.34

śuddhiṃ kṛtvā yathānyāyaṃ sitavastreṇa sādhakaḥ
kuśāpāmārgakarpūrajātipuṣpakacampakaiḥ // LiP_1,27.35

karavīraiḥ sitaiścaiva mallikākamalotpalaiḥ
āpūrya puṣpaiḥ suśubhaiḥ candanādyaiś ca tajjalam // LiP_1,27.36

nyasenmantrāṇi tattoye sadyojātādikāni tu
suvarṇakalaśenātha tathā vai rājatena vā // LiP_1,27.37

tāmreṇa padmapatreṇa pālāśena dalena vā
śaṃkhena mṛnmayenātha śodhitena śubhena vā // LiP_1,27.38

sakūrcena sapuṣpeṇa snāpayenmantrapūrvakam
mantrāṇi te pravakṣyāmi śṛṇu sarvārthasiddhaye // LiP_1,27.39

yairliṅgaṃ sakṛdapyevaṃ snāpya mucyeta mānavaḥ
pavamānena mantrajñāḥ tathā vāmīyakena ca // LiP_1,27.40

rudreṇa nīlarudreṇa śrīsūktena śubhena ca
rajanīsūktakenaiva camakena śubhena ca // LiP_1,27.41

hotāreṇātha śirasā atharveṇa śubhena ca
śāntyā cātha punaḥ śāntyā bhāruṇḍenāruṇena ca // LiP_1,27.42

vāruṇena ca jyeṣṭhena tathā vedavratena ca
tathāntareṇa puṇyena sūktena puruṣeṇa ca // LiP_1,27.43

tvaritenaiva rudreṇa kapinā ca kapardinā
āvosajeti sāmnā tu bṛhaccandreṇa viṣṇunā // LiP_1,27.44

virūpākṣeṇa skandena śataṛgbhiḥ śivais tathā
pañcabrahmaiś ca sūtreṇa kevalapraṇavena ca // LiP_1,27.45

snāpayeddevadeveśaṃ sarvapāpapraśāntaye
vastraṃ śivopavītaṃ ca tathā hyācamanīyakam // LiP_1,27.46

gandhaṃ puṣpaṃ tathā dhūpaṃ dīpamannaṃ krameṇa tu
toyaṃ sugandhitaṃ caiva punarācamanīyakam // LiP_1,27.47

mukuṭaṃ ca śubhaṃ channaṃ tathā vai bhūṣaṇāni ca
dāpayetpraṇavenaiva mukhavāsādikāni ca // LiP_1,27.48

tataḥ sphaṭikasaṃkāśaṃ devaṃ niṣkalamakṣaram
kāraṇaṃ sarvadevānāṃ sarvalokamayaṃ param // LiP_1,27.49

brahmendraviṣṇurudrādyair ṛṣidevair agocaram
vedavidbhir hi vedāntais tv agocaramiti śrutiḥ // LiP_1,27.50

ādimadhyāntarahitaṃ bheṣajaṃ bhavarogiṇām
śivatattvamiti khyātaṃ śivaliṅge vyavasthitam // LiP_1,27.51

praṇavenaiva mantreṇa pūjayelliṅgamūrdhani
stotraṃ japecca vidhinā namaskāraṃ pradakṣiṇam // LiP_1,27.52

arghyaṃ dattvātha puṣpāṇi pādayostu vikīrya ca
praṇipatya ca deveśam ātmanyāropayecchivam // LiP_1,27.53

evaṃ saṃkṣipya kathitaṃ liṅgārcanamanuttamam
ābhyantaraṃ pravakṣyāmi liṅgārcanamihādya te // LiP_1,27.54

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge liṅgārcanavidhirnāma saptaviṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

āgneyaṃ sauramamṛtaṃ bimbaṃ bhāvyaṃ tatopari
guṇatrayaṃ ca hṛdaye tathā cātmatrayaṃ kramāt // LiP_1,28.1

tasyopari mahādevaṃ niṣkalaṃ sakalākṛtim
kāntārdharūḍhadehaṃ ca pūjayeddhyānavidyayā // LiP_1,28.2

tato bahuvidhaṃ proktaṃ cintyaṃ tatrāsti cedyataḥ
cintakasya tataścintā anyathā nopapadyate // LiP_1,28.3

tasmāddhyeyaṃ tathā dhyānaṃ yajamānaḥ prayojanam
smarettannānyathā jātu budhyate puruṣasya ha // LiP_1,28.4

pure śete puraṃ dehaṃ tasmātpuruṣa ucyate
yājyaṃ yajñena yajate yajamānastu sa smṛtaḥ // LiP_1,28.5

dhyeyo maheśvaro dhyānaṃ cintanaṃ nirvṛtiḥ phalam
pradhānapuruṣeśānaṃ yāthātathyaṃ prapadyate // LiP_1,28.6

iha ṣaḍviṃśako dhyeyo dhyātā vai pañcaviṃśakaḥ
caturviṃśakam avyaktaṃ mahadādyāstu sapta ca // LiP_1,28.7

mahāṃs tathā tvahaṅkāraṃ tanmātraṃ pañcakaṃ punaḥ
karmendriyāṇi pañcaiva tathā buddhīndriyāṇi ca // LiP_1,28.8

manaś ca pañca bhūtāni śivaḥ ṣaḍviṃśakastataḥ
sa eva bhartā kartā ca vidherapi maheśvaraḥ // LiP_1,28.9

hiraṇyagarbhaṃ rudro 'sau janayāmāsa śaṅkaraḥ
viśvādhikaś ca viśvātmā viśvarūpa iti smṛtaḥ // LiP_1,28.10

vinā yathā hi pitaraṃ mātaraṃ tanayāstviha
na jāyante tathā somaṃ vinā nāsti jagattrayam // LiP_1,28.11

sanatkumāra uvāca

kartā yadi mahādevaḥ paramātmā maheśvaraḥ
tathā kārayitā caiva kurvato 'lpātmanas tathā // LiP_1,28.12

nityo viśuddho buddhaś ca niṣkalaḥ parameśvaraḥ
tvayokto muktidaḥ kiṃ vā niṣkalaścetkaroti kim // LiP_1,28.13

śailādiruvāca

kālaḥ karoti sakalaṃ kālaṃ kalayate sadā
niṣkalaṃ ca manaḥ sarvaṃ manyate so 'pi niṣkalaḥ // LiP_1,28.14

karmaṇā tasya caiveha jagatsarvaṃ pratiṣṭhitam
kimatra devadevasya mūrtyaṣṭakamidaṃ jagat // LiP_1,28.15

vinākāśaṃ jagannaiva vinā kṣmāṃ vāyunā vinā
tejasā vāriṇā caiva yajamānaṃ tathā vinā // LiP_1,28.16

bhānunā śaśinā lokas tasyaitāstanavaḥ prabhoḥ
vicāratastu rudrasya sthūlametaccarācaram // LiP_1,28.17

sūkṣmaṃ vadanti ṛṣayo yanna vācyaṃ dvijottamāḥ
yato vāco nivartante aprāpya manasā saha // LiP_1,28.18

ānandaṃ brahmaṇo vidvān na bibheti kutaścana
na bhetavyaṃ tathā tasmāj jñātvānandaṃ pinākinaḥ // LiP_1,28.19

vibhūtayaś ca rudrasya matvā sarvatra bhāvataḥ
sarvaṃ rudra iti prāhur munayastattvadarśinaḥ // LiP_1,28.20

namaskāreṇa satataṃ gauravātparameṣṭhinaḥ
sarvaṃ tu khalvidaṃ brahma sarvo vai rudra īśvaraḥ // LiP_1,28.21

puruṣo vai mahādevo maheśānaḥ paraḥ śivaḥ
evaṃ vibhurvinirdiṣṭo dhyānaṃ tatraiva cintanam // LiP_1,28.22

caturvyūheṇa mārgeṇa vicāryālokya suvrata
saṃsārahetuḥ saṃsāro mokṣahetuś ca nirvṛtiḥ // LiP_1,28.23

caturvyūhaḥ samākhyātaś cintakasyeha yoginaḥ
cintā bahuvidhā khyātā saikatra parameṣṭhinā // LiP_1,28.24

suniṣṭhetyatra kathitā rudraṃ raudrī na saṃśayaḥ
aindrī cendre tathā saumyā some nārāyaṇe tathā // LiP_1,28.25

sūrye vahnau ca sarveṣāṃ sarvatraivaṃ vicārataḥ
saivāhaṃ so 'hamityevaṃ dvidhā saṃsthāpya bhāvataḥ // LiP_1,28.26

bhakto 'sau nāsti yastasmāc cintā brāhmī na saṃśayaḥ
evaṃ brahmamayaṃ dhyāyet pūrvaṃ vipra carācaram // LiP_1,28.27

carācaravibhāgaṃ ca tyajedabhimataṃ smaran
tyājyaṃ grāhyam alabhyaṃ ca kṛtyaṃ cākṛtyameva ca // LiP_1,28.28

yasya nāsti sutṛptasya tasya brāhmī na cānyathā
ābhyantaraṃ samākhyātam evamabhyarcanaṃ kramāt // LiP_1,28.29

ābhyantarārcakāḥ pūjyā namaskārādibhis tathā
virūpā vikṛtāścāpi na nindyā brahmavādinaḥ // LiP_1,28.30

ābhyantarārcakāḥ sarve na parīkṣyā vijānatā
nindakā eva duḥkhārtā bhaviṣyantyalpacetasaḥ // LiP_1,28.31

yathā dāruvane rudraṃ vinindya munayaḥ purā
tasmātsevyā namaskāryāḥ sadā brahmavidas tathā // LiP_1,28.32

varṇāśramavinirmuktā varṇāśramaparāyaṇaiḥ // LiP_1,28.33

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivārcanatattvasaṃkhyādivarṇanaṃ nāmāṣṭāviṃśo 'dhyāyaḥ

sanatkumāra uvāca

idānīṃ śrotumicchāmi purā dāruvane vibho
pravṛttaṃ tadvanasthānāṃ tapasā bhāvitātmanām // LiP_1,29.1

kathaṃ dāruvanaṃ prāpto bhagavānnīlalohitaḥ
vikṛtaṃ rūpamāsthāya cordhvaretā digambaraḥ // LiP_1,29.2

kiṃ pravṛttaṃ vane tasmin rudrasya paramātmanaḥ
vaktumarhasi tattvena devadevasya ceṣṭitam // LiP_1,29.3

sūta uvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā śrutisāravidāṃ varaḥ
śilādasūnurbhagavān prāha kiṃcidbhavaṃ hasan // LiP_1,29.4

śailādiruvāca <Dāruvana>

munayo dārugahane tapastepuḥ sudāruṇam
tuṣṭyarthaṃ devadevasya sadāratanayāgnayaḥ // LiP_1,29.5

tuṣṭo rudro jagannāthaś cekitāno vṛṣadhvajaḥ
dhūrjaṭiḥ parameśāno bhagavānnīlalohitaḥ // LiP_1,29.6

pravṛttilakṣaṇaṃ jñānaṃ jñātuṃ dāruvanaukasām
parīkṣārthaṃ jagannāthaḥ śraddhayā krīḍayā ca saḥ // LiP_1,29.7

nivṛttilakṣaṇajñānapratiṣṭhārthaṃ ca śaṅkaraḥ
devadāruvanasthānāṃ pravṛttijñānacetasām // LiP_1,29.8

vikṛtaṃ rūpamāsthāya digvāsā viṣamekṣaṇaḥ
mugdho dvihastaḥ kṛṣṇāṅgo divyaṃ dāruvanaṃ yayau // LiP_1,29.9

mandasmitaṃ ca bhagavān strīṇāṃ manasijodbhavam
bhrūvilāsaṃ ca gānaṃ ca cakārātīva suṃdaraḥ // LiP_1,29.10

saṃprokṣya nārīvṛndaṃ vai muhurmuhuranaṅgahā
anaṅgavṛddhim akarod atīva madhurākṛtiḥ // LiP_1,29.11

vane taṃ puruṣaṃ dṛṣṭvā vikṛtaṃ nīlalohitam
striyaḥ pativratāścāpi tamevānvayurādarāt // LiP_1,29.12

vanoṭajadvāragatāś ca nāryo visrastavastrābharaṇā viceṣṭāḥ
labdhvā smitaṃ tasya mukhāravindād drumālayasthās tam athānvayustāḥ // LiP_1,29.13

dṛṣṭvā kāścidbhavaṃ nāryo madaghūrṇitalocanāḥ
vilāsabāhyāstāścāpi bhrūvilāsaṃ pracakrire // LiP_1,29.14

atha dṛṣṭvāparā nāryaḥ kiṃcit prahasitānanāḥ
kiṃcid visrastavasanāḥ srastakāñcīguṇā jaguḥ // LiP_1,29.15

kāścittadā taṃ vipine tu dṛṣṭvā viprāṅganāḥ srastanavāṃśukaṃ vā
svānsvānvicitrān valayānpravidhya madānvitā bandhujanāṃś ca jagmuḥ // LiP_1,29.16

kācittadā taṃ na viveda dṛṣṭvā vivāsanā srastamahāṃśukā ca
śākhāvicitrān viṭapānprasiddhān madānvitā bandhujanāṃstathānyāḥ // LiP_1,29.17

kāścijjagustaṃ nanṛtur nipetuś ca dharātale
niṣedurgajavaccānyā provāca dvijapuṅgavāḥ // LiP_1,29.18

anyonyaṃ sasmitaṃ prekṣya cāliliṅguḥ samantataḥ
nirudhya mārgaṃ rudrasya naipuṇāni pracakrire // LiP_1,29.19

ko bhavāniti cāhustaṃ āsyatāmiti cāparāḥ
kutretyatha prasīdeti jajalpuḥ prītamānasāḥ // LiP_1,29.20

viparītā nipeturvai visrastāṃśukamūrdhajāḥ
pativratāḥ patīnāṃ tu saṃnidhau bhavamāyayā // LiP_1,29.21

dṛṣṭvā śrutvā bhavastāsāṃ ceṣṭāvākyāni cāvyayaḥ
śubhaṃ vāpyaśubhaṃ vāpi noktavānparameśvaraḥ // LiP_1,29.22

dṛṣṭvā nārīkulaṃ viprās tathābhūtaṃ ca śaṅkaram
atīva paruṣaṃ vākyaṃ jajalpuste munīśvarāḥ // LiP_1,29.23

tapāṃsi teṣāṃ sarveṣāṃ pratyāhanyanta śaṅkare
yathādityaprakāśena tārakā nabhasi sthitāḥ // LiP_1,29.24

śrūyate ṛṣiśāpena brahmaṇastu mahātmanaḥ
samṛddhaśreyasāṃ yonir yajñā vai nāśamāptavān // LiP_1,29.25

bhṛgor api ca śāpena viṣṇuḥ paramavīryavān
prādurbhāvāndaśa prāpto duḥkhitaś ca sadā kṛtaḥ // LiP_1,29.26

indrasyāpi ca dharmajña chinnaṃ savṛṣaṇaṃ purā
ṛṣiṇā gautamenorvyāṃ kruddhena vinipātitam // LiP_1,29.27

garbhavāso vasūnāṃ ca śāpena vihitas tathā
ṛṣīṇāṃ caiva śāpena nahuṣaḥ sarpatāṃ gataḥ // LiP_1,29.28

kṣīrodaś ca samudro 'sau nivāsaḥ sarvadā hareḥ
dvitīyaścāmṛtādhāro hy apeyo brāhmaṇaiḥ kṛtaḥ // LiP_1,29.29

avimukteśvaraṃ prāpya vārāṇasyāṃ janārdanaḥ
kṣīreṇa cābhiṣicyeśaṃ devadevaṃ triyaṃbakam // LiP_1,29.30

śraddhayā parayā yukto dehāśleṣāmṛtena vai
niṣiktena svayaṃ devaḥ kṣīreṇa madhusūdanaḥ // LiP_1,29.31

secayitvātha bhagavān brahmaṇā munibhiḥ samam
kṣīrodaṃ pūrvavaccakre nivāsaṃ cātmanaḥ prabhuḥ // LiP_1,29.32

dharmaścaiva tathā śapto māṇḍavyena mahātmanā
vṛṣṇayaścaiva kṛṣṇena durvāsādyairmahātmabhiḥ // LiP_1,29.33

rāghavaḥ sānujaś cāpi durvāsena mahātmanā
śrīvatsaś ca muneḥ pāda patanāttasya dhīmataḥ // LiP_1,29.34

ete cānye ca bahavo viprāṇāṃ vaśamāgatāḥ
varjayitvā virūpākṣaṃ devadevamumāpatim // LiP_1,29.35

evaṃ hi mohitāstena nāvabudhyanta śaṅkaram
atyugravacanaṃ procuś cogro 'pyantaradhīyata // LiP_1,29.36

te 'pi dāruvanāttasmāt prātaḥ saṃvignamānasāḥ
pitāmahaṃ mahātmānam āsīnaṃ paramāsane // LiP_1,29.37

gatvā vijñāpayāmāsuḥ pravṛttamakhilaṃ vibhoḥ
śubhe dāruvane tasmin munayaḥ kṣīṇacetasaḥ // LiP_1,29.38

so 'pi saṃcintya manasā kṣaṇādeva pitāmahaḥ
teṣāṃ pravṛttamakhilaṃ puṇye dāruvane purā // LiP_1,29.39

utthāya prāñjalirbhūtvā praṇipatya bhavāya ca
uvāca satvaraṃ brahmā munīndāruvanālayān // LiP_1,29.40

dhig yuṣmān prāptanidhanān mahānidhim anuttamam
vṛthākṛtaṃ yato viprā yuṣmābhir bhāgyavarjitaiḥ // LiP_1,29.41

yastu dāruvane tasmiṃl liṅgī dṛṣṭo 'pyaliṅgibhiḥ
yuṣmābhir vikṛtākāraḥ sa eva parameśvaraḥ // LiP_1,29.42

gṛhasthaiś ca na nindyāstu sadā hyatithayo dvijāḥ
virūpāś ca surūpāś ca malināścāpyapaṇḍitāḥ // LiP_1,29.43

<story of Sudarśana>

sudarśanena muninā kālamṛtyurapi svayam
purā bhūmau dvijāgryeṇa jito hyatithipūjayā // LiP_1,29.44

anyathā nāsti saṃtartuṃ gṛhasthaiś ca dvijottamaiḥ
tyaktvā cātithipūjāṃ tām ātmano bhuvi śodhanam // LiP_1,29.45

gṛhastho 'pi purā jetuṃ sudarśana iti śrutaḥ
pratijñāmakarojjāyāṃ bhāryāmāha pativratām // LiP_1,29.46

suvrate subhru subhage śṛṇu sarvaṃ prayatnataḥ
tvayā vai nāvamantavyā gṛhe hyatithayaḥ sadā // LiP_1,29.47

sarva eva svayaṃ sākṣād atithiryatpinākadhṛk
tasmādatithaye dattvā ātmānamapi pūjaya // LiP_1,29.48

evamuktvātha saṃtaptā vivaśā sā pativratā
patimāha rudantī ca kimuktaṃ bhavatā prabho // LiP_1,29.49

tasyāstadvacanaṃ śrutvā punaḥ prāha sudarśanaḥ
deyaṃ sarvaṃ śivāyārye śiva evātithiḥ svayam // LiP_1,29.50

tasmātsarve pūjanīyāḥ sarve 'pyatithayaḥ sadā
evamuktā tadā bhartrā bhāryā tasya pativratā // LiP_1,29.51

śeṣāmivājñāmādāya mūrdhnā sā prācarattadā
parīkṣituṃ tathā śraddhāṃ tayoḥ sākṣād dvijottamāḥ // LiP_1,29.52

dharmo dvijottamo bhūtvā jagāmātha munergṛham
taṃ dṛṣṭvā cārcayāmāsa sārghyādyairanaghā dvijam // LiP_1,29.53

sampūjitastayā tāṃ tu prāha dharmo dvijaḥ svayam
bhadre kutaḥ patirdhīmāṃs tava bhartā sudarśanaḥ // LiP_1,29.54

annādyairalamadyārye svaṃ dātumiha cārhasi
sā ca lajjāvṛtā nārī smarantī kathitaṃ purā // LiP_1,29.55

bhartrā nyamīlayannetre cacāla ca pativratā
kiṃcetyāha punastaṃ vai dharme cakre ca sā matim // LiP_1,29.56

nivedituṃ kilātmānaṃ tasmai patyurihājñayā
etasminnantare bhartā tasyā nāryāḥ sudarśanaḥ // LiP_1,29.57

gṛhadvāraṃ gato dhīmāṃs tāmuvāca mahāmuniḥ
ehyehi kva gatā bhadre tamuvācātithiḥ svayam // LiP_1,29.58

bhāryayā tvanayā sārdhaṃ maithunastho 'hamadya vai
sudarśana mahābhāga kiṃ kartavyamihocyatām // LiP_1,29.59

suratāntastu viprendra saṃtuṣṭo 'haṃ dvijottama
sudarśanastataḥ prāha suprahṛṣṭo dvijottamaḥ // LiP_1,29.60

bhuṅkṣva caināṃ yathākāmaṃ gamiṣye 'haṃ dvijottama
hṛṣṭo 'tha darśayāmāsa svātmānaṃ dharmarāṭ svayam // LiP_1,29.61

pradadau cepsitaṃ sarvaṃ tamāha ca mahādyutiḥ
eṣā na bhuktā viprendra manasāpi suśobhanā // LiP_1,29.62

mayā caiṣā na saṃdehaḥ śraddhāṃ jñātumihāgataḥ
jito vai yastvayā mṛtyur dharmeṇaikena suvrata // LiP_1,29.63

aho 'sya tapaso vīryam ityuktvā prayayau ca saḥ
tasmāttathā pūjanīyāḥ sarve hyatithayaḥ sadā // LiP_1,29.64

bahunātra kimuktena bhāgyahīnā dvijottamāḥ
tameva śaraṇaṃ tūrṇaṃ gantumarhatha śaṅkaram // LiP_1,29.65

tasya tadvacanaṃ śrutvā brahmaṇo brāhmaṇarṣabhāḥ
brahmāṇamabhivandyārtāḥ procurākulitekṣaṇāḥ // LiP_1,29.66

brāhmaṇā ūcuḥ

nāpekṣitaṃ mahābhāga jīvitaṃ vikṛtāḥ striyaḥ
dṛṣṭo 'smābhir mahādevo nindito yastvaninditaḥ // LiP_1,29.67

śaptaś ca sarvagaḥ śūlī pinākī nīlalohitaḥ
ajñānācchāpajā śaktiḥ kuṇṭhitāsyanirīkṣaṇāt // LiP_1,29.68

vaktumarhasi deveśa saṃnyāsaṃ vai krameṇa tu
draṣṭuṃ vai devadeveśam ugraṃ bhīmaṃ kapardinam // LiP_1,29.69

pitāmaha uvāca

ādau vedānadhītyaiva śraddhayā ca guroḥ sadā
vicāryārthaṃ munerdharmān pratijñāya dvijottamāḥ // LiP_1,29.70

grahaṇāntaṃ hi vā vidvān atha dvādaśavārṣikam
snātvāhṛtya ca dārānvai putrānutpādya suvratān // LiP_1,29.71

vṛttibhiścānurūpābhis tān vibhajya sutānmuniḥ
agniṣṭomādibhiśceṣṭvā yajñairyajñeśvaraṃ vibhum // LiP_1,29.72

pūjayet paramātmānaṃ prāpyāraṇyaṃ vibhāvasau
munirdvādaśavarṣaṃ vā varṣamātram athāpi vā // LiP_1,29.73

pakṣadvādaśakaṃ vāpi dinadvādaśakaṃ tu vā
kṣīrabhuk saṃyutaḥ śāntaḥ sarvān sampūjayetsurān // LiP_1,29.74

iṣṭvaivaṃ juhuyādagnau yajñapātrāṇi mantrataḥ
apsu vai pārthivaṃ nyasya gurave taijasāni tu // LiP_1,29.75

svadhanaṃ sakalaṃ caiva brāhmaṇebhyo viśaṅkayā
praṇipatya guruṃ bhūmau viraktaḥ saṃnyasedyatiḥ // LiP_1,29.76

nikṛtya keśān saśikhān upavītaṃ visṛjya ca
pañcabhir juhuyād apsu bhūḥ svāheti vicakṣaṇaḥ // LiP_1,29.77

tataścordhvaṃ caredevaṃ yatiḥ śivavimuktaye
vratenānaśanenāpi toyavṛttyāpi vā punaḥ // LiP_1,29.78

parṇavṛttyā payovṛttyā phalavṛttyāpi vā yatiḥ
evaṃ jīvanmṛto no cet ṣaṇmāsādvatsarāttu vā // LiP_1,29.79

prasthānādikamāyāsaṃ svadehasya caredyatiḥ
śivasāyujyamāpnoti karmaṇāpyevamācaran // LiP_1,29.80

sadyo 'pi labhate muktiṃ bhaktiyukto dṛḍhavratāḥ // LiP_1,29.81

tyāgena vā kiṃ vidhināpy anena bhaktasya rudrasya śubhairvrataiśca
yajñaiś ca dānairvividhaiś ca homair labdhaiścaśāstrairvividhaiś ca vedaiḥ // LiP_1,29.82

śvetenaivaṃ jito mṛtyur bhavabhaktyā mahātmanā
vo 'stu bhaktirmahādeve śaṅkare paramātmani // LiP_1,29.83

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekonatriṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

evamuktāstadā tena brahmaṇā brāhmaṇarṣabhāḥ
śvetasya ca kathāṃ puṇyām apṛcchan paramarṣayaḥ // LiP_1,30.1

pitāmaha uvāca

śveto nāma muniḥ śrīmān gatāyurgirigahvare
sakto hyabhyarcya yadbhaktyā tuṣṭāva ca maheśvaram // LiP_1,30.2

rudrādhyāyena puṇyena namastetyādinā dvijāḥ
tataḥ kālo mahātejāḥ kālaprāptaṃ dvijottamam // LiP_1,30.3

netuṃ saṃcintya viprendrāḥ sānnidhyamakaronmuneḥ
śveto 'pi dṛṣṭvā taṃ kālaṃ kālaprāpto 'pi śaṅkaram // LiP_1,30.4

pūjayāmāsa puṇyātmā triyaṃbakamanusmaran
triyaṃbakaṃ yajedevaṃ sugandhiṃ puṣṭivardhanam // LiP_1,30.5

kiṃ kariṣyati me mṛtyur mṛtyormṛtyurahaṃ yataḥ
taṃ dṛṣṭvā sasmitaṃ prāha śvetaṃ lokabhayaṃkaraḥ // LiP_1,30.6

ehyehi śveta cānena vidhinā kiṃ phalaṃ tava
rudro vā bhagavān viṣṇur brahmā vā jagadīśvaraḥ // LiP_1,30.7

kaḥ samarthaḥ paritrātuṃ mayā grastaṃ dvijottama
anena mama kiṃ vipra raudreṇa vidhinā prabhoḥ // LiP_1,30.8

netuṃ yasyotthitaścāhaṃ yamalokaṃ kṣaṇena vai
yasmādgatāyustvaṃ tasmān mune netumihodyataḥ // LiP_1,30.9

tasya tadvacanaṃ śrutvā bhairavaṃ dharmamiśritam
hā rudra rudra rudreti lalāpa munipuṅgavaḥ // LiP_1,30.10

taṃ prāha ca mahādevaṃ kālaṃ samprekṣya vai dṛśā
netreṇa bāṣpamiśreṇa saṃbhrāntena samākulaḥ // LiP_1,30.11

śveta uvāca

tvayā kiṃ kāla no nāthaś cāsti ceddhi vṛṣadhvajaḥ
liṅge 'smin śaṅkaro rudraḥ sarvadevabhavodbhavaḥ // LiP_1,30.12

atīva bhavabhaktānāṃ madvidhānāṃ mahātmanām
vidhinā kiṃ mahābāho gaccha gaccha yathāgatam // LiP_1,30.13

tato niśamya kupitas tīkṣṇadaṃṣṭro bhayaṅkaraḥ
śrutvā śvetasya tadvākyaṃ pāśahasto bhayāvahaḥ // LiP_1,30.14

siṃhanādaṃ mahatkṛtvā cāsphāṭya ca muhurmuhuḥ
babandha ca muniṃ kālaḥ kālaprāptaṃ tamāha ca // LiP_1,30.15

mayā baddho 'si viprarṣe śvetaṃ netuṃ yamālayam
adya vai devadevena tava rudreṇa kiṃ kṛtam // LiP_1,30.16

kva śarvastava bhaktiś ca kva pūjā pūjayā phalam
kva cāhaṃ kva ca me bhītiḥ śveta baddho 'si vai mayā // LiP_1,30.17

liṅge 'smin saṃsthitaḥ śveta tava rudro maheśvaraḥ
niśceṣṭo 'sau mahādevaḥ kathaṃ pūjyo maheśvaraḥ // LiP_1,30.18

tataḥ sadāśivaḥ svayaṃ dvijaṃ nihantumāgatam
nihantumantakaṃ smayan smarāriyajñahā haraḥ // LiP_1,30.19

tvaran vinirgataḥ paraḥ śivaḥ svayaṃ trilocanaḥ
triyaṃbako 'mbayā samaṃ sanandinā gaṇeśvaraiḥ // LiP_1,30.20

sasarja jīvitaṃ kṣaṇād bhavaṃ nirīkṣya vai bhayāt
papāta cāśu vai balī munestu saṃnidhau dvijāḥ // LiP_1,30.21

nanāda cordhvamuccadhīr nirīkṣya cāntakāntakam
nirīkṣaṇena vai mṛtaṃ bhavasya viprapuṅgavāḥ // LiP_1,30.22

vineduruccamīśvarāḥ sureśvarā maheśvaram
praṇemuraṃbikāmumāṃ munīśvarāstu harṣitāḥ // LiP_1,30.23

sasarjur asya mūrdhni vai munerbhavasya khecarāḥ
suśobhanaṃ suśītalaṃ supuṣpavarṣamaṃbarāt // LiP_1,30.24

aho nirīkṣya cāntakaṃ mṛtaṃ tadā suvismitaḥ
śilāśanātmajo 'vyayaṃ śivaṃ praṇamya śaṅkaram // LiP_1,30.25

uvāca bāladhīrmṛtaḥ prasīda ceti vai muneḥ
maheśvaraṃ maheśvara-sya cānugo gaṇeśvaraḥ // LiP_1,30.26

tato viveśa bhagavān anugṛhya dvijottamam
kṣaṇādgūḍhaśarīraṃ hi dhvastaṃ dṛṣṭvāntakaṃ kṣaṇāt // LiP_1,30.27

tasmānmṛtyuñjayaṃ caiva bhaktyā sampūjaye dvijāḥ
muktidaṃ bhuktidaṃ caiva sarveṣāmapi śaṅkaram // LiP_1,30.28

bahunā kiṃ pralāpena saṃnyasyābhyarcya vai bhavam
bhaktyā cāparayā tasmin viśokā vai bhaviṣyatha // LiP_1,30.29

śailādiruvāca

evamuktāstadā tena brahmaṇā brahmavādinaḥ
prasīda bhaktirdeveśe bhavedrudre pinākini // LiP_1,30.30

kena vā tapasā deva yajñenāpyatha kena vā
vratairvā bhagavadbhaktā bhaviṣyanti dvijātayaḥ // LiP_1,30.31

pitāmaha uvāca

na dānena muniśreṣṭhās tapasā ca na vidyayā
yajñair homair vratair vedair yogaśāstrair nirodhanaiḥ // LiP_1,30.32

prasāde naiva sā bhaktiḥ śive paramakāraṇe
atha tasya vacaḥ śrutvā sarve te paramarṣayaḥ // LiP_1,30.33

sadāratanayāḥ śrāntāḥ praṇemuś ca pitāmaham
tasmātpāśupatī bhaktir dharmakāmārthasiddhidā // LiP_1,30.34

muner vijayadā caiva sarvamṛtyujayapradā
dadhīcastu purā bhaktyā hariṃ jitvāmarairvibhum // LiP_1,30.35

kṣayaṃ jaghāna pādena vajrāsthitvaṃ ca labdhavān
mayāpi nirjito mṛtyur mahādevasya kīrtanāt // LiP_1,30.36

śvetenāpi gatenāsyaṃ mṛtyormunivareṇa tu
mahādevaprasādena jito mṛtyuryathā mayā // LiP_1,30.37

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge triṃśo 'dhyāyaḥ

sanatkumāra uvāca

kathaṃ bhavaprasādena devadāruvanaukasaḥ
prapannāḥ śaraṇaṃ devaṃ vaktumarhasi me prabho // LiP_1,31.1

śailādiruvāca

tānuvāca mahābhāgān bhagavān ātmabhūḥ svayam
devadāruvanasthāṃstu tapasā pāvakaprabhān // LiP_1,31.2

pitāmaha uvāca

eṣa devo mahādevo vijñeyastu maheśvaraḥ
na tasmātparamaṃ kiṃcit padaṃ samadhigamyate // LiP_1,31.3

devānāṃ ca ṛṣīnāṃ ca pitṝṇāṃ caiva sa prabhuḥ
sahasrayugaparyante pralaye sarvadehinaḥ // LiP_1,31.4

saṃharatyeṣa bhagavān kālo bhūtvā maheśvaraḥ
eṣa caiva prajāḥ sarvāḥ sṛjatyekaḥ svatejasā // LiP_1,31.5

eṣa cakrī ca vajrī ca śrīvatsakṛtalakṣaṇaḥ
yogī kṛtayuge caiva tretāyāṃ kratur ucyate // LiP_1,31.6

dvāpare caiva kālāgnir dharmaketuḥ kalau smṛtaḥ
rudrasya mūrtayastvetā ye 'bhidhyāyanti paṇḍitāḥ // LiP_1,31.7

caturasraṃ bahiścāntar aṣṭāsraṃ piṇḍikāśraye
vṛttaṃ sudarśanaṃ yogyam evaṃ liṅgaṃ prapūjayet // LiP_1,31.8

tamo hyagnī rajo brahmā sattvaṃ viṣṇuḥ prakāśakam
mūrtirekā sthitā cāsya mūrtayaḥ parikīrtitāḥ // LiP_1,31.9

yatra tiṣṭhati tadbrahma yogena tu samanvitam
tasmāddhi devadeveśam īśānaṃ prabhumavyayam // LiP_1,31.10

ārādhayanti viprendrā jitakrodhā jitendriyāḥ
liṅgaṃ kṛtvā yathānyāyaṃ sarvalakṣaṇasaṃyutam // LiP_1,31.11

aṅguṣṭhamātraṃ suśubhaṃ suvṛttaṃ sarvasaṃmatam
samanābhaṃ tathāṣṭāsraṃ ṣoḍaśāsram athāpi vā // LiP_1,31.12

suvṛttaṃ maṇḍalaṃ divyaṃ sarvakāmaphalapradam
vedikā dviguṇā tasya samā vā sarvasaṃmatā // LiP_1,31.13

gomukhī ca tribhāgaikā vedyā lakṣaṇasaṃyutā
paṭṭikā ca samantādvai yavamātrā dvijottamāḥ // LiP_1,31.14

sauvarṇaṃ rājataṃ śailaṃ kṛtvā tāmramayaṃ tathā
vedikāyāś ca vistāraṃ triguṇaṃ vai samantataḥ // LiP_1,31.15

vartulaṃ caturasraṃ vā ṣaḍasraṃ vā trirasrakam
samantānnirvraṇaṃ śubhraṃ lakṣaṇaistat sulakṣitam // LiP_1,31.16

pratiṣṭhāpya yathānyāyaṃ pūjālakṣaṇasaṃyutam
kalaśaṃ sthāpayettasya vedimadhye tathā dvijāḥ // LiP_1,31.17

sahiraṇyaṃ sabījaṃ ca brahmabhiś cābhimantritam
secayecca tato liṅgaṃ pavitraiḥ pañcabhiḥ śubhaiḥ // LiP_1,31.18

pūjayecca yathālābhaṃ tataḥ siddhimavāpsyatha
samāhitāḥ pūjayadhvaṃ saputrāḥ saha bandhubhiḥ // LiP_1,31.19

sarve prāñjalayo bhūtvā śūlapāṇiṃ prapadyata
tato drakṣyatha deveśaṃ durdarśamakṛtātmabhiḥ // LiP_1,31.20

yaṃ dṛṣṭvā sarvamajñānam adharmaś ca praṇaśyati
tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā brahmāṇamamitaujasam // LiP_1,31.21

samprasthitā vanaukāste devadāruvanaṃ tataḥ
ārādhayitumārabdhā brahmaṇā kathitaṃ yathā // LiP_1,31.22

sthaṇḍileṣu vicitreṣu parvatānāṃ guhāsu ca
nadīnāṃ ca vivikteṣu pulineṣu śubheṣu ca // LiP_1,31.23

śaivālaśobhanāḥ kecit kecidantarjaleśayāḥ
keciddarbhāvakāśāstu pādāṅguṣṭhāgradhiṣṭhitāḥ // LiP_1,31.24

dantolūkhalinastvanye aśmakuṭṭās tathā pare
sthānavīrāsanāstvanye mṛgacaryāratāḥ pare // LiP_1,31.25

kālaṃ nayanti tapasā pūjayā ca mahādhiyaḥ
evaṃ saṃvatsare pūrṇe vasante samupasthite // LiP_1,31.26

tatasteṣāṃ prasādārthaṃ bhaktānām anukampayā
devaḥ kṛtayuge tasmin girau himavataḥ śubhe // LiP_1,31.27

devadāruvanaṃ prāptaḥ prasannaḥ parameśvaraḥ
bhasmapāṃsūpadigdhāṅgo nagno vikṛtalakṣaṇaḥ // LiP_1,31.28

ulmukavyagrahastaś ca raktapiṅgalalocanaḥ
kvacicca hasate raudraṃ kvacidgāyati vismitaḥ // LiP_1,31.29

kvacinnṛtyati śṛṅgāraṃ kvacidrauti muhurmuhuḥ
āśrame hyaṭate bhaikṣyaṃ yācate ca punaḥ punaḥ // LiP_1,31.30

māyāṃ kṛtvā tathārūpāṃ devastadvanam āgataḥ
tataste munayaḥ sarve tuṣṭuvuś ca samāhitāḥ // LiP_1,31.31

adbhir vividhamālyaiś ca dhūpairgandhaistathaiva ca
sapatnīkā mahābhāgāḥ saputrāḥ saparicchadāḥ // LiP_1,31.32

munayaste tathā vāgbhir īśvaraṃ cedam abruvan
ajñānāddevadeveśa yadasmābhir anuṣṭhitam // LiP_1,31.33

karmaṇā manasā vācā tatsarvaṃ kṣantumarhasi
caritāni vicitrāṇi guhyāni gahanāni ca // LiP_1,31.34

brahmādīnāṃ ca devānāṃ durvijñeyāni te hara
agatiṃ te na jānīmo gatiṃ naiva ca naiva ca // LiP_1,31.35

viśveśvara mahādeva yo 'si so 'si namo 'stu te
stuvanti tvāṃ mahātmāno devadevaṃ maheśvaram // LiP_1,31.36

namo bhavāya bhavyāya bhāvanāyodbhavāya ca
anantabalavīryāya bhūtānāṃ pataye namaḥ // LiP_1,31.37

saṃhartre ca piśaṅgāya avyayāya vyayāya ca
gaṅgāsaliladhārāya ādhārāya guṇātmane // LiP_1,31.38

tryaṃbakāya trinetrāya triśūlavaradhāriṇe
kandarpāya hutāśāya namo 'stu paramātmane // LiP_1,31.39

śaṅkarāya vṛṣāṅkāya gaṇānāṃ pataye namaḥ
daṇḍahastāya kālāya pāśahastāya vai namaḥ // LiP_1,31.40

vedamantrapradhānāya śatajihvāya vai namaḥ
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca sthāvaraṃ jaṅgamaṃ ca yat // LiP_1,31.41

tava dehātsamutpannaṃ deva sarvamidaṃ jagat
pāsi haṃsi ca bhadraṃ te prasīda bhagavaṃstataḥ // LiP_1,31.42

ajñānādyadi vijñānād yat kiṃcit kurute naraḥ
tatsarvaṃ bhagavāneva kurute yogamāyayā // LiP_1,31.43

evaṃ stutvā tu munayaḥ prahṛṣṭairantarātmabhiḥ
yācanta tapasā yuktāḥ paśyāmastvāṃ yathāpurā // LiP_1,31.44

tato devaḥ prasannātmā svamevāsthāya śaṅkaraḥ
rūpaṃ tryakṣaṃ ca saṃdraṣṭuṃ divyaṃ cakṣuradātprabhuḥ // LiP_1,31.45

labdhadṛṣṭyā tayā dṛṣṭvā devadevaṃ triyaṃbakam
punastuṣṭuvurīśānaṃ devadāruvanaukasaḥ // LiP_1,31.46

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekatriṃśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

namo digvāsase nityaṃ kṛtāntāya triśūline
vikaṭāya karālāya karālavadanāya ca // LiP_1,32.1

arūpāya surūpāya viśvarūpāya te namaḥ
kaṭaṅkaṭāya rudrāya svāhākārāya vai namaḥ // LiP_1,32.2

sarvapraṇatadehāya svayaṃ ca praṇatātmane
nityaṃ nīlaśikhaṇḍāya śrīkaṇṭhāya namonamaḥ // LiP_1,32.3

nīlakaṇṭhāya devāya citābhasmāṅgadhāriṇe
tvaṃ brahmā sarvadevānāṃ rudrāṇāṃ nīlalohitaḥ // LiP_1,32.4

ātmā ca sarvabhūtānāṃ sāṃkhyaiḥ puruṣa ucyate
parvatānāṃ mahāmerur nakṣatrāṇāṃ ca candramāḥ // LiP_1,32.5

ṛṣīṇāṃ ca vasiṣṭhas tvaṃ devānāṃ vāsavas tathā
oṅkāraḥ sarvavedānāṃ śreṣṭhaṃ sāma ca sāmasu // LiP_1,32.6

āraṇyānāṃ paśūnāṃ ca siṃhastvaṃ parameśvaraḥ
grāmyāṇāmṛṣabhaścāsi bhagavāṃllokapūjitaḥ // LiP_1,32.7

sarvathā vartamāno 'pi yo yo bhāvo bhaviṣyati
tvāmeva tatra paśyāmo brahmaṇā kathitaṃ tathā // LiP_1,32.8

kāmaḥ krodhaś ca lobhaś ca viṣādo mada eva ca
etad icchāmahe boddhuṃ prasīda parameśvara // LiP_1,32.9

mahāsaṃharaṇe prāpte tvayā deva kṛtātmanā
karaṃ lalāṭe saṃvidhya vahnirutpāditastvayā // LiP_1,32.10

tenāgninā tadā lokā arcirbhiḥ sarvato vṛtāḥ
tasmādagnisamā hyete bahavo vikṛtāgnayaḥ // LiP_1,32.11

kāmaḥ krodhaś ca lobhaś ca moho dambha upadravaḥ
yāni cānyāni bhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca // LiP_1,32.12

dahyante prāṇinaste tu tvatsamutthena vahninā
asmākaṃ dahyamānānāṃ trātā bhava sureśvara // LiP_1,32.13

tvaṃ ca lokahitārthāya bhūtāni pariṣiñcasi
maheśvara mahābhāga prabho śubhanirīkṣaka // LiP_1,32.14

ājñāpaya vayaṃ nātha kartāro vacanaṃ tava
bhūtakoṭisahasreṣu rūpakoṭiśateṣu ca // LiP_1,32.15

antaṃ gantuṃ na śaktāḥ sma devadeva namo 'stu te // LiP_1,32.16

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge dvātriṃśo 'dhyāyaḥ

nandyuvāca

tatastutoṣa bhagavān anugṛhya maheśvaraḥ
stutiṃ śrutvā stutasteṣām idaṃ vacanamabravīt // LiP_1,33.1

yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi yuṣmābhiḥ kīrtitaṃ stavam
śrāvayedvā dvijānvipro gāṇapatyamavāpnuyāt // LiP_1,33.2

vakṣyāmi vo hitaṃ puṇyaṃ bhaktānāṃ munipuṅgavāḥ
advantages of the Pāśupata behaviour strīliṅgamakhilaṃ devī prakṛtirmama dehajā // LiP_1,33.3

puṃlliṅgaṃ puruṣo viprā mama dehasamudbhavaḥ
ubhābhyāmeva vai sṛṣṭir mama viprā na saṃśayaḥ // LiP_1,33.4

na nindedyatinaṃ tasmād digvāsasamanuttamam
bālonmattaviceṣṭaṃ tu matparaṃ brahmavādinam // LiP_1,33.5

ye hi māṃ bhasmaniratā bhasmanā dagdhakilbiṣāḥ
yathoktakāriṇo dāntā viprā dhyānaparāyaṇāḥ // LiP_1,33.6

mahādevaparā nityaṃ caranto hyūrdhvaretasaḥ
arcayanti mahādevaṃ vāṅmanaḥkāyasaṃyatāḥ // LiP_1,33.7

rudralokamanuprāpya na nivartanti te punaḥ
tasmādetadvrataṃ divyam avyaktaṃ vyaktaliṅginaḥ // LiP_1,33.8

bhasmavratāś ca muṇḍāś ca vratino viśvarūpiṇaḥ
na tānparivadedvidvān na caitānnābhilaṅghayet // LiP_1,33.9

na hasennāpriyaṃ brūyād amutreha hitārthavān
yastānnindati mūḍhātmā mahādevaṃ sa nindati // LiP_1,33.10

yas tvetān pūjayen nityaṃ sa pūjayati śaṅkaram
evameṣa mahādevo lokānāṃ hitakāmyayā // LiP_1,33.11

yuge yuge mahāyogī krīḍate bhasmaguṇṭhitaḥ
evaṃ carata bhadraṃ vas tataḥ siddhimavāpsyatha // LiP_1,33.12

atulamiha mahābhayapraṇāśahetuṃ śivakathitaṃ paramaṃ padaṃ viditvā
vyapagatabhavalobhamohacittāḥ praṇipatitāḥ sahasā śirobhir ugram // LiP_1,33.13

tataḥ pramuditā viprāḥ śrutvaivaṃ kathitaṃ tadā
gandhodakaiḥ suśuddhaiś ca kuśapuṣpavimiśritaiḥ // LiP_1,33.14

snāpayanti mahākumbhair adbhir eva maheśvaram
gāyanti vividhairguhyair huṃkāraiścāpi susvaraiḥ // LiP_1,33.15

namo devādhidevāya mahādevāya vai namaḥ
ardhanārīśarīrāya sāṃkhyayogapravartine // LiP_1,33.16

meghavāhanakṛṣṇāya gajacarmanivāsine
kṛṣṇājinottarīyāya vyālayajñopavītine // LiP_1,33.17

suracitasuvicitrakuṇḍalāya suracitamālyavibhūṣaṇāya tubhyam
mṛgapativaracarmavāsase ca prathitayaśase namo 'stu śaṅkarāya // LiP_1,33.18

tatas tān sa munīn prītaḥ pratyuvāca maheśvaraḥ
prīto 'smi tapasā yuṣmān varaṃ vṛṇuta suvratāḥ // LiP_1,33.19

tataste munayaḥ sarve praṇipatya maheśvaram
bhṛgvaṅgirā vasiṣṭhaś ca viśvāmitrastathaiva ca // LiP_1,33.20

gautamo 'triḥ sukeśaś ca pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ
marīciḥ kaśyapaḥ kaṇvaḥ saṃvartaś ca mahātapāḥ // LiP_1,33.21

te praṇamya mahādevam idaṃ vacanamabruvan
bhasmasnānaṃ ca nagnatvaṃ vāmatvaṃ pratilomatā // LiP_1,33.22

sevyāsevyatvamevaṃ ca hy etadicchāma veditum
tatasteṣāṃ vacaḥ śrutvā bhagavānparameśvaraḥ // LiP_1,33.23

sasmitaṃ prāha samprekṣya sarvānmunivarāṃstadā // LiP_1,33.24

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ṛṣivākyaṃ nāma trayastriṃśo 'dhyāyaḥ

śrībhagavānuvāca

etadvaḥ sampravakṣyāmi kathā sarvasvamadya vai
agnirhyahaṃ somakartā somaścāgnimupāśritaḥ // LiP_1,34.1

kṛtametadvahatyagnir bhūyo lokasamāśrayāt
asakṛttvagninā dagdhaṃ jagat sthāvarajaṅgamam // LiP_1,34.2

bhasmasādvihitaṃ sarvaṃ pavitramidamuttamam
bhasmanā vīryamāsthāya bhūtāni pariṣiñcati // LiP_1,34.3

agnikāryaṃ ca yaḥ kṛtvā kariṣyati triyāyuṣam
bhasmanā mama vīryeṇa mucyate sarvakilbiṣaiḥ // LiP_1,34.4

bhāsata ityeva yadbhasma śubhaṃ bhāvayate ca yat
bhakṣaṇāt sarvapāpānāṃ bhasmeti parikīrtitam // LiP_1,34.5

ūṣmapāḥ pitaro jñeyā devā vai somasaṃbhavāḥ
agnīṣomātmakaṃ sarvaṃ jagatsthāvarajaṅgamam // LiP_1,34.6

ahamagnirmahātejāḥ somaścaiṣā mahāṃbikā
ahamagniś ca somaś ca prakṛtyā puruṣaḥ svayam // LiP_1,34.7

tasmādbhasma mahābhāgā madvīryamiti cocyate
svavīryaṃ vapuṣā caiva dhārayāmīti vai sthitiḥ // LiP_1,34.8

tadāprabhṛti lokeṣu rakṣārthamaśubheṣu ca
bhasmanā kriyate rakṣā sūtikānāṃ gṛheṣu ca // LiP_1,34.9

bhasmasnānaviśuddhātmā jitakrodho jitendriyaḥ
matsamīpaṃ samāgamya na bhūyo vinivartate // LiP_1,34.10

vrataṃ pāśupataṃ yogaṃ kāpilaṃ caiva nirmitam
pūrvaṃ pāśupataṃ hyetan nirmitaṃ tadanuttamam // LiP_1,34.11

śeṣāścāśramiṇaḥ sarve paścātsṛṣṭāḥ svayaṃbhuvā
sṛṣṭireṣā mayā sṛṣṭā lajjāmohabhayātmikā // LiP_1,34.12

nagnā eva hi jāyante devatā munayas tathā
ye cānye mānavā loke sarve jāyantyavāsasaḥ // LiP_1,34.13

indriyairajitairnagno dukūlenāpi saṃvṛtaḥ
taireva saṃvṛtairgupto na vastraṃ kāraṇaṃ smṛtam // LiP_1,34.14

kṣamā dhṛtirahiṃsā ca vairāgyaṃ caiva sarvaśaḥ
tulyau mānāvamānau ca tadāvaraṇamuttamam // LiP_1,34.15

bhasmasnānena digdhāṅgo dhyāyate manasā bhavam
yadyakāryasahasrāṇi kṛtvā yaḥ snāti bhasmanā // LiP_1,34.16

tatsarvaṃ dahate bhasma yathāgnistejasā vanam
tasmād yatnaparo bhūtvā trikālamapi yaḥ sadā // LiP_1,34.17

bhasmanā kurute snānaṃ gāṇapatyaṃ sa gacchati
samāhṛtya kratūn sarvān gṛhītvā vratamuttamam // LiP_1,34.18

dhyāyanti ye mahādevaṃ līlāsadbhāvabhāvitāḥ
uttareṇāryapanthānaṃ te 'mṛtatvamavāpnuyuḥ // LiP_1,34.19

dakṣiṇena ca panthānaṃ ye śmaśānāni bhejire
aṇimā garimā caiva laghimā prāptireva ca // LiP_1,34.20

icchā kāmāvasāyitvaṃ tathā prākāmyameva ca
īkṣaṇena ca panthānaṃ ye śmaśānāni bhejire
aṇimā garimā caiva laghimā prāptireva ca // LiP_1,34.21

indrādayas tathā devāḥ kāmikavratamāsthitāḥ
aiśvaryaṃ paramaṃ prāpya sarve prathitatejasaḥ // LiP_1,34.22

vyapagatamadamohamuktarāgas tamorajodoṣavivarjitasvabhāvaḥ
paribhavamidamuttamaṃ viditvā paśupatiyogaparo bhavetsadaiva // LiP_1,34.23

imaṃ pāśupataṃ dhyāyan sarvapāpapraṇāśanam
yaḥ paṭhecca śucirbhūtvā śraddadhāno jitendriyaḥ // LiP_1,34.24

sarvapāpaviśuddhātmā rudralokaṃ sa gacchati
te sarve munayaḥ śrutvā vasiṣṭhādyā dvijottamāḥ // LiP_1,34.25

bhasmapāṇḍuradigdhāṅgā babhūvurvigataspṛhāḥ
rudralokāya kalpānte saṃsthitāḥ śivatejasā // LiP_1,34.26

tasmānna nindyāḥ pūjyāśca vikṛtā malinā api
rūpānvitāś ca viprendrāḥ sadā yogīndraśaṅkayā // LiP_1,34.27

bahunā kiṃ pralāpena bhavabhaktā dvijottamāḥ
saṃpūjyāḥ sarvayatnena śivavannātra saṃśayaḥ // LiP_1,34.28

malināścaiva viprendrā bhavabhaktā dṛḍhavratāḥ
dadhīcastu yathā devadevaṃ jitvā vyavasthitaḥ // LiP_1,34.29

nārāyaṇaṃ tathā loke rudrabhaktyā na saṃśayaḥ
tasmātsarvaprayatnena bhasmadigdhatanūruhāḥ // LiP_1,34.30

jaṭino muṇḍinaścaiva nagnā nānāprakāriṇaḥ
saṃpūjyāḥ śivavannityaṃ manasā karmaṇā girā // LiP_1,34.31

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge yogipraśaṃsā nāma catustriṃśo 'dhyāyaḥ

sanatkumāra uvāca

kathaṃ jaghāna rājānaṃ kṣupaṃ pādena suvrata
dadhīcaḥ samare jitvā devadevaṃ janārdanam // LiP_1,35.1

vajrāsthitvaṃ kathaṃ lebhe mahādevānmahātapāḥ
vaktumarhasi śailāde jito mṛtyustvayā yathā // LiP_1,35.2

śailādiruvāca

brahmaputro mahātejā rājā kṣupa iti smṛtaḥ
abhūnmitro dadhīcasya munīndrasya janeśvaraḥ // LiP_1,35.3

cirāttayoḥ prasaṃgādvai vādaḥ kṣupadadhīcayoḥ
abhavat kṣatriyaśreṣṭho vipra eveti viśrutaḥ // LiP_1,35.4

aṣṭānāṃ lokapālānāṃ vapurdhārayate nṛpaḥ
tasmādindro hyayaṃ vahnir yamaś ca nirṛtis tathā // LiP_1,35.5

varuṇaścaiva vāyuś ca somo dhanada eva ca
īśvaro 'haṃ na saṃdeho nāvamantavya eva ca // LiP_1,35.6

mahatī devatā yā sā mahataścāpi suvrata
tasmāttvayā mahābhāga cyāvaneya sadā hyaham // LiP_1,35.7

nāvamantavya eveha pūjanīyaś ca sarvathā
śrutvā tathā mataṃ tasya kṣupasya munisattamaḥ // LiP_1,35.8

dadhīcaś cyāvaniś cogro gauravādātmano dvijaḥ
atāḍayatkṣupaṃ mūrdhni dadhīco vāmamuṣṭinā
cicheda vajreṇa ca taṃ dadhīcaṃ balavān kṣupaḥ // LiP_1,35.9

brahmaloke purāsau hi brahmaṇaḥ kṣutasaṃbhavaḥ
labdhaṃ vajraṃ ca kāryārthaṃ vajriṇā coditaḥ prabhuḥ // LiP_1,35.10

svecchayaiva naro bhūtvā narapālo babhūva saḥ
tasmādrājā sa viprendram ajayadvai mahābalaḥ // LiP_1,35.11

yathā vajradharaḥ śrīmān balavāṃstamasānvitaḥ
papāta bhūmau nihato vajreṇa dvijapuṅgavaḥ // LiP_1,35.12

sasmāra ca tadā tatra duḥkhādvai bhārgavaṃ munim
śukro 'pi saṃdhayāmāsa tāḍitaṃ kuliśena tam // LiP_1,35.13

yogādetya dadhīcasya dehaṃ dehabhṛtāṃvaraḥ
saṃdhāya pūrvavaddehaṃ dadhīcasyāha bhārgavaḥ // LiP_1,35.14

bho dadhīca mahābhāga devadevamumāpatim
sampūjya pūjyaṃ brahmādyair devadevaṃ nirañjanam // LiP_1,35.15

avadhyo bhava viprarṣe prasādāttryambakasya tu
mṛtasaṃjīvanaṃ tasmāl labdhametanmayā dvija // LiP_1,35.16

nāsti mṛtyubhayaṃ śaṃbhor bhaktānāmiha sarvataḥ
mṛtasaṃjīvanaṃ cāpi śaivamadya vadāmi te // LiP_1,35.17

triyaṃbakaṃ yajāmahe trailokyapitaraṃ prabhum
trimaṇḍalasya pitaraṃ triguṇasya maheśvaram // LiP_1,35.18

tritattvasya trivahneś ca tridhābhūtasya sarvataḥ
trivedasya mahādevaṃ sugandhiṃ puṣṭivardhanam // LiP_1,35.19

sarvabhūteṣu sarvatra triguṇe prakṛtau tathā
indriyeṣu tathānyeṣu deveṣu ca gaṇeṣu ca // LiP_1,35.20

puṣpeṣu gandhavatsūkṣmaḥ sugandhiḥ parameśvaraḥ
puṣṭiś ca prakṛtiryasmāt puruṣasya dvijottama // LiP_1,35.21

mahadādiviśeṣāntavikalpasyāpi suvrata
viṣṇoḥ pitāmahasyāpi munīnāṃ ca mahāmune // LiP_1,35.22

indrasyāpi ca devānāṃ tasmādvai puṣṭivardhanaḥ
taṃ devamamṛtaṃ rudraṃ karmaṇā tapasā tathā // LiP_1,35.23

svādhyāyena ca yogena dhyānena ca yajāmahe
satyenānena mukṣīyān mṛtyupāśād bhavaḥ svayam // LiP_1,35.24

bandhamokṣakaro yasmād urvārukamiva prabhuḥ
mṛtasaṃjīvano mantro mayā labdhastu śaṅkarāt // LiP_1,35.25

japtvā hutvābhimantryaivaṃ jalaṃ pītvā divāniśam
liṅgasya saṃnidhau dhyātvā nāsti mṛtyubhayaṃ dvija // LiP_1,35.26

tasya tadvacanaṃ śrutvā tapasārādhya śaṅkaram
vajrāsthitvam avadhyatvam adīnatvaṃ ca labdhavān // LiP_1,35.27

evamārādhya deveśaṃ dadhīco munisattamaḥ
prāpyāvadhyatvamanyaiś ca vajrāsthitvaṃ prayatnataḥ // LiP_1,35.28

atāḍayacca rājendraṃ pādamūlena mūrdhani
kṣupo dadhīcaṃ vajreṇa jaghānorasi ca prabhuḥ // LiP_1,35.29

nābhūnnāśāya tadvajraṃ dadhīcasya mahātmanaḥ
prabhāvātparameśasya vajrabaddhaśarīriṇaḥ // LiP_1,35.30

dṛṣṭvāpyavadhyatvamadīnatāṃ ca kṣupo dadhīcasya tadā prabhāvam
ārādhayāmāsa hariṃ mukundam indrānujaṃ prekṣya tadāṃbujākṣam // LiP_1,35.31

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge kṣupābidhanṛpaparābhavavarṇanaṃ nāma pañcatriṃśo 'dhyāyaḥ

nandyuvāca

pūjayā tasya saṃtuṣṭo bhagavānpuruṣottamaḥ
śrībhūmisahitaḥ śrīmāñ śaṅkhacakragadādharaḥ // LiP_1,36.1

kirīṭī padmahastaś ca sarvābharaṇabhūṣitaḥ
pītāṃbaraś ca bhagavān devairdaityaiś ca saṃvṛtaḥ // LiP_1,36.2

pradadau darśanaṃ tasmai divyaṃ vai garuḍadhvajaḥ
divyena darśanenaiva dṛṣṭvā devaṃ janārdanam // LiP_1,36.3

tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhiḥ praṇamya garuḍadhvajam
tvamādistvamanādiś ca prakṛtistvaṃ janārdanaḥ // LiP_1,36.4

puruṣastvaṃ jagannātho viṣṇurviśveśvaro bhavān
yo 'yaṃ brahmāsi puruṣo viśvamūrtiḥ pitāmahaḥ // LiP_1,36.5

tattvamādyaṃ bhavāneva paraṃ jyotirjanārdana
paramātmā paraṃ dhāma śrīpate bhūpate prabho // LiP_1,36.6

tvatkrodhasaṃbhavo rudras tamasā ca samāvṛtaḥ
tvatprasādājjagaddhātā rajasā ca pitāmahaḥ // LiP_1,36.7

tvatprasādātsvayaṃ viṣṇuḥ sattvena puruṣottamaḥ
kālamūrte hare viṣṇo nārāyaṇa jaganmaya // LiP_1,36.8

mahāṃs tathā ca bhūtādis tanmātrāṇīndriyāṇi ca
tvayaivādhiṣṭhitānyeva viśvamūrte maheśvara // LiP_1,36.9

mahādeva jagannātha pitāmaha jagadguro
prasīda devadeveśa prasīda parameśvara // LiP_1,36.10

prasīda tvaṃ jagannātha śaraṇyaṃ śaraṇaṃ gataḥ
vaikuṇṭha śaure sarvajña vāsudeva mahābhuja // LiP_1,36.11

saṃkarṣaṇa mahābhāga pradyumna puruṣottama
aniruddha mahāviṣṇo sadā viṣṇo namo 'stu te // LiP_1,36.12

viṣṇo tavāsanaṃ divyam avyaktaṃ madhyato vibhuḥ
sahasraphaṇasaṃyuktas tamomūrtirdharādharaḥ // LiP_1,36.13

adhaś ca dharmo deveśa jñānaṃ vairāgyameva ca
aiśvaryamāsanasyāsya pādarūpeṇa suvrata // LiP_1,36.14

saptapātālapādastvaṃ dharājaghanameva ca
vāsāṃsi sāgarāḥ sapta diśaścaiva mahābhujāḥ // LiP_1,36.15

dyaurmūrdhā te vibho nābhiḥ khaṃ vāyurnāsikāṃ gataḥ
netre somaś ca sūryaś ca keśā vai puṣkarādayaḥ // LiP_1,36.16

nakṣatratārakā dyauś ca graiveyakavibhūṣaṇam
kathaṃ stoṣyāmi deveśaṃ pūjyaś ca puruṣottamaḥ // LiP_1,36.17

śraddhayā ca kṛtaṃ divyaṃ yac chrutaṃ yacca kīrtitam
yadiṣṭaṃ tatkṣamasveśa nārāyaṇa namo 'stu te // LiP_1,36.18

śailādiruvāca

idaṃ tu vaiṣṇavaṃ stotraṃ sarvapāpapraṇāśanam
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi kṣupeṇa parikīrtitam // LiP_1,36.19

śrāvayedvā dvijān bhaktyā viṣṇulokaṃ sa gacchati // LiP_1,36.20

sampūjya caivaṃ tridaśeśvarādyaiḥ stutvā stutaṃ devamajeyamīśam
vijñāpayāmāsa nirīkṣya bhaktyā janārdanāya praṇipatya mūrdhnā // LiP_1,36.21

rājovāca

bhagavanbrāhmaṇaḥ kaścid dadhīca iti viśrutaḥ
dharmavettā vinītātmā sakhā mama purābhavat // LiP_1,36.22

avadhyaḥ sarvadā sarvaiḥ śaṅkarārcanatatparaḥ
sāvajñaṃ vāmapādena sa māṃ mūrdhni sadasyatha // LiP_1,36.23

tāḍayāmāsa deveśa viṣṇo viśvajagatpate
uvāca ca madāviṣṭo na bibhemīti sarvataḥ // LiP_1,36.24

jetumicchāmi taṃ vipraṃ dadhīcaṃ jagadīśvara
yathā hitaṃ tathā kartuṃ tvamarhasi janārdana // LiP_1,36.25

śailādiruvāca

jñātvā so 'pi dadhīcasya hy avadhyatvaṃ mahātmanaḥ
sasmāra ca maheśasya prabhāvamatulaṃ hariḥ // LiP_1,36.26

evaṃ smṛtvā hariḥ prāha brahmaṇaḥ kṣutasaṃbhavam
viprāṇāṃ nāsti rājendra bhayametya maheśvaram // LiP_1,36.27

viśeṣādrudrabhaktānām abhayaṃ sarvadā nṛpa
nīcānāmapi sarvatra dadhīcasyāsya kiṃ punaḥ // LiP_1,36.28

tasmāttava mahābhāga vijayo nāsti bhūpate
duḥkhaṃ karomi viprasya śāpārthaṃ sasurasya me // LiP_1,36.29

bhavitā tasya śāpena dakṣayajñe suraiḥ samam
vināśo mama rājendra punarutthānameva ca // LiP_1,36.30

tasmātsametya viprendraṃ sarvayatnena bhūpate
karomi yatnaṃ rājendra dadhīcavijayāya te // LiP_1,36.31

śailādiruvāca

śrutvā vākyaṃ kṣupaḥ prāha tathāstviti janārdanam
bhagavānapi viprasya dadhīcasyāśramaṃ yayau // LiP_1,36.32

āsthāya rūpaṃ viprasya bhagavān bhaktavatsalaḥ
dadhīcamāha brahmarṣim abhivandya jagadguruḥ // LiP_1,36.33

śrībhagavānuvāca

bhobho dadhīca brahmarṣe bhavārcanaratāvyaya
varamekaṃ vṛṇe tvattas taṃ bhavāndātumarhati // LiP_1,36.34

yācito devadevena dadhīcaḥ prāha viṣṇunā
jñātaṃ tavepsitaṃ sarvaṃ na bibhemi tavāpyaham // LiP_1,36.35

bhavān viprasya rūpeṇa āgato 'si janārdana
bhūtaṃ bhaviṣyaṃ deveśa vartamānaṃ janārdana // LiP_1,36.36

jñātaṃ prasādādrudrasya dvijatvaṃ tyaja suvrata
ārādhito 'si deveśa kṣupeṇa madhusūdana // LiP_1,36.37

jāne tavaināṃ bhagavan bhaktavatsalatāṃ hare
sthāne tavaiṣā bhagavan bhaktavātsalyatā hare // LiP_1,36.38

asti cedbhagavan bhītir bhavārcanaratasya me
vaktumarhasi yatnena varadāṃbujalocana // LiP_1,36.39

vadāmi na mṛṣā tasmān na bibhemi janārdana
na bibhemi jagatyasmin devadaityadvijādapi // LiP_1,36.40

nandyuvāca

śrutvā vākyaṃ dadhīcasya tadāsthāya janārdanaḥ
svarūpaṃ sasmitaṃ prāha saṃtyajya dvijatāṃ kṣaṇāt // LiP_1,36.41

śrībhagavānuvāca

bhayaṃ dadhīca sarvatra nāstyeva tava suvrata
bhavārcanarato yasmād bhavān sarvajña eva ca // LiP_1,36.42

bibhemīti sakṛdvaktuṃ tvamarhasi namastava
niyogānmama viprendra kṣupaṃ prati sadasyatha // LiP_1,36.43

evaṃ śrutvāpi tadvākyaṃ sāntvaṃ viṣṇormahāmuniḥ
na bibhemīti taṃ prāha dadhīco devasattamam // LiP_1,36.44

prabhāvāddevadevasya śaṃbhoḥ sākṣātpinākinaḥ
śarvasya śaṅkarasyāsya sarvajñasya mahāmuniḥ // LiP_1,36.45

tatastasya muneḥ śrutvā vacanaṃ kupito hariḥ
cakramudyamya bhagavān didhakṣurmunisattamam // LiP_1,36.46

abhavatkuṇṭhitāgraṃ hi viṣṇoścakraṃ sudarśanam
prabhāvāddhi dadhīcasya kṣupasyaiva hi saṃnidhau // LiP_1,36.47

dṛṣṭvā tatkuṇṭhitāgraṃ hi cakraṃ cakriṇamāha saḥ
dadhīcaḥ sasmitaṃ sākṣāt sadasadvyaktikāraṇam // LiP_1,36.48

bhagavan bhavatā labdhaṃ purātīva sudāruṇam
sudarśanamiti khyātaṃ cakraṃ viṣṇo prayatnataḥ // LiP_1,36.49

bhavasyaitacchubhaṃ cakraṃ na jighāṃsati māmiha
brahmāstrādyaistathānyairhi prayatnaṃ kartumarhasi // LiP_1,36.50

śailādiruvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā dṛṣṭvā nirvīryamāyudham
sasarja ca punastasmai sarvāstrāṇi samantataḥ // LiP_1,36.51

cakrurdevāstatastasya viṣṇoḥ sāhāyyamavyayāḥ
dvijenaikena yoddhuṃ hi pravṛttasya mahābalāḥ // LiP_1,36.52

kuśamuṣṭiṃ tadādāya dadhīcaḥ saṃsmaranbhavam
sasarja sarvadevebhyo vajrāsthiḥ sarvato vaśī // LiP_1,36.53

divyaṃ triśūlam abhavat kālāgnisadṛśaprabham
dagdhuṃ devānmatiṃ cakre yugāntāgnirivāparaḥ // LiP_1,36.54

indranārāyaṇādyaiś ca devaistyaktāni yāni tu
āyudhāni samastāni praṇemus triśikhaṃ mune // LiP_1,36.55

devāś ca dudruvuḥ sarve dhvastavīryā dvijottama
sasarja bhagavān viṣṇuḥ svadehātpuruṣottamaḥ // LiP_1,36.56

ātmanaḥ sadṛśān divyāṃl lakṣalakṣāyutān gaṇān
tāni sarvāṇi sahasā dadāha munisattamaḥ // LiP_1,36.57

tato vismayanārthāya viśvamūrtirabhūddhariḥ
tasya dehe hareḥ sākṣād apaśyaddvijasattamaḥ // LiP_1,36.58

dadhīco bhagavānvipraḥ devatānāṃ gaṇān pṛthak
rudrāṇāṃ koṭayaścaiva gaṇānāṃ koṭayastadā // LiP_1,36.59

aṇḍānāṃ koṭayaścaiva viśvamūrtestanau tadā
dṛṣṭvaitadakhilaṃ tatra cyāvanir vismitaṃ tadā // LiP_1,36.60

viṣṇumāha jagannāthaṃ jaganmayamajaṃ vibhum
aṃbhasābhyukṣya taṃ viṣṇuṃ viśvarūpaṃ mahāmuniḥ // LiP_1,36.61

māyāṃ tyaja mahābāho pratibhāsā vicārataḥ
vijñānānāṃ sahasrāṇi durvijñeyāni mādhava // LiP_1,36.62

mayi paśya jagat sarvaṃ tvayā sārdham anindita
brahmāṇaṃ ca tathā rudraṃ divyāṃ dṛṣṭiṃ dadāmi te // LiP_1,36.63

ityuktvā darśayāmāsa svatanau nikhilaṃ muniḥ
taṃ prāha ca hariṃ devaṃ sarvadevabhavodbhavam // LiP_1,36.64

māyayā hyanayā kiṃ vā mantraśaktyātha vā prabho
vastuśaktyātha vā viṣṇo dhyānaśaktyātha vā punaḥ // LiP_1,36.65

tyaktvā māyāmimāṃ tasmād yoddhumarhasi yatnataḥ
evaṃ tasya vacaḥ śrutvā dṛṣṭvā māhātmyamadbhutam // LiP_1,36.66

devāś ca dudruvurbhūyo devaṃ nārāyaṇaṃ ca tam
vārayāmāsa niśceṣṭaṃ padmayonirjagadguruḥ // LiP_1,36.67

niśamya vacanaṃ tasya brahmaṇastena nirjitaḥ
jagāma bhagavān viṣṇuḥ praṇipatya mahāmunim // LiP_1,36.68

kṣupo duḥkhāturo bhūtvā sampūjya ca munīśvaram
dadhīcamabhivandyāśu prārthayāmāsa viklavaḥ // LiP_1,36.69

dadhīca kṣamyatāṃ deva mayājñānātkṛtaṃ sakhe
viṣṇunā hi surairvāpi rudrabhaktasya kiṃ tava // LiP_1,36.70

prasīda parameśāna durlabhā durjanairdvija
bhaktirbhaktimatāṃ śreṣṭha madvidhaiḥ kṣatriyādhamaiḥ // LiP_1,36.71

śrutvānugṛhya taṃ vipro dadhīcastapatāṃ varaḥ
rājānaṃ muniśārdūlaḥ śaśāpa ca surottamān // LiP_1,36.72

rudrakopāgninā devāḥ sadevendrā munīśvaraiḥ
dhvastā bhavantu devena viṣṇunā ca samanvitāḥ // LiP_1,36.73

prajāpater makhe puṇye dakṣasya sumahātmanaḥ
evaṃ śaptvā kṣupaṃ prekṣya punarāha dvijottamaḥ // LiP_1,36.74

devaiś ca pūjyā rājendra nṛpaiś ca vividhairgaṇaiḥ
brāhmaṇā eva rājendra balinaḥ prabhaviṣṇavaḥ // LiP_1,36.75

ityuktvā svoṭajaṃ vipraḥ praviveśa mahādyutiḥ
dadhīcamabhivandyaiva jagāma svaṃ nṛpaḥ kṣayam // LiP_1,36.76

tadeva tīrthamabhavat sthāneśvaramiti smṛtam
sthāneśvaram anuprāpya śivasāyujyam āpnuyāt // LiP_1,36.77

kathitastava saṃkṣepād vivādaḥ kṣubdadhīcayoḥ
prabhāvaś ca dadhīcasya bhavasya ca mahāmune // LiP_1,36.78

ya idaṃ kīrtayeddivyaṃ vivādaṃ kṣubdadhīcayoḥ
jitvāpamṛtyuṃ dehānte brahmalokaṃ prayāti saḥ // LiP_1,36.79

ya idaṃ kīrtya saṃgrāmaṃ praviśettasya sarvadā
nāsti mṛtyubhayaṃ caiva vijayī ca bhaviṣyati // LiP_1,36.80

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge kṣupadadhīcisaṃvādo nāma ṣaṭtriṃśo 'dhyāyaḥ

sanatkumāra uvāca

bhavānkathamanuprāpto mahādevamumāpatim
śrotumicchāmi tatsarvaṃ vaktumarhasi me prabho // LiP_1,37.1

śailādiruvāca

prajākāmaḥ śilādo 'bhūt pitā mama mahāmune
so 'pyandhaḥ suciraṃ kalaṃ tapastepe suduścaram // LiP_1,37.2

tapatastasya tapasā saṃtuṣṭo vajradhṛk prabhuḥ
śilādamāha tuṣṭo 'smi varayasva varāniti // LiP_1,37.3

tataḥ praṇamya deveśaṃ sahasrākṣaṃ sahāmaraiḥ
provāca muniśārdūla kṛtāñjalipuṭo harim // LiP_1,37.4

śilāda uvāca

bhagavandevatārighna sahasrākṣa varaprada
ayonijaṃ mṛtyuhīnaṃ putramicchāmi suvrata // LiP_1,37.5

śakra uvāca

putraṃ dāsyāmi viprarṣe yonijaṃ mṛtyusaṃyutam
anyathā te na dāsyāmi mṛtyuhīnā na santi vai // LiP_1,37.6

na dāsyati sutaṃ te 'tra mṛtyuhīnamayonijam
pitāmaho 'pi bhagavān kimutānye mahāmune // LiP_1,37.7

so 'pi devaḥ svayaṃ brahmā mṛtyuhīno na ceśvaraḥ
yonijaś ca mahātejāś cāṇḍajaḥ padmasaṃbhavaḥ // LiP_1,37.8

maheśvarāṅgajaścaiva bhavānyāstanayaḥ prabhuḥ
tasyāpyāyuḥ samākhyātaṃ parārdhadvayasaṃmitam // LiP_1,37.9

koṭikoṭisahasrāṇi aharbhūtāni yāni vai
samatītāni kalpānāṃ tāvaccheṣāparatraye // LiP_1,37.10

tasmādayonije putre mṛtyuhīne prayatnataḥ
parityajāśāṃ viprendra gṛhāṇātmasamaṃ sutam // LiP_1,37.11

śailādiruvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā pitā me lokaviśrutaḥ
śilāda iti puṇyātmā punaḥ prāha śacīpatim // LiP_1,37.12

śilāda uvāca

bhagavannaṇḍayonitvaṃ padmayonitvameva ca
maheśvarāṅgayonitvaṃ śrutaṃ vai brahmaṇo mayā // LiP_1,37.13

purā mahendradāyādād gadataścāsya pūrvajāt
nāradādvai mahābāho kathamatrāśu no vada // LiP_1,37.14

dākṣāyaṇī sā dakṣo 'pi devaḥ padmodbhavātmajaḥ
pautrīkanakagarbhasya kathaṃ tasyāḥ suto vibhuḥ // LiP_1,37.15

śakra uvāca

sthāne saṃśayituṃ vipra tava vakṣyāmi kāraṇam
kalpe tatpuruṣe vṛttaṃ brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,37.16

sasarja sakalaṃ dhyātvā brahmāṇaṃ parameśvaraḥ
janārdano jagannāthaḥ kalpe vai meghavāhane // LiP_1,37.17

divyaṃ varṣasahasraṃ tu megho bhūtvāvahaddharam
nārāyaṇo mahādevaṃ bahumānena sādaram // LiP_1,37.18

dṛṣṭvā bhāvaṃ mahādevo hareḥ svātmani śaṅkaraḥ
pradadau tasya sakalaṃ sraṣṭuṃ vai brahmaṇā saha // LiP_1,37.19

tadā taṃ kalpamāhurvai meghavāhanasaṃjñayā
hiraṇyagarbhastaṃ dṛṣṭvā tasya dehodbhavastadā // LiP_1,37.20

janārdanasutaḥ prāha tapasā prāpya śaṅkaram
tava vāmāṅgajo viṣṇur dakṣiṇāṅgabhavo hyaham // LiP_1,37.21

mayā saha jagatsarvaṃ tathāpyasṛjadacyutaḥ
jaganmayo 'vahadyasmān megho bhūtvā divāniśam // LiP_1,37.22

bhavantamavahadviṣṇur devadevaṃ jagadgurum
nārāyaṇādapi vibho bhakto 'haṃ tava śaṅkara // LiP_1,37.23

prasīda dehi me sarvaṃ sarvātmatvaṃ tava prabho
tadātha labdhvā bhagavān bhavātsarvātmatāṃ kṣaṇāt // LiP_1,37.24

tvaramāṇo 'tha saṃgamya dadarśa puruṣottamam
ekārṇavālaye śubhre tv andhakāre sudāruṇe // LiP_1,37.25

hemaratnacite divye manasā ca vinirmite
duṣprāpye durjanaiḥ puṇyaiḥ sanakādyairagocare // LiP_1,37.26

jagadāvāsahṛdayaṃ dadarśa puruṣaṃ tvajaḥ
anantabhogaśayyāyāṃ śāyinaṃ paṅkajekṣaṇam // LiP_1,37.27

śaṅkhacakragadāpadmaṃ dhārayantaṃ caturbhujam
sarvābharaṇasaṃyuktaṃ śaśimaṇḍalasannibham // LiP_1,37.28

śrīvatsalakṣaṇaṃ devaṃ prasannāsyaṃ janārdanam
ramāmṛdukarāmbhojasparśaraktapadāmbujam // LiP_1,37.29

paramātmānamīśānaṃ tamasā kālarūpiṇam
rajasā sarvalokānāṃ sargalīlāpravartakam // LiP_1,37.30

sattvena sarvabhūtānāṃ sthāpakaṃ parameśvaram
sarvātmānaṃ mahātmānaṃ paramātmānamīśvaram // LiP_1,37.31

kṣīrārṇave 'mṛtamaye śāyinaṃ yoganidrayā
taṃ dṛṣṭvā prāha vai brahmā bhagavantaṃ janārdanam // LiP_1,37.32

grasāmi tvāṃ prasādena yathāpūrvaṃ bhavānaham
smayamānastu bhagavān pratibudhya pitāmaham // LiP_1,37.33

udaikṣata mahābāhuḥ smitamīṣaccakāra saḥ
viveśa cāṇḍajaṃ taṃ tu grastastena mahātmanā // LiP_1,37.34

tatastaṃ cāsṛjadbrahmā bhruvormadhyena cācyutam
sṛṣṭastena hariḥ prekṣya sthitastasyātha saṃnidhau // LiP_1,37.35

etasminnantare rudraḥ sarvadevabhavodbhavaḥ
vikṛtaṃ rūpamāsthāya purā dattavarastayoḥ // LiP_1,37.36

āgacchadyatra vai viṣṇur viśvātmā parameśvaraḥ
prasādamatulaṃ kartuṃ brahmaṇaś ca hareḥ prabhuḥ // LiP_1,37.37

tataḥ sametya tau devau sarvadevabhavodbhavam
apaśyatāṃ bhavaṃ devaṃ kālāgnisadṛśaṃ prabhum // LiP_1,37.38

tau taṃ tuṣṭuvatuścaiva śarvamugraṃ kapardinam
praṇematuś ca varadaṃ bahumānena dūrataḥ // LiP_1,37.39

bhavo 'pi bhagavān devam anugṛhya pitāmaham
janārdanaṃ jagannāthas tatraivāntaradhīyata // LiP_1,37.40

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge brahmaṇo varapradānaṃ nāma saptatriṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

gate maheśvare deve tamuddiśya janārdanaḥ
praṇamya bhagavānprāha padmayonimajodbhavaḥ // LiP_1,38.1

śrīviṣṇuruvāca

parameśo jagannāthaḥ śaṅkarastveṣa sarvagaḥ
āvayorakhilasyeśaḥ śaraṇaṃ ca maheśvaraḥ // LiP_1,38.2

ahaṃ vāmāṅgajo brahman śaṅkarasya mahātmanaḥ
bhavān bhavasya devasya dakṣiṇāṅgabhavaḥ svayam // LiP_1,38.3

māmāhur ṛṣayaḥ prekṣya pradhānaṃ prakṛtiṃ tathā
avyaktamajamityevaṃ bhavantaṃ puruṣastviti // LiP_1,38.4

evamāhurmahādevam āvayorapi kāraṇam
īśaṃ sarvasya jagataḥ prabhumavyayamīśvaram // LiP_1,38.5

so 'pi tasyāmareśasya vacanādvārijodbhavaḥ
vareṇyaṃ varadaṃ rudram astuvatpraṇanāma ca // LiP_1,38.6

athāmbhasā plutāṃ bhūmīṃ samādhāya janārdanaḥ
pūrvavatsthāpayāmāsa vārāhaṃ rūpamāsthitaḥ // LiP_1,38.7

nadīnadasamudrāṃś ca pūrvavaccākarotprabhuḥ
kṛtvā corvīṃ prayatnena nimnonnatavivarjitām // LiP_1,38.8

dharāyāṃ so 'cinotsarvān bhūdharān bhūdharākṛtiḥ
bhūrādyāṃścaturo lokān kalpayāmāsa pūrvavat // LiP_1,38.9

sraṣṭuṃ ca bhagavāṃścakre matiṃ matimatāṃ varaḥ
mukhyaṃ ca tairyagyonyaṃ ca daivikaṃ mānuṣaṃ tathā // LiP_1,38.10

vibhuścānugrahaṃ tatra kaumārakam adīnadhīḥ
purastādasṛjaddevaḥ sanandaṃ sanakaṃ tathā // LiP_1,38.11

sanātanaṃ satāṃ śreṣṭhaṃ naiṣkarmyeṇa gatāḥ param
marīcibhṛgvaṅgirasaṃ pulastyaṃ pulahaṃ kratum // LiP_1,38.12

dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca so 'sṛjad yogavidyayā
saṃkalpaṃ caiva dharmaṃ ca hy adharmaṃ bhagavānprabhuḥ // LiP_1,38.13

dvādaśaiva prajāstvetā brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca sasarjādau sanātanaḥ // LiP_1,38.14

tau cordhvaretasau divyau cāgrajau brahmavādinau
kumārau brahmaṇastulyau sarvajñau sarvabhāvinau // LiP_1,38.15

evaṃ mukhyādikān sṛṣṭvā padmayoniḥ śilāśana
yugadharmānaśeṣāṃś ca kalpayāmāsa viśvasṛk // LiP_1,38.16

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vaiṣṇavakathanaṃ nāmāṣṭatriṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

śrutvā śakreṇa kathitaṃ pitā mama mahāmuniḥ
punaḥ papraccha deveśaṃ praṇamya racitāñjaliḥ // LiP_1,39.1

śilāda uvāca

bhagavan śakra sarvajña devadevanamaskṛta
śacīpate jagannātha sahasrākṣa maheśvara // LiP_1,39.2

yugadharmānkathaṃ cakre bhagavānpadmasaṃbhavaḥ
vaktumarhasi me sarvaṃ sāṃprataṃ praṇatāya me // LiP_1,39.3

śailādiruvāca

tasya tadvacanaṃ śrutvā śilādasya mahātmanaḥ
vyājahāra yathādṛṣṭaṃ yugadharmaṃ suvistaram // LiP_1,39.4

śakra uvāca <caturyuga>

ādyaṃ kṛtayugaṃ viddhi tatastretāyugaṃ mune
dvāparaṃ tiṣyamityete catvārastu samāsataḥ // LiP_1,39.5

sattvaṃ kṛtaṃ rajastretā dvāparaṃ ca rajastamaḥ
kalistamaś ca vijñeyaṃ yugavṛttiryugeṣu ca // LiP_1,39.6

dhyānaṃ paraṃ kṛtayuge tretāyāṃ yajña ucyate
bhajanaṃ dvāpare śuddhaṃ dānameva kalau yuge // LiP_1,39.7

catvāri ca sahasrāṇi varṣāṇāṃ tatkṛtaṃ yugam
tasya tāvacchatī saṃdhyā saṃdhyāṃśaś ca tathāvidhaḥ // LiP_1,39.8

catvāri ca sahasrāṇi mānuṣāṇi śilāśana
āyuḥ kṛtayuge viddhi prajānāmiha suvrata // LiP_1,39.9

tataḥ kṛtayuge tasmin saṃdhyāṃśe ca gate tu vai
pādāvaśiṣṭo bhavati yugadharmastu sarvataḥ // LiP_1,39.10

caturbhāgaikahīnaṃ tu tretāyugamanuttamam
kṛtārdhaṃ dvāparaṃ viddhi tadardhaṃ tiṣyamucyate // LiP_1,39.11

triśatī dviśatī saṃdhyā tathā caikaśatī mune
saṃdhyāṃśakaṃ tathāpyevaṃ kalpeṣvevaṃ yuge yuge // LiP_1,39.12

ādye kṛtayuge dharmaś catuṣpādaḥ sanātanaḥ
tretāyuge tripādastu dvipādo dvāpare sthitaḥ // LiP_1,39.13

tripādahīnastiṣye tu sattāmātreṇa dhiṣṭhitaḥ
kṛtayuga kṛte tu mithunotpattir vṛttiḥ sākṣādrasollasā // LiP_1,39.14

prajāstṛptāḥ sadā sarvāḥ sarvānandāś ca bhoginaḥ
adhamottamatā tāsāṃ na viśeṣāḥ prajāḥ śubhāḥ // LiP_1,39.15

tulyamāyuḥ sukhaṃ rūpaṃ tāsāṃ tasminkṛte yuge
tāsāṃ prītirna ca dvandvaṃ na dveṣo nāsti ca klamaḥ // LiP_1,39.16

parvatodadhivāsinyo hy aniketāśrayāstu tāḥ
viśokāḥ sattvabahulā ekāntabahulās tathā // LiP_1,39.17

tā vai niṣkāmacāriṇyo nityaṃ muditamānasāḥ
apravṛttiḥ kṛtayuge karmaṇoḥ śubhapāpayoḥ // LiP_1,39.18

varṇāśramavyavasthā ca tadāsīnna ca saṃkaraḥ
rasollāsaḥ kālayogāt tretākhye naśyate dvija // LiP_1,39.19

tasyāṃ siddhau pranaṣṭāyām anyā siddhiḥ prajāyate
apāṃ saukṣmye pratigate tadā meghātmanā tu vai // LiP_1,39.20

meghebhyastanayitnubhyaḥ pravṛttaṃ vṛṣṭisarjanam
sakṛd eva tathā vṛṣṭyā saṃyukte pṛthivītale // LiP_1,39.21

prādurāsaṃstadā tāsāṃ vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ
sarvavṛttyupabhogastu tāsāṃ tebhyaḥ prajāyate // LiP_1,39.22

vartayanti sma tebhyastās tretāyugamukhe prajāḥ
tataḥ kālena mahatā tāsāmeva viparyayāt // LiP_1,39.23

rāgalobhātmako bhāvas tadā hyākasmiko 'bhavat
viparyayeṇa tāsāṃ tu tena tatkālabhāvinā // LiP_1,39.24

praṇaśyanti tataḥ sarve vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ
tatasteṣu pranaṣṭeṣu vibhrāntā maithunodbhavāḥ // LiP_1,39.25

api dhyāyanti tāṃ siddhiṃ satyābhidhyāyinastadā
prādurbabhūvustāsāṃ tu vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ // LiP_1,39.26

vastrāṇi te prasūyante phalānyābharaṇāni ca
teṣveva jāyate tāsāṃ gandhavarṇarasānvitam // LiP_1,39.27

amākṣikaṃ mahīvīryaṃ puṭake puṭake madhu
tena tā vartayanti sma sukhamāyuḥ sadaiva hi // LiP_1,39.28

hṛṣṭapuṣṭāstayā siddhyā prajā vai vigatajvarāḥ
tataḥ kālāntareṇaiva punarlobhāvṛtāstu tāḥ // LiP_1,39.29

vṛkṣāṃstānparyagṛhṇanti madhu vā mākṣikaṃ balāt
tāsāṃ tenopacāreṇa punarlobhakṛtena vai // LiP_1,39.30

pranaṣṭā madhunā sārdhaṃ kalpavṛkṣāḥ kvacitkvacit
tasyāmevālpaśiṣṭāyāṃ siddhyāṃ kālavaśāttadā // LiP_1,39.31

āvartanāttu tretāyāṃ dvandvānyabhyutthitāni vai
śītavarṣātapaistīvrais tatastā duḥkhitā bhṛśam // LiP_1,39.32

dvandvaiḥ sampīḍyamānāś ca cakrur āvaraṇāni tu
kṛtadvandvapratīghātāḥ ketanāni girau tataḥ // LiP_1,39.33

pūrvaṃ nikāmacārāstā hy aniketā athāvasan
yathāyogaṃ yathāprīti niketeṣvavasanpunaḥ // LiP_1,39.34

kṛtvā dvandvopaghātāṃstān vṛttyupāyamacintayan
naṣṭeṣu madhunā sārdhaṃ kalpavṛkṣeṣu vai tadā // LiP_1,39.35

vivādavyākulāstā vai prajāstṛṣṇākṣudhārditāḥ
tataḥ prādurbabhau tāsāṃ siddhistretāyuge punaḥ // LiP_1,39.36

vārtāyāḥ sādhikāpyanyā vṛṣṭistāsāṃ nikāmataḥ
tāsāṃ vṛṣṭyudakādīni hy abhavannimnagāni tu // LiP_1,39.37

abhavanvṛṣṭisaṃtatyā srotasthānāni nimnagāḥ
evaṃ nadyaḥ pravṛttāstu dvitīye vṛṣṭisarjane // LiP_1,39.38

ye punastadapāṃ stokāḥ patitāḥ pṛthivītale
apāṃ bhūmeś ca saṃyogād oṣadhyastāstadābhavan // LiP_1,39.39

athālpakṛṣṭāścānuptā grāmyāraṇyāścaturdaśa
ṛtupuṣpaphalāścaiva vṛkṣagulmāś ca jajñire // LiP_1,39.40

prādurbhūtāni caitāni vṛkṣajātyauṣadhāni ca
tenauṣadhena vartante prajāstretāyuge tadā // LiP_1,39.41

tataḥ punarabhūttāsāṃ rāgo lobhaś ca sarvaśaḥ
avaśyaṃ bhāvinārthena tretāyugavaśena ca // LiP_1,39.42

tatastāḥ paryagṛhṇanta nadīkṣetrāṇi parvatān
vṛkṣagulmauṣadhīścaiva prasahya tu yathābalam // LiP_1,39.43

viparyayeṇa cauṣadhyaḥ pranaṣṭāstāścaturdaśa
matvā dharāṃ praviṣṭāstā ityauṣadhyaḥ pitāmahaḥ // LiP_1,39.44

dudoha gāṃ prayatnena sarvabhūtahitāya vai
tadāprabhṛti cauṣadhyaḥ phālakṛṣṭāstvitastataḥ // LiP_1,39.45

vārtāṃ kṛṣiṃ samāyātā vartukāmāḥ prayatnataḥ
vārtā vṛttiḥ samākhyātā kṛṣikāmaprayatnataḥ // LiP_1,39.46

anyathā jīvitaṃ tāsāṃ nāsti tretāyugātyaye
hastodbhavā hyapaścaiva bhavanti bahuśastadā // LiP_1,39.47

tatrāpi jagṛhuḥ sarve cānyonyaṃ krodhamūrchitāḥ
sutadāradhanādyāṃstu balādyugabalena tu // LiP_1,39.48

maryādāyāḥ pratiṣṭhārthaṃ jñātvā tadakhilaṃ vibhuḥ
sasarja kṣatriyāṃstrātuṃ kṣatātkamalasaṃbhavaḥ // LiP_1,39.49

varṇāśramapratiṣṭhāṃ ca cakāra svena tejasā
vṛttena vṛttinā vṛttaṃ viśvātmā nirmame svayam // LiP_1,39.50

yajñapravartanaṃ caiva tretāyāmabhavatkramāt
paśuyajñaṃ na sevante kecittatrāpi suvratāḥ // LiP_1,39.51

balādviṣṇustadā yajñam akarotsarvadṛk kramāt
dvijāstadā praśaṃsanti tatastvāhiṃsakaṃ mune // LiP_1,39.52

dvāpareṣvapi vartante matibhedāstadā nṛṇām
manasā karmaṇā vācā kṛcchrādvārtā prasidhyati // LiP_1,39.53

tadā tu sarvabhūtānāṃ kāyakleśavaśātkramāt
lobho bhṛtirvaṇigyuddhaṃ tattvānāmaviniścayaḥ // LiP_1,39.54

vedaśākhāpraṇayanaṃ dharmāṇāṃ saṃkaras tathā
varṇāśramaparidhvaṃsaḥ kāmadveṣau tathaiva ca // LiP_1,39.55

dvāpare tu pravartante rāgo lobho madas tathā
vedo vyāsaiścaturdhā tu vyasyate dvāparādiṣu // LiP_1,39.56

eko vedaścatuṣpādas tretāsviha vidhīyate
saṃkṣayādāyuṣaścaiva vyasyate dvāpareṣu saḥ // LiP_1,39.57

ṛṣiputraiḥ punarbhedā bhidyante dṛṣṭivibhramaiḥ
mantrabrāhmaṇavinyāsaiḥ svaravarṇaviparyayaiḥ // LiP_1,39.58

saṃhitā ṛgyajuḥsāmnāṃ saṃhanyante manīṣibhiḥ
sāmānyā vaikṛtāścaiva draṣṭṛbhistaiḥ pṛthakpṛthak // LiP_1,39.59

brāhmaṇaṃ kalpasūtrāṇi mantrapravacanāni ca
anye tu prasthitāstānvai kecittānpratyavasthitāḥ // LiP_1,39.60

itihāsapurāṇāni bhidyante kālagauravāt
brāhmaṃ pādmaṃ vaiṣṇavaṃ ca śaivaṃ bhāgavataṃ tathā // LiP_1,39.61

bhaviṣyaṃ nāradīyaṃ ca mārkaṇḍeyamataḥ param
āgneyaṃ brahmavaivartaṃ laiṅgaṃ vārāhameva ca // LiP_1,39.62

vāmanākhyaṃ tataḥ kūrmaṃ mātsyaṃ gāruḍameva ca
skāndaṃ tathā ca brahmāṇḍaṃ teṣāṃ bhedaḥ prakathyate // LiP_1,39.63

laiṅgam ekādaśavidhaṃ prabhinnaṃ dvāpare śubham
manvatriviṣṇuhārītayājñavalkyośano 'ṅgirāḥ // LiP_1,39.64

yamāpastambasaṃvartāḥ kātyāyanabṛhaspatī
parāśaravyāsaśaṅkhalikhitā dakṣagautamau // LiP_1,39.65

śātātapo vasiṣṭhaś ca evamādyaiḥ sahasraśaḥ
avṛṣṭirmaraṇaṃ caiva tathā vyādhyādyupadravāḥ // LiP_1,39.66

vāṅmanaḥkarmajair duḥkhair nirvedo jāyate tataḥ
nirvedājjāyate teṣāṃ duḥkhamokṣavicāraṇā // LiP_1,39.67

vicāraṇācca vairāgyaṃ vairāgyāddoṣadarśanam
doṣāṇāṃ darśanāccaiva dvāpare jñānasaṃbhavaḥ // LiP_1,39.68

eṣā rajastamoyuktā vṛttir vai dvāpare smṛtā
ādye kṛte tu dharmo 'sti sa tretāyāṃ pravartate // LiP_1,39.69

dvāpare vyākulībhūtvā praṇaśyati kalau yuge // LiP_1,39.70

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

śakra uvāca

tiṣye māyāmasūyāṃ ca vadhaṃ caiva tapasvinām
sādhayanti narāstatra tamasā vyākulendriyāḥ // LiP_1,40.1

kalau pramādako rogaḥ satataṃ kṣudbhayāni ca
anāvṛṣṭibhayaṃ ghoraṃ deśānāṃ ca viparyayaḥ // LiP_1,40.2

na prāmāṇyaṃ śruterasti nṛṇāṃ cādharmasevanam
adhārmikāstvanācārā mahākopālpacetasaḥ // LiP_1,40.3

anṛtaṃ bruvate lubdhās tiṣye jātāś ca duṣprajāḥ
duriṣṭairduradhītaiś ca durācārairdurāgamaiḥ // LiP_1,40.4

viprāṇāṃ karma doṣeṇa prajānāṃ jāyate bhayam
nādhīyante tadā vedān na yajanti dvijātayaḥ // LiP_1,40.5

utsīdanti narāścaiva kṣatriyāś ca viśaḥ kramāt
śūdrāṇāṃ mantrayogena saṃbandho brāhmaṇaiḥ saha // LiP_1,40.6

bhavatīha kalau tasmiñ śayanāsanabhojanaiḥ
rājānaḥ śūdrabhūyiṣṭhā brāhmaṇān bādhayanti te // LiP_1,40.7

bhrūṇahatyā vīrahatyā prajāyante prajāsu vai
śūdrāś ca brāhmaṇācārāḥ śūdrācārāś ca brāhmaṇāḥ // LiP_1,40.8

rājavṛttisthitāś caurāś caurācārāś ca pārthivāḥ
ekapatnyo na śiṣyanti vardhiṣyantyabhisārikāḥ // LiP_1,40.9

varṇāśramapratiṣṭhāno jāyate nṛṣu sarvataḥ
tadā svalpaphalā bhūmiḥ kvaciccāpi mahāphalā // LiP_1,40.10

arakṣitāro hartāraḥ pārthivāś ca śilāśana
śūdrā vai jñāninaḥ sarve brāhmaṇairabhivanditāḥ // LiP_1,40.11

akṣatriyāś ca rājāno viprāḥ śūdropajīvinaḥ
āsanasthā dvijāndṛṣṭvā na calantyalpabuddhayaḥ // LiP_1,40.12

tāḍayanti dvijendrāṃś ca śūdrā vai svalpabuddhayaḥ
āsye nidhāya vai hastaṃ karṇaṃ śūdrasya vai dvijāḥ // LiP_1,40.13

nīcasyeva tadā vākyaṃ vadanti vinayena tam
uccāsanasthān śūdrāṃś ca dvijamadhye dvijarṣabha // LiP_1,40.14

jñātvā na hiṃsate rājā kalau kālavaśena tu
puṣpaiś ca vāsitaiścaiva tathānyair maṅgalaiḥ śubhaiḥ // LiP_1,40.15

śūdrānabhyarcayantyalpaśrutabhāgyabalānvitāḥ
na prekṣante garvitāś ca śūdrā dvijavarān dvija // LiP_1,40.16

sevāvasaram ālokya dvāre tiṣṭhanti vai dvijāḥ
vāhanasthān samāvṛtya śūdrāñśūdropajīvinaḥ // LiP_1,40.17

sevante brāhmaṇāstatra stuvanti stutibhiḥ kalau
tapoyajñaphalānāṃ ca vikretāro dvijottamāḥ // LiP_1,40.18

yatayaś ca bhaviṣyanti bahavo 'sminkalau yuge
puruṣālpaṃ bahustrīkaṃ yugānte samupasthite // LiP_1,40.19

nindanti vedavidyāṃ ca dvijāḥ karmāṇi vai kalau
kalau devo mahādevaḥ śaṅkaro nīlalohitaḥ // LiP_1,40.20

prakāśate pratiṣṭhārthaṃ dharmasya vikṛtākṛtiḥ
ye taṃ viprā niṣevante yena kenāpi śaṅkaram // LiP_1,40.21

kalidoṣān vinirjitya prayānti paramaṃ padam
śvāpadaprabalatvaṃ ca gavāṃ caiva parikṣayaḥ // LiP_1,40.22

sādhūnāṃ vinivṛttiś ca vedyā tasminyugakṣaye
tadā sūkṣmo mahodarko durlabho dānamūlavān // LiP_1,40.23

cāturāśramaśaithilye dharmaḥ praticaliṣyati
arakṣitāro hartāro balibhāgasya pārthivāḥ // LiP_1,40.24

yugānteṣu bhaviṣyanti svarakṣaṇaparāyaṇāḥ
aṭṭaśūlā janapadāḥ śivaśūlāścatuṣpathāḥ // LiP_1,40.25

pramadāḥ keśaśūlinyo bhaviṣyanti kalau yuge
citravarṣī tadā devo yadā prāhuryugakṣayam // LiP_1,40.26

sarve vaṇigjanāścāpi bhaviṣyantyadhame yuge
kuśīlacaryāḥ pāṣaṇḍair vṛthārūpaiḥ samāvṛtāḥ // LiP_1,40.27

bahuyājanako loko bhaviṣyati parasparam
nāvyāhṛtakrūravākyo nārjavī nānasūyakaḥ // LiP_1,40.28

na kṛte pratikartā ca yugakṣīṇe bhaviṣyati
nindakāścaiva patitā yugāntasya ca lakṣaṇam // LiP_1,40.29

nṛpaśūnyā vasumatī na ca dhānyadhanāvṛtā
maṇḍalāni bhaviṣyanti deśeṣu nagareṣu ca // LiP_1,40.30

alpodakā cālpaphalā bhaviṣyati vasuṃdharā
goptāraścāpyagoptāraḥ sambhaviṣyantyaśāsanāḥ // LiP_1,40.31

hartāraḥ paravittānāṃ paradārapradharṣakāḥ
kāmātmāno durātmāno hy adhamāḥ sāhasapriyāḥ // LiP_1,40.32

pranaṣṭaceṣṭanāḥ puṃso muktakeśāś ca śūlinaḥ
janāḥ ṣoḍaśavarṣāś ca prajāyante yugakṣaye // LiP_1,40.33

śukladantājinākṣāś ca muṇḍāḥ kāṣāyavāsasaḥ
śūdrā dharmaṃ cariṣyanti yugānte samupasthite // LiP_1,40.34

sasyacaurā bhaviṣyanti dṛḍhacailābhilāṣiṇaḥ
caurāścorasvahartāro harturhartā tathāparaḥ // LiP_1,40.35

yogyakarmaṇyuparate loke niṣkriyatāṃ gate
kīṭamūṣakasarpāś ca dharṣayiṣyanti mānavān // LiP_1,40.36

subhikṣaṃ kṣemamārogyaṃ sāmarthyaṃ durlabhaṃ tadā
kauśikīṃ pratipatsyante deśānkṣudbhayapīḍitāḥ // LiP_1,40.37

duḥkhenābhiplutānāṃ ca paramāyuḥ śataṃ tadā
dṛśyante na ca dṛśyante vedāḥ kaliyuge 'khilāḥ // LiP_1,40.38

utsīdanti tadā yajñāḥ kevalādharmapīḍitāḥ
kāṣāyiṇo 'pyanirgranthāḥ kāpālībahulāstviha // LiP_1,40.39

vedavikrayiṇaścānye tīrthavikrayiṇaḥ pare
varṇāśramāṇāṃ ye cānye pāṣaṇḍāḥ paripanthinaḥ // LiP_1,40.40

utpadyante tadā te vai samprāpte tu kalau yuge
adhīyante tadā vedāñ śūdrā dharmārthakovidāḥ // LiP_1,40.41

yajante cāśvamedhena rājānaḥ śūdrayonayaḥ
strībālagovadhaṃ kṛtvā hatvā caiva parasparam // LiP_1,40.42

upadravāṃstathānyonyaṃ sādhayanti tadā prajāḥ
duḥkhaprabhūtamalpāyur dehotsādaḥ sarogatā // LiP_1,40.43

adharmābhiniveśitvāt tamovṛttaṃ kalau smṛtam
prajāsu brahmahatyādi tadā vai sampravartate // LiP_1,40.44

tasmādāyurbalaṃ rūpaṃ kaliṃ prāpya prahīyate
tadā tvalpena kālena siddhiṃ gacchanti mānavāḥ // LiP_1,40.45

dhanyā dharmaṃ cariṣyanti yugānte dvijasattamāḥ
śrutismṛtyuditaṃ dharmaṃ ye carantyanasūyakāḥ // LiP_1,40.46

tretāyāṃ vārṣiko dharmo dvāpare māsikaḥ smṛtaḥ
yathākleśaṃ caranprājñas tadahnā prāpnute kalau // LiP_1,40.47

saṃdhyāṃśa

eṣā kaliyugāvasthā saṃdhyāṃśaṃ tu nibodha me
yuge yuge ca hīyante trīṃstrīnpādāṃstu siddhayaḥ // LiP_1,40.48

yugasvabhāvāḥ saṃdhyāstu tiṣṭhantīha tu pādaśaḥ
saṃdhyāsvabhāvāḥ svāṃśeṣu pādaśaste pratiṣṭhitāḥ // LiP_1,40.49

Pramiti

evaṃ saṃdhyāṃśake kāle samprāpte tu yugāntike
teṣāṃ śāstā hyasādhūnāṃ bhūtānāṃ nidhanotthitaḥ // LiP_1,40.50

gotre 'sminvai candramaso nāmnā pramitirucyate
mānavasya tu so 'ṃśena pūrvaṃ svāyaṃbhuve 'ntare // LiP_1,40.51

samāḥ sa viṃśatiḥ pūrṇāḥ paryaṭanvai vasuṃdharām
anukarṣan sa vai senāṃ savājirathakuñjarām // LiP_1,40.52

pragṛhītāyudhairvipraiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ
sa tadā taiḥ parivṛto mlecchān hanti sahasraśaḥ // LiP_1,40.53

sa hatvā sarvaśaścaiva rājñastāñśūdrayonijān
pākhaṇḍāṃstu tataḥ sarvān niḥśeṣaṃ kṛtavān prabhuḥ // LiP_1,40.54

nātyarthaṃ dhārmikā ye ca tān sarvān hanti sarvataḥ
varṇavyatyāsajātāś ca ye ca tānanujīvinaḥ // LiP_1,40.55

pravṛttacakro balavān mlecchānāmantakṛtsa tu
adhṛṣyaḥ sarvabhūtānāṃ cacārātha vasuṃdharām // LiP_1,40.56

mānavasya tu so 'ṃśena devasyeha vijajñivān
pūrvajanmani viṣṇostu pramitirnāma vīryavān // LiP_1,40.57

gotrato vai candramasaḥ pūrṇe kaliyuge prabhuḥ
dvātriṃśe 'bhyudite varṣe prakrānto viṃśatiḥ samāḥ // LiP_1,40.58

vinighnansarvabhūtāni śataśo 'tha sahasraśaḥ
kṛtvā bījāvaśeṣāṃ tu pṛthivīṃ krūrakarmaṇaḥ // LiP_1,40.59

parasparanimittena kopenākasmikena tu
sa sādhayitvā vṛṣalān prāyaśas tān adhārmikān // LiP_1,40.60

gaṅgāyamunayormadhye sthitiṃ prāptaḥ sahānugaḥ
tato vyatīte kāle tu sāmātyaḥ sahasainikaḥ // LiP_1,40.61

utsādya pārthivān sarvān mlecchāṃścaiva sahasraśaḥ
tatra saṃdhyāṃśake kāle samprāpte tu yugāntike // LiP_1,40.62

behaviour of people during yugānta

sthitāsvalpāvaśiṣṭāsu prajāsviha kvacitkvacit
apragrahāstatastā vai lobhāviṣṭāstu kṛtsnaśaḥ // LiP_1,40.63

upahiṃsanti cānyonyaṃ praṇipatya parasparam
arājake yugavaśāt saṃśaye samupasthite // LiP_1,40.64

prajāstā vai tataḥ sarvāḥ parasparabhayārditāḥ
vyākulāś ca paribhrāntās tyaktvā dārān gṛhāṇi ca // LiP_1,40.65

svānprāṇān anapekṣanto niṣkāruṇyāḥ suduḥkhitāḥ
naṣṭe śraute smārtadharme parasparahatāstadā // LiP_1,40.66

nirmaryādā nirākrāntā niḥsnehā nirapatrapāḥ
naṣṭe dharme pratihatāḥ hrasvakāḥ pañcaviṃśakāḥ // LiP_1,40.67

hitvā putrāṃś ca dārāṃś ca vivādavyākulendriyāḥ
anāvṛṣṭihatāścaiva vārtāmutsṛjya dūrataḥ // LiP_1,40.68

pratyantānupasevante hitvā janapadān svakān
saritsāgarakūpāṃste sevante parvatāṃs tathā // LiP_1,40.69

madhumāṃsairmūlaphalair vartayanti suduḥkhitāḥ
cīrapatrājinadharā niṣkriyā niṣparigrahāḥ // LiP_1,40.70

varṇāśramaparibhraṣṭāḥ saṃkaṭaṃ ghoramāsthitāḥ
evaṃ kaṣṭamanuprāptā alpaśeṣāḥ prajāstadā // LiP_1,40.71

jarāvyādhikṣudhāviṣṭā duḥkhānnirvedamānasāḥ
vicāraṇā tu nirvedāt sāmyāvasthā vicāraṇā // LiP_1,40.72

sāmyāvasthātmako bodhaḥ saṃbodhāddharmaśīlatā
arūpaśamayuktāstu kaliśiṣṭā hi vai svayam // LiP_1,40.73

ahorātrāttadā tāsāṃ yugaṃ tu parivartate
cittasaṃmohanaṃ kṛtvā tāsāṃ vai suptamattavat // LiP_1,40.74

bhāvino 'rthasya ca balāt tataḥ kṛtamavartata
pravṛtte tu tatastasmin punaḥ kṛtayuge tu vai // LiP_1,40.75

utpannāḥ kaliśiṣṭāstu prajāḥ kārtayugāstadā
tiṣṭhanti ceha ye siddhā adṛṣṭā vicaranti ca // LiP_1,40.76

sapta saptarṣibhiścaiva tatra te tu vyavasthitāḥ
brahmakṣatraviśaḥ śūdrā bījārthaṃ ye smṛtā iha // LiP_1,40.77

kalijaiḥ saha te sarve nirviśeṣāstadābhavan
teṣāṃ saptarṣayo dharmaṃ kathayantītare 'pi ca // LiP_1,40.78

varṇāśramācārayutaṃ śrautaṃ smārtaṃ dvidhā tu yam
tatasteṣu kriyāvatsu vardhante vai prajāḥ kṛte // LiP_1,40.79

śrautasmārtakṛtānāṃ ca dharme saptarṣidarśite
keciddharmavyavasthārthaṃ tiṣṭhantīha yugakṣaye // LiP_1,40.80

manvantarādhikāreṣu tiṣṭhanti munayastu vai
yathā dāvapradagdheṣu tṛṇeṣviha tataḥ kṣitau // LiP_1,40.81

vanānāṃ prathamaṃ vṛṣṭyā teṣāṃ mūleṣu saṃbhavaḥ
tathā kārtayugānāṃ tu kalijeṣviha saṃbhavaḥ // LiP_1,40.82

evaṃ yugādyugasyeha saṃtānaṃ tu parasparam
vartate ha vyavacchedād yāvanmanvantarakṣayaḥ // LiP_1,40.83

sukhamāyurbalaṃ rūpaṃ dharmo 'rthaḥ kāma eva ca
yugeṣvetāni hīyante trīṃstrīn pādān krameṇa tu // LiP_1,40.84

sasaṃdhyāṃśeṣu hīyante yugānāṃ dharmasiddhayaḥ
ityeṣā pratisiddhirvai kīrtitaiṣā krameṇa tu // LiP_1,40.85

caturyugānāṃ sarveṣām anenaiva tu sādhanam
yuga = höhere Zeiteinheiten eṣā caturyugāvṛttir ā sahasrād guṇīkṛtā // LiP_1,40.86

brahmaṇastadahaḥ proktaṃ rātriścaitāvatī smṛtā
anārjavaṃ jaḍībhāvo bhūtānām ā yugakṣayāt // LiP_1,40.87

etadeva tu sarveṣāṃ yugānāṃ lakṣaṇaṃ smṛtam
eṣāṃ caturyugāṇāṃ ca guṇitā hyekasaptatiḥ // LiP_1,40.88

krameṇa parivṛttā tu manorantaram ucyate
caturyuge yathaikasmin bhavatīha yadā tu yat // LiP_1,40.89

tathā cānyeṣu bhavati punastadvai yathākramam
sarge sarge yathā bhedā utpadyante tathaiva tu // LiP_1,40.90

pañcaviṃśatparimitā na nyūnā nādhikās tathā
tathā kalpā yugaiḥ sārdhaṃ bhavanti saha lakṣaṇaiḥ // LiP_1,40.91

manvantarāṇāṃ sarveṣām etadeva tu lakṣaṇam // LiP_1,40.92

yathā yugānāṃ parivartanāni cirapravṛttāni yugasvabhāvāt
tathā tu saṃtiṣṭhati jīvalokaḥ kṣayodayābhyāṃ parivartamānaḥ // LiP_1,40.93

ityetallakṣaṇaṃ proktaṃ yugānāṃ vai samāsataḥ
atītānāgatānāṃ hi sarvamanvantareṣu vai // LiP_1,40.94

manvantareṇa caikena sarvāṇyevāntarāṇi ca
vyākhyātāni na saṃdehaḥ kalpaḥ kalpena caiva hi // LiP_1,40.95

anāgateṣu tadvacca tarkaḥ kāryo vijānatā
manvantareṣu sarveṣu atītānāgateṣviha // LiP_1,40.96

tulyābhimāninaḥ sarve nāmarūpairbhavantyuta
devā hyaṣṭavidhā ye ca ye ca manvantareśvarāḥ // LiP_1,40.97

ṛṣayo manavaścaiva sarve tulyaprayojanāḥ
evaṃ varṇāśramāṇāṃ tu pravibhāgo yuge yuge // LiP_1,40.98

yugasvabhāvaś ca tathā vidhatte vai tadā prabhuḥ
varṇāśramavibhāgāś ca yugāni yugasiddhayaḥ // LiP_1,40.99

yugānāṃ parimāṇaṃ te kathitaṃ hi prasaṅgataḥ
vadāmi devīputratvaṃ padmayoneḥ samāsataḥ // LiP_1,40.100

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge caturyugaparimāṇaṃ nāma catvāriṃśo 'dhyāyaḥ

indra uvāca

punaḥ sasarja bhagavān prabhraṣṭāḥ pūrvavatprajāḥ
sahasrayugaparyante prabhāte tu pitāmahaḥ // LiP_1,41.1

evaṃ parārdhe viprendra dviguṇe tu tathā gate
tadā dharāmbhasi vyāptā hy āpo vahnau samīraṇe // LiP_1,41.2

vahniḥ samīraṇaścaiva vyomni tanmātrasaṃyutaḥ
indriyāṇi daśaikaṃ ca tanmātrāṇi dvijottama // LiP_1,41.3

ahaṅkāramanuprāpya pralīnāstatkṣaṇādaho
abhimānastadā tatra mahāntaṃ vyāpya vai kṣaṇāt // LiP_1,41.4

mahānapi tathā vyaktaṃ prāpya līno 'bhavaddvija
avyaktaṃ svaguṇaiḥ sārdhaṃ pralīnamabhavadbhave // LiP_1,41.5

tataḥ sṛṣṭirabhūttasmāt pūrvavatpuruṣācchivāt
atha sṛṣṭāstadā tasya manasā tena mānasāḥ // LiP_1,41.6

na vyavardhanta loke 'smin prajāḥ kamalayoninā
vṛddhyarthaṃ bhagavānbrahmā putrairvai mānasaiḥ saha // LiP_1,41.7

duścaraṃ vicacāreśaṃ samuddiśya tapaḥ svayam
tuṣṭastu tapasā tasya bhavo jñātvā sa vāñchitam // LiP_1,41.8

lalāṭamadhyaṃ nirbhidya brahmaṇaḥ puruṣasya tu
putrasnehamiti procya strīpuṃrūpo 'bhavattadā // LiP_1,41.9

tasya putro mahādevo hy ardhanārīśvaro 'bhavat
dadāha bhagavānsarvaṃ brahmāṇaṃ ca jagadgurum // LiP_1,41.10

athārdhamātrāṃ kalyāṇīm ātmanaḥ parameśvarīm
bubhuje yogamārgeṇa vṛddhyarthaṃ jagatāṃ śivaḥ // LiP_1,41.11

tasyāṃ hariṃ ca brahmāṇaṃ sasarja parameśvaraḥ
viśveśvarastu viśvātmā cāstraṃ pāśupataṃ tathā // LiP_1,41.12

tasmādbrahmā mahādevyāś cāṃśajaś ca haris tathā
aṇḍajaḥ padmajaścaiva bhavāṅgabhava eva ca // LiP_1,41.13

etatte kathitaṃ sarvam itihāsaṃ purātanam
parārdhaṃ brahmaṇo yāvat tāvadbhūtiḥ samāsataḥ // LiP_1,41.14

vairāgyaṃ brahmaṇo vakṣye tamodbhūtaṃ samāsataḥ
nārāyaṇo 'pi bhagavān dvidhā kṛtvātmanastanum // LiP_1,41.15

sasarja sakalaṃ tasmāt svāṅgādeva carācaram
tato brahmāṇamasṛjad brahmā rudraṃ pitāmahaḥ // LiP_1,41.16

mune kalpāntare rudro hariṃ brahmāṇam īśvaram
tato brahmāṇamasṛjan mune kalpāntare hariḥ // LiP_1,41.17

nārāyaṇaṃ punarbrahmā brahmāṇaṃ ca punarbhavaḥ
tadā vicārya vai brahmā duḥkhaṃ saṃsāra ityajaḥ // LiP_1,41.18

sargaṃ visṛjya cātmānam ātmanyeva niyojya ca
saṃhṛtya prāṇasañcāraṃ pāṣāṇa iva niścalaḥ // LiP_1,41.19

daśavarṣasahasrāṇi samādhistho 'bhavatprabhuḥ
adhomukhaṃ tu yatpadmaṃ hṛdi saṃsthaṃ suśobhanam // LiP_1,41.20

pūritaṃ pūrakeṇaiva prabuddhaṃ cābhavattadā
tadūrdhvavaktram abhavat kumbhakena nirodhitam // LiP_1,41.21

tatpadmakarṇikāmadhye sthāpayāmāsa ceśvaram
tadomiti śivaṃ devam ardhamātrāparaṃ param // LiP_1,41.22

mṛṇālatantubhāgaikaśatabhāge vyavasthitam
yamī yamaviśuddhātmā niyamyaivaṃ hṛdīśvaram // LiP_1,41.23

yamapuṣpādibhiḥ pūjyaṃ yājyo hyayajadavyayam
tasya hṛtkamalasthasya niyogāccāṃśajo vibhuḥ // LiP_1,41.24

lalāṭamasya nirbhidya prādurāsītpitāmahāt
lohito 'bhūt svayaṃ nīlaḥ śivasya hṛdayodbhavaḥ // LiP_1,41.25

vahneścaiva tu saṃyogāt prakṛtya puruṣaḥ prabhuḥ
nīlaś ca lohitaścaiva yataḥ kālākṛtiḥ pumān // LiP_1,41.26

nīlalohita ityuktas tena devena vai prabhuḥ
brahmaṇā bhagavānkālaḥ prītātmā cābhavadvibhuḥ // LiP_1,41.27

suprītamanasaṃ devaṃ tuṣṭāva ca pitāmahaḥ
nāmāṣṭakena viśvātmā viśvātmānaṃ mahāmune // LiP_1,41.28

pitāmaha uvāca

namaste bhagavan rudra bhāskarāmitatejase
namo bhavāya devāya rasāyāmbumayāya te // LiP_1,41.29

śarvāya kṣitirūpāya sadā surabhiṇe namaḥ
īśāya vāyave tubhyaṃ saṃsparśāya namo namaḥ // LiP_1,41.30

paśūnāṃ pataye caiva pāvakāyātitejase
bhīmāya vyomarūpāya śabdamātrāya te namaḥ // LiP_1,41.31

mahādevāya somāya amṛtāya namo 'stu te
ugrāya yajamānāya namaste karmayogine // LiP_1,41.32

yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi paitāmahamimaṃ stavam
rudrāya kathitaṃ viprāñ śrāvayedvā samāhitaḥ // LiP_1,41.33

aṣṭamūrtestu sāyujyaṃ varṣādekādavāpnuyāt
evaṃ stutvā mahādevam avaikṣata pitāmahaḥ // LiP_1,41.34

tadāṣṭadhā mahādevaḥ samātiṣṭhatsamantataḥ
tadā prakāśate bhānuḥ kṛṣṇavartmā niśākaraḥ // LiP_1,41.35

kṣitirvāyuḥ pumānaṃbhaḥ suṣiraṃ sarvagaṃ tathā
tadāprabhṛti taṃ prāhur aṣṭamūrtiritīśvaram // LiP_1,41.36

aṣṭamūrteḥ prasādena virañciścāsṛjatpunaḥ
sṛṣṭvaitad akhilaṃ brahmā punaḥ kalpāntare prabhuḥ // LiP_1,41.37

sahasrayugaparyantaṃ saṃsupte ca carācare
prajāḥ sraṣṭumanās tepe tata ugraṃ tapo mahat // LiP_1,41.38

tasyaivaṃ tapyamānasya na kiṃcitsamavartata
tato dīrgheṇa kālena duḥkhātkrodho vyajāyata // LiP_1,41.39

krodhāviṣṭasya netrābhyāṃ prāpatannaśrubindavaḥ
tatastebhyo 'śrubindubhyo bhūtāḥ pretāstadābhavan // LiP_1,41.40

sarvāṃstānagrajāndṛṣṭvā bhūtapretaniśācarān
anindata tadā devo brahmātmānam ajo vibhuḥ // LiP_1,41.41

jahau prāṇāṃś ca bhagavān krodhāviṣṭaḥ prajāpatiḥ
tataḥ prāṇamayo rudraḥ prādurāsītprabhormukhāt // LiP_1,41.42

ardhanārīśvaro bhūtvā bālārkasadṛśadyutiḥ
tadaikādaśadhātmānaṃ pravibhajya vyavasthitaḥ // LiP_1,41.43

ardhenāṃśena sarvātmā sasarjāsau śivāmumām
sā cāsṛjattadā lakṣmīṃ durgāṃ śreṣṭhāṃ sarasvatīm // LiP_1,41.44

vāmāṃ raudrīṃ mahāmāyāṃ vaiṣṇavīṃ vārijekṣaṇām
kalāṃ vikiriṇīṃ caiva kālīṃ kamalavāsinīm // LiP_1,41.45

balavikariṇīṃ devīṃ balapramathinīṃ tathā
sarvabhūtasya damanīṃ sasṛje ca manonmanīm // LiP_1,41.46

tathānyā bahavaḥ sṛṣṭās tayā nāryaḥ sahasraśaḥ
rudraiścaiva mahādevas tābhistribhuvaneśvaraḥ // LiP_1,41.47

sarvātmanaś ca tasyāgre hy atiṣṭhatparameśvaraḥ
mṛtasya tasya devasya brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ // LiP_1,41.48

ghṛṇī dadau punaḥ prāṇān brahmaputro maheśvaraḥ
brahmaṇaḥ pradadau prāṇān ātmasthāṃstu tadā prabhuḥ // LiP_1,41.49

prahṛṣṭo 'bhūttato rudraḥ kiṃcitpratyāgatāsavam
abhyabhāṣata deveśo brahmāṇaṃ paramaṃ vacaḥ // LiP_1,41.50

mā bhairdeva mahābhāga viriñca jagatāṃ guro
mayeha sthāpitāḥ prāṇās tasmāduttiṣṭha vai prabho // LiP_1,41.51

śrutvā vacastatastasya svapnabhūtaṃ manogatam
pitāmahaḥ prasannātmā netraiḥ phullāmbujaprabhaiḥ // LiP_1,41.52

tataḥ pratyāgataprāṇaḥ samudaikṣan maheśvaram
sa udvīkṣya ciraṃ kālaṃ snigdhagaṃbhīrayā girā // LiP_1,41.53

uvāca bhagavān brahmā samutthāya kṛtāñjaliḥ
bho bho vada mahābhāga ānandayasi me manaḥ // LiP_1,41.54

ko bhavān aṣṭamūrtir vai sthita ekādaśātmakaḥ
indra uvāca tasya tadvacanaṃ śrutvā vyājahāra maheśvaraḥ // LiP_1,41.55

spṛśankarābhyāṃ brahmāṇaṃ sukhābhyāṃ sa surārihā
śrīśaṅkara uvāca māṃ viddhi paramātmānam enāṃ māyāmajāmiti // LiP_1,41.56

ete vai saṃsthitā rudrās tvāṃ rakṣitumihāgatāḥ
tataḥ praṇamya taṃ brahmā devadevamuvāca ha // LiP_1,41.57

kṛtāñjalipuṭo bhūtvā harṣagadgadayā girā
bhagavandevadeveśa duḥkhairākulito hyaham // LiP_1,41.58

saṃsārānmoktumīśāna māmihārhasi śaṅkara
tataḥ prahasya bhagavān pitāmahamumāpatiḥ // LiP_1,41.59

tadā rudrairjagannāthas tayā cāntardadhe vibhuḥ
indra uvāca tasmācchilāda lokeṣu durlabho vai tvayonijaḥ // LiP_1,41.60

mṛtyuhīnaḥ pumānviddhi samṛtyuḥ padmajo 'pi saḥ
kiṃtu deveśvaro rudraḥ prasīdati yadīśvaraḥ // LiP_1,41.61

na durlabho mṛtyuhīnas tava putro hyayonijaḥ
mayā ca viṣṇunā caiva brahmaṇā ca mahātmanā // LiP_1,41.62

ayonijaṃ mṛtyuhīnam asamarthaṃ niveditum
śailādiruvāca evaṃ vyāhṛtya viprendram anugṛhya ca taṃ ghṛṇī // LiP_1,41.63

devairvṛto yayau devaḥ sitenebhena vai prabhuḥ // LiP_1,41.64

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge indravākyaṃ nāmaikacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

gate puṇye ca varade sahasrākṣe śilāśanaḥ
ārādhayanmahādevaṃ tapasātoṣayadbhavam // LiP_1,42.1

atha tasyaivamaniśaṃ tatparasya dvijasya tu
divyaṃ varṣasahasraṃ tu gataṃ kṣaṇamivādbhutam // LiP_1,42.2

valmīkenāvṛtāṅgaś ca lakṣyaḥ kīṭagaṇairmuniḥ
vajrasūcīmukhaiścānyai raktakīṭaiś ca sarvataḥ // LiP_1,42.3

nirmāṃsarudhiratvag vai nirlepaḥ kuḍyavat sthitaḥ
asthiśeṣo 'bhavatpaścāt tamamanyata śaṅkaraḥ // LiP_1,42.4

yadā spṛṣṭo munistena kareṇa ca smarāriṇā
tadaiva muniśārdūlaś cotsasarja klamaṃ dvijaḥ // LiP_1,42.5

tapatastasya tapasā prabhustuṣṭātha śaṅkaraḥ
tuṣṭastavetyathovāca sagaṇaścomayā saha // LiP_1,42.6

tapasānena kiṃ kāryaṃ bhavataste mahāmate
dadāmi putraṃ sarvajñaṃ sarvaśāstrārthapāragam // LiP_1,42.7

tataḥ praṇamya deveśaṃ stutvovāca śilāśanaḥ
harṣagadgadayā vācā somaṃ somavibhūṣaṇam // LiP_1,42.8

śilāda uvāca

bhagavandevadeveśa tripurārdana śaṅkara
ayonijaṃ mṛtyuhīnaṃ putramicchāmi sattama // LiP_1,42.9

sūta uvāca

pūrvamārādhitaḥ prāha tapasā parameśvaraḥ
śilādaṃ brahmaṇā rudraḥ prītyā paramayā punaḥ // LiP_1,42.10

śrīdevadeva uvāca

pūrvamārādhito vipra brahmaṇāhaṃ tapodhana
tapasā cāvatārārthaṃ munibhiś ca surottamaiḥ // LiP_1,42.11

tava putro bhaviṣyāmi nandināmnā tvayonijaḥ
pitā bhaviṣyasi mama piturvai jagatāṃ mune // LiP_1,42.12

evamuktvā muniṃ prekṣya praṇipatya sthitaṃ ghṛṇī
somaḥ somopamaḥ prītas tatraivāntaradhīyata // LiP_1,42.13

labdhaputraḥ pitā rudrāt prīto mama mahāmune
yajñāṅgaṇaṃ mahatprāpya yajñārthaṃ yajñavittamaḥ // LiP_1,42.14

tadaṅgaṇādahaṃ śaṃbhos tanujastasya cājñayā
saṃjātaḥ pūrvamevāhaṃ yugāntāgnisamaprabhaḥ // LiP_1,42.15

vavarṣustadā puṣkarāvartakādyā jaguḥ khecarāḥ kinnarāḥ siddhasādhyāḥ
śilādātmajatvaṃ gate mayyupendraḥ sasarjātha vṛṣṭiṃ supuṣpaughamiśrām // LiP_1,42.16

māṃ dṛṣṭvā kālasūryābhaṃ jaṭāmukuṭadhāriṇam
tryakṣaṃ caturbhujaṃ bālaṃ śūlaṭaṅkagadādharam // LiP_1,42.17

vajriṇaṃ vajradaṃṣṭraṃ ca vajriṇārādhitaṃ śiśum
vajrakuṇḍalinaṃ ghoraṃ nīradopamaniḥsvanam // LiP_1,42.18

brahmādyāstuṣṭuvuḥ sarve surendraś ca munīśvarāḥ
neduḥ samantataḥ sarve nanṛtuścāpsarogaṇāḥ // LiP_1,42.19

ṛṣayo muniśārdūla ṛgyajuḥsāmasaṃbhavaiḥ
mantrairmāheśvaraiḥ stutvā sampraṇemurmudānvitāḥ // LiP_1,42.20

brahmā hariś ca rudraś ca śakraḥ sākṣācchivāṃbikā
jīvaścendurmahātejā bhāskaraḥ pavano 'nalaḥ // LiP_1,42.21

īśāno nirṛtiryakṣo yamo varuṇa eva ca
viśvedevās tathā rudrā vasavaś ca mahābalāḥ // LiP_1,42.22

lakṣmīḥ sākṣācchacī jyeṣṭhā devī caiva sarasvatī
aditiś ca ditiścaiva śraddhā lajjā dhṛtis tathā // LiP_1,42.23

nandā bhadrā ca surabhī suśīlā sumanās tathā
vṛṣendraś ca mahātejā dharmo dharmātmajas tathā // LiP_1,42.24

āvṛtya māṃ tathāliṅgya tuṣṭuvurmunisattama
śilādo 'pi munirdṛṣṭvā pitā me tādṛśaṃ tadā // LiP_1,42.25

prītyā praṇamya puṇyātmā tuṣṭāveṣṭapradaṃ sutam
śilāda uvāca bhagavandevadeveśa triyaṃbaka mamāvyaya // LiP_1,42.26

putro 'si jagatāṃ yasmāt trātā duḥkhāddhi kiṃ punaḥ
rakṣako jagatāṃ yasmāt pitā me putra sarvaga // LiP_1,42.27

ayonija namastubhyaṃ jagadyone pitāmaha
pitā putra maheśāna jagatāṃ ca jagadguro // LiP_1,42.28

vatsa vatsa mahābhāga pāhi māṃ parameśvara
tvayāhaṃ nandito yasmān nandī nāmnā sureśvara // LiP_1,42.29

tasmānnandaya māṃ nandin namāmi jagadīśvaram
prasīda pitarau me 'dya rudralokaṃ gatau vibho // LiP_1,42.30

pitāmahaś ca bho nandin navatīrṇe maheśvare
mamaiva saphalaṃ loke janma vai jagatāṃ prabho // LiP_1,42.31

avatīrṇe sute nandin rakṣārthaṃ mahyamīśvara
tubhyaṃ namaḥ sureśāna nandīśvara namo 'stu te // LiP_1,42.32

putra pāhi mahābāho devadeva jagadguro
putratvameva nandīśa matvā yatkīrtitaṃ mayā // LiP_1,42.33

tvayā tatkṣamyatāṃ vatsa stavastavya surāsuraiḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi mama putraprabhāṣitam // LiP_1,42.34

śrāvayedvā dvijān bhaktyā mayā sārdhaṃ sa modate
evaṃ stutvā sutaṃ bālaṃ praṇamya bahumānataḥ // LiP_1,42.35

munīśvarāṃś ca samprekṣya śilāda uvāca suvrataḥ
paśyadhvaṃ munayaḥ sarve mahābhāgyaṃ mamāvyayaḥ // LiP_1,42.36

nandī yajñāṅgaṇe devaś cāvatīrṇo yataḥ prabhuḥ
matsamaḥ kaḥ pumāṃlloke devo vā dānavo 'pi vā // LiP_1,42.37

eṣa nandī yato jāto yajñabhūmau hitāya me // LiP_1,42.38

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nandikeśvarotpattir nāma dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

nandikeśvara uvāca

mayā saha pitā hṛṣṭaḥ praṇamya ca maheśvaram
uṭajaṃ svaṃ jagāmāśu nidhiṃ labdhveva nirdhanaḥ // LiP_1,43.1

yadāgato 'hamuṭajaṃ śilādasya mahāmune
tadā vai daivikaṃ rūpaṃ tyaktvā mānuṣyam āsthitaḥ // LiP_1,43.2

naṣṭā caiva smṛtirdivyā yena kenāpi kāraṇāt
mānuṣyamāsthitaṃ dṛṣṭvā pitā me lokapūjitaḥ // LiP_1,43.3

vilalāpātiduḥkhārtaḥ svajanaiś ca samāvṛtaḥ
jātakarmādikāścaiva cakāra mama sarvavit // LiP_1,43.4

śālaṅkāyanaputro vai śilādaḥ putravatsalaḥ
upadiṣṭā hi tenaiva ṛkśākhā yajuṣas tathā // LiP_1,43.5

sāmaśākhāsahasraṃ ca sāṅgopāṅgaṃ mahāmune
āyurvedaṃ dhanurvedaṃ gāndharvaṃ cāśvalakṣaṇam // LiP_1,43.6

hastināṃ caritaṃ caiva narāṇāṃ caiva lakṣaṇam
sampūrṇe saptame varṣe tato 'tha munisattamau // LiP_1,43.7

mitrāvaruṇanāmānau tapoyogabalānvitau
tasyāśramaṃ gatau divyau draṣṭuṃ māṃ cājñayā vibhoḥ // LiP_1,43.8

ūcatuś ca mahātmānau māṃ nirīkṣya muhurmuhuḥ
tāta nandyayamalpāyuḥ sarvaśāstrārthapāragaḥ // LiP_1,43.9

na dṛṣṭamevamāścaryam āyurvarṣādataḥ param
ityuktavati viprendraḥ śilādaḥ putravatsalaḥ // LiP_1,43.10

samāliṅgya ca duḥkhārto rurodātīva visvaram
hā putra putra putreti papāta ca samantataḥ // LiP_1,43.11

aho balaṃ daivavidher vidhātuśceti duḥkhitaḥ
tasya cārtasvaraṃ śrutvā tadāśramanivāsinaḥ // LiP_1,43.12

nipeturvihvalātyarthaṃ rakṣāścakruś ca maṅgalam
tuṣṭuvuś ca mahādevaṃ triyaṃbakamumāpatim // LiP_1,43.13

hutvā triyaṃbakenaiva madhunaiva ca saṃplutām
dūrvāmayutasaṃkhyātāṃ sarvadravyasamanvitām // LiP_1,43.14

pitā vigatasaṃjñaś ca tathā caiva pitāmahaḥ
viceṣṭaś ca lalāpāsau mṛtavannipapāta ca // LiP_1,43.15

mṛtyor bhīto 'ham acirāc chirasā cābhivandya tam
mṛtavatpatitaṃ sākṣāt pitaraṃ ca pitāmaham // LiP_1,43.16

pradakṣiṇīkṛtya ca taṃ rudrajāpyarato 'bhavam
hṛtpuṇḍarīke suṣire dhyātvā devaṃ triyaṃbakam // LiP_1,43.17

tryakṣaṃ daśabhujaṃ śāntaṃ pañcavaktraṃ sadāśivam
saritaścāntare puṇye sthitaṃ māṃ parameśvaraḥ // LiP_1,43.18

tuṣṭo 'bravīnmahādevaḥ somaḥ somārdhabhūṣaṇaḥ
vatsa nandinmahābāho mṛtyorbhītiḥ kutastava // LiP_1,43.19

mayaiva preṣitau viprau matsamastvaṃ na saṃśayaḥ
vatsainattava dehaṃ ca laukikaṃ paramārthataḥ // LiP_1,43.20

nāstyeva daivikaṃ dṛṣṭaṃ śilādena purā tava
devaiś ca munibhiḥ siddhair gandharvairdānavottamaiḥ // LiP_1,43.21

pūjitaṃ yatpurā vatsa daivikaṃ nandikeśvara
saṃsārasya svabhāvo 'yaṃ sukhaṃ duḥkhaṃ punaḥ punaḥ // LiP_1,43.22

nṛṇāṃ yoniparityāgaḥ sarvathaiva vivekinaḥ
evamuktvā tu māṃ sākṣāt sarvadevamaheśvaraḥ // LiP_1,43.23

karābhyāṃ suśubhābhyāṃ ca ubhābhyāṃ parameśvaraḥ
pasparśa bhagavān rudraḥ paramārtiharo haraḥ // LiP_1,43.24

uvāca ca mahādevas tuṣṭātmā vṛṣabhadhvajaḥ
nirīkṣya gaṇapāṃścaiva devīṃ himavataḥ sutām // LiP_1,43.25

samālokya ca tuṣṭātmā mahādevaḥ sureśvaraḥ
ajaro jarayā tyakto nityaṃ duḥkhavivarjitaḥ // LiP_1,43.26

akṣayaścāvyayaścaiva sapitā sasuhṛjjanaḥ
mameṣṭo gaṇapaścaiva madvīryo matparākramaḥ // LiP_1,43.27

iṣṭo mama sadā caiva mama pārśvagataḥ sadā
madbalaścaiva bhavitā mahāyogabalānvitaḥ // LiP_1,43.28

evamuktvā ca māṃ devo bhagavān sagaṇastadā
kuśeśayamayīṃ mālāṃ samunmucyātmanastadā // LiP_1,43.29

ābabandha mahātejā mama devo vṛṣadhvajaḥ
tayāhaṃ mālayā jātaḥ śubhayā kaṇṭhasaktayā // LiP_1,43.30

tryakṣo daśabhujaścaiva dvitīya iva śaṅkaraḥ
tata eva samādāya hastena parameśvaraḥ // LiP_1,43.31

uvāca brūhi kiṃ te 'dya dadāmi varamuttamam
tato jaṭāśritaṃ vāri gṛhītvā cātinirmalam // LiP_1,43.32

uktā nadī bhavasveti utsasarja vṛṣadhvajaḥ
tataḥ sā divyatoyā ca pūrṇāsitajalā śubhā // LiP_1,43.33

padmotpalavanopetā prāvartata mahānadī
tāmāha ca mahādevo nadīṃ paramaśobhanām // LiP_1,43.34

yasmājjaṭodakādeva pravṛttā tvaṃ mahānadī
tasmājjaṭodakā puṇyā bhaviṣyasi saridvarā // LiP_1,43.35

tvayi snātvā naraḥ kaścit sarvapāpaiḥ pramucyate
tato devyā mahādevaḥ śilādatanayaṃ prabhuḥ // LiP_1,43.36

putraste 'yamiti procya pādayoḥ saṃnyapātayat
sā māmāghrāya śirasi pāṇibhyāṃ parimārjatī // LiP_1,43.37

putrapremṇābhyaṣiñcacca srotobhistanayaistribhiḥ
payasā śaṅkhagaureṇa devadevaṃ nirīkṣya sā // LiP_1,43.38

tāni srotāṃsi trīṇyasyāḥ srotasvinyo 'bhavaṃstadā
nadīṃ trisrotasaṃ devo bhagavānavadadbhavaḥ // LiP_1,43.39

trisrotasaṃ nadīṃ dṛṣṭvā vṛṣaḥ paramaharṣitaḥ
nanāda nādāttasmācca saridanyā tato 'bhavat // LiP_1,43.40

vṛṣadhvaniriti khyātā devadevena sā nadī
jāṃbūnadamayaṃ citraṃ sarvaratnamayaṃ śubham // LiP_1,43.41

svaṃ devaścādbhutaṃ divyaṃ nirmitaṃ viśvakarmaṇā
mukuṭaṃ cābabandheśo mama mūrdhni vṛṣadhvajaḥ // LiP_1,43.42

kuṇḍale ca śubhe divye vajravaiḍūryabhūṣite
ābabandha mahādevaḥ svayameva maheśvaraḥ // LiP_1,43.43

māṃ tathābhyarcitaṃ vyomni dṛṣṭvā meghaiḥ prabhākaraḥ
meghāṃbhasā cābhyaṣiñcac chilādanam atho mune // LiP_1,43.44

tasyābhiṣiktasya tadā pravṛttā srotasā bhṛśam
yasmāt suvarṇānniḥsṛtya nadyeṣā sampravartate // LiP_1,43.45

svarṇodaketi tāmāha devadevastriyaṃbakaḥ
jāmbūnadamayādyasmād dvitīyā mukuṭācchubhā // LiP_1,43.46

prāvartata nadī puṇyā ūcur jambūnadīti tām
etatpañcanadaṃ nāma japyeśvarasamīpagam // LiP_1,43.47

yaḥ pañcanadamāsādya snātvā japyeśvareśvaram
pūjayecchivasāyujyaṃ prayātyeva na saṃśayaḥ // LiP_1,43.48

Devī adopts Nandin

atha devo mahādevaḥ sarvabhūtapatirbhavaḥ
devīmuvāca śarvāṇīm umāṃ girisutāmajām // LiP_1,43.49

devī nandīśvaraṃ devam abhiṣiñcāmi bhūtapam
gaṇendraṃ vyāhariṣyāmi kiṃ vā tvaṃ manyase 'vyaye // LiP_1,43.50

tasya tadvacanaṃ śrutvā bhavānī harṣitānanā
smayantī varadaṃ prāha bhavaṃ bhūtapatiṃ patim // LiP_1,43.51

sarvalokādhipatyaṃ ca gaṇeśatvaṃ tathaiva ca
dātumarhasi deveśa śailādistanayo mama // LiP_1,43.52

tataḥ sa bhagavāñśarvaḥ sarvalokeśvareśvaraḥ
sasmāra gaṇapān divyān devadevo vṛṣadhvajaḥ // LiP_1,43.53

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nandikeśvaraprādurbhāvanandikeśvarābhiṣekamantro nāma tricatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

śailādiruvāca

smaraṇādeva rudrasya samprāptāś ca gaṇeśvarāḥ
sarve sahasrahastāś ca sahasrāyudhapāṇayaḥ // LiP_1,44.1

trinetrāś ca mahātmānas tridaśairapi vanditāḥ
koṭikālāgnisaṃkāśā jaṭāmukuṭadhāriṇaḥ // LiP_1,44.2

daṃṣṭrākarālavadanā nityā buddhāś ca nirmalāḥ
koṭikoṭigaṇaistulyair ātmanā ca gaṇeśvarāḥ
asaṃkhyātā mahātmānas tatrājagmurmudā yutāḥ // LiP_1,44.3

gāyantaś ca dravantaś ca nṛtyantaś ca mahābalāḥ
mukhāḍambaravādyāni vādayantastathaiva ca // LiP_1,44.4

rathairnāgairhayaiścaiva siṃhamarkaṭavāhanāḥ
vimāneṣu tathārūḍhā hemacitreṣu vai gaṇāḥ // LiP_1,44.5

bherīmṛdaṅgakādyaiś ca paṇavānakagomukhaiḥ
vāditrairvividhaiścānyaiḥ paṭahairekapuṣkaraiḥ // LiP_1,44.6

bherīmurajasaṃnādair āḍambarakaḍiṇḍimaiḥ
mardalairveṇuvīṇābhir vividhaistālaniḥsvanaiḥ // LiP_1,44.7

darduraistalaghātaiś ca kacchapaiḥ paṇavairapi
vādyamānairmahāyogā ājagmurdevasaṃsadam // LiP_1,44.8

te gaṇeśā mahāsattvāḥ sarvadeveśvareśvarāḥ
praṇamya devaṃ devīṃ ca idaṃ vacanam abruvan // LiP_1,44.9

bhagavandevadeveśa triyaṃbaka vṛṣadhvaja
kimarthaṃ ca smṛtā deva ājñāpaya mahādyute // LiP_1,44.10

kiṃ sāgarāñśoṣayāmo yamaṃ vā saha kiṅkaraiḥ
hanmo mṛtyusutāṃ mṛtyuṃ paśuvaddhanma padmajam // LiP_1,44.11

baddhvendraṃ saha devaiś ca saha viṣṇuṃ ca vāyunā
ānayāmaḥ susaṃkruddhā daityānvā saha dānavaiḥ // LiP_1,44.12

kasyādya vyasanaṃ ghoraṃ kariṣyāmastavājñayā
kasya vādyotsavo deva sarvakāmasamṛddhaye // LiP_1,44.13

tāṃstathāvādinaḥ sarvān gaṇeśān sarvasaṃmatān
uvāca devaḥ sampūjya koṭikoṭiśatānprabhuḥ // LiP_1,44.14

śṛṇudhvaṃ yatkṛte yūyam ihāhūtā jagaddhitāḥ
śrutvā ca prayatātmānaḥ kurudhvaṃ tadaśaṅkitāḥ // LiP_1,44.15

nandīśvaro 'yaṃ putro naḥ sarveṣāmīśvareśvaraḥ
vipro 'yaṃ nāyakaścaiva senānīr vaḥ samṛddhimān // LiP_1,44.16

tamimaṃ mama saṃdeśād yūyaṃ sarve 'pi saṃmatāḥ
senānyam abhiṣiñcadhvaṃ mahāyogapatiṃ patim // LiP_1,44.17

evamuktā bhagavatā gaṇapāḥ sarva eva te
evamastviti saṃmantrya saṃbhārānāharaṃstataḥ // LiP_1,44.18

tasya sarvāśrayaṃ divyaṃ jāṃbūnadamayaṃ śubham
āsanaṃ merusaṃkāśaṃ manoharam upāharan // LiP_1,44.19

naikastaṃbhamayaṃ cāpi cāmīkaravaraprabham
muktādāmāvalambaṃ ca maṇiratnāvabhāsitam // LiP_1,44.20

staṃbhaiś ca vaiḍūryamayaiḥ kiṅkiṇījālasaṃvṛtam
cāruratnakasaṃyuktaṃ maṇḍapaṃ viśvatomukham // LiP_1,44.21

kṛtvā vinyasya tanmadhye tadāsanavaraṃ śubham
tasyāgrataḥ pādapīṭhaṃ nīlavajrāvabhāsitam // LiP_1,44.22

cakruḥ pādapratiṣṭhārthaṃ kalaśau cāsya pārśvagau
sampūrṇau paramāmbhobhir aravindāvṛtānanau // LiP_1,44.23

kalaśānāṃ sahasraṃ tu sauvarṇaṃ rājataṃ tathā
tāmrajaṃ mṛnmayaṃ caiva sarvatīrthāmbupūritam // LiP_1,44.24

vāsoyugaṃ tathā divyaṃ gandhaṃ divyaṃ tathaiva ca
keyūre kuṇḍale caiva mukuṭaṃ hārameva ca // LiP_1,44.25

chatraṃ śataśalākaṃ ca vālavyajanameva ca
dattaṃ mahātmanā tena brahmaṇā parameṣṭhinā // LiP_1,44.26

śaṅkhahārāṅgagaureṇa pṛṣṭhenāpi virājitam
vyajanaṃ candraśubhraṃ ca hemadaṇḍaṃ sucāmaram // LiP_1,44.27

airāvataḥ supratīko gajāvetau supūjitau
mukuṭaṃ kāñcanaṃ caiva nirmitaṃ viśvakarmaṇā // LiP_1,44.28

kuṇḍale cāmale divye vajraṃ caiva varāyudham
jāṃbūnadamayaṃ sūtraṃ keyūradvayameva ca // LiP_1,44.29

sambhārāṇi tathānyāni vividhāni bahūnyapi
samantān ninyur avyagrā gaṇapā devasaṃmatāḥ // LiP_1,44.30

tato devāś ca sendrāś ca nārāyaṇamukhās tathā
munayo bhagavānbrahmā navabrahmāṇa eva ca // LiP_1,44.31

devaiś ca lokāḥ sarve te tato jagmurmudā yutāḥ
teṣvāgateṣu sarveṣu bhagavānparameśvaraḥ // LiP_1,44.32

sarvakāryavidhiṃ kartum ādideśa pitāmaham
pitāmaho 'pi bhagavān niyogādeva tasya tu // LiP_1,44.33

cakāra sarvaṃ bhagavān abhiṣekaṃ samāhitaḥ
arcayitvā tato brahmā svayamevābhyaṣecayat // LiP_1,44.34

tato viṣṇustataḥ śakro lokapālāstathaiva ca
abhyaṣiñcanta vidhivad gaṇendraṃ śivaśāsanāt // LiP_1,44.35

ṛṣayastuṣṭuvuścaiva pitā mahapurogamāḥ
stutavatsu tatasteṣu viṣṇuḥ sarvajagatpatiḥ // LiP_1,44.36

śirasyañjalimādāya tuṣṭāva ca samāhitaḥ
prāñjaliḥ praṇato bhūtvā jayaśabdaṃ cakāra ca // LiP_1,44.37

tato gaṇādhipāḥ sarve tato devāstato 'surāḥ
evaṃ stutaścābhiṣikto devaiḥ sabrahmakaistadā // LiP_1,44.38

udvāhaś ca kṛtastatra niyogātparameṣṭhinaḥ
marutāṃ ca sutā devī suyaśākhyā babhūva yā // LiP_1,44.39

labdhaṃ śaśiprabhaṃ chatraṃ tayā tatra vibhūṣitam
cāmare cāmarāsaktahastāgraiḥ strīgaṇairyutā // LiP_1,44.40

siṃhāsanaṃ ca paramaṃ tayā cādhiṣṭhitaṃ mayā
alaṃkṛtā mahālakṣmyā mukuṭādyaiḥ subhūṣaṇaiḥ // LiP_1,44.41

labdho hāraś ca paramo devyāḥ kaṇṭhagatas tathā
vṛṣendraś ca sito nāgaḥ siṃhaḥ siṃhadhvajas tathā // LiP_1,44.42

rathaś ca hemacchatraṃ ca candrabiṃbasamaprabham
adyāpi sadṛśaḥ kaścin mayā nāsti vibhuḥ kvacit // LiP_1,44.43

sānvayaṃ ca gṛhītveśas tathā saṃbandhibāndhavaiḥ
āruhya vṛṣamīśāno mayā devyā gataḥ śivaḥ // LiP_1,44.44

tadā devīṃ bhavaṃ dṛṣṭvā mayā ca prārthayan gaṇaiḥ
munidevarṣayaḥ siddhā ājñāṃ pāśupatīṃ dvijāḥ // LiP_1,44.45

athājñāṃ pradadau teṣām arhāṇām ājñayā vibhoḥ
nandiko nagajābhartus teṣāṃ pāśupatīṃ śubhām // LiP_1,44.46

tasmāddhi munayo labdhvā tadājñāṃ munipuṅgavāt
bhavabhaktāstadā cāsaṃs tasmādevaṃ samarcayet // LiP_1,44.47

namaskāravihīnastu nāma udgirayedbhave
brahmaghnadaśasaṃtulyaṃ tasya pāpaṃ garīyasam // LiP_1,44.48

tasmātsarvaprakāreṇa namaskārādimuccaret
ādau kuryānnamaskāraṃ tadante śivatāṃ vrajet // LiP_1,44.49

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nandikeśvarābhiṣeko nāma catuścatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

sūta suvyaktamakhilaṃ kathitaṃ śaṅkarasya tu
sarvātmabhāvaṃ rudrasya svarūpaṃ vaktumarhasi // LiP_1,45.1

sūta uvāca

bhūrbhuvaḥ svarmahaścaiva janaḥ sākṣāttapas tathā
satyalokaś ca pātālaṃ narakārṇavakoṭayaḥ // LiP_1,45.2

tārakāgrahasomārkā dhruvaḥ saptarṣayas tathā
vaimānikāstathānye ca tiṣṭhantyasya prasādataḥ // LiP_1,45.3

anena nirmitāstvevaṃ tadātmāno dvijarṣabhāḥ
samaṣṭirūpaḥ sarvātmā saṃsthitaḥ sarvadā śivaḥ // LiP_1,45.4

sarvātmānaṃ mahātmānaṃ mahādevaṃ maheśvaram
na vijānanti saṃmūḍhā māyayā tasya mohitāḥ // LiP_1,45.5

tasya devasya rudrasya śarīraṃ vai jagattrayam
tasmātpraṇamya taṃ vakṣye jagatāṃ nirṇayaṃ śubham // LiP_1,45.6

purā vaḥ kathitaṃ sarvaṃ mayāṇḍasya yathā kṛtiḥ
bhuvanānāṃ svarūpaṃ ca brahmāṇḍe kathayāmyaham // LiP_1,45.7

pṛthivī cāntarikṣaṃ ca svarmaharjana eva ca
tapaḥ satyaṃ ca saptaite lokāstvaṇḍodbhavāḥ śubhāḥ // LiP_1,45.8

adhastādatra caiteṣāṃ dvijāḥ sapta talāni tu
mahātalādayasteṣāṃ adhastānnarakāḥ kramāt // LiP_1,45.9

mahātalaṃ hematalaṃ sarvaratnopaśobhitam
prāsādaiś ca vicitraiś ca bhavasyāyatanais tathā // LiP_1,45.10

anantena ca saṃyuktaṃ mucukundena dhīmatā
nṛpeṇa balinā caiva pātālasvargavāsinā // LiP_1,45.11

śailaṃ rasātalaṃ viprāḥ śārkaraṃ hi talātalam
pītaṃ sutalamityuktaṃ vitalaṃ vidrumaprabham // LiP_1,45.12

sitaṃ hi atalaṃ tacca talaṃ yacca sitetaram
kṣmāyāstu yāvadvistāro hy adhasteṣāṃ ca suvratāḥ // LiP_1,45.13

talānāṃ caiva sarveṣāṃ tāvatsaṃkhyā samāhitā
sahasrayojanaṃ vyoma daśasāhasrameva ca // LiP_1,45.14

lakṣaṃ saptasahasraṃ hi talānāṃ saghanasya tu
vyomnaḥ pramāṇaṃ mūlaṃ tu triṃśatsāhasrakeṇa tu // LiP_1,45.15

suvarṇena muniśreṣṭhās tathā vāsukinā śubham
rasātalamiti khyātaṃ tathānyaiś ca niṣevitam // LiP_1,45.16

virocanahiraṇyākṣanarakādyaiś ca sevitam
talātalamiti khyātaṃ sarvaśobhāsamanvitam // LiP_1,45.17

vaināyakādibhiścaiva kālanemipurogamaiḥ
pūrvadevaiḥ samākīrṇaṃ sutalaṃ ca tathāparaiḥ // LiP_1,45.18

vitalaṃ dānavādyaiś ca tārakāgnimukhais tathā
mahāntakādyair nāgaiś ca prahlādenāsureṇa ca // LiP_1,45.19

vitalaṃ cātra vikhyātaṃ kambalāśvaniṣevitam
mahākumbhena vīreṇa hayagrīveṇa dhīmatā // LiP_1,45.20

śaṅkukarṇena saṃbhinnaṃ tathā namucipūrvakaiḥ
tathānyair vividhair vīrais talaṃ caiva suśobhitam // LiP_1,45.21

taleṣu teṣu sarveṣu cāmbayā parameśvaraḥ
skandena nandinā sārdhaṃ gaṇapaiḥ sarvato vṛtaḥ // LiP_1,45.22

talānāṃ caiva sarveṣām ūrdhvataḥ saptasaptamāḥ
kṣmātalāni dharā cāpi saptadhā kathayāmi vaḥ // LiP_1,45.23

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge pātālavarṇanaṃ nāma pañcacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

saptadvīpā tathā pṛthvī nadīparvatasaṃkulā
samudraiḥ saptabhiścaiva sarvataḥ samalaṃkṛtā // LiP_1,46.1

jambūḥ plakṣaḥ śālmaliś ca kuśaḥ krauñcastathaiva ca
śākaḥ puṣkaranāmā ca dvīpāstvabhyantare kramāt // LiP_1,46.2

saptadvīpeṣu sarveṣu sāmbaḥ sarvagaṇairvṛtaḥ
nānāveṣadharo bhūtvā sānnidhyaṃ kurute haraḥ // LiP_1,46.3

kṣārodekṣurasodaś ca surodaś ca ghṛtodadhiḥ
dadhyarṇavaś ca kṣīrodaḥ svādūdaścāpyanukramāt // LiP_1,46.4

samudreṣviha sarveṣu sarvadā sagaṇaḥ śivaḥ
jalarūpī bhavaḥ śrīmān krīḍate cormibāhubhiḥ // LiP_1,46.5

kṣīrārṇavāmṛtamiva sadā kṣīrārṇave hariḥ
śete śivajñānadhiyā sākṣādvai yoganidrayā // LiP_1,46.6

yadā prabuddho bhagavān prabuddhamakhilaṃ jagat
yadā suptastadā suptaṃ tanmayaṃ ca carācaram // LiP_1,46.7

tenaiva sṛṣṭamakhilaṃ dhṛtaṃ rakṣitameva ca
saṃhṛtaṃ devadevasya prasādātparameṣṭhinaḥ // LiP_1,46.8

suṣeṇā iti vikhyātā yajante puruṣarṣabham
aniruddhaṃ muniśreṣṭhāḥ śaṅkhacakragadādharam // LiP_1,46.9

ye cāniruddhaṃ puruṣaṃ dhyāyantyātmavidāṃ varāḥ
nārāyaṇasamāḥ sarve sarvasaṃpatsamanvitāḥ // LiP_1,46.10

sanandanaś ca bhagavān sanakaś ca sanātanaḥ
vālakhilyāś ca siddhāś ca mitrāvaruṇakau tathā // LiP_1,46.11

yajanti satataṃ tatra viśvasya prabhavaṃ harim
saptadvīpeṣu tiṣṭhanti nānāśṛṅgā mahodayāḥ // LiP_1,46.12

āsamudrāyatāḥ kecid girayo gahvarais tathā
dharāyāḥ patayaścāsan bahavaḥ kālagauravāt // LiP_1,46.13

sāmarthyātparameśānāḥ krauñcārerjanakātprabhoḥ
manvantareṣu sarveṣu atītānāgateṣviha // LiP_1,46.14

pravakṣyāmi dhareśān vo vakṣye svāyaṃbhuve 'ntare
manvantareṣu sarveṣu atītānāgateṣu ca // LiP_1,46.15

tulyābhimāninaścaiva sarve tulyaprayojanāḥ
svāyaṃbhuvasya ca manoḥ pautrāstvāsanmahābalāḥ // LiP_1,46.16

priyavratātmajā vīrās te daśeha prakīrtitāḥ
āgnīdhraścāgnibāhuś ca medhā medhātithirvasuḥ // LiP_1,46.17

jyotiṣmāndyutimān havyaḥ savanaḥ putra eva ca
priyavrato 'bhyaṣiñcattān sapta saptasu pārthivān // LiP_1,46.18

jambūdvīpeśvaraṃ cakre āgnīdhraṃ sumahābalam
plakṣadvīpeśvaraścāpi tena medhātithiḥ kṛtaḥ // LiP_1,46.19

śālmaleś ca vapuṣmantaṃ rājānamabhiṣiktavān
jyotiṣmantaṃ kuśadvīpe rājānaṃ kṛtavānnṛpaḥ // LiP_1,46.20

dyutimantaṃ ca rājānaṃ krauñcadvīpe samādiśat
śākadvīpeśvaraṃ cāpi havyaṃ cakre priyavrataḥ // LiP_1,46.21

puṣkarādhipatiṃ cakre savanaṃ cāpi suvratāḥ
puṣkare savanasyāpi mahāvītaḥ suto 'bhavat // LiP_1,46.22

dhātakī caiva dvāvetau putrau putravatāṃ varau
mahāvītaṃ smṛtaṃ varṣaṃ tasya nāmnā mahātmanaḥ // LiP_1,46.23

nāmnā tu dhātakeścaiva dhātakīkhaṇḍamucyate
havyo 'pyajanayat putrāñ chākadvīpeśvaraḥ prabhuḥ // LiP_1,46.24

jaladaṃ ca kumāraṃ ca sukumāraṃ maṇīcakam
kusumottaramodākī saptamastu mahādrumaḥ // LiP_1,46.25

aladaṃ jaladasyātha varṣaṃ prathamamucyate
kumārasya tu kaumāraṃ dvitīyaṃ parikīrtitam // LiP_1,46.26

sukumāraṃ tṛtīyaṃ tu sukumārasya kīrtyate
maṇīcakaṃ caturthaṃ tu māṇīcakamihocyate // LiP_1,46.27

kusumottarasya vai varṣaṃ pañcamaṃ kusumottaram
modakaṃ cāpi modāker varṣaṃ ṣaṣṭhaṃ prakīrtitam // LiP_1,46.28

mahādrumasya nāmnā tu saptamaṃ tanmahādrumam
teṣāṃ tu nāmabhistāni sapta varṣāṇi tatra vai // LiP_1,46.29

krauñcadvīpeśvarasyāpi putrā dyutimatastu vai
kuśalo manugaścoṣṇaḥ pīvaraścāndhakārakaḥ // LiP_1,46.30

muniśca dundubhiścaiva sutā dyutimatastu vai
teṣāṃ svanāmabhir deśāḥ krauñcadvīpāśrayāḥ śubhāḥ // LiP_1,46.31

kuśaladeśaḥ kuśale manugasya manonugaḥ
uṣṇasyoṣṇaḥ smṛto deśaḥ pīvaraḥ pīvarasya ca // LiP_1,46.32

andhakārasya kathito deśo nāmnāndhakārakaḥ
munerdeśo muniḥ prokto dundubher dundubhiḥ smṛtaḥ // LiP_1,46.33

ete janapadāḥ sapta krauñcadvīpeṣu bhāsvarāḥ
jyotiṣmantaḥ kuśadvīpe sapta cāsanmahaujasaḥ // LiP_1,46.34

udbhido veṇumāṃścaiva dvairatho lavaṇo dhṛtiḥ
ṣaṣṭhaḥ prabhākaraścāpi saptamaḥ kapilaḥ smṛtaḥ // LiP_1,46.35

udbhidaṃ prathamaṃ varṣaṃ dvitīyaṃ veṇumaṇḍalam
tṛtīyaṃ dvairathaṃ caiva caturthaṃ lavaṇaṃ smṛtam // LiP_1,46.36

pañcamaṃ dhṛtimat ṣaṣṭhaṃ prabhākaram anuttamam
saptamaṃ kapilaṃ nāma kapilasya prakīrtitam // LiP_1,46.37

śālmalasyeśvarāḥ sapta sutāste vai vapuṣmataḥ
śvetaś ca haritaścaiva jīmūto rohitas tathā // LiP_1,46.38

vaidyuto mānasaścaiva suprabhaḥ saptamas tathā
śvetasya deśaḥ śvetastu haritasya ca hāritaḥ // LiP_1,46.39

jīmūtasya ca jīmūto rohitasya ca rohitaḥ
vaidyuto vaidyutasyāpi mānasasya ca mānasaḥ // LiP_1,46.40

suprabhaḥ suprabhasyāpi sapta vai deśalāñchakāḥ
plakṣadvīpe tu vakṣyāmi jambūdvīpādanantaram // LiP_1,46.41

sapta medhātitheḥ putrāḥ plakṣadvīpeśvarā nṛpāḥ
jyeṣṭhaḥ śāntabhayasteṣāṃ saptavarṣāṇi tāni vai // LiP_1,46.42

tasmācchāntabhayāccaiva śiśirastu sukhodayaḥ
ānandaś ca śivaścaiva kṣemakaś ca dhruvas tathā // LiP_1,46.43

tāni teṣāṃ tu nāmāni saptavarṣāṇi bhāgaśaḥ
niveśitāni taistāni pūrvaṃ svāyaṃbhuve 'ntare // LiP_1,46.44

medhātithestu putraistaiḥ plakṣadvīpanivāsibhiḥ
varṇāśramācārayutāḥ prajāstatra niveśitāḥ // LiP_1,46.45

plakṣadvīpādivarṣeṣu śākadvīpāntikeṣu vai
jñeyaḥ pañcasu dharmo vai varṇāśramavibhāgaśaḥ // LiP_1,46.46

sukhamāyuḥ svarūpaṃ ca balaṃ dharmo dvijottamāḥ
pañcasveteṣu dvīpeṣu sarvasādhāraṇaṃ smṛtam // LiP_1,46.47

rudrārcanaratā nityaṃ maheśvaraparāyaṇāḥ
anye ca puṣkaradvīpe prajātāś ca prajeśvarāḥ // LiP_1,46.48

prajāpateś ca rudrasya bhāvāmṛtasukhotkaṭāḥ // LiP_1,46.49

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośe dvīpadvīpeśvarakathanaṃ nāma ṣaṭcatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

āgnīdhraṃ jyeṣṭhadāyādaṃ kāmyaputraṃ mahābalam
priyavrato 'bhyaṣiñcadvai jaṃbūdvīpeśvaraṃ nṛpaḥ // LiP_1,47.1

so 'tīva bhavabhaktaś ca tapasvī taruṇaḥ sadā
bhavārcanarataḥ śrīmān gomāndhīmāndvijarṣabhāḥ // LiP_1,47.2

tasya putrā babhūvuste prajāpatisamā nava
sarve māheśvarāścaiva mahādevaparāyaṇāḥ // LiP_1,47.3

jyeṣṭho nābhir iti khyātas tasya kiṃpuruṣo 'nujaḥ
harivarṣastṛtīyastu caturtho vai tvilāvṛtaḥ // LiP_1,47.4

ramyastu pañcamas tatra hiraṇmān ṣaṣṭha ucyate
kurustu saptamasteṣāṃ bhadrāśvastvaṣṭamaḥ smṛtaḥ // LiP_1,47.5

navamaḥ ketumālastu teṣāṃ deśānnibodhata
nābhestu dakṣiṇaṃ varṣaṃ hemākhyaṃ tu pitā dadau // LiP_1,47.6

hemakūṭaṃ tu yadvarṣaṃ dadau kiṃpuruṣāya saḥ
naiṣadhaṃ yatsmṛtaṃ varṣaṃ haraye tatpitā dadau // LiP_1,47.7

ilāvṛtāya pradadau meruryatra tu madhyamaḥ
nīlācalāśritaṃ varṣaṃ ramyāya pradadau pitā // LiP_1,47.8

śvetaṃ yaduttaraṃ tasmāt pitrā dattaṃ hiraṇmate
yaduttaraṃ śṛṅgavarṣaṃ pitā tatkurave dadau // LiP_1,47.9

varṣaṃ mālyavataṃ cāpi bhadrāśvasya nyavedayat
gandhamādanavarṣaṃ tu ketumālāya dattavān // LiP_1,47.10

ityetāni mahāntīha nava varṣāṇi bhāgaśaḥ
āgnīdhrasteṣu varṣeṣu putrāṃstānabhiṣicya vai // LiP_1,47.11

yathākramaṃ sa dharmātmā tatastu tapasi sthitaḥ
tapasā bhāvitaścaiva svādhyāyaniratastvabhūt // LiP_1,47.12

svādhyāyanirataḥ paścāc chivadhyānaratas tvabhūt
yāni kiṃpuruṣādyāni varṣāṇyaṣṭau śubhāni ca // LiP_1,47.13

teṣāṃ svabhāvataḥ siddhiḥ sukhaprāyā hyayatnataḥ
viparyayo na teṣvasti jarāmṛtyubhayaṃ na ca // LiP_1,47.14

dharmādharmau na teṣvāstāṃ nottamādhamamadhyamāḥ
na teṣvasti yugāvasthā kṣetreṣvaṣṭasu sarvataḥ // LiP_1,47.15

rudrakṣetre mṛtāścaiva jaṅgamāḥ sthāvarās tathā
bhaktāḥ prāsaṃgikāścāpi teṣu kṣetreṣu yānti te // LiP_1,47.16

teṣāṃ hitāya rudreṇa cāṣṭakṣetraṃ vinirmitam
tatra teṣāṃ mahādevaḥ sānnidhyaṃ kurute sadā // LiP_1,47.17

dṛṣṭvā hṛdi mahādevam aṣṭakṣetranivāsinaḥ
sukhinaḥ sarvadā teṣāṃ sa eveha parā gatiḥ // LiP_1,47.18

nābhernisargaṃ vakṣyāmi himāṅke 'sminnibodhata
nābhistvajanayatputraṃ merudevyāṃ mahāmatiḥ // LiP_1,47.19

ṛṣabhaṃ pārthivaśreṣṭhaṃ sarvakṣatrasya pūjitam
ṛṣabhādbharato jajñe vīraḥ putraśatāgrajaḥ // LiP_1,47.20

so 'bhiṣicyātha ṛṣabho bharataṃ putravatsalaḥ
jñānavairāgyamāśritya jitvendriyamahoragān // LiP_1,47.21

sarvātmanātmani sthāpya paramātmānamīśvaram
nagno jaṭī nirāhāraś cīrī dhvāntagato hi saḥ // LiP_1,47.22

nirāśastyaktasaṃdehaḥ śaivamāpa paraṃ padam
himādrerdakṣiṇaṃ varṣaṃ bharatāya nyavedayat // LiP_1,47.23

tasmāttu bhārataṃ varṣaṃ tasya nāmnā vidurbudhāḥ
bharatasyātmajo vidvān sumatirnāma dhārmikaḥ // LiP_1,47.24

babhūva tasmiṃstadrājyaṃ bharataḥ saṃnyaveśayat
putrasaṃkrāmitaśrīko vanaṃ rājā viveśa saḥ // LiP_1,47.25

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bharatavarṣakathanaṃ nāma saptacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

suta uvāca Meru

asya dvīpasya madhye tu merur nāma mahāgiriḥ
nānāratnamayaiḥ śṛṅgaiḥ sthitaḥ sthitimatāṃ varaḥ // LiP_1,48.1

caturaśītisāhasram utsedhena prakīrtitaḥ
praviṣṭaḥ ṣoḍaśādhastād vistṛtaḥ ṣoḍaśaiva tu // LiP_1,48.2

śarāvavat saṃsthitatvād dvātriṃśanmūrdhni vistṛtaḥ
vistārāt triguṇaś cāsya pariṇāho 'numaṇḍalaḥ // LiP_1,48.3

haimīkṛto maheśasya śubhāṅgasparśanena ca
dhattūrapuṣpasaṃkāśaḥ sarvadevaniketanaḥ // LiP_1,48.4

krīḍābhūmiś ca devānām anekāścaryasaṃyutaḥ
lakṣayojana āyāmas tasyaivaṃ tu mahāgireḥ // LiP_1,48.5

tataḥ ṣoḍaśasāhasraṃ yojanāni kṣiteradhaḥ
śeṣaṃ copari viprendrā dharāyāstasya śṛṅgiṇaḥ // LiP_1,48.6

mūlāyāmapramāṇaṃ tu vistārān mūlato gireḥ
ūcurvistāramasyaiva dviguṇaṃ mūlato gireḥ // LiP_1,48.7

pūrvataḥ padmarāgābho dakṣiṇe hemasannibhaḥ
paścime nīlasaṃkāśa uttare vidrumaprabhaḥ // LiP_1,48.8

Amarāvatī

amarāvatī pūrvabhāge nānāprāsādasaṃkulā
nānādevagaṇaiḥ kīrṇā maṇijālasamāvṛtā // LiP_1,48.9

gopurairvividhākārair hemaratnavibhūṣitaiḥ
toraṇair hemacitraistu maṇikḷptaiḥ pathi sthitaiḥ // LiP_1,48.10

saṃlāpālāpakuśalaiḥ sarvābharaṇabhūṣitaiḥ
stanabhāravinamraiś ca madaghūrṇitalocanaiḥ // LiP_1,48.11

strīsahasraiḥ samākīrṇā cāpsarobhiḥ samantataḥ
dīrghikābhirvicitrābhiḥ phullāmbhoruhasaṃkulaiḥ // LiP_1,48.12

hemasopānasaṃyuktair hemasaikatarāśibhiḥ
nīlotpalaiścotpalaiś ca haimaiścāpi sugandhibhiḥ // LiP_1,48.13

evaṃvidhaistaṭākaiś ca nadībhiś ca nadairyutā
virājate purī śubhrā tayāsau parvataḥ śubhaḥ // LiP_1,48.14

other cities at Mt. Meru

tejasvinī nāma purī āgneyyāṃ pāvakasya tu
amarāvatīsamā divyā sarvabhogasamanvitā // LiP_1,48.15

vaivasvatī dakṣiṇe tu yamasya yamināṃ varāḥ
bhavanairāvṛtā divyair jāṃbūnadamayaiḥ śubhaiḥ // LiP_1,48.16

nairṛte kṛṣṇavarṇā ca tathā śuddhavatī śubhā
tādṛśī gandhavantī ca vāyavyāṃ diśi śobhanā // LiP_1,48.17

mahodayā cottare ca aiśānyāṃ tu yaśovatī
parvatasya diganteṣu śobhate divi sarvadā // LiP_1,48.18

brahmaviṣṇumaheśānāṃ tathānyeṣāṃ niketanam
sarvabhogayutaṃ puṇyaṃ dīrghikābhirnagottamam // LiP_1,48.19

siddhairyakṣaistu sampūrṇaṃ gandharvairmunipuṅgavaiḥ
tathānyairvividhākārair bhūtasaṃghaiś caturvidhaiḥ // LiP_1,48.20

girerupari viprendrāḥ śuddhasphaṭikasannibham
sahasrabhaumaṃ vistīrṇaṃ vimānaṃ vāmataḥ sthitam // LiP_1,48.21

tasminmahābhujaḥ śarvaḥ somasūryāgnilocanaḥ
siṃhāsane maṇimaye devyāste ṣaṇmukhena ca // LiP_1,48.22

harestadardhaṃ vistīrṇaṃ vimānaṃ tatra so 'pi ca
padmarāgamayaṃ divyaṃ padmajasya ca dakṣiṇe // LiP_1,48.23

tasmin śakrasya vipulaṃ puraṃ ramyaṃ yamasya ca
somasya varuṇasyātha nirṛteḥ pāvakasya ca // LiP_1,48.24

vāyoścaiva tu rudrasya śarvālayasamantataḥ
teṣāṃ teṣāṃ vimāneṣu divyeṣu vividheṣu ca // LiP_1,48.25

īśānyāmīśvarakṣetre nityārcā ca vyavasthitā
siddheśvaraiś ca bhagavāñ chailādiḥ śiṣyasaṃmataḥ // LiP_1,48.26

sanatkumāraḥ siddhaistu sukhāsīnaḥ sureśvaraḥ
sanakaś ca sanandaś ca sadṛśāś ca sahasraśaḥ // LiP_1,48.27

yogabhūmiḥ kvacittasmin bhogabhūmiḥ kvacitkvacit
bālasūryapratīkāśaṃ vimānaṃ tatra śobhanam // LiP_1,48.28

śailādinaḥ śubhaṃ cāsti tasminnāste gaṇeśvaraḥ
ṣaṇmukhasya gaṇeśasya gaṇānāṃ tu sahasraśaḥ // LiP_1,48.29

suyaśāyāḥ sunetrāyāḥ mātṝṇāṃ madanasya ca
tasya jambūnadī nāma mūlamāveṣṭya saṃsthitā // LiP_1,48.30

tasya dakṣiṇapārśve tu jambūvṛkṣaḥ suśobhanaḥ
atyucchritaḥ suvistīrṇaḥ sarvakālaphalapradaḥ // LiP_1,48.31

Ilāvṛta

meroḥ samantādvistīrṇaṃ śubhaṃ varṣamilāvṛtam
tatra jambūphalāhārāḥ keciccāmṛtabhojanāḥ // LiP_1,48.32

jāṃbūnadasamaprakhyā nānāvarṇāś ca bhoginaḥ
merupādāśrito viprā dvīpo 'yaṃ madhyamaḥ śubhaḥ // LiP_1,48.33

navavarṣānvitaścaiva nadīnadagirīśvaraiḥ
navavarṣaṃ tu vakṣyāmi jaṃbūdvīpaṃ yathātatham // LiP_1,48.34

vistārānmaṇḍalāccaiva yojanaiś ca nibodhata // LiP_1,48.35

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge 'ṣṭacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

śatamekaṃ sahasrāṇāṃ yojanānāṃ sa tu smṛtaḥ
anu dvīpaṃ sahasrāṇāṃ dviguṇaṃ dviguṇottaram // LiP_1,49.1

pañcāśatkoṭivistīrṇā sasamudrā dharā smṛtā
dvīpaiś ca saptabhir yuktā lokālokāvṛtā śubhā // LiP_1,49.2

nīlastathottare meroḥ śvetastasyottare punaḥ
śṛṅgī tasyottare viprās trayaste varṣaparvatāḥ // LiP_1,49.3

jaṭharo devakūṭaś ca pūrvasyāṃ diśi parvatau
niṣadho dakṣiṇe meros tasya dakṣiṇato giriḥ
hemakūṭa iti khyāto himavāṃstasya dakṣiṇe // LiP_1,49.4

meroḥ paścimataścaiva parvatau dvau dharādharau
mālyavāngandhamādaś ca dvāvetāvudagāyatau // LiP_1,49.5

ete parvatarājānaḥ siddhacāraṇasevitāḥ
teṣām antaraviṣkambho navasāhasramekaśaḥ // LiP_1,49.6

idaṃ haimavataṃ varṣaṃ bhārataṃ nāma viśrutam
hemakūṭaṃ paraṃ tasmān nāmnā kiṃpuruṣaṃ smṛtam // LiP_1,49.7

naiṣadhaṃ hemakūṭāttu harivarṣaṃ taducyate
harivarṣātparaṃ caiva meroḥ śubhamilāvṛtam // LiP_1,49.8

ilāvṛtātparaṃ nīlaṃ ramyakaṃ nāma viśrutam
ramyātparataraṃ śvetaṃ vikhyātaṃ taddhiraṇmayam // LiP_1,49.9

hiraṇmayātparaṃ cāpi śṛṅgī caiva kuruḥ smṛtaḥ
dhanuḥsaṃsthe tu vijñeye dve varṣe dakṣiṇottare // LiP_1,49.10

dīrghāṇi tatra catvāri madhyatastadilāvṛtam
meroḥ paścimapūrveṇa dve tu dīrghetare smṛte // LiP_1,49.11

arvāktu niṣadhasyātha vedyardhaṃ cottaraṃ smṛtam
vedyardhe dakṣiṇe trīṇi varṣāṇi trīṇi cottare // LiP_1,49.12

tayormadhye ca vijñeyaṃ merumadhyamilāvṛtam
dakṣiṇena tu nīlasya niṣadhasyottareṇa tu // LiP_1,49.13

udagāyato mahāśailo mālyavānnāma parvataḥ
yojanānāṃ sahasre dve upariṣṭāttu vistṛtaḥ // LiP_1,49.14

āyāmataścatustriṃśat sahasrāṇi prakīrtitaḥ
tasya pratīcyāṃ vijñeyaḥ parvato gandhamādanaḥ // LiP_1,49.15

āyāmataḥ sa vijñeyo mālyavāniva vistṛtaḥ
jambūdvīpasya vistārāt samena tu samantataḥ // LiP_1,49.16

prāgāyatāḥ suparvāṇaḥ ṣaḍete varṣaparvatāḥ
avagāḍhāścobhayataḥ samudrau pūrvapaścimau // LiP_1,49.17

himaprāyastu himavān hemakūṭastu hemavān
taruṇādityasaṃkāśo hairaṇyo niṣadhaḥ smṛtaḥ // LiP_1,49.18

caturvarṇaḥ sasauvarṇo meruścordhvāyataḥ smṛtaḥ
vṛttākṛtiparīṇāhaś caturasraḥ samutthitaḥ // LiP_1,49.19

nīlaś ca vaiḍūryamayaḥ śvetaḥ śuklo hiraṇmayaḥ
mayūrabarhavarṇastu śātakuṃbhas triśṛṅgavān // LiP_1,49.20

evaṃ saṃkṣepataḥ proktāḥ punaḥ śṛṇu girīśvarān
mandaro devakūṭaś ca pūrvasyāṃ diśi parvatau // LiP_1,49.21

kailāso gandhamādaś ca hemavāṃścaiva parvatau
pūrvataś cāyatāvetāv arṇavāntarvyavasthitau // LiP_1,49.22

niṣadhaḥ pāriyātraś ca dvāvetau varaparvatau
yathā pūrvau tathā yāmyāv etau paścimataḥ śritau // LiP_1,49.23

triśṛṅgo jāruciścaiva uttarau varaparvatau
pūrvataś cāyatāvetāv arṇavāntarvyavasthitau // LiP_1,49.24

maryādāparvatān etān aṣṭāvāhurmanīṣiṇaḥ
yo 'sau merurdvijaśreṣṭhāḥ prāṃśuḥ kanakaparvataḥ // LiP_1,49.25

tasya pādāstu catvāraś caturdikṣu nagottamāḥ
yairviṣṭabdhā na calati saptadvīpavatī mahī // LiP_1,49.26

daśayojanasāhasram āyāmas teṣu paṭhyate
pūrve tu mandaro nāma dakṣiṇe gandhamādanaḥ // LiP_1,49.27

vipulaḥ paścime pārśve supārśvaścottare smṛtaḥ
mahāvṛkṣāḥ samutpannāś catvāro dvīpaketavaḥ // LiP_1,49.28

mandarasya gireḥ śṛṅge mahāvṛkṣaḥ saketurāṭ
pralambaśākhāśikharaḥ kadambaś caityapādapaḥ // LiP_1,49.29

dakṣiṇasyāpi śailasya śikhare devasevitā
jambūḥ sadā puṇyaphalā sadā mālyopaśobhitā // LiP_1,49.30

saketur dakṣiṇe dvīpe jambūrlokeṣu viśrutā
vipulasyāpi śailasya paścime ca mahātmanaḥ // LiP_1,49.31

saṃjātaḥ śikhare 'śvatthaḥ sa mahān caityapādapaḥ
supārśvasyottarasyāpi śṛṅge jāto mahādrumaḥ // LiP_1,49.32

nyagrodho vipulaskandho 'nekayojanamaṇḍalaḥ
teṣāṃ caturṇāṃ vakṣyāmi śailendrāṇāṃ yathākramam // LiP_1,49.33

amānuṣyāṇi ramyāṇi sarvakālartukāni ca
manoharāṇi catvāri devakrīḍanakāni ca // LiP_1,49.34

vanāni vai caturdikṣu nāmatastu nibodhata
pūrve caitrarathaṃ nāma dakṣiṇe gandhamādanam // LiP_1,49.35

vaibhrājaṃ paścime vidyād uttare saviturvanam
mitreśvaraṃ tu pūrve tu ṣaṣṭheśvaram ataḥ param // LiP_1,49.36

varyeśvaraṃ paścime tu uttare cāmrakeśvaram
mahāsarāṃsi ca tathā catvāri munipuṅgavāḥ // LiP_1,49.37

yatra krīḍanti munayaḥ parvateṣu vaneṣu ca
aruṇodaṃ saraḥ pūrvaṃ dakṣiṇaṃ mānasaṃ smṛtam // LiP_1,49.38

sitodaṃ paścimasaro mahābhadraṃ tathottaram
śākhasya dakṣiṇe kṣetraṃ viśākhasya ca paścime // LiP_1,49.39

uttare naigameyasya kumārasya ca pūrvataḥ
aruṇodasya pūrveṇa śailendrā nāmataḥ smṛtāḥ // LiP_1,49.40

tāṃstu saṃkṣepato vakṣye na śakyaṃ vistareṇa tu
sitāntaś ca kuraṇḍaś ca kuraraścācalottamaḥ // LiP_1,49.41

vikaro maṇiśailaś ca vṛkṣavāṃścācalottamaḥ
mahānīlo 'tha rucakaḥ sabindurdarduras tathā // LiP_1,49.42

veṇumāṃś ca sameghaś ca niṣadho devaparvataḥ
ityete parvatavarā hy anye ca girayas tathā // LiP_1,49.43

pūrveṇa mandarasyaite siddhāvāsā udāhṛtāḥ
teṣu teṣu girīndreṣu guhāsu ca vaneṣu ca // LiP_1,49.44

rudrakṣetrāṇi divyāni viṣṇornārāyaṇasya ca
saraso mānasasyeha dakṣiṇena mahācalāḥ // LiP_1,49.45

ye kīrtyamānāstānsarvān saṃkṣipya pravadāmyaham
śailaś ca viśirāścaiva śikharaścācalottamaḥ // LiP_1,49.46

ekaśṛṅgo mahāśūlo gajaśailaḥ piśācakaḥ
pañcaśailo 'tha kailāso himavāṃścācalottamaḥ // LiP_1,49.47

ityete devacaritā utkaṭāḥ parvatottamāḥ
teṣu teṣu ca sarveṣu parvateṣu vaneṣu ca // LiP_1,49.48

rudrakṣetrāṇi divyāni sthāpitāni surottamaiḥ
digbhāge dakṣiṇe proktāḥ paścime ca vadāmi vaḥ // LiP_1,49.49

apareṇa sitodaś ca surapaś ca mahābalaḥ
kumudo madhumāṃścaiva hy añjano mukuṭas tathā // LiP_1,49.50

kṛṣṇaś ca pāṇḍuraścaiva sahasraśikharaś ca yaḥ
pārijātaś ca śailendraḥ śrīśṛṅgaścācalottamaḥ // LiP_1,49.51

ityete devacaritā utkaṭāḥ parvatottamāḥ
sarve paścimadigbhāge rudrakṣetrasamanvitāḥ // LiP_1,49.52

mahābhadrasya sarasaś cottare ca mahābalāḥ
ye sthitāḥ kīrtyamānāṃstān saṃkṣipyeha nibodhata // LiP_1,49.53

śaṅkhakūṭo mahāśailo vṛṣabho haṃsaparvataḥ
nāgaś ca kapilaścaiva indraśailaś ca sānumān // LiP_1,49.54

nīlaḥ kaṇṭakaśṛṅgaś ca śataśṛṅgaś ca parvataḥ
puṣpakośaḥ praśailaś ca virajaścācalottamaḥ // LiP_1,49.55

varāhaparvataścaiva mayūraścācalottamaḥ
jārudhiścaiva śailendra eta uttarasaṃsthitāḥ // LiP_1,49.56

teṣu śaileṣu divyeṣu devadevasya śūlinaḥ
asaṃkhyātāni divyāni vimānāni sahasraśaḥ // LiP_1,49.57

eteṣāṃ śailamukhyānām antareṣu yathākramam
santi caivāntaradroṇyaḥ sarāṃsyupavanāni ca // LiP_1,49.58

vasanti devā munayaḥ siddhāś ca śivabhāvitāḥ
kṛtavāsāḥ sapatnīkāḥ prasādātparameṣṭhinaḥ // LiP_1,49.59

lakṣmyādyānāṃ bilvavane kakubhe kaśyapādayaḥ
tathā tālavane proktam indropendroragātmanām // LiP_1,49.60

uduṃbare kardamasya tathānyeṣāṃ mahātmanām
vidyādharāṇāṃ siddhānāṃ puṇye tvāmravane śubhe // LiP_1,49.61

nāgānāṃ siddhasaṃghānāṃ tathā niṃbavane sthitiḥ
sūryasya kiṃśukavane tathā rudragaṇasya ca // LiP_1,49.62

bījapūravane puṇye devācāryo vyavasthitaḥ
kaumude tu vane viṣṇupramukhānāṃ mahātmanām // LiP_1,49.63

sthalapadmavanāntasthanyagrodhe 'śeṣabhoginaḥ
śeṣastvaśeṣajagatāṃ patirāste 'tigarvitaḥ // LiP_1,49.64

sa eva jagatāṃ kālaḥ pātāle ca vyavasthitaḥ
viṣṇorviśvagurormūrtir divyaḥ sākṣāddhalāyudhaḥ // LiP_1,49.65

śayanaṃ devadevasya sa hareḥ kaṅkaṇaṃ vibhoḥ
vane panasavṛkṣāṇāṃ saśukrā dānavādayaḥ // LiP_1,49.66

kinnarairuragāścaiva viśākhakavane sthitāḥ
manoharavane vṛkṣāḥ sarvakoṭisamanvitāḥ // LiP_1,49.67

nandīśvaro gaṇavaraiḥ stūyamāno vyavasthitaḥ
saṃtānakasthalīmadhye sākṣāddevī sarasvatī // LiP_1,49.68

evaṃ saṃkṣepataḥ proktā vaneṣu vanavāsinaḥ
asaṃkhyātā mayāpyatra vaktuṃ no vistareṇa tu // LiP_1,49.69

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekonapañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

śitāntaśikhare śakraḥ pārijātavane śubhe
tasya prācyāṃ kumudādrikūṭo 'sau bahuvistaraḥ // LiP_1,50.1

aṣṭau purāṇyudīrṇāni dānavānāṃ dvijottamāḥ
suvarṇakoṭare puṇye rākṣasānāṃ mahātmanām // LiP_1,50.2

nīlakānāṃ purāṇyāhur aṣṭaṣaṣṭirdvijottamāḥ
mahānīle 'pi śailendre purāṇi daśa pañca ca // LiP_1,50.3

hayānanānāṃ mukhyānāṃ kinnarāṇāṃ ca suvratāḥ
veṇusaudhe mahāśaile vidyādharapuratrayam // LiP_1,50.4

vaikuṇṭhe garuḍaḥ śrīmān karañje nīlalohitaḥ
vasudhāre vasūnāṃ tu nivāsaḥ parikīrtitaḥ // LiP_1,50.5

ratnadhāre girivare saptarṣīṇāṃ mahātmanām
saptasthānāni puṇyāni siddhāvāsayutāni ca // LiP_1,50.6

mahatprajāpateḥ sthānam ekaśṛṅge nagottame
gajaśaile tu durgādyāḥ sumedhe vasavas tathā // LiP_1,50.7

ādityāś ca tathā rudrāḥ kṛtāvāsāstathāśvinau
aśītirdevapuryastu hemakakṣe nagottame // LiP_1,50.8

sunīle rakṣasāṃ vāsāḥ pañcakoṭiśatāni ca
pañcakūṭe purāṇyāsan pañcakoṭipramāṇataḥ // LiP_1,50.9

śataśṛṅge puraśataṃ yakṣāṇāmamitaujasām
tāmrābhe kādraveyāṇāṃ viśākhe tu guhasya vai // LiP_1,50.10

śvetodare muniśreṣṭhāḥ suparṇasya mahātmanaḥ
piśācake kuberasya harikūṭe harergṛham // LiP_1,50.11

kumude kiṃnarāvāsas tv añjane cāraṇālayaḥ
kṛṣṇe gandharvanilayaḥ pāṇḍure purasaptakam // LiP_1,50.12

vidyādharāṇāṃ viprendrā viśvabhogasamanvitam
sahasraśikhare śaile daityānāmugrakarmaṇām // LiP_1,50.13

purāṇāṃ tu sahasrāṇi sapta śakrāriṇāṃ dvijāḥ
mukuṭe pannagāvāsaḥ puṣpaketau munīśvarāḥ // LiP_1,50.14

vaivasvatasya somasya vāyornāgādhipasya ca
takṣake caiva śailendre catvāryāyatanāni ca // LiP_1,50.15

brahmendraviṣṇurudrāṇāṃ guhasya ca mahātmanaḥ
kuberasya ca somasya tathānyeṣāṃ mahātmanām // LiP_1,50.16

santyāyatanamukhyāni maryādāparvateṣvapi
śrīkaṇṭhādriguhāvāsī sarvāvāsaḥ sahomayā // LiP_1,50.17

śrīkaṇṭhasyādhipatyaṃ vai sarvadeveśvarasya ca
aṇḍasyāsya pravṛttistu śrīkaṇṭhena na saṃśayaḥ // LiP_1,50.18

ananteśādayastvevaṃ pratyekaṃ cāṇḍapālakāḥ
cakravartina ityuktās tato vidyeśvarāstviha // LiP_1,50.19

śrīkaṇṭhādhiṣṭhitānyatra sthānāni ca samāsataḥ
maryādāparvateṣvadya śṛṇvantu pravadāmy aham // LiP_1,50.20

śrīkaṇṭhādhiṣṭhitaṃ viśvaṃ carācaramidaṃ jagat
kālāgniśivaparyantaṃ kathaṃ vakṣye savistaram // LiP_1,50.21

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanavinyāsoddeśasthānavarṇanaṃ nāma pañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

devakūṭe girau madhye mahākūṭe suśobhane
hemavaiḍūryamāṇikyanīlagomedakāntibhiḥ // LiP_1,51.1

tathānyairmaṇimukhyaiś ca nirmite nirmale śubhe
śākhāśatasahasrāḍhye sarvadrumavibhūṣite // LiP_1,51.2

campakāśokapuṃnāgavakulāsanamaṇḍite
pārijātakasampūrṇe nānāpakṣigaṇānvite // LiP_1,51.3

naikadhātuśataiścitre vicitrakusumākule
nitambapuṣpasālamben-aikasattvagaṇānvite // LiP_1,51.4

vimalasvādupānīyen-aikaprasravaṇairyute
nirjharaiḥ kusumākīrṇair anekaiś ca vibhūṣite // LiP_1,51.5

puṣpoḍupavahābhiś ca sravantībhir alaṃkṛte
snigdhavarṇaṃ mahāmūlam anekaskandhapādapam // LiP_1,51.6

ramyaṃ hyaviralacchāyaṃ daśayojanamaṇḍalam
tatra bhūtavanaṃ nāma nānābhūtagaṇālayam // LiP_1,51.7

mahādevasya devasya śaṅkarasya mahātmanaḥ
dīptamāyatanaṃ tatra mahāmaṇivibhūṣitam // LiP_1,51.8

hemaprākārasaṃyuktaṃ maṇitoraṇamaṇḍitam
sphāṭikaiś ca vicitraiś ca gopuraiś ca samanvitam // LiP_1,51.9

siṃhāsanairmaṇimayaiḥ śubhāstaraṇasaṃyutaiḥ
kṣitāvitastataḥ samyak śarveṇādhiṣṭhitaiḥ śubhaiḥ // LiP_1,51.10

amlānamālānicitair nānāvarṇair gṛhottamaiḥ
maṇḍapaiḥ suvicitrais tu sphāṭikastambhasaṃyutaiḥ // LiP_1,51.11

saṃyutaṃ sarvabhūtendrair brahmendropendrapūjitaiḥ
varāhagajasiṃharkṣaśārdūlakarabhānanaiḥ // LiP_1,51.12

gṛdhrolūkamukhaiścānyair mṛgoṣṭrājamukhairapi
pramathairvividhaiḥ sthūlair girikūṭopamaiḥ śubhaiḥ // LiP_1,51.13

karālairharikeśaiś ca romaśaiś ca mahābhujaiḥ
nānāvarṇākṛtidharair nānāsaṃsthānasaṃsthitaiḥ // LiP_1,51.14

dīptāsyair dīptacaritair nandīśvaramukhaiḥ śubhaiḥ
brahmendraviṣṇusaṃkāśair aṇimādiguṇānvitaiḥ // LiP_1,51.15

aśūnyamamarairnityaṃ mahāpariṣadais tathā
tatra bhūtapaterdevāḥ pūjāṃ nityaṃ prayuñjate // LiP_1,51.16

jharjharaiḥ śaṅkhapaṭahair bherīḍiṇḍimagomukhaiḥ
lalitāvasitodgītair vṛttavalgitagarjitaiḥ // LiP_1,51.17

pūjito vai mahādevaḥ pramathaiḥ pramatheśvaraḥ
siddharṣidevagandharvair brahmaṇā ca mahātmanā // LiP_1,51.18

upendrapramukhaiścānyaiḥ pūjitastatra śaṃkaraḥ
vibhaktacāruśikharaṃ yatra tacchaṅkhavarcasam // LiP_1,51.19

Kailāsa

kailāso yakṣarājasya kuberasya mahātmanaḥ
nivāsaḥ koṭiyakṣāṇāṃ tathānyeṣāṃ mahātmanām // LiP_1,51.20

tatrāpi devadevasya bhavasyāyatanaṃ mahat
tasminnāyatane somaḥ sadāste sagaṇo haraḥ // LiP_1,51.21

yatra mandākinī nāma nalinī vipulodakā
suvarṇamaṇisopānā kuberaśikhare śubhe // LiP_1,51.22

jāṃbūnadamayaiḥ padmair gandhasparśaguṇānvitaiḥ
nīlavaiḍūryapatraiś ca gandhopetairmahotpalaiḥ // LiP_1,51.23

tathā kumudaṣaṇḍaiś ca mahāpadmair alaṃkṛtā
yakṣagandharvanārībhir apsarobhiś ca sevitā // LiP_1,51.24

devadānavagandharvair yakṣarākṣasakinnaraiḥ
upaspṛṣṭajalā puṇyā nadī mandākinī śubhā // LiP_1,51.25

tasyāścottarapārśve tu bhavasyāyatanaṃ śubham
vaiḍūryamaṇisampannaṃ tatrāste śaṅkaro 'vyayaḥ // LiP_1,51.26

dvijāḥ kanakanandāyās tīre vai prāci dakṣiṇe
vanaṃ dvijasahasrāḍhyaṃ mṛgapakṣisamākulam // LiP_1,51.27

tatrāpi sagaṇaḥ sāmbaḥ krīḍate 'drisame gṛhe
nandāyāḥ paścime tīre kiṃcid vai dakṣiṇāśrite // LiP_1,51.28

puraṃ rudrapurī nāma nānāprāsādasaṃkulam
tatrāpi śatadhā kṛtvā hy ātmānaṃ cāmbayā saha // LiP_1,51.29

krīḍate sagaṇaḥ sāmbas tacchivālayam ucyate
evaṃ śatasahasrāṇi śarvasyāyatanāni tu // LiP_1,51.30

pratidvīpe muniśreṣṭhāḥ parvateṣu vaneṣu ca
nadīnadataṭākānāṃ tīreṣvarṇavasaṃdhiṣu // LiP_1,51.31

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekapañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

nadyaś ca bahavaḥ proktāḥ sadā bahujalāḥ śubhāḥ
sarovarebhyaḥ sambhūtās tv asaṃkhyātā dvijottamāḥ // LiP_1,52.1

prāṅmukhā dakṣiṇāsyāstu cottaraprabhavāḥ śubhāḥ
paścimāgrāḥ pavitrāś ca prativarṣaṃ prakīrtitāḥ // LiP_1,52.2

ākāśāṃbhonidhir yo 'sau soma ityabhidhīyate
ādhāraḥ sarvabhūtānāṃ devānāmamṛtākaraḥ // LiP_1,52.3

asmātpravṛttā puṇyodā nadī tvākāśagāminī
saptamenānilapathā pravṛttā cāmṛtodakā // LiP_1,52.4

sā jyotīṃṣyanuvartantī jyotirgaṇaniṣevitā
tārākoṭisahasrāṇāṃ nabhasaś ca samāyutā // LiP_1,52.5

parivartatyaharaho yathā somastathaiva sā
catvāryaśītiś ca tathā sahasrāṇāṃ samucchritaḥ // LiP_1,52.6

yojanānāṃ mahāmeruḥ śrīkaṇṭhākrīḍakomalaḥ
tatrāsīno yataḥ śarvaḥ sāmbaḥ saha gaṇeśvaraiḥ // LiP_1,52.7

krīḍate suciraṃ kālaṃ tasmātpuṇyajalā śivā
giriṃ meruṃ nadī puṇyā sā prayāti pradakṣiṇam // LiP_1,52.8

vibhajyamānasalilā sā javenānilena ca
merorantarakūṭeṣu nipapāta caturṣvapi // LiP_1,52.9

samantātsamatikramya sarvādrīnpravibhāgaśaḥ
niyogāddevadevasya praviṣṭā sā mahārṇavam // LiP_1,52.10

asyā vinirgatā nadyaḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ
sarvadvīpādrivarṣeṣu bahavaḥ parikīrtitāḥ // LiP_1,52.11

kṣudranadyastvasaṃkhyātā gaṅgā yadgāṅgatāmbarāt
ketumāle narāḥ kālāḥ sarve panasabhojanāḥ // LiP_1,52.12

striyaścotpalavarṇābhā jīvitaṃ cāyutaṃ smṛtam
bhadrāśve śuklavarṇāś ca striyaścandrāṃśusaṃnibhāḥ // LiP_1,52.13

kālāmrabhojanāḥ sarve nirātaṅkā ratipriyāḥ
daśavarṣasahasrāṇi jīvanti śivabhāvitāḥ // LiP_1,52.14

hiraṇmayā ivātyartham īśvarārpitacetasaḥ
tathā ramaṇake jīvā nyagrodhaphalabhojanāḥ // LiP_1,52.15

daśavarṣasahasrāṇi śatāni daśapañca ca
jīvanti śuklāste sarve śivadhyānaparāyaṇāḥ // LiP_1,52.16

hairaṇmayā mahābhāgā hiraṇmayavanāśrayāḥ
ekādaśa sahasrāṇi śatāni daśapañca ca // LiP_1,52.17

varṣāṇāṃ tatra jīvanti aśvatthāśanajīvanāḥ
hairaṇmayā ivātyartham īśvarārpitamānasāḥ // LiP_1,52.18

kuruvarṣe tu kuravaḥ svargalokāt paricyutāḥ
sarve maithunajātāś ca kṣīriṇaḥ kṣīrabhojanāḥ // LiP_1,52.19

anyonyamanuraktāś ca cakravākasadharmiṇaḥ
anāmayā hyaśokāś ca nityaṃ sukhaniṣeviṇaḥ // LiP_1,52.20

trayodaśasahasrāṇi śatāni daśapañca ca
jīvanti te mahāvīryā na cānyastrīniṣeviṇaḥ // LiP_1,52.21

sahaiva maraṇaṃ teṣāṃ kurūṇāṃ svargavāsinām
hṛṣṭānāṃ supravṛddhānāṃ sarvānnāmṛtabhojinām // LiP_1,52.22

sadā tu candrakāntānāṃ sadā yauvanaśālinām
śyāmāṅgānāṃ sadā sarvabhūṣaṇāspadadehinām // LiP_1,52.23

jaṃbūdvīpe tu tatrāpi kuruvarṣaṃ suśobhanam
tatra candraprabhaṃ śambhor vimānaṃ candramaulinaḥ // LiP_1,52.24

varṣe tu bhārate martyāḥ puṇyāḥ karmavaśāyuṣaḥ
śatāyuṣaḥ samākhyātā nānāvarṇālpadehinaḥ // LiP_1,52.25

nānādevārcane yuktā nānākarmaphalāśinaḥ
nānājñānārthasampannā durbalāścālpabhoginaḥ // LiP_1,52.26

indradvīpe tathā kecit tathaiva ca kaseruke
tāmradvīpaṃ gatāḥ kecit keciddeśaṃ gabhastimat // LiP_1,52.27

nāgadvīpaṃ tathā saumyaṃ gāndharvaṃ vāruṇaṃ gatāḥ
kecinmlecchāḥ pulindāś ca nānājātisamudbhavāḥ // LiP_1,52.28

pūrve kirātāstasyānte paścime yavanāḥ smṛtāḥ
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā madhye śūdrāś ca sarvaśaḥ // LiP_1,52.29

ijyāyuddhavaṇijyābhir vartayanto vyavasthitāḥ
teṣāṃ saṃvyavahāro 'yaṃ vartate 'tra parasparam // LiP_1,52.30

dharmārthakāmasaṃyukto varṇānāṃ tu svakarmasu
saṃkalpaścābhimānaś ca āśramāṇāṃ yathāvidhi // LiP_1,52.31

iha svargāpavargārthaṃ pravṛttiryatra mānuṣī
teṣāṃ ca yugakarmāṇi nānyatra munipuṅgavāḥ // LiP_1,52.32

daśavarṣasahasrāṇi sthitiḥ kiṃpuruṣe nṛṇām
suvarṇavarṇāś ca narāḥ striyaścāpsarasopamāḥ // LiP_1,52.33

anāmayā hyaśokāś ca sarve te śivabhāvitāḥ
śuddhasattvāś ca hemābhāḥ sadārāḥ plakṣabhojanāḥ // LiP_1,52.34

mahārajatasaṃkāśā harivarṣe 'pi mānavāḥ
devalokāccyutāḥ sarve devākārāś ca sarvaśaḥ // LiP_1,52.35

haraṃ yajanti sarveśaṃ pibantīkṣurasaṃ śubham
na jarā bādhate tena na ca jīryanti te narāḥ // LiP_1,52.36

daśavarṣasahasrāṇi tatra jīvanti mānavāḥ
madhyamaṃ yanmayā proktaṃ nāmnā varṣamilāvṛtam // LiP_1,52.37

na tatra sūryastapati na te jīryanti mānavāḥ
candrasūryau na nakṣatraṃ na prakāśam ilāvṛte // LiP_1,52.38

padmaprabhāḥ padmamukhāḥ padmapattranibhekṣaṇāḥ
padmapattrasugandhāś ca jāyante bhavabhāvitāḥ // LiP_1,52.39

jambūphalarasāhārā aniṣpandāḥ sugandhinaḥ
devalokāgatāstatra jāyante hyajarāmarāḥ // LiP_1,52.40

trayodaśasahasrāṇi varṣāṇāṃ te narottamāḥ
āyuḥpramāṇaṃ jīvanti varṣe divye tvilāvṛte // LiP_1,52.41

jaṃbūphalarasaṃ pītvā na jarā bādhate tvimān
na kṣudhā na klamaścāpi na jano mṛtyumāṃs tathā // LiP_1,52.42

tatra jāmbūnadaṃ nāma kanakaṃ devabhūṣaṇam
indragopapratīkāśaṃ jāyate bhāsvaraṃ tu tat // LiP_1,52.43

evaṃ mayā samākhyātā navavarṣānuvartinaḥ
varṇāyurbhojanādyāni saṃkṣipya na tu vistarāt // LiP_1,52.44

hemakūṭe tu gandharvā vijñeyāścāpsarogaṇāḥ
sarve nāgāś ca niṣadhe śeṣavāsukitakṣakāḥ // LiP_1,52.45

mahābalās trayastriṃśad ramante yājñikāḥ surāḥ
nīle tu vaiḍūryamaye siddhā brahmarṣayo 'malāḥ // LiP_1,52.46

daityānāṃ dānavānāṃ ca śvetaḥ parvata ucyate
śṛṅgavān parvataścaiva pitṝṇāṃ nilayaḥ sadā // LiP_1,52.47

himavān yakṣamukhyānāṃ bhūtānām īśvarasya ca
sarvādriṣu mahādevo hariṇā brahmaṇāṃbayā // LiP_1,52.48

nandinā ca gaṇaiścaiva varṣeṣu ca vaneṣu ca
nīlaśvetatriśṛṅge ca bhagavānnīlalohitaḥ // LiP_1,52.49

siddhairdevaiś ca pitṛbhir dṛṣṭo nityaṃ viśeṣataḥ
nīlaś ca vaiḍūryamayaḥ śvetaḥ śuklo hiraṇmayaḥ // LiP_1,52.50

mayūrabarhavarṇastu śātakuṃbhas triśṛṅgavān
ete parvatarājāno jaṃbūdvīpe vyavasthitāḥ // LiP_1,52.51

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośasvabhāvavarṇanaṃ nāma dvipañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

plakṣadvīpādidvīpeṣu sapta saptasu parvatāḥ
ṛjvāyatāḥ pratidiśaṃ niviṣṭā varṣaparvatāḥ // LiP_1,53.1

plakṣadvīpe tu vakṣyāmi sapta divyān mahācalān
gomedako 'tra prathamo dvitīyaścāndra ucyate // LiP_1,53.2

tṛtīyo nārado nāma caturtho dundubhiḥ smṛtaḥ
pañcamaḥ somako nāma sumanāḥ ṣaṣṭha ucyate // LiP_1,53.3

sa eva vaibhavaḥ prokto vaibhrājaḥ saptamaḥ smṛtaḥ
saptaite girayaḥ proktāḥ plakṣadvīpe viśeṣataḥ // LiP_1,53.4

sapta vai śālmalidvīpe tāṃstu vakṣyāmyanukramāt
kumudaścottamaścaiva parvataś ca balāhakaḥ // LiP_1,53.5

droṇaḥ kaṅkaś ca mahiṣaḥ kakudmān saptamaḥ smṛtaḥ
kuśadvīpe tu saptaiva dvīpāś ca kulaparvatāḥ // LiP_1,53.6

tāṃstu saṃkṣepato vakṣye nāmamātreṇa vai kramāt
vidrumaḥ prathamaḥ prokto dvitīyo hemaparvataḥ // LiP_1,53.7

tṛtīyo dyutimānnāma caturthaḥ puṣpitaḥ smṛtaḥ
kuśeśayaḥ pañcamastu ṣaṣṭho harigiriḥ smṛtaḥ // LiP_1,53.8

saptamo mandaraḥ śrīmān mahādevaniketanam
mandā iti hyapāṃ nāma mandaro dhāraṇād apām // LiP_1,53.9

tatra sākṣādvṛṣāṅkastu viśveśo vimalaḥ śivaḥ
somaḥ sanandī bhagavān āste hemagṛhottame // LiP_1,53.10

tapasā toṣitaḥ pūrvaṃ mandareṇa maheśvaraḥ
avimukte mahākṣetre lebhe sa paramaṃ varam // LiP_1,53.11

prārthitaś ca mahādevo nivāsārthaṃ sahāṃbayā
avimuktādupāgamya cakre vāsaṃ sa mandare // LiP_1,53.12

sanandī sagaṇaḥ somas tenāsau tanna muñcati
krauñcadvīpe tu sapteha krauñcādyāḥ kulaparvatāḥ // LiP_1,53.13

krauñco vāmanakaḥ paścāt tṛtīyaścāndhakārakaḥ
andhakārātparaścāpi divāvṛnnāma parvataḥ // LiP_1,53.14

divāvṛtaḥ paraścāpi vivindo girirucyate
vivindātparataścāpi puṇḍarīko mahāgiriḥ // LiP_1,53.15

puṇḍarīkātparaścāpi procyate dundubhisvanaḥ
ete ratnamayāḥ sapta krauñcadvīpasya parvatāḥ // LiP_1,53.16

śākadvīpe ca girayaḥ sapta tāṃstu nibodhata
udayo raivataścāpi śyāmako munisattamāḥ // LiP_1,53.17

rājataśca giriḥ śrīmān āṃbikeyaḥ suśobhanaḥ
āṃbikeyātparo ramyaḥ sarvauṣadhisamanvitaḥ // LiP_1,53.18

tathaiva kesarītyukto yato vāyuḥ prajāyate
puṣkare parvataḥ śrīmān eka eva mahāśilaḥ // LiP_1,53.19

citrairmaṇimayaiḥ kūṭaiḥ śilājālaiḥ samucchritaiḥ
dvīpasya tasya pūrvārdhe citrasānusthito mahān // LiP_1,53.20

yojanānāṃ sahasrāṇi ūrdhvaṃ pañcāśaducchritaḥ
adhaścaiva catustriṃśat sahasrāṇi mahācalaḥ // LiP_1,53.21

dvīpasyārdhe parikṣiptaḥ parvato mānasottaraḥ
sthito velāsamīpe tu navacandra ivoditaḥ // LiP_1,53.22

yojanānāṃ sahasrāṇi ūrdhvaṃ pañcāśaducchritaḥ
tāvadeva tu vistīrṇaḥ pārśvataḥ parimaṇḍalaḥ // LiP_1,53.23

sa eva dvīpapaścārdhe mānasaḥ pṛthivīdharaḥ
eka eva mahāsānuḥ saṃniveśāddvidhā kṛtaḥ // LiP_1,53.24

tasmindvīpe smṛtau dvau tu puṇyau janapadau śubhau
rājatau mānasasyātha parvatasyānumaṇḍalau // LiP_1,53.25

mahāvītaṃ tu yadvarṣaṃ bāhyato mānasasya tu
tasyaivābhyantaro yastu dhātakīkhaṇḍa ucyate // LiP_1,53.26

svādūdakenodadhinā puṣkaraḥ parivāritaḥ
puṣkaradvīpavistāravistīrṇo 'sau samantataḥ // LiP_1,53.27

vistārānmaṇḍalāccaiva puṣkarasya samena tu
evaṃ dvīpāḥ samudraistu saptasaptabhir āvṛtāḥ // LiP_1,53.28

dvīpasyānantaro yastu samudraḥ saptamastu vai
evaṃ dvīpasamudrāṇāṃ vṛddhirjñeyā parasparam // LiP_1,53.29

pareṇa puṣkarasyātha anuvṛtya sthito mahān
svādūdakasamudrastu samantātpariveṣṭya ca // LiP_1,53.30

pareṇa tasya mahatī dṛśyate lokasaṃsthitiḥ
kāñcanī dviguṇā bhūmiḥ sarvā caikaśilopamā // LiP_1,53.31

tasyāḥ pareṇa śailastu maryādāpāramaṇḍalaḥ
prakāśaścāprakāśaś ca lokālokaḥ sa ucyate // LiP_1,53.32

dṛśyādṛśyagirir yāvat tāvadeṣā dharā dvijāḥ
yojanānāṃ sahasrāṇi daśa tasyocchrayaḥ smṛtaḥ // LiP_1,53.33

tāvāṃś ca vistarastasya lokālokamahāgireḥ
arvācīne tu tasyārdhe caranti raviraśmayaḥ // LiP_1,53.34

parārdhe tu tamo nityaṃ lokālokastataḥ smṛtaḥ
evaṃ saṃkṣepataḥ prokto bhūrlokasya ca vistaraḥ // LiP_1,53.35

ā bhānorvai bhuvaḥ svastu ā dhruvānmunisattamāḥ
āvahādyā niviṣṭāstu vāyorvai sapta nemayaḥ // LiP_1,53.36

āvahaḥ pravahaścaiva tataścānuvahas tathā
saṃvaho vivahaścātha tataścordhvaṃ parāvahaḥ // LiP_1,53.37

dvijāḥ parivahaśceti vāyorvai sapta nemayaḥ
balāhakās tathā bhānuś candro nakṣatrarāśayaḥ // LiP_1,53.38

grahāṇi ṛṣayaḥ sapta dhruvo viprāḥ kramādiha
yojanānāṃ mahīpṛṣṭhād ūrdhvaṃ pañcadaśa ā dhruvāt // LiP_1,53.39

niyutānyekaniyutaṃ bhūpṛṣṭhādbhānumaṇḍalam
rathaḥ ṣoḍaśasāhasro bhāskarasya tathopari // LiP_1,53.40

caturaśītisāhasro meruścopari bhūtalāt
koṭiyojanamākramya maharloko dhruvāddhruvaḥ // LiP_1,53.41

janaloko maharlokāt tathā koṭidvayaṃ dvijāḥ
janalokāttapolokaś catasraḥ koṭayo mataḥ // LiP_1,53.42

prājāpatyādbrahmalokaḥ koṭiṣaṭkaṃ visṛjya tu
puṇyalokāstu saptaite hy aṇḍe 'sminkathitā dvijāḥ // LiP_1,53.43

adhaḥ saptatalānāṃ tu narakāṇāṃ hi koṭayaḥ
māyāntāścaiva ghorādyā aṣṭāviṃśatireva tu // LiP_1,53.44

pāpinasteṣu pacyante svasvakarmānurūpataḥ
avīcyantāni sarvāṇi rauravādyāni teṣu ca // LiP_1,53.45

pratyekaṃ pañcakānyāhur narakāṇi viśeṣataḥ
aṇḍamādau mayā proktam aṇḍasyāvaraṇāni ca // LiP_1,53.46

hiraṇyagarbhasargaś ca prasaṃgādbahuvistarāt
aṇḍānāmīdṛśānāṃ tu koṭyo jñeyāḥ sahasraśaḥ // LiP_1,53.47

sarvagatvāt pradhānasya tiryag ūrdhvam adhas tathā
aṇḍeṣveteṣu sarveṣu bhuvanāni caturdaśa // LiP_1,53.48

pratyaṇḍaṃ dvijaśārdūlās teṣāṃ heturmaheśvaraḥ
aṇḍeṣu cāṇḍabāhyeṣu tathāṇḍāvaraṇeṣu ca // LiP_1,53.49

tamo 'nte ca tamaḥpāre cāṣṭamūrtirvyavasthitaḥ
asyātmano maheśasya mahādevasya dhīmataḥ // LiP_1,53.50

adehinas tvaho deham akhilaṃ paramātmanaḥ
asyāṣṭamūrteḥ śarvasya śivasya gṛhamedhinaḥ // LiP_1,53.51

gṛhiṇī prakṛtirdivyā prajāś ca mahadādayaḥ
paśavaḥ kiṅkarāstasya sarve dehābhimāninaḥ // LiP_1,53.52

ādyantahīno bhagavān anantaḥ pumānpradhānapramukhāś ca sapta
pradhānamūrtistvatha ṣoḍaśāṅgo maheśvaraścāṣṭatanuḥ sa eva // LiP_1,53.53

ājñābalāttasya dharā sthiteha dharādharā vāridharāḥ samudrāḥ
jyotirgaṇaḥ śakramukhāḥ surāś ca vaimānikāḥ sthāvarajaṅgamāś ca // LiP_1,53.54

dṛṣṭvā yakṣaṃ lakṣaṇairhīnamīśaṃ dṛṣṭvā sendrāste kimetattviheti
yakṣaṃ gatvā niścayātpāvakādyāḥ śaktikṣīṇāścābhavan yattato 'pi // LiP_1,53.55

dagdhuṃ tṛṇaṃ vāpi samakṣamasya yakṣasya vahnirna śaśāka viprāḥ
vāyustṛṇaṃ cālayituṃ tathānye svānsvānprabhāvān sakalāmarendrāḥ // LiP_1,53.56

tadā svayaṃ vṛtraripuḥ surendraiḥ sureśvaraḥ sarvasamṛddhihetuḥ
sureśvaraṃ yakṣamuvāca ko vā bhavānitītthaṃ sa kutūhalātmā // LiP_1,53.57

tadā hyadṛśyaṃ gata eva yakṣas tadāṃbikā haimavatī śubhāsyā
umā śubhairābharaṇairanekaiḥ suśobhamānā tvanu cāvirāsīt // LiP_1,53.58

tāṃ śakramukhyā bahuśobhamānām umāmajāṃ haimavatīmapṛcchan /*

kimetadīśe bahuśobhamāne vāṃbike yakṣavapuścakāsti // LiP_1,53.59

niśamya tadyakṣamumāmbikāha tvagocaraśceti surāḥ saśakrāḥ /*

praṇemurenāṃ mṛgarājagāminīmumāmajāṃ lohitaśuklakṛṣṇām // LiP_1,53.60

saṃbhāvitā sā sakalāmarendraiḥ sarvapravṛttistu surāsurāṇām
ahaṃ purāsaṃ prakṛtiś ca puṃso yakṣasya cājñāvaśagetyathāha // LiP_1,53.61

tasmāddvijāḥ sarvamajasya tasya niyogataścāṇḍamabhūdajādvai
ajaś ca aṇḍādakhilaṃ ca tasmāj jyotirgaṇairlokamajātmakaṃ tat // LiP_1,53.62

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośavinyāsanirṇayo nāma tripañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

jyotirgaṇapracāraṃ vai saṃkṣipyāṇḍe bravīmyaham
devakṣetrāṇi cālokya grahacāraprasiddhaye // LiP_1,54.1

mānasopari māhendrī prācyāṃ meroḥ purī sthitā
dakṣiṇe bhānuputrasya varuṇasya ca vāruṇī // LiP_1,54.2

saumye somasya vipulā tāsu digdevatāḥ sthitāḥ
amarāvatī saṃyamanī sukhā caiva vibhā kramāt // LiP_1,54.3

lokapālopariṣṭāt tu sarvato dakṣiṇāyane
kāṣṭhāṃ gatasya sūryasya gatir yā tāṃ nibodhata // LiP_1,54.4

dakṣiṇaprakrame bhānuḥ kṣipteṣuriva dhāvati
jyotiṣāṃ cakramādāya satataṃ parigacchati // LiP_1,54.5

purāntago yadā bhānuḥ śakrasya bhavati prabhuḥ
sarvaiḥ sāyamanaiḥ sauro hy udayo dṛśyate dvijāḥ // LiP_1,54.6

sa eva sukhavatyāṃ tu niśāntasthaḥ pradṛśyate
astameti punaḥ sūryo vibhāyāṃ viśvadṛg vibhuḥ // LiP_1,54.7

mayā prokto 'marāvatyāṃ yathāsau vāritaskaraḥ
tathā saṃyamanīṃ prāpya sukhāṃ caiva vibhāṃ khagaḥ // LiP_1,54.8

yadāparāhṇastvāgneyyāṃ pūrvāhṇo nairṛte dvijāḥ
tadā tvapararātraś ca vāyubhāge sudāruṇaḥ // LiP_1,54.9

īśānyāṃ pūrvarātrastu gatireṣā ca sarvataḥ
evaṃ puṣkaramadhye tu yadā sarpati vāripaḥ // LiP_1,54.10

triṃśāṃśakaṃ tu medinyāṃ muhūrtenaiva gacchati
yojanānāṃ muhūrtasya imāṃ saṃkhyāṃ nibodhata // LiP_1,54.11

pūrṇā śatasahasrāṇām ekatriṃśattu sā smṛtā
pañcāśacca tathānyāni sahasrāṇyadhikāni tu // LiP_1,54.12

mauhūrtikī gatirhyeṣā bhāskarasya mahātmanaḥ
etena gatiyogena yadā kāṣṭhāṃ tu dakṣiṇām // LiP_1,54.13

paryapṛcchet pataṅgo 'pi saumyāśāṃ cottare 'hani
madhye tu puṣkarasyātha bhramate dakṣiṇāyane // LiP_1,54.14

mānasottaraśaile tu mahātejā vibhāvasuḥ
maṇḍalānāṃ śataṃ pūrṇaṃ tadaśītyadhikaṃ vibhuḥ // LiP_1,54.15

bāhyaṃ cābhyantaraṃ proktam uttarāyaṇadakṣiṇe
pratyahaṃ carate tāni sūryo vai maṇḍalāni tu // LiP_1,54.16

kulālacakraparyanto yathā śīghraṃ pravartate
dakṣiṇaprakrame devas tathā śīghraṃ pravartate // LiP_1,54.17

tasmātprakṛṣṭāṃ bhūmiṃ tu kālenālpena gacchati
sūryo dvādaśabhiḥ śīghraṃ muhūrtairdakṣiṇāyane // LiP_1,54.18

trayodaśārdhamṛkṣāṇām ahnā tu carate raviḥ
muhūrtaistāvadṛkṣāṇi naktamaṣṭādaśaiścaran // LiP_1,54.19

kulālacakramadhyaṃ tu yathā mandaṃ prasarpati
tathodagayane sūryaḥ sarpate mandavikramaḥ // LiP_1,54.20

tasmāddīrgheṇa kālena bhūmimalpāṃ tu gacchati
sa ratho dhiṣṭhito bhānor ādityairmunibhis tathā // LiP_1,54.21

gandharvairapsarobhiś ca grāmaṇīsarparākṣasaiḥ
pradīpayan sahasrāṃśur agrataḥ pṛṣṭhato 'pyadhaḥ // LiP_1,54.22

ūrdhvataś ca karaṃ tyaktvā sabhāṃ brāhmīmanuttamām
aṃbhobhir munibhistyaktaiḥ saṃdhyāyāṃ tu niśācarān // LiP_1,54.23

hatvā hatvā tu samprāptān brāhmaṇaiścarate raviḥ
aṣṭādaśa muhūrtaṃ tu uttarāyaṇapaścimam // LiP_1,54.24

aharbhavati taccāpi carate mandavikramaḥ
trayodaśārdham ṛkṣāṇi naktaṃ dvādaśabhī raviḥ
muhūrtais tāvad ṛkṣāṇi divāṣṭādaśabhiścaran // LiP_1,54.25

tato mandataraṃ nābhyāṃ cakraṃ bhramati vai yathā
mṛtpiṇḍa iva madhyastho dhruvo bhramati vai tathā // LiP_1,54.26

triṃśanmuhūrtair evāhur ahorātraṃ purāvidaḥ
ubhayoḥ kāṣṭhayormadhye bhramato maṇḍalāni tu // LiP_1,54.27

kulālacakranābhistu yathā tatraiva vartate
auttānapādo bhramati grahaiḥ sārdhaṃ grahāgraṇīḥ // LiP_1,54.28

gaṇo munijyotiṣāṃ tu manasā tasya sarpati
adhiṣṭhitaḥ punastena bhānustvādāya tiṣṭhati // LiP_1,54.29

Sonne-Regen-Kreislauf

kiraṇaiḥ sarvatastoyaṃ devo vai sasamīraṇaḥ
auttānapādasya sadā dhruvatvaṃ vai prasādataḥ // LiP_1,54.30

viṣṇorauttānapādena cāptaṃ tātasya hetunā
āpaḥ pītāstu sūryeṇa kramante śaśinaḥ kramāt // LiP_1,54.31

niśākarānnisravante jīmūtānpratyapaḥ kramāt
vṛndaṃ jalamucāṃ caiva śvasanenābhitāḍitam // LiP_1,54.32

kṣmāyāṃ sṛṣṭiṃ visṛjate 'bhāsayattena bhāskaraḥ
toyasya nāsti vai nāśaḥ tadaiva parivartate // LiP_1,54.33

hitāya sarvajantūnāṃ gatiḥ śarveṇa nirmitā
bhūrbhuvaḥ svas tathā hyāpo hy annaṃ cāmṛtameva ca // LiP_1,54.34

prāṇā vai jagatāmāpo bhūtāni bhuvanāni ca
bahunātra kimuktena carācaramidaṃ jagat // LiP_1,54.35

apāṃ śivasya bhagavān ādhipatye vyavasthitaḥ
apāṃ tvadhipatirdevo bhava ityeva kīrtitaḥ // LiP_1,54.36

bhavātmakaṃ jagatsarvam iti kiṃ ceha cādbhutam
nārāyaṇatvaṃ devasya hareścādbhiḥ kṛtaṃ vibhoḥ
jagatāmālayo viṣṇus tv āpastasyālayāni tu // LiP_1,54.37

dandahyamāneṣu carācareṣu godhūmabhūtās tvathaniṣkramanti
yā yā ūrdhvaṃ māruteneritā vai tāstāstvabhrāṇyagninā vāyunā ca // LiP_1,54.38

ato dhūmāgnivātānāṃ saṃyogastvabhramucyate
vārīṇi varṣatītyabhram abhrasyeśaḥ sahasradṛk // LiP_1,54.39

yajñadhūmodbhavaṃ cāpi dvijānāṃ hitakṛtsadā
dāvāgnidhūmasambhūtam abhraṃ vanahitaṃ smṛtam // LiP_1,54.40

mṛtadhūmodbhavaṃ tvabhram aśubhāya bhaviṣyati
abhicārāgnidhūmotthaṃ bhūtanāśāya vai dvijāḥ // LiP_1,54.41

evaṃ dhūmaviśeṣeṇa jagatāṃ vai hitāhitam
tasmādācchādayeddhūmam abhicārakṛtaṃ naraḥ // LiP_1,54.42

anāchādya dvijaḥ kuryād dhūmaṃ yaścābhicārikam
evamuddiśya lokasya kṣayakṛcca bhaviṣyati // LiP_1,54.43

apāṃ nidhānaṃ jīmūtāḥ ṣaṇmāsāniha suvratāḥ
varṣayantyeva jagatāṃ hitāya pavanājñayā // LiP_1,54.44

stanitaṃ ceha vāyavyaṃ vaidyutaṃ pāvakodbhavam
tridhā teṣāmihotpattir abhrāṇāṃ munipuṅgavāḥ // LiP_1,54.45

na bhraśyanti yato 'bhrāṇi mehanānmegha ucyate
kāṣṭhāvāhāś ca vairiñcyāḥ pakṣāścaiva pṛthagvidhāḥ // LiP_1,54.46

ājyānāṃ kāṣṭhasaṃyogād agnerdhūmaḥ pravartitaḥ
dvitīyānāṃ ca saṃbhūtir viriñcocchvāsavāyunā // LiP_1,54.47

bhūbhṛtāṃ tvatha pakṣaistu maghavaccheditaistataḥ
vāhneyāstvatha jīmūtās tv āvahasthānagāḥ śubhāḥ // LiP_1,54.48

viriñcocchvāsajāḥ sarve pravahaskandhajāstataḥ
pakṣajāḥ puṣkarādyāś ca varṣanti ca yadā jalam // LiP_1,54.49

mūkāḥ saśabdaduṣṭāśās tv etaiḥ kṛtyaṃ yathākramam
kṣāmavṛṣṭipradā dīrghakālaṃ śītasamīriṇaḥ // LiP_1,54.50

jīvakāś ca tathā kṣīṇā vidyuddhvanivivarjitāḥ
tiṣṭhantyākrośamātre tu dharāpṛṣṭhāditastataḥ // LiP_1,54.51

ardhakrośe tu sarve vai jīmūtā girivāsinaḥ
meghā yojanamātraṃ tu sādhyatvād bahutoyadāḥ // LiP_1,54.52

dharāpṛṣṭhāddvijāḥ kṣmāyāṃ vidyudguṇasamanvitāḥ
teṣāṃ teṣāṃ vṛṣṭisargaṃ tredhā kathitamatra tu // LiP_1,54.53

pakṣajāḥ kalpajāḥ sarve parvatānāṃ mahattamāḥ
kalpānte te ca varṣanti rātrau nāśāya śāradāḥ // LiP_1,54.54

pakṣajāḥ puṣkarādyāś ca varṣanti ca yadā jalam
tadārṇavamabhūtsarvaṃ tatra śete niśīśvaraḥ // LiP_1,54.55

āgneyānāṃ śvāsajānāṃ pakṣajānāṃ dvijarṣabhāḥ
jaladānāṃ sadā dhūmo hy āpyāyana iti smṛtaḥ // LiP_1,54.56

pauṇḍrāstu vṛṣṭayaḥ sarvā vaidyutāḥ śītaśasyadāḥ
puṇḍradeśeṣu patitā nāgānāṃ śīkarā himāḥ // LiP_1,54.57

gāṅgā gaṅgāmbusambhūtā parjanyena parāvahaiḥ
nagānāṃ ca nadīnāṃ ca diggajānāṃ samākulam // LiP_1,54.58

meghānāṃ ca pṛthagbhūtaṃ jalaṃ prāyādagādagam
parāvaho yaḥ śvasanaś cānayatyambikāgurum // LiP_1,54.59

menāpatimatikramya vṛṣṭiśeṣaṃ dvijāḥ param
abhyeti bhārate varṣe tv aparāntavivṛddhaye // LiP_1,54.60

vṛṣṭayaḥ kathitā hyadya dvidhā vastu vivṛddhaye
sasyadvayasya saṃkṣepāt prabravīmi yathāmati // LiP_1,54.61

sraṣṭā bhānurmahātejā vṛṣṭīnāṃ viśvadṛg vibhuḥ
so 'pi sākṣāddvijaśreṣṭhāś ceśānaḥ paramaḥ śivaḥ // LiP_1,54.62

sa eva tejastvojastu balaṃ viprā yaśaḥ svayam
cakṣuḥ śrotraṃ mano mṛtyur ātmā manyur vidig diśaḥ // LiP_1,54.63

satyaṃ ṛtaṃ tathā vāyur aṃbaraṃ khacaraś ca saḥ
lokapālo harirbrahmā rudraḥ sākṣānmaheśvaraḥ // LiP_1,54.64

sahasrakiraṇaḥ śrīmān aṣṭahastaḥ sumaṅgalaḥ
ardhanārivapuḥ sākṣāt trinetras tridaśādhipaḥ // LiP_1,54.65

asyaiveha prasādāttu vṛṣṭirnānābhavaddvijāḥ
sahasraguṇamutsraṣṭum ādatte kiraṇairjalam // LiP_1,54.66

jalasya nāśo vṛddhirvā nāstyevāsya vicārataḥ
dhruveṇādhiṣṭhito vāyur vṛṣṭiṃ saṃharate punaḥ // LiP_1,54.67

grahān niḥsṛtya sūryāt tu kṛtsne nakṣatramaṇḍale
cārasyānte viśatyarke dhruveṇa samadhiṣṭhitā // LiP_1,54.68

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge jyotiścakre sūryagatyādikathanaṃ nāma catuḥpañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca chariot of Sūrya

sauraṃ saṃkṣepato vakṣye rathaṃ śaśina eva ca
grahāṇām itareṣāṃ ca yathā gacchati cāmbupaḥ // LiP_1,55.1

saurastu brahmaṇā sṛṣṭo rathastvarthavaśena saḥ
saṃvatsarasyāvayavaiḥ kalpitaś ca dvijarṣabhāḥ // LiP_1,55.2

trinābhinā tu cakreṇa pañcāreṇa samanvitaḥ
sauvarṇaḥ sarvadevānām āvāso bhāskarasya tu // LiP_1,55.3

navayojanasāhasro vistārāyāmataḥ smṛtaḥ
dviguṇo 'pi rathopasthād īṣādaṇḍaḥ pramāṇataḥ // LiP_1,55.4

asaṅgaistu hayairyukto yataścakraṃ tataḥ sthitaiḥ
vājinastasya vai sapta chandobhir nirmitāstu te // LiP_1,55.5

cakrapakṣe nibaddhāstu dhruve cākṣaḥ samarpitaḥ
sahāśvacakro bhramate sahākṣo bhramate dhruvaḥ // LiP_1,55.6

akṣaḥ sahaikacakreṇa bhramate 'sau dhruveritaḥ
prerako jyotiṣāṃ dhīmān dhruvo vai vātaraśmibhiḥ // LiP_1,55.7

yugākṣakoṭisambaddhau dvau raśmī syandanasya tu
dhruveṇa bhramate raśminibaddhaḥ sa yugākṣayoḥ // LiP_1,55.8

bhramato maṇḍalāni syuḥ khecarasya rathasya tu
yugākṣakoṭī te tasya dakṣiṇe syandanasya hi // LiP_1,55.9

dhruveṇa pragṛhīte vai vicakrāśve ca rajjubhiḥ
bhramantamanugacchanti dhruvaṃ raśmī ca tāvubhau // LiP_1,55.10

yugākṣakoṭistvetasya vātormisyandanasya tu
kīle saktā yathā rajjur bhramate sarvatodiśam // LiP_1,55.11

bhrāmyatastasya raśmī tu maṇḍaleṣūttarāyaṇe
vardhete dakṣiṇe caiva bhramatā maṇḍalāni tu // LiP_1,55.12

ākṛṣyete yadā te vai dhruveṇādhiṣṭhite tadā
ābhyantarasthaḥ sūryo 'tha bhramate maṇḍalāni tu // LiP_1,55.13

aśītimaṇḍalaśataṃ kāṣṭhayorantaraṃ dvayoḥ
dhruveṇa mucyamānābhyāṃ raśmibhyāṃ punareva tu // LiP_1,55.14

tathaiva bāhyataḥ sūryo bhramate maṇḍalāni tu
udveṣṭayan sa vegena maṇḍalāni tu gacchati // LiP_1,55.15

devāścaiva tathā nityaṃ munayaś ca divāniśam
yajanti satataṃ devaṃ bhāskaraṃ bhavamīśvaram // LiP_1,55.16

saratho 'dhiṣṭhito devair ādityairmunibhis tathā
gandharvairapsarobhiś ca grāmaṇīsarparākṣasaiḥ // LiP_1,55.17

ete vasanti vai sūrye dvau dvau māsau krameṇa tu
āpyāyayanti cādityaṃ tejobhir bhāskaraṃ śivam // LiP_1,55.18

grathitaiḥ svairvacobhistu stuvanti munayo ravim
gandharvāpsarasaścaiva nṛtyageyairupāsate // LiP_1,55.19

grāmaṇīyakṣabhūtāni kurvate 'bhīṣusaṃgraham
sarpā vahanti vai sūryaṃ yātudhānā anuyānti ca // LiP_1,55.20

vālakhilyā nayantyastaṃ parivāryodayādravim
ityete vai vasantīha dvau dvau māsau divākare // LiP_1,55.21

madhuś ca mādhavaścaiva śukraś ca śucireva ca
nabhonabhasyau viprendrā iṣaścorjastathaiva ca // LiP_1,55.22

sahaḥsahasyau ca tathā tapasyaś ca tapaḥ punaḥ
ete dvādaśa māsāstu varṣaṃ vai mānuṣaṃ dvijāḥ // LiP_1,55.23

vāsantikas tathā graiṣmaḥ śubho vai vārṣikas tathā
śāradaś ca himaścaiva śaiśira ṛtavaḥ smṛtāḥ // LiP_1,55.24

dhātāryamātha mitraś ca varuṇaścendra eva ca
vivasvāṃścaiva pūṣā ca parjanyo 'ṃśur bhagas tathā // LiP_1,55.25

tvaṣṭā viṣṇuḥ pulastyaś ca pulahaścātrireva ca
vasiṣṭhaścāṅgirāścaiva bhṛgurbuddhimatāṃ varaḥ // LiP_1,55.26

bhāradvājo gautamaś ca kaśyapaś ca kratus tathā
jamadagniḥ kauśikaś ca vāsukiḥ kaṅkaṇīkaraḥ // LiP_1,55.27

takṣakaś ca tathā nāga elāpatras tathā dvijāḥ
śaṅkhapālas tathā cānyas tv airāvata iti smṛtaḥ // LiP_1,55.28

dhanañjayo mahāpadmas tathā karkoṭakaḥ smṛtaḥ
kambalo 'śvataraścaiva tumbururnāradas tathā // LiP_1,55.29

hāhā hūhūrmuniśreṣṭhā viśvāvasuranuttamaḥ
ugraseno 'tha surucir anyaścaiva parāvasuḥ // LiP_1,55.30

citraseno mahātejāś corṇāyuścaiva suvratāḥ
dhṛtarāṣṭraḥ sūryavarcā devī sākṣāt kṛtasthalā // LiP_1,55.31

śubhānanā śubhaśroṇir divyā vai puñjikasthalā
menakā sahajanyā ca pramlocātha śucismitā // LiP_1,55.32

anumlocā ghṛtācī ca viśvācī corvaśī tathā
pūrvacittiriti khyātā devī sākṣāttilottamā // LiP_1,55.33

raṃbhā cāmbhojavadanā rathakṛd grāmaṇīḥ śubhaḥ
rathaujā rathacitraś ca subāhurvai rathasvanaḥ // LiP_1,55.34

varuṇaś ca tathaivānyaḥ suṣeṇaḥ senajicchubhaḥ
tārkṣyaścāriṣṭanemiś ca kṣatajit satyajittathā // LiP_1,55.35

rakṣohetiḥ prahetiś ca pauruṣeyo vadhas tathā
sarpo vyāghraḥ punaścāpo vāto vidyuddivākaraḥ // LiP_1,55.36

brahmopetaś ca rakṣendro yajñopetastathaiva ca
ete devādayaḥ sarve vasantyarke krameṇa tu // LiP_1,55.37

sthānābhimānino hyete gaṇā dvādaśa saptakāḥ
dhātrādiviṣṇuparyantā devā dvādaśa kīrtitāḥ // LiP_1,55.38

ādityaṃ paramaṃ bhānuṃ bhābhirāpyāyayanti te
pulastyādyāḥ kauśikāntā munayo munisattamāḥ // LiP_1,55.39

dvādaśaiva stavairbhānuṃ stuvanti ca yathākramam
nāgāścāśvatarāntāstu vāsukipramukhāḥ śubhāḥ // LiP_1,55.40

dvādaśaiva mahādevaṃ vahantyevaṃ yathākramam
krameṇa sūryavarcāntās tumburupramukhāmbupam // LiP_1,55.41

gītairenamupāsante gandharvā dvādaśottamāḥ
kṛtasthalādyā raṃbhāntā divyāścāpsaraso ravim // LiP_1,55.42

tāṇḍavaiḥ sarasaiḥ sarvāś copāsante yathākramam
divyāḥ satyajidantāś ca grāmaṇyo rathakṛnmukhāḥ // LiP_1,55.43

dvādaśāsya krameṇaiva kurvate 'bhīṣusaṃgraham
prayānti yajñopetāntā rakṣohetimukhāḥ saha // LiP_1,55.44

sāyudhā dvādaśaivaite rākṣasāśca yathākramam
dhātāryamā pulastyaś ca pulahaś ca prajāpatiḥ // LiP_1,55.45

urago vāsukiścaiva kaṅkaṇīkaś ca tāvubhau
tumburur nāradaścaiva gandharvau gāyatāṃ varau // LiP_1,55.46

kṛtasthalāpsarāścaiva tathā vai puñjikasthalā
grāmaṇī rathakṛccaiva rathaujāścaiva tāvubhau // LiP_1,55.47

rakṣohetiḥ prahetiś ca yātudhānāvudāhṛtau
madhumādhavayoreṣa gaṇo vasati bhāskare // LiP_1,55.48

vasanti grīṣmakau māsau mitraś ca varuṇaś ca ha
ṛṣiratrirvasiṣṭhaś ca takṣako nāga eva ca // LiP_1,55.49

menakā sahajanyā ca gandharvau ca hāhāhūhūḥ
subāhunāmā grāmaṇyau rathacitraś ca tāvubhau // LiP_1,55.50

pauruṣeyo vadhaścaiva yātudhānāvudāhṛtau
ete vasanti vai sūrye māsayoḥ śuciśukrayoḥ // LiP_1,55.51

tataḥ sūrye punaścānyā nivasantīha devatāḥ
indraścaiva vivasvāṃś ca aṅgirā bhṛgureva ca // LiP_1,55.52

elāpatras tathā sarpaḥ śaṅkhapālaś ca tāvubhau
viśvāvasūgrasenau ca varuṇaś ca rathasvanaḥ // LiP_1,55.53

pramlocā caiva vikhyātā anumlocā ca te ubhe
yātudhānās tathā sarpo vyāghraścaiva tu tāvubhau // LiP_1,55.54

nabhonabhasyayoreṣa gaṇo vasati bhāskare
parjanyaścaiva pūṣā ca bharadvājo 'tha gautamaḥ // LiP_1,55.55

dhanañjaya irāvāṃś ca suruciḥ saparāvasuḥ
ghṛtācī cāpsaraḥśreṣṭhā viśvācī cātiśobhanā // LiP_1,55.56

senajicca suṣeṇaś ca senānīr grāmaṇīś ca tau
āpo vātaś ca tāvetau yātudhānāvubhau smṛtau // LiP_1,55.57

vasantyete tu vai sūrye māsa ūrja iṣe ca ha
haimantikau tu dvau māsau vasanti ca divākare // LiP_1,55.58

aṃśurbhagaś ca dvāvetau kaśyapaś ca kratuḥ saha
bhujaṅgaś ca mahāpadmaḥ sarpaḥ karkoṭakas tathā // LiP_1,55.59

citrasenaś ca gandharva ūrṇāyuścaiva tāvubhau
urvaśī pūrvacittiś ca tathaivāpsarasāvubhe // LiP_1,55.60

tārkṣyaścāriṣṭanemiś ca senānīr grāmaṇīś ca tau
vidyuddivākaraścobhau yātudhānāvudāhṛtau // LiP_1,55.61

sahe caiva sahasye ca vasantyete divākare
tataḥ śaiśirayoścāpi māsayor nivasanti vai // LiP_1,55.62

tvaṣṭā viṣṇurjamadagnir viśvāmitrastathaiva ca
kādraveyau tathā nāgau kambalāśvatarāvubhau // LiP_1,55.63

dhṛtarāṣṭraḥ sagandharvaḥ sūryavarcāstathaiva ca
tilottamāpsarāścaiva devī raṃbhā manoharā // LiP_1,55.64

rathajitsatyajiccaiva grāmaṇyau lokaviśrutau
brahmopetas tathā rakṣo yajñopetaś ca yaḥ smṛtaḥ // LiP_1,55.65

ete devā vasantyarke dvau dvau māsau krameṇa tu
sthānābhimānino hyete gaṇā dvādaśa saptakāḥ // LiP_1,55.66

sūryamāpyāyayantyete tejasā teja uttamam
grathitaiḥ svairvacobhistu stuvanti munayo ravim // LiP_1,55.67

gandharvāpsarasaścaiva nṛtyageyairupāsate
grāmaṇīyakṣabhūtāni kurvate 'bhīṣusaṃgraham // LiP_1,55.68

sarpā vahanti vai sūryaṃ yātudhānā anuyānti vai
vālakhilyā nayantyastaṃ parivāryodayādravim // LiP_1,55.69

eteṣāmeva devānāṃ yathā tejo yathā tapaḥ
yathāyogaṃ yathāmantraṃ yathādharmaṃ yathābalam // LiP_1,55.70

tathā tapatyasau sūryas teṣāmiddhastu tejasā
ityete vai vasantīha dvau dvau māsau divākare // LiP_1,55.71

ṛṣayo devagandharvapannagāpsarasāṃ gaṇāḥ
grāmaṇyaś ca tathā yakṣā yātudhānāś ca mukhyataḥ // LiP_1,55.72

ete tapanti varṣanti bhānti vānti sṛjanti ca
bhūtānāmaśubhaṃ karma vyapohantīha kīrtitāḥ // LiP_1,55.73

mānavānāṃ śubhaṃ hyete haranti ca durātmanām
duritaṃ supracārāṇāṃ vyapohanti kvacit kvacit // LiP_1,55.74

vimāne ca sthitā divye kāmage vātaraṃhasi
ete sahaiva sūryeṇa bhramanti divasānugāḥ // LiP_1,55.75

varṣantaś ca tapantaś ca hlādayantaś ca vai dvijāḥ
gopāyantīha bhūtāni sarvāṇi dyāmanukṣayāt // LiP_1,55.76

sthānābhimāninām etat sthānaṃ manvantareṣu vai
atītānāgatānāṃ vai vartante sāṃprataṃ ca ye // LiP_1,55.77

ete vasanti vai sūrye saptakāste caturdaśa
caturdaśasu sarveṣu gaṇā manvantareṣviha // LiP_1,55.78

saṃkṣepādvistarāccaiva yathāvṛttaṃ yathāśrutam
kathitaṃ muniśārdūlā devadevasya dhīmataḥ // LiP_1,55.79

ete devā vasantyarke dvau dvau māsau krameṇa tu
sthānābhimānino hyete gaṇā dvādaśa saptakāḥ // LiP_1,55.80

ityeṣa ekacakreṇa sūryastūrṇaṃ rathena tu
haritairakṣarairaśvaiḥ sarpate 'sau divākaraḥ // LiP_1,55.81

ahorātraṃ rathenāsāv ekacakreṇa tu bhraman
saptadvīpasamudrāṅgāṃ saptabhiḥ sarpate divi // LiP_1,55.82

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge sūryarathanirṇayo nāma pañcapañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

vīthyāśrayāṇi carati nakṣatrāṇi niśākaraḥ
tricakrobhayato 'śvaś ca vijñeyastasya vai rathaḥ // LiP_1,56.1

śatāraiś ca tribhiścakrair yuktaḥ śuklairhayottamaiḥ
daśabhistvakṛśair divyair asaṃgais tair manojavaiḥ // LiP_1,56.2

rathenānena devaiś ca pitṛbhiścaiva gacchati
somo hyambumayair gobhiḥ śuklaiḥ śuklagabhastimān // LiP_1,56.3

kramate śuklapakṣādau bhāskarātparamāsthitaḥ
āpūryate parasyāntaḥ satataṃ divasakramāt // LiP_1,56.4

devaiḥ pītaṃ kṣaye somam āpyāyayati nityaśaḥ
pītaṃ pañcadaśāhaṃ tu raśminaikena bhāskaraḥ // LiP_1,56.5

āpūrayan suṣumnena bhāgaṃ bhāgamanukramāt
ityeṣā sūryavīryeṇa candrasyāpyāyitā tanuḥ // LiP_1,56.6

sa paurṇamāsyāṃ dṛśyeta śuklaḥ sampūrṇamaṇḍalaḥ
evamāpyāyitaṃ somaṃ śuklapakṣe dinakramāt // LiP_1,56.7

tato dvitīyāprabhṛti bahulasya caturdaśīm
pibantyambumayaṃ devā madhu saumyaṃ sudhāmṛtam // LiP_1,56.8

saṃbhṛtaṃ tvardhamāsena hy amṛtaṃ sūryatejasā
pānārthamamṛtaṃ somaṃ paurṇamāsyāmupāsate // LiP_1,56.9

ekarātriṃ surāḥ sarve pitṛbhistvṛṣibhiḥ saha
somasya kṛṣṇapakṣādau bhāskarābhimukhasya ca // LiP_1,56.10

prakṣīyante parasyāntaḥ pīyamānāḥ kalāḥ kramāt
trayastriṃśacchatāścaiva trayastriṃśattathaiva ca // LiP_1,56.11

trayastriṃśatsahasrāṇi devāḥ somaṃ pibanti vai
evaṃ dinakramātpīte vibudhaistu niśākare // LiP_1,56.12

pītvārdhamāsaṃ gacchanti amāvāsyāṃ surottamāḥ
pitaraścopatiṣṭhanti amāvāsyāṃ niśākaram // LiP_1,56.13

tataḥ pañcadaśe bhāge kiṃcicchiṣṭe kalātmake
aparāhṇe pitṛgaṇā jaghanyaṃ paryupāsate // LiP_1,56.14

pibanti dvikalaṃ kālaṃ śiṣṭā tasya kalā tu yā
nisṛtaṃ tadamāvāsyāṃ gabhastibhyaḥ svadhāmṛtam // LiP_1,56.15

māsatṛptimavāpyāgryāṃ pītvā gacchanti te 'mṛtam
pitṛbhiḥ pīyamānasya pañcadaśyāṃ kalā tu yā // LiP_1,56.16

yāvattu kṣīyate tasya bhāgaḥ pañcadaśastu saḥ
amāvāsyāṃ tatastasyā antarā pūryate punaḥ // LiP_1,56.17

vṛddhikṣayau vai pakṣādau ṣoḍaśyāṃ śaśinaḥ smṛtau
evaṃ sūryanimittaiṣā pakṣavṛddhirniśākare // LiP_1,56.18

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge somavarṇanaṃ nāma ṣaṭpañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca chariots of other planets

aṣṭabhiś ca hayairyuktaḥ somaputrasya vai rathaḥ
vāritejomayaścātha piśaṅgaiścaiva śobhanaiḥ // LiP_1,57.1

daśabhiścākṛśairaśvair nānāvarṇai rathaḥ smṛtaḥ
śukrasya kṣmāmayairyukto daityācāryasya dhīmataḥ // LiP_1,57.2

aṣṭāśvaścātha bhaumasya ratho haimaḥ suśobhanaḥ
jīvasya haimaścāṣṭāśvo mandasyāyasanirmitaḥ // LiP_1,57.3

ratha āpomayairaśvair daśabhistu sitetaraiḥ
svarbhānorbhāskarāreś ca tathā cāṣṭahayaḥ smṛtaḥ // LiP_1,57.4

sarve dhruvanibaddhā vai grahāste vātaraśmibhiḥ
etena bhrāmyamāṇāś ca yathāyogaṃ vrajanti vai // LiP_1,57.5

yāvantyaścaiva tārāś ca tāvantaścaiva raśmayaḥ
sarve dhruvanibaddhāś ca bhramanto bhrāmayanti tam // LiP_1,57.6

alātacakravadyānti vātacakreritāni tu
yasmādvahati jyotīṃṣi pravahastena sa smṛtaḥ // LiP_1,57.7

nakṣatrasūryāś ca tathā grahatārāgaṇaiḥ saha
unmukhābhimukhāḥ sarve cakrabhūtāḥ śritā divi // LiP_1,57.8

dhruveṇādhiṣṭhitāścaiva dhruvameva pradakṣiṇam
prayānti ceśvaraṃ draṣṭuṃ meḍhībhūtaṃ dhruvaṃ divi // LiP_1,57.9

navayojanasāhasro viṣkambhaḥ savituḥ smṛtaḥ
triguṇastasya vistāro maṇḍalasya pramāṇataḥ // LiP_1,57.10

dviguṇaḥ sūryavistārād vistāraḥ śaśinaḥ smṛtaḥ
tulyastayostu svarbhānur bhūtvādhastātprasarpati // LiP_1,57.11

uddhṛtya pṛthivīchāyāṃ nirmitāṃ maṇḍalākṛtim
svarbhānostu bṛhatsthānaṃ tṛtīyaṃ yat tamomayam // LiP_1,57.12

candrasya ṣoḍaśo bhāgo bhārgavasya vidhīyate
viṣkambhānmaṇḍalāccaiva yojanācca pramāṇataḥ // LiP_1,57.13

bhārgavātpādahīnastu vijñeyo vai bṛhaspatiḥ
pādahīnau vakrasaurī tathāyāmapramāṇataḥ // LiP_1,57.14

vistārānmaṇḍalāccaiva pādahīnastayorbudhaḥ
tārānakṣatrarūpāṇi vapuṣmantīha yāni vai // LiP_1,57.15

budhena tāni tulyāni vistārānmaṇḍalādapi
prāyaśaścandrayogīni vidyādṛkṣāṇi tattvavit // LiP_1,57.16

tārānakṣatrarūpāṇi hīnāni tu parasparam
śatāni pañca catvāri trīṇi dve caiva yojane // LiP_1,57.17

sarvopari nikṛṣṭāni tārakāmaṇḍalāni tu
yojanadvayamātrāṇi tebhyo hrasvaṃ na vidyate // LiP_1,57.18

upariṣṭāttrayasteṣāṃ grahā ye dūrasarpiṇaḥ
sauro 'ṅgirāś ca vakraś ca jñeyā mandavicāriṇaḥ // LiP_1,57.19

tebhyo 'dhastāttu catvāraḥ punaranye mahāgrahāḥ
sūryaḥ somo budhaścaiva bhārgavaścaiva śīghragāḥ // LiP_1,57.20

tāvantyastārakāḥ koṭyo yāvantyṛkṣāṇi sarvaśaḥ
dhruvāt tu niyamāccaiṣām ṛkṣamārge vyavasthitiḥ // LiP_1,57.21

saptāśvasyaiva sūryasya nīcoccatvamanukramāt
uttarāyaṇamārgastho yadā parvasu candramāḥ // LiP_1,57.22

uccatvāddṛśyate śīghraṃ nātivyaktairgabhastibhiḥ
tadā dakṣiṇamārgastho nīcāṃ vīthimupāśritaḥ // LiP_1,57.23

bhūmirekhāvṛtaḥ sūryaḥ paurṇimāvāsyayos tadā
dadṛśe ca yathākālaṃ śīghramastamupaiti ca // LiP_1,57.24

tasmāduttaramārgastho hy amāvāsyāṃ niśākaraḥ
dadṛśe dakṣiṇe mārge niyamāddṛśyate na ca // LiP_1,57.25

jyotiṣāṃ gatiyogena sūryasya tamasā vṛtaḥ
samānakālāstamayau viṣuvatsu samodayau // LiP_1,57.26

uttarāsu ca vīthīṣu vyantarāstamanodayau
paurṇimāvāsyayor jñeyau jyotiścakrānuvartinau // LiP_1,57.27

dakṣiṇāyanamārgastho yadā carati raśmivān
grahāṇāṃ caiva sarveṣāṃ sūryo 'dhastāt prasarpati // LiP_1,57.28

vistīrṇaṃ maṇḍalaṃ kṛtvā tasyordhvaṃ carate śaśī
nakṣatramaṇḍalaṃ kṛtsnaṃ somādūrdhvaṃ prasarpati // LiP_1,57.29

nakṣatrebhyo budhaścordhvaṃ budhādūrdhvaṃ tu bhārgavaḥ
vakrastu bhārgavādūrdhvaṃ vakrād ūrdhvaṃ bṛhaspatiḥ // LiP_1,57.30

tasmācchanaiścaraścordhvaṃ tasmātsaptarṣimaṇḍalam
ṛṣīṇāṃ caiva saptānāṃ dhruvasyordhvaṃ vyavasthitiḥ // LiP_1,57.31

taṃ viṣṇulokaṃ paramaṃ jñātvā mucyeta kilbiṣāt
dviguṇeṣu sahasreṣu yojanānāṃ śateṣu ca // LiP_1,57.32

grahanakṣatratārāsu upariṣṭādyathākramam
grahāś ca candrasūryau ca yutau divyena tejasā // LiP_1,57.33

nityamṛkṣeṣu yujyante gacchanto 'harniśaṃ kramāt
grahanakṣatrasūryās te nīcoccaṛjusaṃsthitāḥ // LiP_1,57.34

samāgame ca bhede ca paśyanti yugapatprajāḥ
ṛtavaḥ ṣaṭ smṛtāḥ sarve samāgacchanti pañcadhā // LiP_1,57.35

parasparāsthitā hyete yujyante ca parasparam
asaṃkareṇa vijñeyas teṣāṃ yogastu vai budhaiḥ // LiP_1,57.36

evaṃ saṃkṣipya kathitaṃ grahāṇāṃ gamanaṃ dvijāḥ
bhāskarapramukhānāṃ ca yathādṛṣṭaṃ yathāśrutam // LiP_1,57.37

grahādhipatye bhagavān brahmaṇā padmayoninā
abhiṣiktaḥ sahasrāṃśū rudreṇa tu yathā guhaḥ // LiP_1,57.38

tasmādgrahārcanā kāryā agnau codyaṃ yathāvidhi
ādityagrahapīḍāyāṃ sadbhiḥ kāryārthasiddhaye // LiP_1,57.39

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge jyotiścakre grahacārakathanaṃ nāma saptapañcāśattamo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

abhyaṣiñcatkathaṃ brahmā cādhipatye prajāpatiḥ
devadaityamukhān sarvān sarvātmā vada sāṃpratam // LiP_1,58.1

sūta uvāca

grahādhipatye bhagavān abhyaṣiñcaddivākaram
ṛkṣāṇāmoṣadhīnāṃ ca somaṃ brahmā prajāpatiḥ // LiP_1,58.2

apāṃ ca varuṇaṃ devaṃ dhanānāṃ yakṣapuṅgavam
ādityānāṃ tathā viṣṇuṃ vasūnāṃ pāvakaṃ tathā // LiP_1,58.3

prajāpatīnāṃ dakṣaṃ ca marutāṃ śakrameva ca
daityānāṃ dānavānāṃ ca prahlādaṃ daityapuṅgavam // LiP_1,58.4

dharmaṃ pitṝṇām adhipaṃ nirṛtiṃ piśitāśinām
rudraṃ paśūnāṃ bhūtānāṃ nandinaṃ gaṇanāyakam // LiP_1,58.5

vīrāṇāṃ vīrabhadraṃ ca piśācānāṃ bhayaṃkaram
mātṝṇāṃ caiva cāmuṇḍāṃ sarvadevanamaskṛtām // LiP_1,58.6

rudrāṇāṃ devadeveśaṃ nīlalohitamīśvaram
vighnānāṃ vyomajaṃ devaṃ gajāsyaṃ tu vināyakam // LiP_1,58.7

strīṇāṃ devīmumāṃ devīṃ vacasāṃ ca sarasvatīm
viṣṇuṃ māyāvināṃ caiva svātmānaṃ jagatāṃ tathā // LiP_1,58.8

himavantaṃ girīṇāṃ tu nadīnāṃ caiva jāhnavīm
samudrāṇāṃ ca sarveṣām adhipaṃ payasāṃ nidhim // LiP_1,58.9

vṛkṣāṇāṃ caiva cāśvatthaṃ plakṣaṃ ca prapitāmahaḥ // LiP_1,58.10

gandharvavidyādharakinnarāṇām īśaṃ punaś citrarathaṃ cakāra
nāgādhipaṃ vāsukimugravīryaṃ sarpādhipaṃ takṣakamugravīryam // LiP_1,58.11

digvāraṇānāmadhipaṃ cakāra gajendram airāvatam ugravīryam /*

suparṇamīśaṃ patatāmathāśvarājānamuccaiḥśravasaṃ cakāra // LiP_1,58.12

siṃhaṃ mṛgāṇāṃ vṛṣabhaṃ gavāṃ ca mṛgādhipānāṃ śarabhaṃ cakāra
senādhipānāṃ guhamaprameyaṃ śrutismṛtīnāṃ lakulīśamīśam // LiP_1,58.13

abhyaṣiñcatsudharmāṇaṃ tathā śaṅkhapadaṃ diśām
ketumantaṃ krameṇaiva hemaromāṇameva ca // LiP_1,58.14

pṛthivyāṃ pṛthumīśānaṃ sarveṣāṃ tu maheśvaram
caturmūrtiṣu sarvajñaṃ śaṅkaraṃ vṛṣabhadhvajam // LiP_1,58.15

prasādādbhagavāñchambhoś cābhyaṣiñcadyathākramam
purābhiṣicya puṇyātmā rarāja bhuvaneśvaraḥ // LiP_1,58.16

etadvo vistareṇaiva kathitaṃ munipuṅgavāḥ
abhiṣiktāstatastvete viśiṣṭā viśvayoninā // LiP_1,58.17

iti śrīliṅgamahāpurāṇe sūryādyabhiṣekakathanaṃ nāmāṣṭapañcāśattamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

etacchrutvā tu munayaḥ punastaṃ saṃśayānvitāḥ
papracchuruttaraṃ bhūyas tadā te romaharṣaṇam // LiP_1,59.1

ṛṣaya ūcuḥ

yadetaduktaṃ bhavatā sūteha vadatāṃ vara
etadvistarato brūhi jyotiṣāṃ ca vinirṇayam // LiP_1,59.2

śrutvā tu vacanaṃ teṣāṃ tadā sūtaḥ samāhitaḥ
uvāca paramaṃ vākyaṃ teṣāṃ saṃśayanirṇaye // LiP_1,59.3

asminnarthe mahāprājñair yaduktaṃ śāntabuddhibhiḥ
etadvo 'haṃ pravakṣyāmi sūryacandramasorgatim // LiP_1,59.4

fire-water-circle

yathā devagṛhāṇīha sūryacandrādayo grahāḥ
ataḥ paraṃ tu trividham agnervakṣye samudbhavam // LiP_1,59.5

divyasya bhautikasyāgner atho 'gneḥ pārthivasya ca
vyuṣṭāyāṃ tu rajanyāṃ ca brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ // LiP_1,59.6

avyākṛtamidaṃ tvāsīn naiśena tamasā vṛtam
caturbhāgāvaśiṣṭe 'smin loke naṣṭe viśeṣataḥ // LiP_1,59.7

svayaṃbhūrbhagavāṃstatra lokasarvārthasādhakaḥ
khadyotavatsa vyacarad āvirbhāvacikīrṣayā // LiP_1,59.8

so 'gniṃ sṛṣṭvātha lokādau pṛthivījalasaṃśritaḥ
saṃhṛtya tatprakāśārthaṃ tridhā vyabhajadīśvaraḥ // LiP_1,59.9

pavano yastu loke 'smin pārthivo vahnirucyate
yaścāsau lokādau sūrye śuciragnistu sa smṛtaḥ // LiP_1,59.10

vaidyuto 'bjastu vijñeyas teṣāṃ vakṣye tu lakṣaṇam
vaidyuto jāṭharaḥ sauro vārigarbhāstrayo 'gnayaḥ // LiP_1,59.11

tasmādapaḥ pibansūryo gobhir dīpyatyasau vibhuḥ
jale cābjaḥ samāviṣṭo nādbhir agniḥ praśāmyati // LiP_1,59.12

mānavānāṃ ca kukṣistho nāgniḥ śāmyati pāvakaḥ
arciṣmānpavanaḥ so 'gnir niṣprabho jāṭharaḥ smṛtaḥ // LiP_1,59.13

yaścāyaṃ maṇḍalī śuklī nirūṣmā samprajāyate
prabhā saurī tu pādena hy astaṃ yāte divākare // LiP_1,59.14

agnimāviśate rātrau tasmāddūrātprakāśate
udyantaṃ ca punaḥ sūryam auṣṇyam agneḥ samāviśet // LiP_1,59.15

pādena pārthivasyāgnes tasmādagnistapatyasau
prakāśoṣṇasvarūpe ca saurāgneye tu tejasī // LiP_1,59.16

parasparānupraveśād āpyāyete parasparam
uttare caiva bhūmyardhe tathā hyagniś ca dakṣiṇe // LiP_1,59.17

uttiṣṭhati punaḥ sūryaḥ punarvai praviśaty apaḥ
tasmāttāmrā bhavantyāpo divārātripraveśanāt // LiP_1,59.18

astaṃ yāti punaḥ sūryo 'harvai praviśaty apaḥ
tasmānnaktaṃ punaḥ śuklā āpo dṛśyanti bhāsvarāḥ // LiP_1,59.19

etena kramayogena bhūmyardhe dakṣiṇottare
udayāstamane nityam ahorātraṃ viśaty apaḥ // LiP_1,59.20

yaścāsau tapate sūryaḥ pibannaṃbho gabhastibhiḥ
pārthivāgnivimiśro 'sau divyaḥ śuciriti smṛtaḥ // LiP_1,59.21

sahasrapādasau vahnir vṛttakumbhanibhaḥ smṛtaḥ
ādatte sa tu nāḍīnāṃ sahasreṇa samantataḥ // LiP_1,59.22

nādeyīścaiva sāmudrīḥ kūpāścaiva tathā ghanāḥ
sthāvarā jaṅgamāścaiva vāpīkulyādikā apaḥ // LiP_1,59.23

classes of sunrays

tasya raśmisahasraṃ tac chītavarṣoṣṇaniḥsravam
tāsāṃ catuḥśatā nāḍyo varṣante citramūrtayaḥ // LiP_1,59.24

bhajanāścaiva mālyāś ca ketanāḥ patanās tathā
amṛtā nāmataḥ sarvā raśmayo vṛṣṭisarjanāḥ // LiP_1,59.25

himodvahāś ca tā nāḍyo raśmayas triśatāḥ punaḥ
reśā meghāś ca vātsyāś ca hlādinyo himasarjanāḥ // LiP_1,59.26

candrabhā nāmataḥ sarvā pītābhāś ca gabhastayaḥ
śuklāś ca kakubhāścaiva gāvo viśvabhṛtas tathā // LiP_1,59.27

śuklāstā nāmataḥ sarvās triśatīrgharmasarjanāḥ
somo bibharti tābhistu manuṣyapitṛdevatāḥ // LiP_1,59.28

manuṣyānauṣadheneha svadhayā ca pitṝnapi
amṛtena surān sarvāṃs tisṛbhis tarpayatyasau // LiP_1,59.29

vasante caiva grīṣme ca śataiḥ sa tapate tribhiḥ
varṣāsvatho śaradi ca caturbhiḥ saṃpravarṣati // LiP_1,59.30

hemante śiśire caiva himamutsṛjate tribhiḥ
Götter in der Sonne indro dhātā bhagaḥ pūṣā mitro 'tha varuṇo 'ryamā // LiP_1,59.31

aṃśur vivasvāṃstvaṣṭā ca parjanyo viṣṇureva ca
varuṇo māghamāse tu sūrya eva tu phālgune // LiP_1,59.32

caitre māsi bhavedaṃśur dhātā vaiśākhatāpanaḥ
jyeṣṭhe māsi bhavedindra āṣāḍhe cāryamā raviḥ // LiP_1,59.33

vivasvān śrāvaṇe māsi prauṣṭhapade bhagaḥ smṛtaḥ
parjanyo 'śvayuje māsi tvaṣṭā vai kārtike raviḥ // LiP_1,59.34

mārgaśīrṣe bhavenmitraḥ pauṣe viṣṇuḥ sanātanaḥ
pañcaraśmisahasrāṇi varuṇasyārkakarmaṇi // LiP_1,59.35

ṣaḍbhiḥ sahasraiḥ pūṣā tu devo 'ṃśuḥ saptabhis tathā
dhātāṣṭabhiḥ sahasraistu navabhistu śatakratuḥ // LiP_1,59.36

vivasvān daśabhir yāti yātyekādaśabhir bhagaḥ
saptabhistapate mitras tvaṣṭā caivāṣṭabhiḥ smṛtaḥ // LiP_1,59.37

aryamā daśabhir yāti parjanyo navabhis tathā
ṣaḍbhī raśmisahasraistu viṣṇustapati medinīm // LiP_1,59.38

vasaṃte kapilaḥ sūryo grīṣme kāñcanasaprabhaḥ
śveto varṣāsu varṇena pāṇḍuḥ śaradi bhāskaraḥ // LiP_1,59.39

hemante tāmravarṇastu śiśire lohito raviḥ
iti varṇāḥ samākhyātā mayā sūryasamudbhavāḥ // LiP_1,59.40

oṣadhīṣu balaṃ dhatte svadhayā ca pitṛṣvapi
sūryo 'mareṣvapyamṛtaṃ trayaṃ triṣu niyacchati // LiP_1,59.41

evaṃ raśmisahasraṃ tat sauraṃ lokārthasādhakam
bhidyate lokamāsādya jalaśītoṣṇaniḥsravam // LiP_1,59.42

ityetanmaṇḍalaṃ śuklaṃ bhāsvaraṃ sūryasaṃjñitam
nakṣatragrahasomānāṃ pratiṣṭhāyonireva ca // LiP_1,59.43

candraṛkṣagrahāḥ sarve vijñeyāḥ sūryasaṃbhavāḥ
nakṣatrādhipatiḥ somo nayanaṃ vāmamīśituḥ // LiP_1,59.44

nayanaṃ caivam īśasya dakṣiṇaṃ bhāskaraḥ svayam
teṣāṃ janānāṃ loke 'smin nayanaṃ nayate yataḥ // LiP_1,59.45

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge sūryaraśmisvarūpakathanaṃ nāmaikonaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

śeṣāḥ pañca grahā jñeyā īśvarāḥ kāmacāriṇaḥ
paṭhyate cāgnirāditya udakaṃ candramāḥ smṛtaḥ // LiP_1,60.1

śeṣāṇāṃ prakṛtiṃ samyag vakṣyamāṇāṃ nibodhata
surasenāpatiḥ skandaḥ paṭhyate 'ṅgārako grahaḥ // LiP_1,60.2

nārāyaṇaṃ budhaṃ prāhur devaṃ jñānavido janāḥ
sarvalokaprabhuḥ sākṣād yamo lokaprabhuḥ svayam // LiP_1,60.3

mahāgraho dvijaśreṣṭhā mandagāmī śanaiścaraḥ
devāsuragurū dvau tu bhānumantau mahāgrahau // LiP_1,60.4

prajāpatisutāvuktau tataḥ śukrabṛhaspatī
ādityamūlamakhilaṃ trailokyaṃ nātra saṃśayaḥ // LiP_1,60.5

bhavatyasmājjagatkṛtsnaṃ sadevāsuramānuṣam
rudrendropendracandrāṇāṃ viprendrāgnidivaukasām // LiP_1,60.6

dyutirdyutimatāṃ kṛtsnaṃ yattejaḥ sarvalaukikam
sarvātmā sarvalokeśo mahādevaḥ prajāpatiḥ // LiP_1,60.7

sūrya eva trilokeśo mūlaṃ paramadaivatam
tataḥ saṃjāyate sarvaṃ tatraiva pravilīyate // LiP_1,60.8

bhāvābhāvau hi lokānām ādityānniḥsṛtau purā
avijñeyo graho viprā dīptimānsuprabho raviḥ // LiP_1,60.9

atra gacchanti nidhanaṃ jāyante ca punaḥ punaḥ
kṣaṇā muhūrtā divasā niśāḥ pakṣāś ca kṛtsnaśaḥ // LiP_1,60.10

māsāḥ saṃvatsaraścaiva ṛtavo 'tha yugāni ca
tadādityādṛte hyeṣā kālasaṃkhyā na vidyate // LiP_1,60.11

kālādṛte na niyamo na dīkṣā nāhnikakramaḥ
ṛtūnāṃ ca vibhāgaś ca puṣpaṃ mūlaṃ phalaṃ kutaḥ // LiP_1,60.12

kutaḥ sasyaviniṣpattis tṛṇauṣadhigaṇo 'pi ca
abhāvo vyavahārāṇāṃ jantūnāṃ divi ceha ca // LiP_1,60.13

jagatpratāpanamṛte bhāskaraṃ rudrarūpiṇam
sa eṣa kālaścāgniś ca dvādaśātmā prajāpatiḥ // LiP_1,60.14

tapatyeṣa dvijaśreṣṭhās trailokyaṃ sacarācaram
sa eṣa tejasāṃ rāśiḥ samastaḥ sārvalaukikaḥ // LiP_1,60.15

uttamaṃ mārgamāsthāya rātryahobhir idaṃ jagat
pārśvata ūrdhvam adhaś caiva tāpayatyeṣa sarvaśaḥ // LiP_1,60.16

yathā prabhākaro dīpo gṛhamadhye 'valambitaḥ
pārśvata ūrdhvam adhaścaiva tamo nāśayate samam // LiP_1,60.17

tadvatsahasrakiraṇo graharājo jagatprabhuḥ
sūryo gobhir jagat sarvam ādīpayati sarvataḥ // LiP_1,60.18

7 special sunrays

rave raśmisahasraṃ yat prāṅmayā samudāhṛtam
teṣāṃ śreṣṭhāḥ punaḥ sapta raśmayo grahayonayaḥ // LiP_1,60.19

suṣumno harikeśaś ca viśvakarmā tathaiva ca
viśvavyacāḥ punaścādyaḥ saṃnaddhaś ca tataḥ paraḥ // LiP_1,60.20

sarvāvasuḥ punaścānyaḥ svarāḍanyaḥ prakīrtitaḥ
suṣumnaḥ sūryaraśmistu dakṣiṇāṃ rāśim aidhayat // LiP_1,60.21

nyagūrdhvādhaḥ pracāro 'sya suṣumnaḥ parikīrtitaḥ
harikeśaḥ purastād yo ṛkṣayoniḥ prakīrtyate // LiP_1,60.22

dakṣiṇe viśvakarmā ca raśmirvardhayate budham
viśvavyacāstu yaḥ paścāc chukrayoniḥ smṛto budhaiḥ // LiP_1,60.23

saṃnaddhaś ca tu yo raśmiḥ sa yonir lohitasya tu
ṣaṣṭhaḥ sarvāvasū raśmiḥ sa yonistu bṛhaspateḥ // LiP_1,60.24

śanaiścaraṃ punaś cāpi raśmir āpyāyate svarāṭ
evaṃ sūryaprabhāvena nakṣatragrahatārakāḥ // LiP_1,60.25

dṛśyante divi tāḥ sarvāḥ viśvaṃ cedaṃ punarjagat
na kṣīyante yatastāni tasmānnakṣatratā smṛtā // LiP_1,60.26

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

kṣetrāṇyetāni sarvāṇi ātapanti gabhastibhiḥ
teṣāṃ kṣetrāṇyathādatte sūryo nakṣatratārakāḥ // LiP_1,61.1

cīrṇena sukṛteneha sukṛtānte grahāśrayāḥ
tāraṇāttārakā hyetāḥ śuklatvāccaiva tārakāḥ // LiP_1,61.2

divyānāṃ pārthivānāṃ ca naiśānāṃ caiva sarvaśaḥ
ādānānnityamādityas tejasāṃ tamasāmapi // LiP_1,61.3

savane syandane 'rthe ca dhātur eṣa vibhāṣyate
savanāttejaso 'pāṃ ca tenāsau savitā mataḥ // LiP_1,61.4

bahulaścandra ityeṣa hlādane dhāturucyate
śuklatve cāmṛtatve ca śītatve ca vibhāvyate // LiP_1,61.5

sūryācandramasordivye maṇḍale bhāsvare khage
jalatejomaye śukle vṛttakuṃbhanibhe śubhe // LiP_1,61.6

ghanatoyātmakaṃ tatra maṇḍalaṃ śaśinaḥ smṛtam
ghanatejomayaṃ śuklaṃ maṇḍalaṃ bhāskarasya tu // LiP_1,61.7

vasanti sarvadevāś ca sthānānyetāni sarvaśaḥ
manvantareṣu sarveṣu ṛkṣasūryagrahāśrayāḥ // LiP_1,61.8

tena grahā gṛhāṇyeva tadākhyāste bhavanti ca
sauraṃ sūryo 'viśatsthānaṃ saumyaṃ somastathaiva ca // LiP_1,61.9

śaukraṃ śukro 'viśatsthānaṃ ṣoḍaśārciḥ pratāpavān
bṛhad bṛhaspatiścaiva lohitaścaiva lohitam // LiP_1,61.10

śanaiścaraṃ tathā sthānaṃ devaścāpi śanaiścaraḥ
baudhaṃ budhastu svarbhānuḥ svarbhānusthānamāśritaḥ // LiP_1,61.11

nakṣatrāṇi ca sarvāṇi nakṣatrāṇi viśanti ca
gṛhāṇyetāni sarvāṇi jyotīṃṣi sukṛtātmanām // LiP_1,61.12

kalpādau sampravṛttāni nirmitāni svayaṃbhuvā
sthānānyetāni tiṣṭhanti yāvad ābhūtasaṃplavam // LiP_1,61.13

manvantareṣu sarveṣu devasthānāni tāni vai
abhimānino 'vatiṣṭhante devāḥ sthānaṃ punaḥ punaḥ // LiP_1,61.14

atītaistu sahaitāni bhāvyābhāvyaiḥ suraiḥ saha
vartante vartamānaiś ca sthānibhistaiḥ suraiḥ saha // LiP_1,61.15

asminmanvantare caiva grahā vaimānikāḥ smṛtāḥ
vivasvānaditeḥ putraḥ sūryo vaivasvate 'ntare // LiP_1,61.16

dyutimānṛṣiputrastu somo devo vasuḥ smṛtaḥ
śukro devastu vijñeyo bhārgavo 'surayājakaḥ // LiP_1,61.17

bṛhattejāḥ smṛto devo devācāryo 'ṅgiraḥsutaḥ
budho manoharaścaiva ṛṣiputrastu sa smṛtaḥ // LiP_1,61.18

śanaiścaro virūpastu saṃjñāputro vivasvataḥ
agnirvikeśyāṃ jajñe tu yuvāsau lohitārciṣaḥ // LiP_1,61.19

nakṣatraṛkṣanāminyo dākṣāyaṇyastu tāḥ smṛtāḥ
svarbhānuḥ siṃhikāputro bhūtasaṃtāpano 'suraḥ // LiP_1,61.20

somarkṣagrahasūryeṣu kīrtitāstvabhimāninaḥ
sthānānyetānyathoktāni sthāninyaścaiva devatāḥ // LiP_1,61.21

sauram agnimayaṃ sthānaṃ sahasrāṃśorvivasvataḥ
himāṃśostu smṛtaṃ sthānam ammayaṃ śuklameva ca // LiP_1,61.22

āpyaṃ śyāmaṃ manojñaṃ ca budharaśmigṛhaṃ smṛtam
śuklasyāpyammayaṃ śuklaṃ padaṃ ṣoḍaśaraśmivat // LiP_1,61.23

navaraśmi tu bhaumasya lohitaṃ sthānam uttamam
haridrābhaṃ bṛhaccāpi ṣoḍaśārcirbṛhaspateḥ // LiP_1,61.24

aṣṭaraśmigṛhaṃ cāpi proktaṃ kṛṣṇaṃ śanaiścare
svarbhānostāmasaṃ sthānaṃ bhūtasaṃtāpanālayam // LiP_1,61.25

vijñeyāstārakāḥ sarvās tv ṛṣayastvekaraśmayaḥ
āśrayāḥ puṇyakīrtīnāṃ śuklāścāpi svavarṇataḥ // LiP_1,61.26

ghanatoyātmikā jñeyāḥ kalpādāveva nirmitāḥ
ādityaraśmisaṃyogāt saṃprakāśātmikāḥ smṛtāḥ // LiP_1,61.27

navayojanasāhasro viṣkaṃbhaḥ savituḥ smṛtaḥ
triguṇastasya vistāro maṇḍalasya pramāṇataḥ // LiP_1,61.28

dviguṇaḥ sūryavistārād vistāraḥ śaśinaḥ smṛtaḥ
tulyastayostu svarbhānur bhūtvādhastātprasarpati // LiP_1,61.29

uddhṛtya pṛthivīchāyāṃ nirmitāṃ maṇḍalākṛtim
svarbhānostu bṛhatsthānaṃ tṛtīyaṃ yattamomayam // LiP_1,61.30

ādityāttacca niṣkramya samaṃ gacchati parvasu
ādityameti somācca punaḥ saureṣu parvasu // LiP_1,61.31

svarbhānuṃ nudate yasmāt tasmātsvarbhānurucyate
candrasya ṣoḍaśo bhāgo bhārgavasya vidhīyate // LiP_1,61.32

viṣkaṃbhānmaṇḍalāccaiva yojanāgrātpramāṇataḥ
bhārgavātpādahīnastu vijñeyo vai bṛhaspatiḥ // LiP_1,61.33

bṛhaspateḥ pādahīnau vakrasaurī ubhau smṛtau
vistārānmaṇḍalāccaiva pādahīnastayorbudhaḥ // LiP_1,61.34

tārānakṣatrarūpāṇi vapuṣmantīha yāni vai
budhena tāni tulyāni vistārānmaṇḍalācca vai // LiP_1,61.35

prāyaśaścandrayogīni vidyādṛkṣāṇi tattvavit
tārānakṣatrarūpāṇi hīnāni tu parasparam // LiP_1,61.36

śatāni pañca catvāri trīṇi dve caiva yojane
sarvopari nikṛṣṭāni tārakāmaṇḍalāni tu // LiP_1,61.37

yojanānyardhamātrāṇi tebhyo hrasvaṃ na vidyate
upariṣṭāttrayasteṣāṃ grahāste dūrasarpiṇaḥ // LiP_1,61.38

sauro 'ṅgirāś ca vakraś ca jñeyā mandavicāriṇaḥ
pūrvameva samākhyātā gatisteṣāṃ yathākramam // LiP_1,61.39

eteṣveva grahāḥ sarve nakṣatreṣu samutthitāḥ
vivasvānaditeḥ putraḥ sūryo vai munisattamāḥ // LiP_1,61.40

viśākhāsu samutpanno grahāṇāṃ prathamo grahaḥ
tviṣimān dharmaputrastu somo devo vasustu saḥ // LiP_1,61.41

śītaraśmiḥ samutpannaḥ kṛttikāsu niśākaraḥ
ṣoḍaśārcirbhṛgoḥ putraḥ śukraḥ sūryādanantaram // LiP_1,61.42

tārāgrahāṇāṃ pravaras tiṣye kṣetre samutthitaḥ
grahaścāṅgirasaḥ putro dvādaśārcirbṛhaspatiḥ // LiP_1,61.43

phālgunīṣu samutpannaḥ pūrvākhyāsu jagadguruḥ
navārcirlohitāṅgaś ca prajāpatisuto grahaḥ // LiP_1,61.44

āṣāḍhāsviha pūrvāsu samutpanna iti smṛtaḥ
revatīṣveva saptārciḥsthāne sauriḥ śanaiścaraḥ // LiP_1,61.45

saumyo budho dhaniṣṭhāsu pañcārcir udito grahaḥ
tamomayo mṛtyusutaḥ prajākṣayakaraḥ śikhī // LiP_1,61.46

āśleṣāsu samutpannaḥ sarvahārī mahāgrahaḥ
tathā svanāmadheyeṣu dākṣāyaṇyaḥ samutthitāḥ // LiP_1,61.47

tamovīryamayo rāhuḥ prakṛtyā kṛṣṇamaṇḍalaḥ
bharaṇīṣu samutpanno grahaścandrārkamardanaḥ // LiP_1,61.48

ete tārā grahāścāpi boddhavyā bhārgavādayaḥ
janmanakṣatrapīḍāsu yānti vaiguṇyatāṃ yataḥ // LiP_1,61.49

mucyate tena doṣeṇa tatastadgrahabhaktitaḥ
sarvagrahāṇāmeteṣām ādirāditya ucyate // LiP_1,61.50

tārāgrahāṇāṃ śukrastu ketūnāṃ cāpi dhūmavān
dhruvaḥ kila grahāṇāṃ tu vibhaktānāṃ caturdiśam // LiP_1,61.51

nakṣatrāṇāṃ śraviṣṭhā syād ayanānāṃ tathottaram
varṣāṇāṃ caiva pañcānām ādyaḥ saṃvatsaraḥ smṛtaḥ // LiP_1,61.52

ṛtūnāṃ śiśiraścāpi māsānāṃ māgha ucyate
pakṣāṇāṃ śuklapakṣastu tithīnāṃ pratipattathā // LiP_1,61.53

ahorātravibhāgānām ahaścādiḥ prakīrtitaḥ
muhūrtānāṃ tathaivādir muhūrto rudradaivataḥ // LiP_1,61.54

kṣaṇaścāpi nimeṣādiḥ kālaḥ kālavidāṃ varāḥ
śravaṇāntaṃ dhaniṣṭhādi yugaṃ syātpañcavārṣikam // LiP_1,61.55

bhānorgativiśeṣeṇa cakravatparivartate
divākaraḥ smṛtastasmāt kālakṛdvibhurīśvaraḥ // LiP_1,61.56

caturvidhānāṃ bhūtānāṃ pravartakanivartakaḥ
tasyāpi bhagavān rudraḥ sākṣāddevaḥ pravartakaḥ // LiP_1,61.57

ityeṣa jyotiṣāmevaṃ saṃniveśo 'rthaniścayaḥ
lokasaṃvyavahārārthaṃ mahādevena nirmitaḥ // LiP_1,61.58

buddhipūrvaṃ bhagavatā kalpādau sampravartitaḥ
sa āśrayo 'bhimānī ca sarvasya jyotirātmakaḥ // LiP_1,61.59

ekarūpapradhānasya pariṇāmo 'yamadbhutaḥ
naiṣa śakyaḥ prasaṃkhyātuṃ yāthātathyena kenacit // LiP_1,61.60

gatāgataṃ manuṣyeṇa jyotiṣāṃ māṃsacakṣuṣā
āgamādanumānācca pratyakṣādupapattitaḥ // LiP_1,61.61

parīkṣya nipuṇaṃ buddhyā śraddhātavyaṃ vipaścitā
cakṣuḥ śāstraṃ jalaṃ lekhyaṃ gaṇitaṃ munisattamāḥ // LiP_1,61.62

pañcaite hetavo jñeyā jyotirmānavinirṇaye // LiP_1,61.63

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge grahasaṃkhyāvarṇanaṃ nāmaikaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

kathaṃ viṣṇoḥ prasādādvai dhruvo buddhimatāṃ varaḥ
meḍhībhūto grāhāṇāṃ vai vaktumarhasi sāṃpratam // LiP_1,62.1

sūta uvāca

etamarthaṃ mayā pṛṣṭo nānāśāstraviśāradaḥ
mārkaṇḍeyaḥ purā prāha mahyaṃ śuśrūṣave dvijāḥ // LiP_1,62.2

mārkaṇḍeya uvāca

sārvabhaumo mahātejāḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ
uttānapādo rājā vai pālayāmāsa medinīm // LiP_1,62.3

tasya bhāryādvayam abhūt sunītiḥ surucis tathā
agrajāyāmabhūtputraḥ sunītyāṃ tu mahāyaśāḥ // LiP_1,62.4

dhruvo nāma mahāprājñaḥ kuladīpo mahāmatiḥ
kadācit saptavarṣe 'pi pituraṅkam upāviśat // LiP_1,62.5

surucistaṃ vinirdhūya svaputraṃ prītimānasā
nyaveśayattaṃ viprendrā hy aṅkaṃ rūpeṇa mānitā // LiP_1,62.6

alabdhvā sa piturdhīmān aṅkaṃ duḥkhitamānasaḥ
mātuḥ samīpamāgamya ruroda sa punaḥ punaḥ // LiP_1,62.7

rudantaṃ putramāhedaṃ mātā śokapariplutā
surucirdayitā bhartus tasyāḥ putro 'pi tādṛśaḥ // LiP_1,62.8

mama tvaṃ mandabhāgyāyā jātaḥ putro 'pyabhāgyavān
kiṃ śocasi kimarthaṃ tvaṃ rodamānaḥ punaḥ punaḥ // LiP_1,62.9

saṃtaptahṛdayo bhūtvā mama śokaṃ kariṣyasi
svasthasthānaṃ dhruvaṃ putra svaśaktyā tvaṃ samāpnuyāḥ // LiP_1,62.10

ityuktaḥ sa tu mātrā vai nirjagāma tadā vanam
viśvāmitraṃ tato dṛṣṭvā praṇipatya yathāvidhi // LiP_1,62.11

uvāca prāñjalirbhūtvā bhagavan vaktumarhasi
sarveṣāmuparisthānaṃ kena prāpsyāmi sattama // LiP_1,62.12

pituraṅke samāsīnaṃ mātā māṃ surucirmune
vyadhūnayatsa taṃ rājā pitā novāca kiṃcana // LiP_1,62.13

etasmāt kāraṇād brahmaṃs trasto 'haṃ mātaraṃ gataḥ
sunītirāha me mātā mā kṛthāḥ śokamuttamam // LiP_1,62.14

svakarmaṇā paraṃ sthānaṃ prāptumarhasi putraka
tasyā hi vacanaṃ śrutvā sthānaṃ tava mahāmune // LiP_1,62.15

prāpto vanamidaṃ brahmann adya tvāṃ dṛṣṭavānprabho
tava prasādāt prāpsye 'haṃ sthānamadbhutamuttamam // LiP_1,62.16

ityuktaḥ sa muniḥ śrīmān prahasann idam abravīt
rājaputra śṛṇuṣvedaṃ sthānamuttamamāpsyasi // LiP_1,62.17

ārādhya jagatāmīśaṃ keśavaṃ kleśanāśanam
dakṣiṇāṅgabhavaṃ śaṃbhor mahādevasya dhīmataḥ // LiP_1,62.18

japa nityaṃ mahāprājña sarvapāpavināśanam
iṣṭadaṃ paramaṃ śuddhaṃ pavitramamalaṃ param // LiP_1,62.19

brūhi mantramimaṃ divyaṃ praṇavena samanvitam
namo 'stu vāsudevāya ityevaṃ niyatendriyaḥ // LiP_1,62.20

dhyāyansanātanaṃ viṣṇuṃ japahomaparāyaṇaḥ
ityuktaḥ praṇipatyainaṃ viśvāmitraṃ mahāyaśāḥ // LiP_1,62.21

prāṅmukho niyato bhūtvā jajāpa prītamānasaḥ
śākamūlaphalāhāraḥ saṃvatsaramatandritaḥ // LiP_1,62.22

jajāpa mantramaniśam ajasraṃ sa punaḥ punaḥ
vetālā rākṣasā ghorāḥ siṃhādyāś ca mahāmṛgāḥ // LiP_1,62.23

tamabhyayurmahātmānaṃ buddhimohāya bhīṣaṇāḥ
japan sa vāsudeveti na kiṃcit pratyapadyata // LiP_1,62.24

sunītir asya yā mātā tasyā rūpeṇa saṃvṛtā
piśāci samanuprāptā ruroda bhṛśaduḥkhitā // LiP_1,62.25

mama tvamekaḥ putro 'si kimarthaṃ kliśyate bhavān
māmanāthāmapahāya tapa āsthitavānasi // LiP_1,62.26

evamādīni vākyāni bhāṣamāṇāṃ mahātapāḥ
anirīkṣyaiva hṛṣṭātmā harernāma jajāpa saḥ // LiP_1,62.27

tataḥ praśemuḥ sarvatra vighnarūpāṇi tatra vai
tato garuḍamāruhya kālameghasamadyutiḥ // LiP_1,62.28

sarvadevaiḥ parivṛtaḥ stūyamāno maharṣibhiḥ
āyayau bhagavānviṣṇuḥ dhruvāntikam arātihā // LiP_1,62.29

samāgataṃ vilokyātha ko 'sāvityeva cintayan
pibanniva hṛṣīkeśaṃ nayanābhyāṃ jagatpatim // LiP_1,62.30

japan sa vāsudeveti dhruvastasthau mahādyutiḥ
śaṅkhaprāntena govindaḥ pasparśāsyaṃ hi tasya vai // LiP_1,62.31

tataḥ sa paramaṃ jñānam avāpya puruṣottamam
tuṣṭāva prāñjalirbhūtvā sarvalokeśvaraṃ harim // LiP_1,62.32

prasīda devadeveśa śaṅkhacakragadādhara
lokātman vedaguhyātman tvāṃ prapanno 'smi keśava // LiP_1,62.33

na vidustvāṃ mahātmānaṃ sanakādyā maharṣayaḥ
tatkathaṃ tvāmahaṃ vidyāṃ namaste bhuvaneśvara // LiP_1,62.34

tamāha prahasanviṣṇur ehi vatsa dhruvo bhavān
sthānaṃ dhruvaṃ samāsādya jyotiṣām agrabhug bhava // LiP_1,62.35

mātrā tvaṃ sahitastatra jyotiṣāṃ sthānamāpnuhi
matsthānametatparamaṃ dhruvaṃ nityaṃ suśobhanam // LiP_1,62.36

tapasārādhya deveśaṃ purā labdhaṃ hi śaṅkarāt
vāsudeveti yo nityaṃ praṇavena samanvitam // LiP_1,62.37

namaskārasamāyuktaṃ bhagavacchabdasaṃyutam
japedevaṃ hi yo vidvān dhruvaṃ sthānaṃ prapadyate // LiP_1,62.38

tato devāḥ sagandharvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ
mātrā saha dhruvaṃ sarve tasmin sthāne nyaveśayan // LiP_1,62.39

viṣṇorājñāṃ puraskṛtya jyotiṣāṃ sthānamāptavān
evaṃ dhruvo mahātejā dvādaśākṣaravidyayā // LiP_1,62.40

avāpa mahatīṃ siddhim etatte kathitaṃ mayā // LiP_1,62.41

sūta uvāca

tasmādyo vāsudevāya praṇāmaṃ kurute naraḥ
sa yāti dhruvasālokyaṃ dhruvatvaṃ tasya tattathā // LiP_1,62.42

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośe dhruvasaṃsthānavarṇanaṃ nāma dviṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

devānāṃ dānavānāṃ ca gandharvoragarakṣasām
utpattiṃ brūhi sūtādya yathākramamanuttamam // LiP_1,63.1

sūta uvāca

saṃkalpāddarśanātsparśāt pūrveṣāṃ sṛṣṭirucyate
dakṣātprācetasādūrdhvaṃ sṛṣṭirmaithunasaṃbhavā // LiP_1,63.2

yadā tu sṛjatastasya devarṣigaṇapannagān
na vṛddhimagamallokas tadā maithunayogataḥ // LiP_1,63.3

dakṣaḥ putrasahasrāṇi pañca sūtyāmajījanat
tāṃstu dṛṣṭvā mahābhāgān sisṛkṣurvividhāḥ prajāḥ // LiP_1,63.4

nāradaḥ prāha haryaśvān dakṣaputrān samāgatān
bhuvaḥ pramāṇaṃ sarvaṃ tu jñātvordhvamadha eva ca // LiP_1,63.5

tataḥ sṛṣṭiṃ viśeṣeṇa kurudhvaṃ munisattamāḥ
te tu tadvacanaṃ śrutvā prayātāḥ sarvatodiśam // LiP_1,63.6

adyāpi na nivartante samudrādiva sindhavaḥ
haryaśveṣu ca naṣṭeṣu punardakṣaḥ prajāpatiḥ // LiP_1,63.7

sūtyāmeva ca putrāṇāṃ sahasramasṛjatprabhuḥ
śabalā nāma te viprāḥ sametāḥ sṛṣṭihetavaḥ // LiP_1,63.8

nārado 'nugatānprāha punastānsūryavarcasaḥ
bhuvaḥ pramāṇaṃ sarvaṃ tu jñātvā bhrātṝn punaḥ punaḥ // LiP_1,63.9

āgatya vātha sṛṣṭiṃ vai kariṣyatha viśeṣataḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa jagmurbhrātṛgatiṃ tathā // LiP_1,63.10

tatasteṣvapi naṣṭeṣu ṣaṣṭikanyāḥ prajāpatiḥ
vairiṇyāṃ janayāmāsa dakṣaḥ prācetasastadā // LiP_1,63.11

prādātsa daśakaṃ dharme kaśyapāya trayodaśa
viṃśatsapta ca somāya catasro 'riṣṭanemaye // LiP_1,63.12

dve caiva bhṛguputrāya dve kṛśāśvāya dhīmate
dve caivāṅgirase tadvat tāsāṃ nāmāni vistarāt // LiP_1,63.13

śṛṇudhvaṃ devamātṝṇāṃ prajāvistāramāditaḥ
marutvatī vasūr yāmir lambā bhānurarundhatī // LiP_1,63.14

saṃkalpā ca muhūrtā ca sādhyā viśvā ca bhāminī
dharmapatnyaḥ samākhyātās tāsāṃ putrānvadāmi vaḥ // LiP_1,63.15

viśvedevāstu viśvāyāḥ sādhyā sādhyānajījanat
marutvatyāṃ marutvanto vasostu vasavas tathā // LiP_1,63.16

bhānostu bhānavaḥ proktā muhūrtāyā muhūrtakāḥ
lambāyā ghoṣanāmāno nāgavīthistu yāmijaḥ // LiP_1,63.17

saṃkalpāyāstu saṃkalpo vasusargaṃ vadāmi vaḥ
jyotiṣmantastu ye devā vyāpakāḥ sarvatodiśam // LiP_1,63.18

vasavaste samākhyātāḥ sarvabhūtahitaiṣiṇaḥ
āpo dhruvaś ca somaś ca dharaścaivānilo 'nalaḥ // LiP_1,63.19

pratyūṣaś ca prabhāsaś ca vasavo 'ṣṭau prakīrtitāḥ
ajaikapād ahirbudhnyo virūpākṣaḥ sabhairavaḥ // LiP_1,63.20

haraś ca bahurūpaś ca tryaṃbakaś ca sureśvaraḥ
sāvitraś ca jayantaś ca pinākī cāparājitaḥ // LiP_1,63.21

ete rudrāḥ samākhyātā ekādaśa gaṇeśvarāḥ
kaśyapasya pravakṣyāmi patnībhyaḥ putrapautrakam // LiP_1,63.22

aditiś ca ditiścaiva ariṣṭā surasā muniḥ
surabhir vinatā tāmrā tadvat krodhavaśā ilā // LiP_1,63.23

kadrūstviṣā danustadvat tāsāṃ putrānvadāmi vaḥ
tuṣitā nāma ye devāś cākṣuṣasyāntare manoḥ // LiP_1,63.24

vaivasvatāntare te vai ādityā dvādaśa smṛtāḥ
indro dhātā bhagastvaṣṭa mitro 'tha varuṇo 'ryamā // LiP_1,63.25

vivasvānsavitā pūṣā aṃśumān viṣṇureva ca
ete sahasrakiraṇā ādityā dvādaśa smṛtāḥ // LiP_1,63.26

ditiḥ putradvayaṃ lebhe kaśyapāditi naḥ śrutam
hiraṇyakaśipuṃ caiva hiraṇyākṣaṃ tathaiva ca // LiP_1,63.27

danuḥ putraśataṃ lebhe kaśyapād baladarpitam
vipracittiḥ pradhāno 'bhūt teṣāṃ madhye dvijottamāḥ // LiP_1,63.28

tāmrā ca janayāmāsa ṣaṭ kanyā dvijapuṅgavāḥ
śukīṃ śyenīṃ ca bhāsīṃ ca sugrīvīṃ gṛdhrikāṃ śucim // LiP_1,63.29

śukī śukānulūkāṃś ca janayāmāsa dharmataḥ
śyenī śyenāṃs tathā bhāsī kuraṅgāṃś ca vyajījanat // LiP_1,63.30

gṛdhrī gṛdhrān kapotāṃś ca pārāvatī vihaṃgamān
haṃsasārasakāraṇḍaplavāñchucirajījanat // LiP_1,63.31

ajāśvameṣoṣṭrakharān sugrīvī cāpyajījanat
vinatā janayāmāsa garuḍaṃ cāruṇaṃ śubhā // LiP_1,63.32

saudāminīṃ tathā kanyāṃ sarvalokabhayaṅkarīm
surasāyāḥ sahasraṃ tu sarpāṇāmabhavatpurā // LiP_1,63.33

kadrūḥ sahasraśirasāṃ sahasraṃ prāpa suvratā
pradhānāsteṣu vikhyātāḥ ṣaḍviṃśatiranuttamāḥ // LiP_1,63.34

śeṣavāsukikarkoṭaśaṅkhairāvatakambalāḥ
dhanañjayamahānīlapadmāśvataratakṣakāḥ // LiP_1,63.35

elāpatramahāpadmadhṛtarāṣṭrabalāhakāḥ
śaṅkhapālamahāśaṅkhapuṣpadaṃṣṭraśubhānanāḥ // LiP_1,63.36

śaṅkhalomā ca nahuṣo vāmanaḥ phaṇitas tathā
kapilo durmukhaścāpi patañjaliriti smṛtaḥ // LiP_1,63.37

rakṣogaṇaṃ krodhavaśā mahāmāyaṃ vyajījanat
rudrāṇāṃ ca gaṇaṃ tadvad gomahiṣyau varāṅganā // LiP_1,63.38

surabhir janayāmāsa kaśyapāditi naḥ śrutam
munirmunīnāṃ ca gaṇaṃ gaṇamapsarasāṃ tathā // LiP_1,63.39

tathā kiṃnaragandharvān ariṣṭājanayadbahūn
tṛṇavṛkṣalatāgulmam ilā sarvamajījanat // LiP_1,63.40

tviṣā tu yakṣarakṣāṃsi janayāmāsa koṭiśaḥ
ete tu kāśyapeyāś ca saṃkṣepātparikīrtitāḥ // LiP_1,63.41

eteṣāṃ putrapautrādivaṃśāś ca bahavaḥ smṛtāḥ
evaṃ prajāsu sṛṣṭāsu kaśyapena mahātmanā // LiP_1,63.42

pratiṣṭhitāsu sarvāsu carāsu sthāvarāsu ca
abhiṣicyādhipatyeṣu teṣāṃ mukhyānprajāpatiḥ // LiP_1,63.43

tato manuṣyādhipatiṃ cakre vaivasvataṃ manum
svāyaṃbhuve 'ntare pūrvaṃ brahmaṇā ye 'bhiṣecitāḥ // LiP_1,63.44

tairiyaṃ pṛthivī sarvā saptadvīpā saparvatā
yathopadeśamadyāpi dharmeṇa pratipālyate // LiP_1,63.45

svāyaṃbhuve 'ntare pūrve brahmaṇā ye 'bhiṣecitāḥ
te hyete cābhiṣicyante manavaś ca bhavanti te // LiP_1,63.46

manvantareṣvatīteṣu gatā hyeteṣu pārthivāḥ
evamanye 'bhiṣicyante prāpte manvantare tataḥ // LiP_1,63.47

atītānāgatāḥ sarve nṛpā manvantare smṛtāḥ
etānutpādya putrāṃstu prajāsaṃtānakāraṇāt // LiP_1,63.48

kaśyapo gotrakāmastu cacāra sa punastapaḥ
putro gotrakaro mahyaṃ bhavatād iti cintayan // LiP_1,63.49

tasyaivaṃ dhyāyamānasya kaśyapasya mahātmanaḥ
brahmayogātsutau paścāt prādurbhūtau mahaujasau // LiP_1,63.50

vatsaraścāsitaścaiva tāvubhau brahmavādinau
vatsarānnaidhruvo jajñe raibhyaś ca sumahāyaśāḥ // LiP_1,63.51

raibhyasya raibhyā vijñeyā naidhruvasya vadāmi vaḥ
cyavanasya tu kanyāyāṃ sumedhāḥ samapadyata // LiP_1,63.52

naidhruvasya tu sā patnī mātā vai kuṇḍapāyinām
asitasyaikaparṇāyāṃ brahmiṣṭhaḥ samapadyata // LiP_1,63.53

śāṇḍilyānāṃ varaḥ śrīmān devalaḥ sumahātapāḥ
śāṇḍilyā naidhruvā raibhyās trayaḥ pakṣāstu kāśyapāḥ // LiP_1,63.54

nava prakṛtayo devāḥ pulastyasya vadāmi vaḥ
caturyuge hyatikrānte manorekādaśe prabhoḥ // LiP_1,63.55

ardhāvaśiṣṭe tasmiṃstu dvāpare sampravartite
mānavasya nariṣyantaḥ putra āsīd damaḥ kila // LiP_1,63.56

damasya tasya dāyādas tṛṇabinduriti smṛtaḥ
tretāyugamukhe rājā tṛtīye saṃbabhūva ha // LiP_1,63.57

tasya kanyā tvilavilā rūpeṇāpratimābhavat
pulastyāya sa rājarṣis tāṃ kanyāṃ pratyapādayat // LiP_1,63.58

ṛṣir airavilo yasyāṃ viśravāḥ samapadyata
tasya patnyaścatasrastu paulastyakulavardhanāḥ // LiP_1,63.59

bṛhaspateḥ śubhā kanyā nāmnā vai devavarṇinī
puṣpotkaṭā balākā ca sute mālyavataḥ smṛteḥ // LiP_1,63.60

kaikasī mālinaḥ kanyā tāsāṃ vai śṛṇuta prajāḥ
jyeṣṭhaṃ vaiśravaṇaṃ tasmāt suṣuve devavarṇinī // LiP_1,63.61

kaikasī cāpyajanayad rāvaṇaṃ rākṣasādhipam
kumbhakarṇaṃ śūrpaṇakhāṃ dhīmantaṃ ca vibhīṣaṇam // LiP_1,63.62

puṣpotkaṭā hyajanayat putrāṃstasmāddvijottamāḥ
mahodaraṃ prahastaṃ ca mahāpārśvaṃ kharaṃ tathā // LiP_1,63.63

kumbhīnasīṃ tathā kanyāṃ balāyāḥ śṛṇuta prajāḥ
triśirā dūṣaṇaścaiva vidyujjihvaś ca rākṣasaḥ // LiP_1,63.64

kanyā vai mālikā cāpi balāyāḥ prasavaḥ smṛtaḥ
ityete krūrakarmāṇaḥ paulastyā rākṣasā nava // LiP_1,63.65

vibhīṣaṇo 'tiśuddhātmā dharmajñaḥ parikīrtitaḥ
pulastyasya mṛgāḥ putrāḥ sarve vyāghrāś ca daṃṣṭriṇaḥ // LiP_1,63.66

bhūtāḥ piśācāḥ sarpāś ca sūkarā hastinas tathā
vānarāḥ kiṃnarāścaiva ye ca kiṃpuruṣās tathā // LiP_1,63.67

anapatyaḥ kratustasmin smṛto vaivasvate 'ntare
atreḥ patnyo daśaivāsan suṃdaryaś ca pativratāḥ // LiP_1,63.68

bhadrāśvasya ghṛtācyāṃ vai daśāpsarasi sūnavaḥ
bhadrābhadrā ca jaladā mandā nandā tathaiva ca // LiP_1,63.69

balābalā ca viprendrā yā ca gopābalā smṛtā
tathā tāmarasā caiva varakrīḍā ca vai daśa // LiP_1,63.70

ātreyavaṃśaprabhavās tāsāṃ bhartā prabhākaraḥ
svarbhānupihite sūrye patite 'smindivo mahīm // LiP_1,63.71

tamo 'bhibhūte loke 'smin prabhā yena pravartitā
svastyastu hi tavetyukte patanniha divākaraḥ // LiP_1,63.72

brahmarṣervacanāttasya papāta na vibhurdivaḥ
tataḥ prabhākaretyuktaḥ prabhuratrirmaharṣibhiḥ // LiP_1,63.73

bhadrāyāṃ janayāmāsa somaṃ putraṃ yaśasvinam
sa tāsu janayāmāsa punaḥ putrāṃstapodhanaḥ // LiP_1,63.74

svastyātreyā iti khyātā ṛṣayo vedapāragāḥ
teṣāṃ dvau khyātayaśasau brahmiṣṭhau ca mahaujasau // LiP_1,63.75

datto hyatrivaro jyeṣṭho durvāsāstasya cānujaḥ
yavīyasī svasā teṣām amalā brahmavādinī // LiP_1,63.76

tasya gotradvaye jātāś catvāraḥ prathitā bhuvi
śyāvaś ca pratvasaścaiva vavalguścātha gahvaraḥ // LiP_1,63.77

ātreyāṇāṃ ca catvāraḥ smṛtāḥ pakṣā mahātmanām
kāśyapo nāradaścaiva parvatānuddhatas tathā // LiP_1,63.78

jajñire mānasā hyete arundhatyā nibodhata
nāradastu vasiṣṭhāyā-rundhatīṃ pratyapādayat // LiP_1,63.79

ūrdhvaretā mahātejā dakṣaśāpāttu nāradaḥ
purā devāsure yuddhe ghore vai tārakāmaye // LiP_1,63.80

anāvṛṣṭyā hate loke hy ugre lokeśvaraiḥ saha
vasiṣṭhastapasā dhīmān dhārayāmāsa vai prajāḥ // LiP_1,63.81

annodakaṃ mūlaphalam oṣadhīś ca pravartayan
tānetāñjīvayāmāsa kāruṇyādauṣadhena ca // LiP_1,63.82

arundhatyāṃ vasiṣṭhastu sutān utpādayacchatam
jyāyaso 'janayacchakter adṛśyantī parāśaram // LiP_1,63.83

rakṣasā bhakṣite śaktau rudhireṇa tu vai tadā
kālī parāśarājjajñe kṛṣṇadvaipāyanaṃ prabhum // LiP_1,63.84

dvaipāyano hyaraṇyāṃ vai śukam utpādayatsutam
upamanyuṃ ca pīvaryāṃ viddhīme śukasūnavaḥ // LiP_1,63.85

bhūriśravāḥ prabhuḥ śaṃbhuḥ kṛṣṇo gaurastu pañcamaḥ
kanyā kīrtimatī caiva yogamātā dhṛtavratā // LiP_1,63.86

jananī brahmadattasya patnī sā tvanuhasya ca
śvetaḥ kṛṣṇaś ca gauraś ca śyāmo dhūmrastathāruṇaḥ // LiP_1,63.87

nīlo bādarikaścaiva sarve caite parāśarāḥ
parāśarāṇāmaṣṭau te pakṣāḥ proktā mahātmanām // LiP_1,63.88

ata ūrdhvaṃ nibodhadhvam indrapramitisaṃbhavam
vasiṣṭhasya kapiñjalyo ghṛtācyāmudapadyata // LiP_1,63.89

trimūrtiryaḥ samākhyāta indrapramitirucyate
pṛthoḥ sutāyāṃ sambhūto bhadrastasyā bhavadvasuḥ // LiP_1,63.90

upamanyuḥ sutastasya bahavo hyaupamanyavaḥ
mitrāvaruṇayoścaiva kauṇḍinyā ye pariśrutāḥ // LiP_1,63.91

ekārṣeyās tathā cānye vāsiṣṭhā nāma viśrutāḥ
ete pakṣā vasiṣṭhānāṃ smṛtā daśa mahātmanām // LiP_1,63.92

ityete brahmaṇaḥ putrā mānasā viśrutā bhuvi
bhartāraś ca mahābhāgā eṣāṃ vaṃśāḥ prakīrtitāḥ // LiP_1,63.93

trilokadhāraṇe śaktā devarṣikulasaṃbhavāḥ
teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca śataśo 'tha sahasraśaḥ // LiP_1,63.94

yaistu vyāptāstrayo lokāḥ sūryasyeva gabhastibhiḥ // LiP_1,63.95

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge devādisṛṣṭikathanaṃ nāma triṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

kathaṃ hi rakṣasā śaktir bhakṣitaḥ so 'nujaiḥ saha
vāsiṣṭho vadatāṃ śreṣṭha sūta vaktumihārhasi // LiP_1,64.1

sūta uvāca Śakti killed by Rudhira

rākṣaso rudhiro nāma vasiṣṭhasya sutaṃ purā
śaktiṃ sa bhakṣayāmāsa śakteḥ śāpātsahānujaiḥ // LiP_1,64.2

vasiṣṭhayājyaṃ viprendrās tadādiśyaiva bhūpatim
kalmāṣapādaṃ rudhiro viśvāmitreṇa coditaḥ // LiP_1,64.3

bhakṣitaḥ sa iti śrutvā vasiṣṭhastena rakṣasā
śaktiḥ śaktimatāṃ śreṣṭho bhrātṛbhiḥ saha dharmavit // LiP_1,64.4

hā putra putra putreti krandamāno muhurmuhuḥ
arundhatyā saha muniḥ papāta bhuvi duḥkhitaḥ // LiP_1,64.5

Vasiṣṭha wants to commit suicide

naṣṭaṃ kulamiti śrutvā martuṃ cakre matiṃ tadā
smaranputraśataṃ caiva śaktijyeṣṭhaṃ ca śaktimān // LiP_1,64.6

na taṃ vināhaṃ jīviṣye iti niścitya duḥkhitaḥ // LiP_1,64.7

āruhya mūrdhānam ajātmajo 'sau tayātmavān sarvavid ātmavicca
dharādharasyaiva tadā dharāyāṃ papāta patnyā saha sāśrudṛṣṭiḥ // LiP_1,64.8

dharādharāttaṃ patitaṃ dharā tadā dadhāra tatrāpi vicitrakaṇṭhī
karāṃbujābhyāṃ karikhelagāminī rudantamādāya ruroda sā ca // LiP_1,64.9

tadā tasya snuṣā prāha patnī śaktermahāmunim
vasiṣṭhaṃ vadatāṃ śreṣṭhaṃ rudantī bhayavihvalā // LiP_1,64.10

bhagavanbrāhmaṇaśreṣṭha tava deham idaṃ śubham
pālayasva vibho draṣṭuṃ tava pautraṃ mamātmajam // LiP_1,64.11

na tyājyaṃ tava viprendra dehametatsuśobhanam
garbhastho mama sarvārthasādhakaḥ śaktijo yataḥ // LiP_1,64.12

evamuktvātha dharmajñā karābhyāṃ kamalekṣaṇā
utthāpya śvaśuraṃ natvā netre saṃmṛjya vāriṇā // LiP_1,64.13

duḥkhitāpi paritrātuṃ śvaśuraṃ duḥkhitaṃ tadā
arundhatīṃ ca kalyāṇīṃ prārthayāmāsa duḥkhitām // LiP_1,64.14

snuṣāvākyaṃ tataḥ śrutvā vasiṣṭha utthāya bhūtalāt
saṃjñāmavāpya cāliṅgya sā papāta suduḥkhitā // LiP_1,64.15

arundhatī karābhyāṃ tāṃ saṃspṛśyāsrākulekṣaṇām
ruroda muniśārdūlo bhāryayā sutavatsalaḥ // LiP_1,64.16

Parāśara recites Vedic hymns as an embryo

atha nābhyaṃbuje viṣṇor yathā tasyāścaturmukhaḥ
āsīno garbhaśayyāyāṃ kumāra ṛcamāha saḥ // LiP_1,64.17

tato niśamya bhagavān vasiṣṭha ṛcamādarāt
kenoktamiti saṃcintya tadātiṣṭhatsamāhitaḥ // LiP_1,64.18

vyomāṅgaṇastho 'tha hariḥ puṇḍarīkanibhekṣaṇaḥ
vasiṣṭhamāha viśvātmā ghṛṇayā sa ghṛṇānidhiḥ // LiP_1,64.19

bho vatsa vatsa viprendra vasiṣṭha sutavatsala
tava pautramukhāmbhojād ṛg eṣādya viniḥsṛtā // LiP_1,64.20

matsamastava pautro 'sau śaktijaḥ śaktimānmune
tasmāduttiṣṭha saṃtyajya śokaṃ brahmasutottama // LiP_1,64.21

rudrabhaktaś ca garbhastho rudrapūjāparāyaṇaḥ
rudradevaprabhāveṇa kulaṃ te saṃtariṣyati // LiP_1,64.22

evamuktvā ghṛṇī vipraṃ bhagavān puruṣottamaḥ
vasiṣṭhaṃ muniśārdūlaṃ tatraivāntaradhīyata // LiP_1,64.23

tataḥ praṇamya śirasā vasiṣṭho vārijekṣaṇam
adṛśyantyā mahātejāḥ pasparśodaramādarāt // LiP_1,64.24

hā putra putra putreti papāta ca suduḥkhitaḥ
lalāpārundhatī prekṣya tadāsau rudatīṃ dvijāḥ // LiP_1,64.25

svaputraṃ ca smaran duḥkhāt punarehyehi putraka
tava putramimaṃ dṛṣṭvā bho śakte kuladhāraṇam // LiP_1,64.26

tavāntikaṃ gamiṣyāmi tava mātrā na saṃśayaḥ
sūta uvāca evamuktvā rudanvipra āliṅgyārundhatīṃ tadā // LiP_1,64.27

papāta tāḍayantīva svasya kukṣī kareṇa vai
adṛśyantī jaghānātha śaktijasyālayaṃ śubhā // LiP_1,64.28

svodaraṃ duḥkhitā bhūmau lalāpa ca papāta ca
arundhati tadā bhītā vasiṣṭhaś ca mahāmatiḥ // LiP_1,64.29

samutthāpya snuṣāṃ bālām ūcaturbhayavihvalau // LiP_1,64.30

vicāramugdhe tava garbhamaṇḍalaṃ karāṃbujābhyāṃ vinihatya durlabham
kulaṃ vasiṣṭhasya samastamapyaho nihantumārye kathamudyatā vada // LiP_1,64.31

tavātmajaṃ śaktisutaṃ ca dṛṣṭvā cāsvādya vaktrāmṛtam āryasūnoḥ
trātuṃ yato dehamimaṃ munīndraḥ suniścitaḥ pāhi tataḥ śarīram // LiP_1,64.32

sūta uvāca

evaṃ snuṣāmupālabhya muniṃ cārundhatī sthitā
arundhatī vasiṣṭhasya prāha cārteti vihvalā // LiP_1,64.33

tvayyeva jīvitaṃ cāsya muner yat suvrate mama
jīvitaṃ rakṣa dehasya dhātrī ca kuru yaddhitam // LiP_1,64.34

adṛśyantyuvāca

mayā yadi muniśreṣṭhas trātuṃ vai niścitaṃ svakam
mamāśubhaṃ śubhaṃ dehaṃ kathaṃcit pālayāmyaham // LiP_1,64.35

priyaduḥkhamahaṃ prāptā hy asatī nātra saṃśayaḥ
mune duḥkhādahaṃ dagdhā yataḥ putrī mune tava // LiP_1,64.36

aho 'dbhutaṃ mayā dṛṣṭaṃ duḥkhapātrī hyahaṃ vibho
duḥkhatrātā bhava brahman brahmasūno jagadguro // LiP_1,64.37

tathāpi bhartṛrahitā dīnā nārī bhavediha
pāhi māṃ tata āryendra paribhūtā bhaviṣyati // LiP_1,64.38

pitā mātā ca putrāśca pautrāḥ śvaśura eva ca
ete na bāndhavāḥ strīṇāṃ bhartā bandhuḥ parā gatiḥ // LiP_1,64.39

ātmano yaddhi kathitam apyardhamiti paṇḍitaiḥ
tadapyatra mṛṣā hyāsīd gataḥ śaktirahaṃ sthitā // LiP_1,64.40

aho mamātra kāṭhinyaṃ manaso munipuṅgava
patiṃ prāṇasamaṃ tyaktvā sthitā yatra kṣaṇaṃ yataḥ // LiP_1,64.41

vasiṣṭhāśvatthamāśritya hy amṛtā tu yathā latā
nirmūlāpyamṛtā bhartrā tyaktā dīnā sthitāpyaham // LiP_1,64.42

snuṣāvākyaṃ niśamyaiva vasiṣṭho bhāryayā saha
tadā cakre matiṃ dhīmān yātuṃ svāśramamāśramī // LiP_1,64.43

kṛcchrātsabhāryo bhagavān vasiṣṭhaḥ svāśramaṃ kṣaṇāt
adṛśyantyā ca puṇyātmā saṃviveśa sa cintayan // LiP_1,64.44

sā garbhaṃ pālayāmāsa kathaṃcinmunipuṅgavāḥ
kulasaṃdhāraṇārthāya śaktipatnī pativratā // LiP_1,64.45

tataḥ sāsūta tanayaṃ daśame māsi suprabham
śaktipatnī yathā śaktiṃ śaktimantamarundhatī // LiP_1,64.46

asūta sā ditirviṣṇuṃ yathā svāhā guhaṃ sutam
agniṃ yathāraṇiḥ patnī śakteḥ sākṣātparāśaram // LiP_1,64.47

yadā tadā śaktisūnur avatīrṇo mahītale
śaktistyaktvā tadā duḥkhaṃ pitṝṇāṃ samatāṃ yayau // LiP_1,64.48

bhrātṛbhiḥ saha puṇyātmā ādityair iva bhāskaraḥ
rarāja pitṛlokastho vāsiṣṭho munipuṅgavāḥ // LiP_1,64.49

jagustadā ca pitaro nanṛtuś ca pitāmahāḥ
prapitāmahāś ca viprendrā hy avatīrṇe parāśare // LiP_1,64.50

ye brahmavādino bhūmau nanṛtur divi devatāḥ
puṣkarādyāś ca sasṛjuḥ puṣpavarṣaṃ ca khecarāḥ // LiP_1,64.51

pureṣu rākṣasānāṃ ca praṇādaṃ viṣamaṃ dvijāḥ
āśramasthāś ca munayaḥ samūhurharṣasaṃtatim // LiP_1,64.52

avatīrṇo yathā hyaṇḍād bhānuḥ so 'pi parāśaraḥ
adṛśyantyāścaturvaktro meghajālāddivākaraḥ // LiP_1,64.53

sukhaṃ ca duḥkhamabhavad adṛśyantyāstathā dvijāḥ
dṛṣṭvā putraṃ patiṃ smṛtvā arundhatyā munestathā // LiP_1,64.54

dṛṣṭvā ca tanayaṃ bālā parāśaramatidyutim
lalāpa vihvalā bālā sannakaṇṭhī papāta ca // LiP_1,64.55

sā parāśaramaho mahāmatiṃ devadānavagaṇaiś ca pūjitam
jātamātram anaghaṃ śucismitā budhya sāśrunayanā lalāpa ca // LiP_1,64.56

hā vasiṣṭhasuta kutracidgataḥ paśya putramanaghaṃ tavātmajam
tyajya dīnavadanāṃ vanāntare putradarśanaparāmimāṃ prabho // LiP_1,64.57

śakte svaṃ ca sutaṃ paśya bhrātṛbhiḥ saha ṣaṇmukham
yathā maheśvaro 'paśyat sagaṇo hṛṣitānanaḥ // LiP_1,64.58

atha tasyāstadālāpaṃ vasiṣṭho munisattamaḥ
śrutvā snuṣāmuvācedaṃ mā rodīr iti duḥkhitaḥ // LiP_1,64.59

Parāśara: childhood and youth

ājñayā tasya sā śokaṃ vasiṣṭhasya kulāṅganā
tyaktvā hyapālayadbālaṃ bālā bālamṛgekṣaṇā // LiP_1,64.60

dṛṣṭvā tāmabalāṃ prāha maṅgalābharaṇair vinā
āsīnāmākulāṃ sādhvīṃ bāṣpaparyākulekṣaṇām // LiP_1,64.61

śākteya uvāca

amba maṅgalavibhūṣaṇair vinā dehayaṣṭiranaghe na śobhate
vaktumarhasi tavādya kāraṇaṃ candrabiṃbarahiteva śarvarī // LiP_1,64.62

mātarmātaḥ kathaṃ tyaktvā maṅgalābharaṇāni vai
āsīnā bhartṛhīneva vaktumarhasi śobhane // LiP_1,64.63

adṛśyantī tadā vākyaṃ śrutvā tasya sutasya sā
na kiṃcid abravīt putraṃ śubhaṃ vā yadi vetarat // LiP_1,64.64

adṛśyantīṃ punaḥ prāha śākteyo bhagavānmama
mātaḥ kutra mahātejāḥ pitā vada vadeti tām // LiP_1,64.65

śrutvā ruroda sā vākyaṃ putrasyātīva vihvalā
bhakṣito rakṣasā tātas taveti nipapāta ca // LiP_1,64.66

śrutvā vasiṣṭho 'pi papāta bhūmau pautrasya vākyaṃ sa rudandayāluḥ
arundhatī cāśramavāsinastadā munervasiṣṭhasya munīśvarāś ca // LiP_1,64.67

bhakṣito rakṣasā mātuḥ pitā tava mukhāditi
śrutvā parāśaro dhīmān prāha cāsrāvilekṣaṇaḥ // LiP_1,64.68

Parāśara will seinen Vater rächen parāśara uvāca

abhyarcya devadeveśaṃ trailokyaṃ sacarācaram
kṣaṇena mātaḥ pitaraṃ darśayāmīti me matiḥ // LiP_1,64.69

sā niśamya vacanaṃ tadā śubhaṃ sasmitā tanayamāha vismitā
tathyam etaditi taṃ nirīkṣya sā putra putra bhavamarcayeti ca // LiP_1,64.70

jñātvā śaktisutasyāsya saṃkalpaṃ munipuṅgavaḥ
vasiṣṭho bhagavānprāha pautraṃ dhīmān ghṛṇānidhiḥ // LiP_1,64.71

sthāne pautra muniśreṣṭha saṃkalpastava suvrata
tathāpi śṛṇu lokasya kṣayaṃ kartuṃ na cārhasi // LiP_1,64.72

rākṣasānāmabhāvāya kuru sarveśvarārcanam
trailokyaṃ śṛṇu śākteya aparādhyati kiṃ tava // LiP_1,64.73

tatastasya vasiṣṭhasya niyogācchaktinandanaḥ
rākṣasānāmabhāvāya matiṃ cakre mahāmatiḥ // LiP_1,64.74

adṛśyantīṃ vasiṣṭhaṃ ca praṇamyārundhatīṃ tataḥ
kṛtvaikaliṅgaṃ kṣaṇikaṃ pāṃsunā munisannidhau // LiP_1,64.75

sampūjya śivasūktena tryaṃbakena śubhena ca
japtvā tvaritarudraṃ ca śivasaṃkalpameva ca // LiP_1,64.76

nīlarudraṃ ca śākteyas tathā rudraṃ ca śobhanam
vāmīyaṃ pavamānaṃ ca pañcabrahma tathaiva ca // LiP_1,64.77

hotāraṃ liṅgasūktaṃ ca atharvaśira eva ca
aṣṭāṅgamarghyaṃ rudrāya dattvābhyarcya yathāvidhi // LiP_1,64.78

parāśara uvāca

bhagavanrakṣasā rudra bhakṣito rudhireṇa vai
pitā mama mahātejā bhrātṛbhiḥ saha śaṅkara // LiP_1,64.79

draṣṭumicchāmi bhagavan pitaraṃ bhrātṛbhiḥ saha
evaṃ vijñāpayāṃlliṅgaṃ praṇipatya muhurmuhuḥ // LiP_1,64.80

hā rudra rudra rudreti ruroda nipapāta ca
taṃ dṛṣṭvā bhagavānrudro devīmāha ca śaṅkaraḥ // LiP_1,64.81

paśya bālaṃ mahābhāge bāṣpaparyākulekṣaṇam
mamānusmaraṇe yuktaṃ madārādhanatatparam // LiP_1,64.82

sā ca dṛṣṭvā mahādevī parāśaramaninditā
duḥkhāt saṃklinnasarvāṅgam asrākulavilocanam // LiP_1,64.83

liṅgārcanavidhau saktaṃ hara rudreti vādinam
prāha bhartāramīśānaṃ śaṅkaraṃ jagatāmumā // LiP_1,64.84

īpsitaṃ yaccha sakalaṃ prasīda parameśvara
niśamya vacanaṃ tasyāḥ śaṅkaraḥ parameśvaraḥ // LiP_1,64.85

bhāryāmāryāmumāṃ prāha tato hālāhalāśanaḥ
rakṣāmyenaṃ dvijaṃ bālaṃ phullendīvaralocanam // LiP_1,64.86

dadāmi dṛṣṭiṃ madrūpadarśanakṣama eṣa vai
evamuktvā gaṇair divyair bhagavānnīlalohitaḥ // LiP_1,64.87

brahmendraviṣṇurudrādyaiḥ saṃvṛtaḥ parameśvaraḥ
dadau ca darśanaṃ tasmai muniputrāya dhīmate // LiP_1,64.88

so 'pi dṛṣṭvā mahādevam ānandāsrāvilekṣaṇaḥ
nipapāta ca hṛṣṭātmā pādayostasya sādaram // LiP_1,64.89

punarbhavānyāḥ pādau ca nandinaś ca mahātmanaḥ
saphalaṃ jīvitaṃ me 'dya brahmādyāṃstāṃstadāha saḥ // LiP_1,64.90

rakṣārthamāgatastvadya mama bālendubhūṣaṇaḥ
ko 'nyaḥ samo mayā loke devo vā dānavo 'pi vā // LiP_1,64.91

atha tasminkṣaṇādeva dadarśa divi saṃsthitam
pitaraṃ bhrātṛbhiḥ sārdhaṃ śākteyastu parāśaraḥ // LiP_1,64.92

sūryamaṇḍalasaṃkāśe vimāne viśvatomukhe
bhrātṛbhiḥ sahitaṃ dṛṣṭvā nanāma ca jaharṣa ca // LiP_1,64.93

tadā vṛṣadhvajo devaḥ sabhāryaḥ sagaṇeśvaraḥ
vasiṣṭhaputraṃ prāhedaṃ putradarśanatatparam // LiP_1,64.94

śrīdeva uvāca

śakte paśya sutaṃ bālam ānandāsrāvilekṣaṇam
adṛśyantīṃ ca viprendra vasiṣṭhaṃ pitaraṃ tava // LiP_1,64.95

arundhatīṃ mahābhāgāṃ kalyāṇīṃ devatopamām
mātaraṃ pitaraṃ cobhau namaskuru mahāmate // LiP_1,64.96

tadā haraṃ praṇamyāśu devadevamumāṃ tathā
vasiṣṭhaṃ ca tadā śreṣṭhaṃ śaktir vai śaṅkarājñayā // LiP_1,64.97

mātaraṃ ca mahābhāgāṃ kalyāṇīṃ patidevatām
arundhatīṃ jagannāthaniyogātprāha śaktimān // LiP_1,64.98

vāsiṣṭha uvāca

bho vatsa vatsa viprendra parāśara mahādyute
rakṣito 'haṃ tvayā tāta garbhasthena mahātmanā // LiP_1,64.99

aṇimādiguṇaiśvaryaṃ mayā vatsa parāśara
labdhamadyānanaṃ dṛṣṭaṃ tava bāla mamājñayā // LiP_1,64.100

adṛśyantīṃ mahābhāgāṃ rakṣa vatsa mahāmate
arundhatīṃ ca pitaraṃ vasiṣṭhaṃ mama sarvadā // LiP_1,64.101

anvayaḥ sakalo vatsa mama saṃtāritastvayā
putreṇa lokāñjayatīty uktaṃ sadbhiḥ sadaiva hi // LiP_1,64.102

īpsitaṃ varayeśānaṃ jagatāṃ prabhavaṃ prabhum
gamiṣyāmyabhivandyeśaṃ bhrātṛbhiḥ saha śaṅkaram // LiP_1,64.103

evaṃ putramupāmantrya praṇamya ca maheśvaram
nirīkṣya bhāryāṃ sadasi jagāma pitaraṃ vaśī // LiP_1,64.104

gataṃ dṛṣṭvātha pitaraṃ tadābhyarcyaiva śaṅkaram
tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhiḥ śākteyaḥ śaśibhūṣaṇam // LiP_1,64.105

tatastuṣṭo mahādevo manmathāndhakamardanaḥ
anugṛhyātha śākteyaṃ tatraivāntaradhīyata // LiP_1,64.106

gate maheśvare sāṃbe praṇamya ca maheśvaram
dadāha rākṣasānāṃ tu kulaṃ mantreṇa mantravit // LiP_1,64.107

tadāha pautraṃ dharmajño vasiṣṭho munibhir vṛtaḥ
alam atyantakopena tāta manyumimaṃ jahi // LiP_1,64.108

rākṣasā nāparādhyanti pitus te vihitaṃ tathā
mūḍhānāmeva bhavati krodho buddhimatāṃ na hi // LiP_1,64.109

hanyate tāta kaḥ kena yataḥ svakṛtabhukpumān
saṃcitasyātimahatā vatsa kleśena mānavaiḥ // LiP_1,64.110

yaśasastapasaścaiva krodho nāśakaraḥ smṛtaḥ
alaṃ hi rākṣasair dagdhair dīnair anaparādhibhiḥ // LiP_1,64.111

satraṃ te viramatvetat kṣamāsārā hi sādhavaḥ
evaṃ vasiṣṭhavākyena śākteyo munipuṅgavaḥ // LiP_1,64.112

upasaṃhṛtavān satraṃ sadyastadvākyagauravāt
tataḥ prītaś ca bhagavān vasiṣṭho munisattamaḥ // LiP_1,64.113

samprāptaś ca tadā satraṃ pulastyo brahmaṇaḥ sutaḥ
vasiṣṭhena tu dattārghyaḥ kṛtāsanaparigrahaḥ // LiP_1,64.114

parāśaramuvācedaṃ praṇipatya sthitaṃ muniḥ
vaire mahati yadvākyād guror adyāśritā kṣamā // LiP_1,64.115

tvayā tasmātsamastāni bhavāñchāstrāṇi vetsyati
saṃtatermama na chedaḥ kruddhenāpi yataḥ kṛtaḥ // LiP_1,64.116

tvayā tasmānmahābhāga dadāmyanyaṃ mahāvaram
purāṇasaṃhitākartā bhavānvatsa bhaviṣyati // LiP_1,64.117

devatāparamārthaṃ ca yathāvadvetsyate bhavān
pravṛttau vā nivṛttau vā karmaṇas te 'malā matiḥ // LiP_1,64.118

matprasādādasaṃdigdhā tava vatsa bhaviṣyati
tataś ca prāha bhagavān vasiṣṭho vadatāṃ varaḥ // LiP_1,64.119

Parāśara becomes author of Viṣṇupurāṇa

pulastyena yaduktaṃ te sarvametadbhaviṣyati
atha tasya pulastyasya vasiṣṭhasya ca dhīmataḥ // LiP_1,64.120

prasādādvaiṣṇavaṃ cakre purāṇaṃ vai parāśaraḥ
ṣaṭprakāraṃ samastārthasādhakaṃ jñānasaṃcayam // LiP_1,64.121

ṣaṭsāhasramitaṃ sarvaṃ vedārthena ca saṃyutam
caturthaṃ hi purāṇānāṃ saṃhitāsu suśobhanam // LiP_1,64.122

eṣa vaḥ kathitaḥ sarvo vāsiṣṭhānāṃ samāsataḥ
prabhavaḥ śaktisūnoś ca prabhāvo munipuṅgavāḥ // LiP_1,64.123

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vāsiṣṭhakathanaṃ nāma catuḥṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

ādityavaṃśaṃ somasya vaṃśaṃ vaṃśavidāṃ vara
vaktumarhasi cāsmākaṃ saṃkṣepād romaharṣaṇa // LiP_1,65.1

sūta uvāca

aditiḥ suṣuve putram ādityaṃ kaśyapāddvijāḥ
tasyādityasya caivāsīd bhāryā trayam athāparam // LiP_1,65.2

saṃjñā rājñī prabhā chāyā putrāṃstāsāṃ vadāmi vaḥ
saṃjñā tvāṣṭrī ca suṣuve sūryānmanumanuttamam // LiP_1,65.3

yamaṃ ca yamunāṃ caiva rājñī revatameva ca
prabhā prabhātam ādityāc chāyāṃ saṃjñāpyakalpayat // LiP_1,65.4

chāyā ca tasmātsuṣuve sāvarṇiṃ bhāskarāddvijāḥ
tataḥ śaniṃ ca tapatīṃ viṣṭiṃ caiva yathākramam // LiP_1,65.5

chāyā svaputrābhyadhikaṃ snehaṃ cakre manau tadā
pūrvo manurna cakṣāma yamastu krodhamūrchitaḥ // LiP_1,65.6

saṃtāḍayāmāsa ruṣā pādamudyamya dakṣiṇam
yamena tāḍitā sā tu chāyā vai duḥkhitābhavat // LiP_1,65.7

chāyāśāpāt padaṃ caikaṃ yamasya klinnamuttamam
pūyaśoṇitasampūrṇaṃ kṛmīṇāṃ nicayānvitam // LiP_1,65.8

so 'pi gokarṇamāśritya phalakenānilāśanaḥ
ārādhayanmahādevaṃ yāvadvarṣāyutāyutam // LiP_1,65.9

bhavaprasādād āgatya lokapālatvamuttamam
pitṝṇāmādhipatyaṃ tu śāpamokṣaṃ tathaiva ca // LiP_1,65.10

labdhavāndevadevasya prabhāvācchūlapāṇinaḥ
asahantī purā bhānos tejomayam aninditā // LiP_1,65.11

rūpaṃ tvāṣṭrī svadehāttu chāyākhyāṃ sā tvakalpayat
vaḍavārūpamāsthāya tapastepe tu suvratā // LiP_1,65.12

kālātprayatnato jñātvā chāyāṃ chāyāpatiḥ prabhuḥ
vaḍavāmagamatsaṃjñām aśvarūpeṇa bhāskaraḥ // LiP_1,65.13

vaḍavā ca tadā tvāṣṭrī saṃjñā tasmāddivākarāt
suṣuve cāśvinau devau devānāṃ tu bhiṣagvarau // LiP_1,65.14

likhito bhāskaraḥ paścāt saṃjñāpitrā mahātmanā
viṣṇoścakraṃ tu yadghoraṃ maṇḍalādbhāskarasya tu // LiP_1,65.15

nirmame bhagavāṃstvaṣṭā pradhānaṃ divyamāyudham
rudraprasādācca śubhaṃ sudarśanamiti smṛtam // LiP_1,65.16

labdhavān bhagavāṃścakraṃ kṛṣṇaḥ kālāgnisannibham
manostu prathamasyāsan nava putrāstu tatsamāḥ // LiP_1,65.17

ikṣvākur nabhagaś caiva dhṛṣṇuḥ śaryātireva ca
nariṣyantaś ca vai dhīmān nābhāgo 'riṣṭa eva ca // LiP_1,65.18

karūṣaś ca pṛṣadhraś ca navaite mānavāḥ smṛtāḥ
ilā jyeṣṭhā variṣṭhā ca puṃstvaṃ prāpa ca yā purā // LiP_1,65.19

sudyumna iti vikhyātā puṃstvaṃ prāptā tvilā purā
mitrāvaruṇayostvatra prasādānmunipuṅgavāḥ // LiP_1,65.20

punaḥ śaravaṇaṃ prāpya strītvaṃ prāpto bhavājñayā
sudyumno mānavaḥ śrīmān somavaṃśapravṛddhaye // LiP_1,65.21

ikṣvākoraśvamedhena ilā kiṃpuruṣo 'bhavat
ilā kiṃpuruṣatve ca sudyumna iti cocyate // LiP_1,65.22

māsamekaṃ pumānvīraḥ strītvaṃ māsamabhūtpunaḥ
ilā budhasya bhavanaṃ somaputrasya cāśritā // LiP_1,65.23

budhenāntaramāsādya maithunāya pravartitā
somaputrādbudhāccāpi ailo jajñe purūravāḥ // LiP_1,65.24

somavaṃśāgrajo dhīmān bhavabhaktaḥ pratāpavān
ikṣvākorvaṃśavistāraṃ paścādvakṣye tapodhanāḥ // LiP_1,65.25

putratrayamabhūttasya sudyumnasya dvijottamāḥ
utkalaś ca gayaścaiva vinatāśvastathaiva ca // LiP_1,65.26

utkalasyotkalaṃ rāṣṭraṃ vinatāśvasya paścimam
gayā gayasya cākhyātā purī paramaśobhanā // LiP_1,65.27

surāṇāṃ saṃsthitiryasyāṃ pitṝṇāṃ ca sadā sthitiḥ
ikṣvākujyeṣṭhadāyādo madhyadeśam avāptavān // LiP_1,65.28

kanyābhāvācca sudyumno naiva bhāgamavāptavān
vasiṣṭhavacanāt tvāsīt pratiṣṭhāne mahādyutiḥ // LiP_1,65.29

pratiṣṭhā dharmarājasya sudyumnasya mahātmanaḥ
tatpurūravase prādād rājyaṃ prāpya mahāyaśāḥ // LiP_1,65.30

mānaveyo mahābhāgaḥ strīpuṃsorlakṣaṇānvitaḥ
ikṣvākorabhavadvīro vikukṣirdharmavittamaḥ // LiP_1,65.31

jyeṣṭhaḥ putraśatasyāsīd daśa pañca ca tatsutāḥ
abhūjjyeṣṭhaḥ kakutsthaś ca kakutsthāttu suyodhanaḥ // LiP_1,65.32

tataḥ pṛthurmuniśreṣṭhā viśvakaḥ pārthivas tathā
viśvakasyārdrako dhīmān yuvanāśvastu tatsutaḥ // LiP_1,65.33

śābastiś ca mahātejā vaṃśakastu tato 'bhavat
nirmitā yena śābastī gauḍadeśe dvijottamāḥ // LiP_1,65.34

vaṃśācca bṛhadaśvo 'bhūt kuvalāśvastu tatsutaḥ
dhundhumāratvamāpanno dhundhuṃ hatvā mahābalam // LiP_1,65.35

dhundhumārasya tanayās trayastrailokyaviśrutāḥ
dṛḍhāśvaścaiva caṇḍāśvaḥ kapilāśvaś ca te smṛtāḥ // LiP_1,65.36

dṛḍhāśvasya pramodastu haryaśvastasya vai sutaḥ
haryaśvasya nikumbhastu saṃhatāśvastu tatsutaḥ // LiP_1,65.37

kṛśāśvo 'tha raṇāśvaś ca saṃhatāśvātmajāvubhau
yuvanāśvo raṇāśvasya māndhātā tasya vai sutaḥ // LiP_1,65.38

māndhātuḥ purukutso 'bhūd ambarīṣaś ca vīryavān
mucukundaś ca puṇyātmā trayastrailokyaviśrutāḥ // LiP_1,65.39

aṃbarīṣasya dāyādo yuvanāśvo 'paraḥ smṛtaḥ
harito yuvanāśvasya haritāstu yataḥ smṛtāḥ // LiP_1,65.40

ete hyaṅgirasaḥ pakṣe kṣatropetā dvijātayaḥ
purukutsasya dāyādas trasaddasyur mahāyaśāḥ // LiP_1,65.41

narmadāyāṃ samutpannaḥ sambhūtistasya cātmajaḥ
viṣṇuvṛddhaḥ sutastasya viṣṇuvṛddhā yataḥ smṛtāḥ // LiP_1,65.42

ete hyaṅgirasaḥ pakṣe kṣatropetāḥ samāśritāḥ
sambhūtiraparaṃ putram anaraṇyamajījanat // LiP_1,65.43

rāvaṇena hato yo 'sau trailokyavijaye dvijāḥ
bṛhadaśvo 'naraṇyasya haryaśvastasya cātmajaḥ // LiP_1,65.44

haryaśvāttu dṛṣadvatyāṃ jajñe vasumanā nṛpaḥ
tasya putro 'bhavadrājā tridhanvā bhavabhāvitaḥ // LiP_1,65.45

prasādād brahmasūnor vai taṇḍinaḥ prāpya śiṣyatām
aśvamedhasahasrasya phalaṃ prāpya tadājñayā // LiP_1,65.46

gaṇaiśvaryamanuprāpto bhavabhaktaḥ pratāpavān
kathaṃ caivāśvamedhaṃ vai karomīti vicintayan // LiP_1,65.47

dhanahīnaś ca dharmātmā dṛṣṭavān brahmaṇaḥ sutam
taṇḍisaṃjñaṃ dvijaṃ tasmāl labdhavāndvijasattamāḥ // LiP_1,65.48

nāmnāṃ sahasraṃ rudrasya brahmaṇā kathitaṃ purā
tena nāmnāṃ sahasreṇa stutvā taṇḍirmaheśvaram // LiP_1,65.49

labdhavāngāṇapatyaṃ ca brahmayonirdvijottamaḥ
tatastasmānnṛpo labdhvā taṇḍinā kathitaṃ purā // LiP_1,65.50

nāmnāṃ sahasraṃ japtvā vai gāṇapatyamavāptavān
ṛṣaya ūcuḥ nāmnāṃ sahasraṃ rudrasya tāṇḍinā brahmayoninā // LiP_1,65.51

kathitaṃ sarvavedārthasaṃcayaṃ sūta suvrata
nāmnāṃ sahasraṃ viprāṇāṃ vaktum arhasi śobhanam // LiP_1,65.52

sahasranāman of Śiva sūta uvāca

sarvabhūtātmabhūtasya harasyāmitatejasaḥ
aṣṭottarasahasraṃ tu nāmnāṃ śṛṇuta suvratāḥ // LiP_1,65.53

yajjaptvā tu muniśreṣṭhā gāṇapatyamavāptavān
oṃ sthiraḥ sthāṇuḥ prabhurbhānuḥ pravaro varado varaḥ // LiP_1,65.54

sarvātmā sarvavikhyātaḥ sarvaḥ sarvakaro bhavaḥ
jaṭī daṇḍī śikhaṇḍī ca sarvagaḥ sarvabhāvanaḥ // LiP_1,65.55

hariś ca hariṇākṣaś ca sarvabhūtaharaḥ smṛtaḥ
pravṛttiś ca nivṛttiś ca śāntātmā śāśvato dhruvaḥ // LiP_1,65.56

śmaśānavāsī bhagavān khacaro gocaro 'rdanaḥ
abhivādyo mahākarmā tapasvī bhūtadhāraṇaḥ // LiP_1,65.57

unmattaveṣaḥ pracchannaḥ sarvalokaḥ prajāpatiḥ
mahārūpo mahākāyaḥ sarvarūpo mahāyaśāḥ // LiP_1,65.58

mahātmā sarvabhūtaś ca virūpo vāmano naraḥ
lokapālo 'ntarhitātmā prasādo 'bhayado vibhuḥ // LiP_1,65.59

pavitraś ca mahāṃścaiva niyato niyatāśrayaḥ
svayaṃbhūḥ sarvakarmā ca ādirādikaro nidhiḥ // LiP_1,65.60

sahasrākṣo viśālākṣaḥ somo nakṣatrasādhakaḥ
candraḥ sūryaḥ śaniḥ ketur graho grahapatirmataḥ // LiP_1,65.61

rājā rājyodayaḥ kartā mṛgabāṇārpaṇo ghanaḥ
mahātapā dīrghatapā adṛśyo dhanasādhakaḥ // LiP_1,65.62

saṃvatsaraḥ kṛtīmantraḥ prāṇāyāmaḥ paraṃtapaḥ
yogī yogo mahābījo mahārato mahābalaḥ // LiP_1,65.63

suvarṇaretāḥ sarvajñaḥ subījo vṛṣavāhanaḥ
daśabāhustvanimiṣo nīlakaṇṭha umāpatiḥ // LiP_1,65.64

viśvarūpaḥ svayaṃśreṣṭho balavīro balāgraṇīḥ
gaṇakartā gaṇapatir digvāsāḥ kāmya eva ca // LiP_1,65.65

mantravitparamo mantraḥ sarvabhāvakaro haraḥ
kamaṇḍaludharo dhanvī bāṇahastaḥ kapālavān // LiP_1,65.66

śarī śataghnī khaḍgī ca paṭṭiśī cāyudhī mahān
ajaś ca mṛgarūpaś ca tejastejaskaro vidhiḥ // LiP_1,65.67

uṣṇīṣī ca suvaktraś ca udagro vinatas tathā
dīrghaś ca harikeśaś ca sutīrthaḥ kṛṣṇa eva ca // LiP_1,65.68

śṛgālarūpaḥ sarvārtho muṇḍaḥ sarvaśubhaṅkaraḥ
siṃhaśārdūlarūpaś ca gandhakārī kapardyapi // LiP_1,65.69

ūrdhvaretordhvaliṅgī ca ūrdhvaśāyī nabhastalaḥ
trijaṭī cīravāsāś ca rudraḥ senāpatir vibhuḥ // LiP_1,65.70

ahorātraṃ ca naktaṃ ca tigmamanyuḥ suvarcasaḥ
gajahā daityahā kālo lokadhātā guṇākaraḥ // LiP_1,65.71

siṃhaśārdūlarūpāṇām ārdracarmāṃbaraṃdharaḥ
kālayogī mahānādaḥ sarvāvāsaścatuṣpathaḥ // LiP_1,65.72

niśācaraḥ pretacārī sarvadarśī maheśvaraḥ
bahubhūto bahudhanaḥ sarvasāro 'mṛteśvaraḥ // LiP_1,65.73

nṛtyapriyo nityanṛtyo nartanaḥ sarvasādhakaḥ
sakārmuko mahābāhur mahāghoro mahātapāḥ // LiP_1,65.74

mahāśaro mahāpāśo nityo giricaro mataḥ
sahasrahasto vijayo vyavasāyo hyaninditaḥ // LiP_1,65.75

amarṣaṇo marṣaṇātmā yajñahā kāmanāśanaḥ
dakṣahā paricārī ca prahaso madhyamas tathā // LiP_1,65.76

tejo 'pahārī balavān vidito 'bhyudito bahuḥ
gaṃbhīraghoṣo yogātmā yajñahā kāmanāśanaḥ // LiP_1,65.77

gaṃbhīraroṣo gaṃbhīro gaṃbhīrabalavāhanaḥ
nyagrodharūpo nyagrodho viśvakarmā ca viśvabhuk // LiP_1,65.78

tīkṣṇopāyaś ca haryaśvaḥ sahāyaḥ karmakālavit
viṣṇuḥ prasādito yajñaḥ samudro vaḍavāmukhaḥ // LiP_1,65.79

hutāśanasahāyaś ca praśāntātmā hutāśanaḥ
ugratejā mahātejā jayo vijayakālavit // LiP_1,65.80

jyotiṣāmayanaṃ siddhiḥ saṃdhirvigraha eva ca
khaḍgī śaṅkhī jaṭī jvālī khacaro dyucaro balī // LiP_1,65.81

vaiṇavī paṇavī kālaḥ kālakaṇṭhaḥ kaṭaṃkaṭaḥ
nakṣatravigraho bhāvo nibhāvaḥ sarvatomukhaḥ // LiP_1,65.82

vimocanastu śaraṇo hiraṇyakavacodbhavaḥ
mekhalākṛtirūpaś ca jalācāraḥ stutas tathā // LiP_1,65.83

vīṇī ca paṇavī tālī nālī kalikaṭus tathā
sarvatūryaninādī ca sarvavyāpyaparigrahaḥ // LiP_1,65.84

vyālarūpī bilāvāsī guhāvāsī taraṃgavit
vṛkṣaḥ śrīmālakarmā ca sarvabandhavimocanaḥ // LiP_1,65.85

bandhanastu surendrāṇāṃ yudhi śatruvināśanaḥ
sakhā pravāso durvāpaḥ sarvasādhuniṣevitaḥ // LiP_1,65.86

praskando 'pyavibhāvaś ca tulyo yajñavibhāgavit
sarvavāsaḥ sarvacārī durvāsā vāsavo mataḥ // LiP_1,65.87

haimo hemakaro yajñaḥ sarvadhārī dharottamaḥ
ākāśo nirvirūpaś ca vivāsā uragaḥ khagaḥ // LiP_1,65.88

bhikṣuś ca bhikṣurūpī ca raudrarūpaḥ surūpavān
vasuretāḥ suvacasvī vasuvego mahābalaḥ // LiP_1,65.89

manovego niśācāraḥ sarvalokaśubhapradaḥ
sarvāvāsī trayīvāsī upadeśakaro dharaḥ // LiP_1,65.90

munirātmā munir lokaḥ sabhāgyaś ca sahasrabhuk
pakṣī ca pakṣarūpaś ca atidīpto niśākaraḥ // LiP_1,65.91

samīro damanākāro hy artho hyarthakaro vaśaḥ
vāsudevaś ca devaś ca vāmadevaś ca vāmanaḥ // LiP_1,65.92

siddhiyogāpahārī ca siddhaḥ sarvārthasādhakaḥ
akṣuṇṇaḥ kṣuṇṇarūpaś ca vṛṣaṇo mṛdur avyayaḥ // LiP_1,65.93

mahāseno viśākhaś ca ṣaṣṭibhāgo gavāṃ patiḥ
cakrahastastu viṣṭambhī mūlastambhana eva ca // LiP_1,65.94

ṛturṛtukarastālo madhurmadhukaro varaḥ
vānaspatyo vājasano nityamāśramapūjitaḥ // LiP_1,65.95

brahmacārī lokacārī sarvacārī sucāravit
īśāna īśvaraḥ kālo niśācārī hyanekadṛk // LiP_1,65.96

nimittastho nimittaṃ ca nandir nandikaro haraḥ
nandīśvaraḥ sunandī ca nandano viṣamardanaḥ // LiP_1,65.97

bhagahārī niyantā ca kālo lokapitāmahaḥ
caturmukho mahāliṅgaś cāruliṅgastathaiva ca // LiP_1,65.98

liṅgādhyakṣaḥ surādhyakṣaḥ kālādhyakṣo yugāvahaḥ
bījādhyakṣo bījakartā adhyātmānugato balaḥ // LiP_1,65.99

itihāsaś ca kalpaś ca damano jagadīśvaraḥ
dambho dambhakaro dātā vaṃśo vaṃśakaraḥ kaliḥ // LiP_1,65.100

lokakartā paśupatir mahākartā hyadhokṣajaḥ
akṣaraṃ paramaṃ brahma balavāñchukta eva ca // LiP_1,65.101

nityo hyanīśaḥ śuddhātmā śuddho māno gatirhaviḥ
prāsādastu balo darpo darpaṇo havya indrajit // LiP_1,65.102

vedakāraḥ sūtrakāro vidvāṃś ca paramardanaḥ
mahāmeghanivāsī ca mahāghoro vaśīkaraḥ // LiP_1,65.103

agnijvālo mahājvālaḥ paridhūmrāvṛto raviḥ
dhiṣaṇaḥ śaṅkaro nityo varcasvī dhūmralocanaḥ // LiP_1,65.104

nīlas tathāṅgaluptaś ca śobhano naravigrahaḥ
svasti svastisvabhāvaś ca bhogī bhogakaro laghuḥ // LiP_1,65.105

utsaṅgaś ca mahāṅgaś ca mahāgarbhaḥ pratāpavān
kṛṣṇavarṇaḥ suvarṇaś ca indriyaḥ sarvavarṇikaḥ // LiP_1,65.106

mahāpādo mahāhasto mahākāyo mahāyaśāḥ
mahāmūrdhā mahāmātro mahāmitro nagālayaḥ // LiP_1,65.107

mahāskandho mahākarṇo mahoṣṭhaś ca mahāhanuḥ
mahānāso mahākaṇṭho mahāgrīvaḥ śmaśānavān // LiP_1,65.108

mahābalo mahātejā hy antarātmā mṛgālayaḥ
lambitoṣṭhaś ca niṣṭhaś ca mahāmāyaḥ payonidhiḥ // LiP_1,65.109

mahādanto mahādaṃṣṭro mahājihvo mahāmukhaḥ
mahānakho mahāromā mahākeśo mahājaṭaḥ // LiP_1,65.110

asapatnaḥ prasādaś ca pratyayo gītasādhakaḥ
prasvedano 'svedanaś ca ādikaś ca mahāmuniḥ // LiP_1,65.111

vṛṣako vṛṣaketuś ca analo vāyuvāhanaḥ
maṇḍalī meruvāsaś ca devavāhana eva ca // LiP_1,65.112

atharvaśīrṣaḥ sāmāsya ṛksahasrorjitekṣaṇaḥ
yajuḥ pādabhujo guhyaḥ prakāśaujāstathaiva ca // LiP_1,65.113

amoghārthaprasādaś ca antarbhāvyaḥ sudarśanaḥ
upahāraḥ priyaḥ sarvaḥ kanakaḥ kāñcanasthitaḥ // LiP_1,65.114

nābhir nandikaro harmyaḥ puṣkaraḥ sthapatiḥ sthitaḥ
sarvaśāstro dhanaścādyo yajño yajvā samāhitaḥ // LiP_1,65.115

nago nīlaḥ kaviḥ kālo makaraḥ kālapūjitaḥ
sagaṇo gaṇakāraś ca bhūtabhāvanasārathiḥ // LiP_1,65.116

bhasmaśāyī bhasmagoptā bhasmabhūtatanurgaṇaḥ
āgamaś ca vilopaś ca mahātmā sarvapūjitaḥ // LiP_1,65.117

śuklaḥ strīrūpasampannaḥ śucirbhūtaniṣevitaḥ
āśramasthaḥ kapotastho viśvakarmā patirvirāṭ // LiP_1,65.118

viśālaśākhas tāmroṣṭho hy ambujālaḥ suniścitaḥ
kapilaḥ kalaśaḥ sthūla āyudhaścaiva romaśaḥ // LiP_1,65.119

gandharvo hyaditistārkṣyo hy avijñeyaḥ suśāradaḥ
paraśvadhāyudho devo hy arthakārī subāndhavaḥ // LiP_1,65.120

tumbavīṇo mahākopa ūrdhvaretā jaleśayaḥ
ugro vaṃśakaro vaṃśo vaṃśavādī hyaninditaḥ // LiP_1,65.121

sarvāṅgarūpī māyāvī suhṛdo hyanilo balaḥ
bandhano bandhakartā ca subandhanavimocanaḥ // LiP_1,65.122

rākṣasaghno 'tha kāmārir mahādaṃṣṭro mahāyudhaḥ
lambito lambitoṣṭhaś ca lambahasto varapradaḥ // LiP_1,65.123

bāhustvaninditaḥ sarvaḥ śaṅkaro 'thāpyakopanaḥ
amareśo mahāghoro viśvadevaḥ surārihā // LiP_1,65.124

ahirbudhnyo nirṛtiś ca cekitāno halī tathā
ajaikapācca kāpālī śaṃ kumāro mahāgiriḥ // LiP_1,65.125

dhanvantarirdhūmaketuḥ sūryo vaiśravaṇas tathā
dhātā viṣṇuś ca śakraś ca mitrastvaṣṭā dharo dhruvaḥ // LiP_1,65.126

prabhāsaḥ parvato vāyur aryamā savitā raviḥ
dhṛtiścaiva vidhātā ca māndhātā bhūtabhāvanaḥ // LiP_1,65.127

nīrastīrthaś ca bhīmaś ca sarvakarmā guṇodvahaḥ
padmagarbho mahāgarbhaś candravaktro nabho 'naghaḥ // LiP_1,65.128

balavāṃścopaśāntaś ca purāṇaḥ puṇyakṛttamaḥ
krūrakartā krūravāsī tanurātmā mahauṣadhaḥ // LiP_1,65.129

sarvāśayaḥ sarvacārī prāṇeśaḥ prāṇināṃ patiḥ
devadevaḥ sukhotsiktaḥ sadasatsarvaratnavit // LiP_1,65.130

kailāsastho guhāvāsī himavadgirisaṃśrayaḥ
kulahārī kulākartā bahuvitto bahuprajaḥ // LiP_1,65.131

prāṇeśo bandhakī vṛkṣo nakulaś cādrikas tathā
hrasvagrīvo mahājānur alolaś ca mahauṣadhiḥ // LiP_1,65.132

siddhāntakārī siddhārthaś chando vyākaraṇodbhavaḥ
siṃhanādaḥ siṃhadaṃṣṭraḥ siṃhāsyaḥ siṃhavāhanaḥ // LiP_1,65.133

prabhāvātmā jagatkālaḥ kālaḥ kampī tarustanuḥ
sāraṅgo bhūtacakrāṅkaḥ ketumālī suvedhakaḥ // LiP_1,65.134

bhūtālayo bhūtapatir ahorātro malo 'malaḥ
vasubhṛt sarvabhūtātmā niścalaḥ suvidur budhaḥ // LiP_1,65.135

asuhṛtsarvabhūtānāṃ niścalaścalavidbudhaḥ
amoghaḥ saṃyamo hṛṣṭo bhojanaḥ prāṇadhāraṇaḥ // LiP_1,65.136

dhṛtimānmatimāṃstryakṣaḥ sukṛtastu yudhāṃpatiḥ
gopālo gopatirgrāmo gocarmavasano haraḥ // LiP_1,65.137

hiraṇyabāhuś ca tathā guhāvāsaḥ praveśanaḥ
mahāmanā mahākāmaś cittakāmo jitendriyaḥ // LiP_1,65.138

gāndhāraś ca surāpaś ca tāpakarmarato hitaḥ
mahābhūto bhūtavṛto hy apsarogaṇasevitaḥ // LiP_1,65.139

mahāketur dharādhātā naikatānarataḥ svaraḥ
avedanīya āvedyaḥ sarvagaś ca sukhāvahaḥ // LiP_1,65.140

tāraṇaścaraṇo dhātā paridhā paripūjitaḥ
saṃyogī vardhano vṛddho gaṇiko 'tha gaṇādhipaḥ // LiP_1,65.141

nityo dhātā sahāyaś ca devāsurapatiḥ patiḥ
yuktaś ca yuktabāhuś ca sudevo 'pi suparvaṇaḥ // LiP_1,65.142

āṣāḍhaś ca suṣāḍhaś ca skandhado harito haraḥ
vapurāvartamāno 'nyo vapuḥśreṣṭho mahāvapuḥ // LiP_1,65.143

śirovimarśanaḥ sarvalakṣyalakṣaṇabhūṣitaḥ
akṣayo rathagītaś ca sarvabhogī mahābalaḥ // LiP_1,65.144

sāmnāyo 'tha mahāmnāyas tīrthadevo mahāyaśāḥ
nirjīvo jīvano mantraḥ subhago bahukarkaśaḥ // LiP_1,65.145

ratnabhūto 'tha ratnāṅgo mahārṇavanipātavit
mūlaṃ viśālo hyamṛtaṃ vyaktāvyaktastaponidhiḥ // LiP_1,65.146

ārohaṇo 'dhirohaś ca śīladhārī mahātapāḥ
mahākaṇṭho mahāyogī yugo yugakaro hariḥ // LiP_1,65.147

yugarūpo mahārūpo vahano gahano nagaḥ
nyāyo nirvāpaṇo 'pādaḥ paṇḍito hyacalopamaḥ // LiP_1,65.148

bahumālo mahāmālaḥ śipiviṣṭaḥ sulocanaḥ
vistāro lavaṇaḥ kūpaḥ kusumāṅgaḥ phalodayaḥ // LiP_1,65.149

ṛṣabho vṛṣabho bhaṅgo maṇibimbajaṭādharaḥ
indurvisargaḥ sumukhaḥ śūraḥ sarvāyudhaḥ sahaḥ // LiP_1,65.150

nivedanaḥ sudhājātaḥ svargadvāro mahādhanuḥ
girāvāso visargaś ca sarvalakṣaṇalakṣavit // LiP_1,65.151

gandhamālī ca bhagavān anantaḥ sarvalakṣaṇaḥ
saṃtāno bahulo bāhuḥ sakalaḥ sarvapāvanaḥ // LiP_1,65.152

karasthālī kapālī ca ūrdhvasaṃhanano yuvā
yantratantrasuvikhyāto lokaḥ sarvāśrayo mṛduḥ // LiP_1,65.153

muṇḍo virūpo vikṛto daṇḍī kuṇḍī vikurvaṇaḥ
vāryakṣaḥ kakubho vajrī dīptatejāḥ sahasrapāt // LiP_1,65.154

sahasramūrdhā devendraḥ sarvadevamayo guruḥ
sahasrabāhuḥ sarvāṅgaḥ śaraṇyaḥ sarvalokakṛt // LiP_1,65.155

pavitraṃ trimadhurmantraḥ kaniṣṭhaḥ kṛṣṇapiṅgalaḥ
brahmadaṇḍavinirmātā śataghnaḥ śatapāśadhṛk // LiP_1,65.156

kalā kāṣṭhā lavo mātrā muhūrto 'haḥ kṣapā kṣaṇaḥ
viśvakṣetraprado bījaṃ liṅgamādyastu nirmukhaḥ // LiP_1,65.157

sadasadvyaktamavyaktaṃ pitā mātā pitāmahaḥ
svargadvāraṃ mokṣadvāraṃ prajādvāraṃ triviṣṭapaḥ // LiP_1,65.158

nirvāṇaṃ hṛdayaścaiva brahmalokaḥ parā gatiḥ
devāsuravinirmātā devāsuraparāyaṇaḥ // LiP_1,65.159

devāsuragurur devo devāsuranamaskṛtaḥ
devāsuramahāmātro devāsuragaṇāśrayaḥ // LiP_1,65.160

devāsuragaṇādhyakṣo devāsuragaṇāgraṇīḥ
devādhidevo devarṣir devāsuravarapradaḥ // LiP_1,65.161

devāsureśvaro viṣṇur devāsuramaheśvaraḥ
sarvadevamayo 'cintyo devatātmā svayambhavaḥ // LiP_1,65.162

udgatastrikramo vaidyo varado 'varajo 'mbaraḥ
ijyo hastī tathā vyāghro devasiṃho maharṣabhaḥ // LiP_1,65.163

vibudhāgryaḥ suraḥ śreṣṭhaḥ svargadevastathottamaḥ
saṃyuktaḥ śobhano vaktā āśānāṃ prabhavo 'vyayaḥ // LiP_1,65.164

guruḥ kānto nijaḥ sargaḥ pavitraḥ sarvavāhanaḥ
śṛṅgī śṛṅgapriyo babhrū rājarājo nirāmayaḥ // LiP_1,65.165

abhirāmaḥ suśaraṇo nirāmaḥ sarvasādhanaḥ
lalāṭākṣo viśvadeho hariṇo brahmavarcasaḥ // LiP_1,65.166

sthāvarāṇāṃ patiścaiva niyatendriyavartanaḥ
siddhārthaḥ sarvabhūtārtho 'cintyaḥ satyaḥ śucivrataḥ // LiP_1,65.167

vratādhipaḥ paraṃ brahma muktānāṃ paramā gatiḥ
vimukto muktakeśaś ca śrīmāñchrīvardhano jagat // LiP_1,65.168

yathāpradhānaṃ bhagavān iti bhaktyā stuto mayā
bhaktimevaṃ puraskṛtya mayā yajñapatirvibhuḥ // LiP_1,65.169

tato hyanujñāṃ prāpyaivaṃ stuto bhaktimatāṃ gatiḥ
tasmāllabdhvā stavaṃ śaṃbhor nṛpastrailokyaviśrutaḥ // LiP_1,65.170

aśvamedhasahasrasya phalaṃ prāpya mahāyaśāḥ
gaṇādhipatyaṃ samprāptas taṇḍinastejasā prabhoḥ // LiP_1,65.171

yaḥ paṭhecchṛṇuyād vāpi śrāvayedbrāhmaṇānapi
aśvamedhasahasrasya phalaṃ prāpnoti vai dvijāḥ // LiP_1,65.172

brahmaghnaś ca surāpaś ca steyī ca gurutalpagaḥ
śaraṇāgataghātī ca mitraviśvāsaghātakaḥ // LiP_1,65.173

mātṛhā pitṛhā caiva vīrahā bhrūṇahā tathā
saṃvatsaraṃ kramājjaptvā trisaṃdhyaṃ śaṅkarāśrame // LiP_1,65.174

devam iṣṭvā trisaṃdhyaṃ ca sarvapāpaiḥ pramucyate // LiP_1,65.175

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge rudrasahasranāmakathanaṃ nāma pañcaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

tridhanvā devadevasya prasādāttaṇḍinas tathā
aśvamedhasahasrasya phalaṃ prāpya prayatnataḥ // LiP_1,66.1

gāṇapatyaṃ dṛḍhaṃ prāptaḥ sarvadevanamaskṛtaḥ
āsīttridhanvanaścāpi vidvāṃstrayyāruṇo nṛpaḥ // LiP_1,66.2

tasya satyavrato nāma kumāro 'bhūnmahābalaḥ
tena bhāryā vidarbhasya hṛtā hatvāmitaujasam // LiP_1,66.3

pāṇigrahaṇamantreṣu niṣṭhām aprāpiteṣviha
tenādharmeṇa saṃyuktaṃ rājā trayyāruṇo 'tyajat // LiP_1,66.4

pitaraṃ so 'bravīt tyaktaḥ kva gacchāmīti vai dvijāḥ
pitā tvenamathovāca śvapākaiḥ saha vartaya // LiP_1,66.5

ityuktaḥ sa vicakrāma nagarādvacanāt pituḥ
sa tu satyavrato dhīmāñ chvapākāvasathāntike // LiP_1,66.6

pitrā tyakto 'vasadvīraḥ pitā cāsya vanaṃ yayau
sarvalokeṣu vikhyātas triśaṅkuriti vīryavān // LiP_1,66.7

vasiṣṭhakopātpuṇyātmā rājā satyavrataḥ purā
viśvāmitro mahātejā varaṃ dattvā triśaṅkave // LiP_1,66.8

rājye 'bhiṣicya taṃ pitrye yājayāmāsa taṃ muniḥ
miṣatāṃ devatānāṃ ca vasiṣṭhasya ca kauśikaḥ // LiP_1,66.9

saśarīraṃ tadā taṃ vai divamāropayadvibhuḥ
tasya satyavratā nāma bhāryā kaikayavaṃśajā // LiP_1,66.10

kumāraṃ janayāmāsa hariścandramakalmaṣam
hariścandrasya ca suto rohito nāma vīryavān // LiP_1,66.11

harito rohitasyātha dhundhurhārita ucyate
vijayaś ca sutejāś ca dhundhuputrau babhūvatuḥ // LiP_1,66.12

jetā kṣatrasya sarvatra vijayastena sa smṛtaḥ
rucakastasya tanayo rājā paramadhārmikaḥ // LiP_1,66.13

rucakasya vṛkaḥ putras tasmādbāhuś ca jajñivān
sagarastasya putro 'bhūd rājā paramadhārmikaḥ // LiP_1,66.14

dve bhārye sagarasyāpi prabhā bhānumatī tathā
tābhyāmārādhitaḥ pūrvam aurvo 'gniḥ putrakāmyayā // LiP_1,66.15

aurvastuṣṭastayoḥ prādād yatheṣṭaṃ varamuttamam
ekā ṣaṣṭisahasrāṇi sutamekaṃ parā tathā // LiP_1,66.16

agṛhṇād vaṃśakartāraṃ prabhāgṛhṇātsutānbahūn
ekaṃ bhānumatiḥ putram agṛhṇād asamañjasam // LiP_1,66.17

tataḥ ṣaṣṭisahasrāṇi suṣuve sā tu vai prabhā
khanantaḥ pṛthivīṃ dagdhā viṣṇuhuṅkāramārgaṇaiḥ // LiP_1,66.18

asamañjasya tanayaḥ so 'ṃśumānnāma viśrutaḥ
tasya putro dilīpastu dilīpāttu bhagīrathaḥ // LiP_1,66.19

yena bhāgīrathī gaṅgā tapaḥ kṛtvāvatāritā
bhagīrathasutaścāpi śruto nāma babhūva ha // LiP_1,66.20

nābhāgastasya dāyādo bhavabhaktaḥ pratāpavān
aṃbarīṣaḥ sutastasya sindhudvīpas tato 'bhavat // LiP_1,66.21

nābhāgenāṃbarīṣeṇa bhujābhyāṃ paripālitā
babhūva vasudhātyarthaṃ tāpatrayavivarjitā // LiP_1,66.22

ayutāyuḥ sutastasya sindhudvīpasya vīryavān
putro 'yutāyuṣo dhīmān ṛtuparṇo mahāyaśāḥ // LiP_1,66.23

divyākṣahṛdayajño vai rājā nalasakho balī
nalau dvāveva vikhyātau purāṇeṣu dṛḍhavratau // LiP_1,66.24

vīrasenasutaścānyo yaścekṣvākukulodbhavaḥ
ṛtuparṇasya putro 'bhūt sārvabhaumaḥ prajeśvaraḥ // LiP_1,66.25

sudāsastasya tanayo rājā tvindrasamo 'bhavat
sudāsasya sutaḥ proktaḥ saudāso nāma pārthivaḥ // LiP_1,66.26

khyātaḥ kalmāṣapādo vai nāmnā mitrasahaś ca saḥ
vasiṣṭhastu mahātejāḥ kṣetre kalmāṣapādake // LiP_1,66.27

aśmakaṃ janayāmāsa ikṣvākukulavardhanam
aśmakasyottarāyāṃ tu mūlakastu suto 'bhavat // LiP_1,66.28

sa hi rāmabhayādrājā strībhiḥ parivṛto vane
bibharti trāṇamicchanvai nārīkavacamuttamam // LiP_1,66.29

mūlakasyāpi dharmātmā rājā śatarathaḥ sutaḥ
tasmācchatarathājjajñe rājā tvilavilo balī // LiP_1,66.30

āsīt tvailaviliḥ śrīmān vṛddhaśarmā pratāpavān
putro viśvasahastasya pitṛkanyā vyajījanat // LiP_1,66.31

dilīpastasya putro 'bhūt khaṭvāṅga iti viśrutaḥ
yena svargād ihāgatya muhūrtaṃ prāpya jīvitam // LiP_1,66.32

trayo 'gnayastrayo lokā buddhyā satyena vai jitāḥ
dīrghabāhuḥ sutastasya raghustasmādajāyata // LiP_1,66.33

ajaḥ putro raghoścāpi tasmājjajñe ca vīryavān
rājā daśarathastasmāc chrīmānikṣvākuvaṃśakṛt // LiP_1,66.34

rāmo daśarathādvīro dharmajño lokaviśrutaḥ
bharato lakṣmaṇaścaiva śatrughnaś ca mahābalaḥ // LiP_1,66.35

teṣāṃ śreṣṭho mahātejā rāmaḥ paramavīryavān
rāvaṇaṃ samare hatvā yajñairiṣṭvā ca dharmavit // LiP_1,66.36

daśavarṣasahasrāṇi rāmo rājyaṃ cakāra saḥ
rāmasya tanayo jajñe kuśa ityabhiviśrutaḥ // LiP_1,66.37

lavaś ca sumahābhāgaḥ satyavān abhavat sudhīḥ
atithistu kuśājjajñe niṣadhastasya cātmajaḥ // LiP_1,66.38

nalastu niṣadhājjāto nabhastasmādajāyata
nabhasaḥ puṇḍarīkākhyaḥ kṣemadhanvā tataḥ smṛtaḥ // LiP_1,66.39

tasya putro 'bhavad vīro devānīkaḥ pratāpavān
ahīnaraḥ sutas tasya sahasrāśvastataḥ paraḥ // LiP_1,66.40

śubhaścandrāvalokaś ca tārāpīḍastato 'bhavat
tasyātmajaścandragirir bhānucandras tato 'bhavat // LiP_1,66.41

śrutāyurabhavattasmād bṛhadbala iti smṛtaḥ
bhārate yo mahātejāḥ saubhadreṇa nipātitaḥ // LiP_1,66.42

ete ikṣvākudāyādā rājānaḥ prāyaśaḥ smṛtāḥ
vaṃśe pradhānā etasmin prādhānyena prakīrtitāḥ // LiP_1,66.43

sarve pāśupate jñānam adhītya parameśvaram
samabhyarcya yathājñānam iṣṭvā yajñairyathāvidhi // LiP_1,66.44

divaṃ gatā mahātmānaḥ kecinmuktātmayoginaḥ
nṛgo brāhmaṇaśāpena kṛkalāsatvam āgataḥ // LiP_1,66.45

dhṛṣṭaś ca dhṛṣṭaketuś ca yamabālaś ca vīryavān
raṇadhṛṣṭaś ca te putrās trayaḥ paramadhārmikāḥ // LiP_1,66.46

ānarto nāma śaryāteḥ sukanyā nāma dārikā
ānartasyābhavat putro rocamānaḥ pratāpavān // LiP_1,66.47

rocamānasya revo 'bhūd revād raivata eva ca
kakudmī cāparo jyeṣṭhaputraḥ putraśatasya tu // LiP_1,66.48

revatī yasya sā kanyā patnī rāmasya viśrutā
nariṣyantasya putro 'bhūj jitātmā tu mahābalī // LiP_1,66.49

nābhāgādaṃbarīṣastu viṣṇubhaktaḥ pratāpavān
ṛtastasya sutaḥ śrīmān sarvadharmavidāṃvaraḥ // LiP_1,66.50

kṛtastasya sudharmābhūt pṛṣito nāma viśrutaḥ
karūṣasya tu kārūṣāḥ sarve prakhyātakīrtayaḥ // LiP_1,66.51

pṛṣito hiṃsayitvā gāṃ guroḥ prāpa sukalmaṣam
śāpācchūdratvam āpannaś cyavanasyeti viśrutaḥ // LiP_1,66.52

diṣṭaputrastu nābhāgas tasmādapi bhalandanaḥ
bhalandanasya vikrānto rājāsīd ajavāhanaḥ // LiP_1,66.53

ete samāsataḥ proktā manuputrā mahābhujāḥ
ikṣvākoḥ putrapautrādyā elasyātha vadāmi vaḥ // LiP_1,66.54

sūta uvāca

ailaḥ purūravā nāma rudrabhaktaḥ pratāpavān
cakre tvakaṇṭakaṃ rājyaṃ deśe puṇyatame dvijāḥ // LiP_1,66.55

uttare yamunātīre prayāge munisevite
pratiṣṭhānādhipaḥ śrīmān pratiṣṭhāne pratiṣṭhitaḥ // LiP_1,66.56

tasya putrāḥ sapta bhavan sarve vitatatejasaḥ
gandharvalokaviditā bhavabhaktā mahābalāḥ // LiP_1,66.57

āyur māyur amāyuś ca viśvāyuścaiva vīryavān
śrutāyuś ca śatāyuś ca divyāścaivorvaśīsutāḥ // LiP_1,66.58

āyuṣastanayā vīrāḥ pañcaivāsanmahaujasaḥ
svarbhānutanayāyāṃ te prabhāyāṃ jajñire nṛpāḥ // LiP_1,66.59

nahuṣaḥ prathamasteṣāṃ dharmajño lokaviśrutaḥ
nahuṣasya tu dāyādāḥ ṣaḍindropamatejasaḥ // LiP_1,66.60

utpannāḥ pitṛkanyāyāṃ virajāyāṃ mahaujasaḥ
yatiryayātiḥ saṃyātir āyātiḥ pañcamo 'ndhakaḥ // LiP_1,66.61

vijātiśceti ṣaḍime sarve prakhyātakīrtayaḥ
yatirjyeṣṭhaś ca teṣāṃ vai yayātistu tato 'varaḥ // LiP_1,66.62

jyeṣṭhastu yatirmokṣārtho brahmabhūto 'bhavatprabhuḥ
teṣāṃ yayātiḥ pañcānāṃ mahābalaparākramaḥ // LiP_1,66.63

Yayāti

devayānīmuśanasaḥ sutāṃ bhāryāmavāpa saḥ
śarmiṣṭhāmāsurīṃ caiva tanayāṃ vṛṣaparvaṇaḥ // LiP_1,66.64

yaduṃ ca turvasuṃ caiva devayānī vyajāyata
tāvubhau śubhakarmāṇau stutau vidyāviśāradau // LiP_1,66.65

druhyaṃ cānuṃ ca pūruṃ ca śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī
yayātaye rathaṃ tasmai dadau śukraḥ pratāpavān // LiP_1,66.66

toṣitastena viprendraḥ prītaḥ paramabhāsvaram
susaṃgaṃ kāñcanaṃ divyam akṣaye ca maheṣudhī // LiP_1,66.67

yuktaṃ manojavair aśvair yena kanyāṃ samudvahan
sa tena rathamukhyena ṣaṇmāsenājayanmahīm // LiP_1,66.68

yayātiryudhi durdharṣo devadānavamānuṣaiḥ
bhavabhaktastu puṇyātmā dharmaniṣṭhaḥ samañjasaḥ // LiP_1,66.69

yajñayājī jitakrodhaḥ sarvabhūtānukampanaḥ
kauravāṇāṃ ca sarveṣāṃ sa bhavadratha uttamaḥ // LiP_1,66.70

yāvannarendrapravaraḥ kauravo janamejayaḥ
pūrorvaṃśasya rājñastu rājñaḥ pārikṣitasya tu // LiP_1,66.71

jagāma sa ratho nāśaṃ śāpādgargasya dhīmataḥ
gargasya hi sutaṃ bālaṃ sa rājā janamejayaḥ // LiP_1,66.72

akrūraṃ hiṃsayāmāsa brahmahatyāmavāpa saḥ
sa lohagandhī rājarṣiḥ paridhāvannitastataḥ // LiP_1,66.73

paurajānapadaistyakto na lebhe śarma karhicit
tataḥ sa duḥkhasaṃtapto na lebhe saṃvidaṃ kvacit // LiP_1,66.74

jagāma śaunakamṛṣiṃ śaraṇyaṃ vyathitastadā
indretir nāma vikhyāto yo 'sau munirudāradhīḥ // LiP_1,66.75

yājayāmāsa cendretis taṃ nṛpaṃ janamejayam
aśvamedhena rājānaṃ pāvanārthaṃ dvijottamāḥ // LiP_1,66.76

sa lohagandhānnirmukta enasā ca mahāyaśāḥ
yajñasyāvabhṛthe madhye yāto divyo rathaḥ śubhaḥ // LiP_1,66.77

tasmādvaṃśātparibhraṣṭo vasoścedipateḥ punaḥ
dattaḥ śakreṇa tuṣṭena lebhe tasmād bṛhadrathaḥ // LiP_1,66.78

tato hatvā jarāsaṃdhaṃ bhīmastaṃ rathamuttamam
pradadau vāsudevāya prītyā kauravanandanaḥ // LiP_1,66.79

sūta uvāca

abhyaṣiñcatpuruṃ putraṃ yayātirnāhuṣaḥ prabhuḥ
kṛtopakārastenaiva puruṇā dvijasattamāḥ // LiP_1,66.80

abhiṣektukāmaṃ ca nṛpaṃ puruṃ putraṃ kanīyasam
brāhmaṇapramukhā varṇā idaṃ vacanamabruvan // LiP_1,66.81

kathaṃ śukrasya naptāraṃ devayānyāḥ sutaṃ prabho
jyeṣṭhaṃ yadumatikramya kanīyānrājyamarhati // LiP_1,66.82

ete saṃbodhayāmastvāṃ dharmaṃ ca anupālaya // LiP_1,66.83

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ṣaṭṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

Yayāti reloaded yayātiruvāca

brāhmaṇapramukhā varṇāḥ sarve śṛṇvantu me vacaḥ
jyeṣṭhaṃ prati yathā rājyaṃ na deyaṃ me kathañcana // LiP_1,67.1

mama jyeṣṭhena yadunā niyogo nānupālitaḥ
pratikūlamatiścaiva na sa putraḥ satāṃ mataḥ // LiP_1,67.2

mātāpitrorvacanakṛt sadbhiḥ putraḥ praśasyate
sa putraḥ putravad yas tu vartate mātṛpitṛṣu // LiP_1,67.3

yadunāhamavajñātas tathā turvasunāpi ca
druhyena cānunā caiva mayyavajñā kṛtā bhṛśam // LiP_1,67.4

puruṇā ca kṛtaṃ vākyaṃ mānitaś ca viśeṣataḥ
kanīyānmama dāyādo jarā yena dhṛtā mama // LiP_1,67.5

śukreṇa me samādiṣṭā devayānyāḥ kṛte jarā
prārthitena punastena jarā saṃcāriṇī kṛtā // LiP_1,67.6

śukreṇa ca varo dattaḥ kāvyenośanasā svayam
putro yastvanuvarteta sa te rājyadharastviti // LiP_1,67.7

bhavanto 'pyanujānantu pūrū rājye 'bhiṣicyate
prakṛtaya ūcuḥ yaḥ putro guṇasampanno mātāpitrorhitaḥ sadā // LiP_1,67.8

sarvamarhati kalyāṇaṃ kanīyān api sa prabhuḥ
arhaḥ pūruridaṃ rājyaṃ yaḥ suto vākyakṛttava // LiP_1,67.9

varadānena śukrasya na śakyaṃ kartumanyathā
Yayāti distributes the kingdom sūta uvāca evaṃ jānapadaistuṣṭair ityukto nāhuṣastadā // LiP_1,67.10

abhiṣicya tato rājyaṃ pūruṃ sa sutam ātmanaḥ
diśi dakṣiṇapūrvasyāṃ turvasuṃ putramādiśat // LiP_1,67.11

dakṣiṇāyāmatho rājā yaduṃ jyeṣṭhaṃ nyayojayat
pratīcyāmuttarasyāṃ tu druhyuṃ cānuṃ ca tāvubhau // LiP_1,67.12

saptadvīpāṃ yayātistu jitvā pṛthvīṃ sasāgarām
vyabhajacca tridhā rājyaṃ putrebhyo nāhuṣastadā // LiP_1,67.13

putrasaṃkrāmitaśrīstu harṣanirbharamānasaḥ
prītimānabhavadrājā bhāram āveśya bandhuṣu // LiP_1,67.14

atra gāthā mahārājñā purā gītā yayātinā
yābhiḥ pratyāharet kāmān sarvato 'ṅgāni kūrmavat // LiP_1,67.15

tābhir eva naraḥ śrīmān nānyathā karmakoṭikṛt
na jātu kāmaḥ kāmānām upabhogena śāmyati // LiP_1,67.16

haviṣā kṛṣṇavartmeva bhūya evābhivardhate
yatpṛthivyāṃ vrīhiyavaṃ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ // LiP_1,67.17

nālamekasya tatsarvam iti matvā śamaṃ vrajet
yadā na kurute bhāvaṃ sarvabhūteṣu pāpakam // LiP_1,67.18

karmaṇā manasā vācā brahma sampadyate tadā
yadā parānna bibheti pare cāsmānna bibhyati // LiP_1,67.19

yadā na nindenna dveṣṭi brahma sampadyate tadā
yā dustyajā durmatibhir yānajīryati jīryataḥ // LiP_1,67.20

yo 'sau prāṇāntiko rogas tāṃ tṛṣṇāṃ tyajataḥ sukham
jīryanti jīryataḥ keśā dantā jīryanti jīryataḥ // LiP_1,67.21

cakṣuḥśrotre ca jīryete tṛṣṇaikā nirupadravā
jīryanti dehinaḥ sarve svabhāvādeva nānyathā // LiP_1,67.22

jīvitāśā dhanāśā ca jīryato 'pi na jīryate
yacca kāmasukhaṃ loke yacca divyaṃ mahatsukham // LiP_1,67.23

tṛṣṇākṣayasukhasyaitat kalāṃ nārhati ṣoḍaśīm
evamuktvā sa rājarṣiḥ sadāraḥ prāviśadvanam // LiP_1,67.24

bhṛgutuṅge tapastaptvā tatraiva ca mahāyaśāḥ
sādhayitvā tvanaśanaṃ sadāraḥ svargamāptavān // LiP_1,67.25

tasya vaṃśāstu pañcaite puṇyā devarṣisatkṛtāḥ
yairvyāptā pṛthivī kṛtsnā sūryasyeva marīcibhiḥ // LiP_1,67.26

dhanī prajāvān āyuṣmān kīrtimāṃś ca bhavennaraḥ
yayāticaritaṃ puṇyaṃ paṭhañchṛṇvaṃś ca buddhimān // LiP_1,67.27

sarvapāpavinirmuktaḥ śivaloke mahīyate // LiP_1,67.28

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge somavaṃśe yayāticaritaṃ nāma saptaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

yadorvaṃśaṃ pravakṣyāmi jyeṣṭhasyottamatejasaḥ
saṃkṣepeṇānupūrvyācca gadato me nibodhata // LiP_1,68.1

yadoḥ putrā babhūvur hi pañca devasutopamāḥ
sahasrajitsuto jyeṣṭhaḥ kroṣṭur nīlo 'jako laghuḥ // LiP_1,68.2

sahasrajitsutastadvac chatajinnāma pārthivaḥ
sutāḥ śatajitaḥ khyātās trayaḥ paramakīrtayaḥ // LiP_1,68.3

haihayaś ca hayaścaiva rājā veṇuhayaś ca yaḥ
haihayasya tu dāyādo dharma ityabhiviśrutaḥ // LiP_1,68.4

tasya putro 'bhavadviprā dharmanetra iti śrutaḥ
dharmanetrasya kīrtis tu saṃjayas tasya cātmajaḥ // LiP_1,68.5

saṃjayasya tu dāyādo mahiṣmānnāma dhārmikaḥ
āsīn mahiṣmataḥ putro bhadraśreṇyaḥ pratāpavān // LiP_1,68.6

bhadraśreṇyasya dāyādo durdamo nāma pārthivaḥ
durdamasya suto dhīmān dhanako nāma viśrutaḥ // LiP_1,68.7

dhanakasya tu dāyādāś catvāro lokasaṃmatāḥ
kṛtavīryaḥ kṛtāgniś ca kṛtavarmā tathaiva ca // LiP_1,68.8

kṛtaujāś ca caturtho 'bhūt kārtavīryastato 'rjunaḥ
jajñe bāhusahasreṇa saptadvīpeśvarottamaḥ // LiP_1,68.9

tasya rāmas tadā tvāsīn mṛtyurnārāyaṇātmakaḥ
tasya putraśatānyāsan pañca tatra mahārathāḥ // LiP_1,68.10

kṛtāstrā balinaḥ śūrā dharmātmāno manasvinaḥ
śūraś ca śūrasenaś ca dhṛṣṭaḥ kṛṣṇastathaiva ca // LiP_1,68.11

jayadhvajaś ca rājāsīd āvantīnāṃ viśāṃ patiḥ
jayadhvajasya putro 'bhūt tālajaṅgho mahābalaḥ // LiP_1,68.12

śataṃ putrāstu tasyeha tālajaṅghāḥ prakīrtitāḥ
teṣāṃ jyeṣṭho mahāvīryo vītihotro 'bhavannṛpaḥ // LiP_1,68.13

vṛṣaprabhṛtayaścānye tatsutāḥ puṇyakarmaṇaḥ
vṛṣo vaṃśakarasteṣāṃ tasya putro 'bhavanmadhuḥ // LiP_1,68.14

madhoḥ putraśataṃ cāsīd vṛṣṇistasya tu vaṃśabhāk
vṛṣṇestu vṛṣṇayaḥ sarve madhorvai mādhavāḥ smṛtāḥ
yādavā yaduvaṃśena nirucyante tu haihayāḥ // LiP_1,68.15

teṣāṃ pañca gaṇā hyete haihayānāṃ mahātmanām // LiP_1,68.16

vītihotrāś ca haryātā bhojāścāvantayas tathā
śūrasenāstu vikhyātās tālajaṅghāstathaiva ca // LiP_1,68.17

śūraś ca śūrasenaś ca vṛṣaḥ kṛṣṇastathaiva ca
jayadhvajaḥ pañcamastu vikhyātā haihayottamāḥ // LiP_1,68.18

śūraś ca śūravīraś ca śūrasenasya cānaghāḥ
śūrasenā iti khyātā deśāsteṣāṃ mahātmanām // LiP_1,68.19

vītihotrasutaścāpi viśruto narta ityuta
durjayaḥ kṛṣṇaputrastu babhūvāmitrakarśanaḥ // LiP_1,68.20

kroṣṭuś ca śṛṇu rājarṣer vaṃśamuttamapauruṣam
yasyānvaye tu sambhūto viṣṇur vṛṣṇikulodvahaḥ // LiP_1,68.21

kroṣṭoreko 'bhavatputro vṛjinīvānmahāyaśāḥ
tasya putro 'bhavat svātī kuśaṅkus tatsuto 'bhavat // LiP_1,68.22

atha prasūtimicchanvai kuśaṅkuḥ sumahābalaḥ
mahākratubhir īje 'sau vividhairāptadakṣiṇaiḥ // LiP_1,68.23

jajñe citrarathastasya putraḥ karmabhir anvitaḥ
atha caitraratho vīro yajvā vipuladakṣiṇaḥ // LiP_1,68.24

śaśabindus tu vai rājā anvayād vratam uttamam
cakravartī mahāsattvo mahāvīryo bahuprajāḥ // LiP_1,68.25

śaśabindostu putrāṇāṃ sahasrāṇāmabhūcchatam
śaṃsanti tasya putrāṇām anantakam anuttamam // LiP_1,68.26

anantakāt suto yajño yajñasya tanayo dhṛtiḥ
uśanāstasya tanayaḥ samprāpya tu mahīmimām // LiP_1,68.27

ājahārāśvamedhānāṃ śatamuttamadhārmikaḥ
smṛtaścośanasaḥ putraḥ siteṣur nāma pārthivaḥ // LiP_1,68.28

marutastasya tanayo rājarṣirvaṃśavardhanaḥ
vīraḥ kambalabarhistu marustasyātmajaḥ smṛtaḥ // LiP_1,68.29

putrastu rukmakavaco vidvān kambalabarhiṣaḥ
nihatya rukmakavaco vīrān kavacino raṇe // LiP_1,68.30

dhanvino niśitair bāṇair avāpa śriyamuttamām
aśvamedhe tu dharmātmā ṛtvigbhyaḥ pṛthivīṃ dadau // LiP_1,68.31

jajñe tu rukmakavacāt parāvṛtparavīrahā
jajñire pañca putrāstu mahāsattvāḥ parāvṛtaḥ // LiP_1,68.32

rukmeṣuḥ pṛthurukmaś ca jyāmaghaḥ parigho hariḥ
parighaṃ ca hariṃ caiva videheṣu pitā nyasat // LiP_1,68.33

rukmeṣurabhavadrājā pṛthurukmastadāśrayāt
taistu pravrājito rājā jyāmagho 'vasadāśrame // LiP_1,68.34

praśāntaḥ sa vanastho 'pi brāhmaṇaireva bodhitaḥ
jagāma dhanurādāya deśamanyaṃ dhvajī rathī // LiP_1,68.35

narmadātīramekākī kevalaṃ bhāryayā yutaḥ
ṛkṣavantaṃ giriṃ gatvā tyaktamanyairuvāsa saḥ // LiP_1,68.36

jyāmaghasyābhavadbhāryā śaibyā śīlavatī satī
sā caiva tapasogreṇa śaibyā vai samprasūyata // LiP_1,68.37

sutaṃ vidarbhaṃ subhagā vayaḥpariṇatā satī
rājā putrasutāyāṃ tu vidvāṃsau krathakaiśikau // LiP_1,68.38

putrau vidarbharājasya śūrau raṇaviśāradau
romapādastṛtīyaś ca babhrustasyātmajaḥ smṛtaḥ // LiP_1,68.39

sudhṛtistanayastasya vidvānparamadhārmikaḥ
kauśikastanayastasmāt tasmāccaidyānvayaḥ smṛtaḥ // LiP_1,68.40

kratho vidarbhasya sutaḥ kuntistasyātmajo 'bhavat
kunter vṛtastato jajñe raṇadhṛṣṭaḥ pratāpavān // LiP_1,68.41

raṇadhṛṣṭasya ca suto nidhṛtiḥ paravīrahā
daśārho naidhṛto nāmnā mahārigaṇasūdanaḥ // LiP_1,68.42

daśārhasya suto vyāpto jīmūta iti tatsutaḥ
jīmūtaputro vikṛtis tasya bhīmarathaḥ sutaḥ // LiP_1,68.43

atha bhīmarathasyāsīt putro navarathaḥ kila
dānadharmarato nityaṃ satyaśīlaparāyaṇaḥ // LiP_1,68.44

tasya cāsīddṛḍharathaḥ śakunistasya cātmajaḥ
tasmāt karambhaḥ sambhūto devarāto 'bhavattataḥ // LiP_1,68.45

devarātādabhūdrājā devarātir mahāyaśāḥ
devagarbhopamo jajñe yo devakṣatranāmakaḥ // LiP_1,68.46

devakṣatrasutaḥ śrīmān madhurnāma mahāyaśāḥ
madhūnāṃ vaṃśakṛdrājā madhostu kuruvaṃśakaḥ // LiP_1,68.47

kuruvaṃśād anus tasmāt purutvān puruṣottamaḥ
aṃśurjajñe ca vaidarbhyāṃ bhadravatyāṃ purutvataḥ // LiP_1,68.48

aikṣvākīm avahaccāṃśuḥ sattvastasmādajāyata
sattvāt sarvaguṇopetaḥ sātvataḥ kulavardhanaḥ // LiP_1,68.49

jyāmaghasya mayā proktā sṛṣṭirvai vistareṇa vaḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi nisṛṣṭiṃ jyāmaghasya tu // LiP_1,68.50

prajīvatyeti vai svargaṃ rājyaṃ saukhyaṃ ca vindati // LiP_1,68.51

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vaṃśānuvarṇanaṃ nāmāṣṭaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ

sūta uvāca

sātvataḥ satyasampannaḥ prajajñe caturaḥ sutān
bhajanaṃ bhrājamānaṃ ca divyaṃ devāvṛdhaṃ nṛpam // LiP_1,69.1

andhakaṃ ca mahābhāgaṃ vṛṣṇiṃ ca yadunandanam
teṣāṃ nisargāṃścaturaḥ śṛṇudhvaṃ vistareṇa vai // LiP_1,69.2

sṛñjayyāṃ bhajanāccaiva bhrājamānādvijajñire
ayutāyuḥ śatāyuś ca balavān harṣakṛtsmṛtaḥ // LiP_1,69.3

teṣāṃ devāvṛdho rājā cacāra paramaṃ tapaḥ
putraḥ sarvaguṇopeto mama bhūyāditi smaran // LiP_1,69.4

tasya babhruriti khyātaḥ puṇyaśloko nṛpottamaḥ
anuvaṃśapurāṇajñā gāyantīti pariśrutam // LiP_1,69.5

guṇāndevāvṛdhasyātha kīrtayanto mahātmanaḥ
yathaiva śṛṇumo dūrāt saṃpaśyāmastathāntikāt // LiP_1,69.6

babhruḥ śreṣṭho manuṣyāṇāṃ devairdevāvṛdhaḥ samaḥ
puruṣāḥ pañca ṣaṣṭistu ṣaṭ sahasrāṇi cāṣṭa ca // LiP_1,69.7

ye 'mṛtatvamanuprāptā babhrordevāvṛdhādapi
yajvā dānamatirvīro brahmaṇyastu dṛḍhavrataḥ // LiP_1,69.8

kīrtimāṃś ca mahātejāḥ sātvatānāṃ mahārathaḥ
tasyānvavāye sambhūtā bhojā vai daivatopamāḥ // LiP_1,69.9

gāndhārī caiva mādrī ca vṛṣṇibhārye babhūvatuḥ
gāndhārī janayāmāsa sumitraṃ mitranandanam // LiP_1,69.10

mādrī lebhe ca taṃ putraṃ tataḥ sā devamīḍhuṣam
anamitraṃ śiniṃ caiva tāvubhau puruṣottamau // LiP_1,69.11

anamitrasuto nighno nighnasya dvau babhūvatuḥ
prasenaś ca mahābhāgaḥ satrājicca sutāvubhau // LiP_1,69.12

tasya satrājitaḥ sūryaḥ sakhā prāṇasamo 'bhavat
syamantako nāma maṇir dattastasmai vivasvatā // LiP_1,69.13

pṛthivyāṃ sarvaratnānām asau rājābhavanmaṇiḥ
kadācinmṛgayāṃ yātaḥ prasenena sahaiva saḥ // LiP_1,69.14

vadhaṃ prāpto 'sahāyaś ca siṃhādeva sudāruṇāt
atha putraḥ śinerjajñe kaniṣṭhād vṛṣṇinandanāt // LiP_1,69.15

satyavāk satyasampannaḥ satyakastasya cātmajaḥ
sātyakiryuyudhānastu śinernaptā pratāpavān // LiP_1,69.16

asaṃgo yuyudhānasya kuṇistasya suto 'bhavat
kuṇer yugaṃdharaḥ putraḥ śaineyā iti kīrtitāḥ // LiP_1,69.17

mādryāḥ sutasya saṃjajñe suto vārṣṇiryudhājitaḥ
śvaphalka iti vikhyātas trailokyahitakārakaḥ // LiP_1,69.18

śvaphalkaś ca mahārājo dharmātmā yatra vartate
nāsti vyādhibhayaṃ tatra nāvṛṣṭibhayamapyuta // LiP_1,69.19

śvaphalkaḥ kāśirājasya sutāṃ bhāryāmavāpa saḥ
gāndinīṃ nāma kāśyo hi dadau tasmai svakanyakām // LiP_1,69.20

sā māturudarasthā vai bahūnvarṣagaṇānkila
vasantī na ca saṃjajñe garbhasthā tāṃ pitābravīt // LiP_1,69.21

jāyasva śīghraṃ bhadraṃ te kimarthaṃ cābhitiṣṭhasi
provāca cainaṃ garbhasthā sā kanyā gāndinī tadā // LiP_1,69.22

varṣatrayaṃ pratidinaṃ gāmekāṃ brāhmaṇāya tu
yadi dadyāstataḥ kukṣer nirgamiṣyāmyahaṃ pitaḥ // LiP_1,69.23

tathetyuvāca tasyā vai pitā kāmamapūrayat
dātā śūraś ca yajvā ca śrutavānatithipriyaḥ // LiP_1,69.24

tasyāḥ putraḥ smṛto 'krūraḥ śvaphalkādbhūridakṣiṇaḥ
ratnā kanyā ca śaivasya hy akrūrastāmavāptavān // LiP_1,69.25

asyāmutpādayāmāsa tanayāṃstānnibodhata
upamanyus tathā māṅgur vṛtastu janamejayaḥ // LiP_1,69.26

girirakṣastathopekṣaḥ śatrughno yo 'rimardanaḥ
dharmabhṛd vṛṣṭadharmā ca godhano 'tha varas tathā // LiP_1,69.27

āvāhaprativāhau ca sudhārā ca varāṅganā
akrūrasyograsenyāṃ tu putrau dvau kulanandanau // LiP_1,69.28

devavānupadevaś ca jajñāte devasaṃmatau
sumitrasya suto jajñe citrakaś ca mahāyaśāḥ // LiP_1,69.29

citrakasyābhavanputrā vipṛthuḥ pṛthureva ca
aśvagrīvaḥ subāhuś ca sudhāsūkagavekṣaṇau // LiP_1,69.30

ariṣṭanemiraśvaś ca dharmo dharmabhṛdeva ca
subhūmirbahubhūmiś ca śraviṣṭhāśravaṇe striyau // LiP_1,69.31

andhakātkāśyaduhitā lebhe ca caturaḥ sutān
kukuraṃ bhajamānaṃ ca śuciṃ kambalabarhiṣam // LiP_1,69.32

kukurasya suto vṛṣṇir vṛṣṇeḥ śūrastato 'bhavat
kapotaromātibalas tasya putro vilomakaḥ // LiP_1,69.33

tasyāsīt tumburusakho vidvānputro nalaḥ kila
khyāyate sa sunāmnā tu candanānakadundubhiḥ // LiP_1,69.34

tasmādapyabhijitputra utpanno 'sya punarvasuḥ
aśvamedhaṃ sa putrārtham ājahāra narottamaḥ // LiP_1,69.35

tasya madhye 'tirātrasya sadomadhyātsamutthitaḥ
tatastu vidvān sarvajño dātā yajvā punarvasuḥ // LiP_1,69.36

tasyāpi putramithunaṃ babhūvābhijitaḥ kila
āhukaścāhukī caiva khyātau kīrtimatāṃ varau // LiP_1,69.37

āhukāt kāśyaduhitur dvau putrau saṃbabhūvatuḥ
devakaścograsenaś ca devagarbhasamāvubhau // LiP_1,69.38

devakasya sutā rājño jajñire tridaśopamāḥ
devavān upadevaś ca sudevo devarakṣitaḥ // LiP_1,69.39

teṣāṃ svasāraḥ saptāsan vasudevāya tā dadau
vṛṣadevopadevā ca tathānyā devarakṣitā // LiP_1,69.40

śrīdevā śāntidevā ca sahadevā tathāparā
devakī cāpi tāsāṃ ca variṣṭhābhūtsumadhyamā // LiP_1,69.41

navograsenasya sutās teṣāṃ kaṃsastu pūrvajaḥ
teṣāṃ putrāśca pautrāś ca śataśo 'tha sahasraśaḥ // LiP_1,69.42

devakasya sutā patnī vasudevasya dhīmataḥ
babhūva vandyā pūjyā ca devairapi pativratā // LiP_1,69.43

rohiṇī ca mahābhāgā patnī cānakadundubheḥ
pauravī bāhlikasutā saṃpūjyāsītsurairapi // LiP_1,69.44

asūta rohiṇī rāmaṃ balaśreṣṭhaṃ halāyudham
āśritaṃ kaṃsabhītyā ca svātmānaṃ śāntatejasam // LiP_1,69.45

jāte rāme 'tha nihate ṣaḍgarbhe cātidakṣiṇe
vasudevo hariṃ dhīmān devakyāmudapādayat // LiP_1,69.46

sa eva paramātmāsau devadevo janārdanaḥ
halāyudhaś ca bhagavān ananto rajataprabhaḥ // LiP_1,69.47

life of Kṛṣṇa

bhṛguśāpachalenaiva mānayanmānuṣīṃ tanum
babhūva tasyāṃ devakyāṃ vāsudevo janārdana // LiP_1,69.48

umādehasamudbhūtā yoganidrā ca kauśikī
niyogāddevadevasya yaśodātanayā hyabhūt // LiP_1,69.49

sā caiva prakṛtiḥ sākṣāt sarvadevanamaskṛtā
puruṣo bhagavānkṛṣṇo dharmamokṣaphalapradaḥ // LiP_1,69.50

tāṃ kanyāṃ jagṛhe rakṣan kaṃsātsvasyātmajaṃ tadā
caturbhujaṃ viśālākṣaṃ śrīvatsakṛtalāñchanam // LiP_1,69.51

śaṅkhacakragadāpadmaṃ dhārayantaṃ janārdanam
yaśodāyai pradattvā tu vasudevaś ca buddhimān // LiP_1,69.52

dattvainaṃ nandagopasya rakṣatāmiti cābravīt
rakṣakaṃ jagatāṃ viṣṇuṃ svecchayā dhṛtavigraham // LiP_1,69.53

prasādāccaiva devasya śivasyāmitatejasaḥ
rāmeṇa sārdhaṃ taṃ dattvā varadaṃ parameśvaram // LiP_1,69.54

bhūbhāranigrahārthaṃ ca hy avatīrṇaṃ jagadgurum
ato vai sarvakalyāṇaṃ yādavānāṃ bhaviṣyati // LiP_1,69.55

ayaṃ sa garbho devakyā yo naḥ kleśyānhariṣyati
ugrasenātmajāyātha kaṃsāyānakadundubhiḥ // LiP_1,69.56

nivedayāmāsa tadā jātāṃ kanyāṃ sulakṣaṇām
asyāstavāṣṭamo garbho devakyāḥ kaṃsa suvrata // LiP_1,69.57

mṛtyur eva na saṃdeha iti vāṇī purātanī
tatastāṃ hantumārebhe kaṃsaḥ sollaṅghya cāṃbaram // LiP_1,69.58

uvācāṣṭabhujā devī meghagaṃbhīrayā girā
rakṣasva tatsvakaṃ deham āyāto mṛtyureva te // LiP_1,69.59

rakṣamāṇasya dehasya māyāvī kaṃsarūpiṇaḥ
kiṃ kṛtaṃ duṣkṛtaṃ mūrkha jātaḥ khalu tavāntakṛt // LiP_1,69.60

devakyāḥ sa bhayātkaṃso jaghānaivāṣṭamaṃ tviti
smaranti vihito mṛtyur devakyās tanayo 'ṣṭamaḥ // LiP_1,69.61

yastatpratikṛtau yatno bhojasyāsīdvṛthā hareḥ
prabhāvānmuniśārdūlās tayā caiva jaḍīkṛtaḥ // LiP_1,69.62

kaṃso 'pi nihatastena kṛṣṇenākliṣṭakarmaṇā
nihatā bahavaścānye devabrāhmaṇaghātinaḥ // LiP_1,69.63

tasya kṛṣṇasya tanayāḥ pradyumnapramukhās tathā
bahavaḥ parisaṃkhyātāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ // LiP_1,69.64

kṛṣṇaputrāḥ samākhyātāḥ kṛṣṇena sadṛśāḥ sutāḥ
putreṣveteṣu sarveṣu cārudeṣṇādayo hareḥ // LiP_1,69.65

viśiṣṭā balavantaś ca raukmiṇeyārisūdanāḥ
ṣoḍaśastrīsahasrāṇi śatamekaṃ tathādhikam // LiP_1,69.66

kṛṣṇasya tāsu sarvāsu priyā jyeṣṭhā ca rukmiṇī
tayā dvādaśavarṣāṇi kṛṣṇenākliṣṭakarmaṇā // LiP_1,69.67

uṣyatā vāyubhakṣeṇa putrārthaṃ pūjito haraḥ
cārudeṣṇaḥ sucāruś ca cāruveṣo yaśodharaḥ // LiP_1,69.68

cāruśravāścāruyaśāḥ pradyumnaḥ sāmba eva ca
ete labdhāstu kṛṣṇena śūlapāṇiprasādataḥ // LiP_1,69.69

tān dṛṣṭvā tanayānvīrān raukmiṇeyāṃś ca rukmiṇīm
jāmbavatyabravītkṛṣṇaṃ bhāryā kṛṣṇasya dhīmataḥ // LiP_1,69.70

mama tvaṃ puṇḍarīkākṣa viśiṣṭaṃ guṇavattaram
sureśasaṃmitaṃ putraṃ prasanno dātumarhasi // LiP_1,69.71

jāmbavatyā vacaḥ śrutvā jagannāthastato hariḥ
tapastaptuṃ samārebhe taponidhiraninditaḥ // LiP_1,69.72

so 'tha nārāyaṇaḥ kṛṣṇaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ
vyāghrapādasya ca muner gatvā caivāśramottamam // LiP_1,69.73

ṛṣiṃ dṛṣṭvā tvaṅgirasaṃ praṇipatya janārdanaḥ
divyaṃ pāśupataṃ yogaṃ labdhavāṃstasya cājñayā // LiP_1,69.74

praluptaśmaśrukeśaś ca ghṛtākto muñjamekhalī
dīkṣito bhagavānkṛṣṇas tatāpa ca paraṃtapaḥ // LiP_1,69.75

ūrdhvabāhur nirālaṃbaḥ pādāṅguṣṭhāgradhiṣṭhitaḥ
phalāmbanilabhojī ca ṛtutrayam adhokṣajaḥ // LiP_1,69.76

tapasā tasya saṃtuṣṭo dadau rudro bahūn varān
sāmbaṃ jāṃbavatīputraṃ kṛṣṇāya ca mahātmane // LiP_1,69.77

tathā jāṃbavatī caiva sāṃbaṃ bhāryā hareḥ sutam
praharṣamatulaṃ lebhe labdhvādityaṃ yathāditiḥ // LiP_1,69.78

bāṇasya ca tadā tena cheditaṃ munipuṅgavāḥ
bhujānāṃ caiva sāhasraṃ śāpādrudrasya dhīmataḥ // LiP_1,69.79

atha daityavadhaṃ cakre halāyudhasahāyavān
tathā duṣṭakṣitīśānāṃ līlayaiva raṇājire // LiP_1,69.80

sa hatvā devasambhūtaṃ narakaṃ daityapuṅgavam
brāhmaṇasyordhvacakrasya varadānānmahātmanaḥ // LiP_1,69.81

svopabhogyāni kanyānāṃ ṣoḍaśātulavikramaḥ
śatādhikāni jagrāha sahasrāṇi mahābalaḥ // LiP_1,69.82

śāpavyājena viprāṇām upasaṃhṛtavān kulam
saṃhṛtya tatkulaṃ caiva prabhāse 'tiṣṭhadacyutaḥ // LiP_1,69.83

tadā tasyaiva tu gataṃ varṣāṇāmadhikaṃ śatam
kṛṣṇasya dvārakāyāṃ vai jarākleśāpahāriṇaḥ // LiP_1,69.84

viśvāmitrasya kaṇvasya nāradasya ca dhīmataḥ
śāpaṃ piṇḍārake 'rakṣad vaco durvāsasastadā // LiP_1,69.85

tyaktvā ca mānuṣaṃ rūpaṃ jarakāstracchalena tu
anugṛhya ca kṛṣṇo 'pi lubdhakaṃ prayayau divam // LiP_1,69.86

aṣṭāvakrasya śāpena bhāryāḥ kṛṣṇasya dhīmataḥ
cauraiścāpahṛtāḥ sarvās tasya māyābalena ca // LiP_1,69.87

balabhadro 'pi saṃtyajya nāgo bhūtvā jagāma ca
mahiṣyastasya kṛṣṇasya rukmiṇīpramukhāḥ śubhāḥ // LiP_1,69.88

sahāgniṃ viviśuḥ sarvāḥ kṛṣṇenākliṣṭakarmaṇā
revatī ca tathā devī balabhadreṇa dhīmatā // LiP_1,69.89

praviṣṭā pāvakaṃ viprāḥ sā ca bhartṛpathaṃ gatā
pretakāryaṃ hareḥ kṛtvā pārthaḥ paramavīryavān // LiP_1,69.90

rāmasya ca tathānyeṣāṃ vṛṣṇīnāmapi suvrataḥ
kandamūlaphalaistasya balikāryaṃ cakāra saḥ // LiP_1,69.91

dravyābhāvāt svayaṃ pārtho bhrātṛbhiś ca divaṃ gataḥ
evaṃ saṃkṣepataḥ proktaḥ kṛṣṇasyākliṣṭakarmaṇaḥ // LiP_1,69.92

prabhāvo vilayaścaiva svecchayaiva mahātmanaḥ
ityetatsomavaṃśānāṃ nṛpāṇāṃ caritaṃ dvijāḥ // LiP_1,69.93

yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi brāhmaṇān śrāvayedapi
sa yāti vaiṣṇavaṃ lokaṃ nātra kāryā vicāraṇā // LiP_1,69.94

iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge somavaṃśānukīrtanaṃ nāmaikonasaptatitamo 'dhyāyaḥ

ṛṣaya ūcuḥ

ādisargastvayā sūta sūcito na prakāśitaḥ
sāṃprataṃ vistareṇaiva vaktumarhasi suvrata // LiP_1,70.1

sūta uvāca

maheśvaro mahādevaḥ prakṛteḥ puruṣasya ca
paratve saṃsthito devaḥ paramātmā munīśvarāḥ // LiP_1,70.2

creation from avyakta

avyaktaṃ ceśvarāttasmād abhavatkāraṇaṃ param
pradhānaṃ prakṛtiśceti yadāhustattvacintakāḥ // LiP_1,70.3

gandhavarṇarasair hīnaṃ śabdasparśavivarjitam
ajaraṃ dhruvamakṣayyaṃ nityaṃ svātmanyavasthitam // LiP_1,70.4

jagadyoniṃ mahābhūtaṃ paraṃ brahma sanātanam
vigrahaḥ sarvabhūtānām īśvarājñāpracoditam // LiP_1,70.5

anādyantamajaṃ sūkṣmaṃ triguṇaṃ prabhavāvyayam
aprakāśamavijñeyaṃ brahmāgre samavartata // LiP_1,70.6

asyātmanā sarvamidaṃ vyāptaṃ tvāsīcchivecchayā
guṇasāmye tadā tasminn avibhāge tamomaye // LiP_1,70.7

mahant

sargakāle pradhānasya kṣetrajñādhiṣṭhitasya vai
guṇabhāvādvyajyamāno mahān prādurbabhūva ha // LiP_1,70.8

sūkṣmeṇa mahatā cātha avyaktena samāvṛtam
sattvodrikto mahānagre sattāmātraprakāśakaḥ // LiP_1,70.9

mano mahāṃstu vijñeyam ekaṃ tatkāraṇaṃ smṛtam
samutpannaṃ liṅgamātraṃ kṣetrajñādhiṣṭhitaṃ hi tat // LiP_1,70.10

dharmādīni ca rūpāṇi lokatattvārthahetavaḥ
mahān sṛṣṭiṃ vikurute codyamānaḥ sisṛkṣayā // LiP_1,70.11

mano mahānmatirbrahma pūrbuddhiḥ khyātirīśvaraḥ
prajñā citiḥ smṛtiḥ saṃvid viśveśaśceti sa smṛtaḥ // LiP_1,70.12

manute sarvabhūtānāṃ yasmācceṣṭā phalaṃ tataḥ
saukṣmyāttena vibhaktaṃ tu yena tanmana ucyate // LiP_1,70.13

tattvānām agrajo yasmān mahāṃś ca parimāṇataḥ
viśeṣebhyo guṇebhyo 'pi mahāniti tataḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.14

bibharti mānaṃ manute vibhāgaṃ manyate 'pi ca
puruṣo bhogasaṃbandhāt tena cāsau matiḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.15

bṛhattvād bṛṃhaṇatvācca bhāvānāṃ sakalāśrayāt
yasmāddhārayate bhāvān brahma tena nirucyate // LiP_1,70.16

yaḥ pūrayati yasmācca kṛtsnāndevānanugrahaiḥ
nayate tattvabhāvaṃ ca tena pūriti cocyate // LiP_1,70.17

budhyate puruṣaścātra sarvān bhāvān hitaṃ tathā
yasmādbodhayate caiva buddhistena nirucyate // LiP_1,70.18

khyātiḥ pratyupabhogaś ca yasmātsaṃvartate tataḥ
bhogasya jñānaniṣṭhatvāt tena khyātiriti smṛtaḥ // LiP_1,70.19

khyāyate tadguṇair vāpi jñānādibhir anekaśaḥ
tasmācca mahataḥ saṃjñā khyātirityabhidhīyate // LiP_1,70.20

sākṣātsarvaṃ vijānāti mahātmā tena ceśvaraḥ
yasmājjñānānugaścaiva prajñā tena sa ucyate // LiP_1,70.21

jñānādīni ca rūpāṇi bahukarmaphalāni ca
cinoti yasmādbhogārthaṃ tenāsau citirucyate // LiP_1,70.22

vartamānavyatītāni tathaivānāgatānyapi
smarate sarvakāryāṇi tenāsau smṛtirucyate // LiP_1,70.23

kṛtsnaṃ ca vindate jñānaṃ yasmānmāhātmyamuttamam
tasmād vinder videścaiva saṃvidityabhidhīyate // LiP_1,70.24

vidyate 'pi ca sarvatra tasminsarvaṃ ca vindati
tasmātsaṃviditi prokto mahadbhir munisattamāḥ // LiP_1,70.25

jānāter jñānam ityāhur bhagavān jñānasaṃnidhiḥ
bandhanādiparībhāvād īśvaraḥ procyate budhaiḥ // LiP_1,70.26

paryāyavācakaiḥ śabdais tattvam ādyam anuttamam
vyākhyātaṃ tattvabhāvajñair devasadbhāvacetakaiḥ // LiP_1,70.27

mahānsṛṣṭiṃ vikurute codyamānaḥ sisṛkṣayā
saṃkalpo 'dhyavasāyaś ca tasya vṛttidvayaṃ smṛtam // LiP_1,70.28

triguṇād rajasodriktād ahaṅkārastato 'bhavat
mahatā ca vṛtaḥ sargo bhūtādir bāhyatastu saḥ // LiP_1,70.29

tasmādeva tamodriktād ahaṅkārādajāyata
bhūtatanmātrasargastu bhūtādistāmasastu saḥ // LiP_1,70.30

creation of mahābhūtas

bhūtādistu vikurvāṇaḥ śabdamātraṃ sasarja ha
ākāśaṃ suṣiraṃ tasmād utpannaṃ śabdalakṣaṇam // LiP_1,70.31

ākāśaṃ śabdamātraṃ tu sparśamātraṃ samāvṛṇot
vāyuścāpi vikurvāṇo rūpamātraṃ sasarja ha // LiP_1,70.32

jyotirutpadyate vāyos tadrūpaguṇam ucyate
sparśamātrastu vai vāyū rūpamātraṃ samāvṛṇot // LiP_1,70.33

jyotiścāpi vikurvāṇaṃ rasamātraṃ sasarja ha
sambhavanti tato hyāpas tā vai sarvarasātmikāḥ // LiP_1,70.34

rasamātrāstu tā hyāpo rūpamātro 'gnir āvṛṇot
āpaścāpi vikurvatyo gandhamātraṃ sasarjire // LiP_1,70.35

saṃghāto jāyate tasmāt tasya gandho guṇo mataḥ
tasmiṃstasmiṃś ca tanmātraṃ tena tanmātratā smṛtā // LiP_1,70.36

aviśeṣavācakatvād aviśeṣās tatas tu te
praśāntaghoramūḍhatvād aviśeṣāstataḥ punaḥ // LiP_1,70.37

bhūtatanmātrasargo 'yaṃ vijñeyastu parasparam
vaikārikādahaṅkārāt sattvodriktāttu sāttvikāt // LiP_1,70.38

vaikārikaḥ sa sargastu yugapat sampravartate
indriyas buddhīndriyāṇi pañcaiva pañca karmendriyāṇi ca // LiP_1,70.39

sādhakānīndriyāṇi syur devā vaikārikā daśa
ekādaśaṃ manastatra svaguṇenobhayātmakam // LiP_1,70.40

śrotraṃ tvak cakṣuṣī jihvā nāsikā caiva pañcamī
śabdādīnāmavāptyarthaṃ buddhiyuktāni tāni vai // LiP_1,70.41

pādau pāyurupasthaś ca hastau vāgdaśamī bhavet
gatirvisargo hyānandaḥ śilpaṃ vākyaṃ ca karma tat // LiP_1,70.42

ākāśaṃ śabdamātraṃ ca sparśamātraṃ samāviśat
dviguṇastu tato vāyuḥ śabdasparśātmako 'bhavat // LiP_1,70.43

rūpaṃ tathaiva viśataḥ śabdasparśaguṇāvubhau
triguṇastu tatastvagniḥ saśabdasparśarūpavān // LiP_1,70.44

saśabdasparśarūpaṃ ca rasamātraṃ samāviśat
tasmāccaturguṇā āpo vijñeyāstu rasātmikāḥ // LiP_1,70.45

śabdasparśaṃ ca rūpaṃ ca raso vai gandhamāviśat
saṃgatā gandhamātreṇa āviśanto mahīmimām // LiP_1,70.46

tasmātpañcaguṇā bhūmiḥ sthūlā bhūteṣu śasyate
śāntā ghorāś ca mūḍhāś ca viśeṣāstena te smṛtāḥ // LiP_1,70.47

parasparānupraveśād dhārayanti parasparam
bhūmerantastvidaṃ sarvaṃ lokālokācalāvṛtam // LiP_1,70.48

viśeṣāścendriyagrāhyā niyatatvācca te smṛtāḥ
guṇaṃ pūrvasya sargasya prāpnuvantyuttarottarāḥ // LiP_1,70.49

teṣāṃ yāvacca tad yacca yacca tāvadguṇaṃ smṛtam
upalabhyāpsu vai gandhaṃ kecid brūyur apāṃ guṇam // LiP_1,70.50

pṛthivyāmeva taṃ vidyād apāṃ vāyoś ca saṃśrayāt
ete sapta mahātmāno hy anyonyasya samāśrayāt // LiP_1,70.51

puruṣādhiṣṭhitatvācca avyaktānugraheṇa ca
aṇḍa mahādayo viśeṣāntā hy aṇḍamutpādayanti te // LiP_1,70.52

ekakālasamutpannaṃ jalabudbudavacca tat
viśeṣebhyo 'ṇḍam abhavan mahat tad udakeśayam // LiP_1,70.53

adbhir daśaguṇābhistu bāhyato 'ṇḍaṃ samāvṛtam
āpo daśaguṇenaitās tejasā bāhyato vṛtāḥ // LiP_1,70.54

tejo daśaguṇenaiva vāyunā bāhyato vṛtam
vāyurdaśaguṇenaiva bāhyato nabhasā vṛtaḥ // LiP_1,70.55

ākāśenāvṛto vāyuḥ khaṃ tu bhūtādināvṛtam
bhūtādirmahatā cāpi avyaktenāvṛto mahān // LiP_1,70.56

śarvaścāṇḍakapālastho bhavaścāṃbhasi suvratāḥ
rudro 'gnimadhye bhagavān ugro vāyau punaḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.57

bhīmaścāvanimadhyastho hy ahaṅkāre maheśvaraḥ
buddhau ca bhagavānīśaḥ sarvataḥ parameśvaraḥ // LiP_1,70.58

etairāvaraṇairaṇḍaṃ saptabhiḥ prākṛtair vṛtam
etā āvṛtya cānyonyam aṣṭau prakṛtayaḥ sthitāḥ // LiP_1,70.59

prasargakāle sthitvā tu grasantyetāḥ parasparam
evaṃ parasparotpannā dhārayanti parasparam // LiP_1,70.60

first puruṣa

ādhārādheyabhāvena vikārāste vikāriṣu
maheśvaraḥ paro 'vyaktād aṇḍam avyaktasaṃbhavam // LiP_1,70.61

aṇḍājjajñe sa eveśaḥ puruṣo 'rkasamaprabhaḥ
tasminkāryasya karaṇaṃ saṃsiddhaṃ svecchayaiva tu // LiP_1,70.62

sa vai śarīrī prathamaḥ sa vai puruṣa ucyate
tasya vāmāṅgajo viṣṇuḥ sarvadevanamaskṛtaḥ // LiP_1,70.63

lakṣmyā devyā hyabhūddeva icchayā parameṣṭhinaḥ
dakṣiṇāṅgabhavo brahmā sarasvatyā jagadguruḥ // LiP_1,70.64

tasminnaṇḍe ime lokā antarviśvamidaṃ jagat
candrādityau sanakṣatrau sagrahau saha vāyunā // LiP_1,70.65

lokālokadvayaṃ kiṃcid aṇḍe hyasminsamarpitam
human <-> divine time yattu sṛṣṭau prasaṃkhyātaṃ mayā kālāntaraṃ dvijāḥ // LiP_1,70.66

etatkālāntaraṃ jñeyam aharvai pārameśvaram
rātriścaitāvatī jñeyā parameśasya kṛtsnaśaḥ // LiP_1,70.67

ahastasya tu yā sṛṣṭiḥ rātriś ca pralayaḥ smṛtaḥ
nāhastu vidyate tasya na rātririti dhārayet // LiP_1,70.68

upacārastu kriyate lokānāṃ hitakāmyayā
indriyāṇīndriyārthāś ca mahābhūtāni pañca ca // LiP_1,70.69

tasmāt sarvāṇi bhūtāni buddhiś ca saha daivataiḥ
ahastiṣṭhanti sarvāṇi parameśasya dhīmataḥ // LiP_1,70.70

aharante pralīyante rātryante viśvasaṃbhavaḥ
svātmanyavasthite vyakte vikāre pratisaṃhṛte // LiP_1,70.71

prakṛti and puruṣa

sādharmyeṇāvatiṣṭhete pradhānapuruṣāvubhau
tamaḥsattvarajopetau samatvena vyavasthitau // LiP_1,70.72

anupṛktāvabhūtāṃ tāv otaprotau parasparam
guṇasāmye layo jñeyo vaiṣamye sṛṣṭirucyate // LiP_1,70.73

tile yathā bhavettailaṃ ghṛtaṃ payasi vā sthitam
tathā tamasi sattve ca rajasyanusṛtaṃ jagat // LiP_1,70.74

upāsya rajanīṃ kṛtsnāṃ parāṃ māheśvarīṃ tathā
arhamukhe pravṛttaś ca paraḥ prakṛtisaṃbhavaḥ // LiP_1,70.75

kṣobhayāmāsa yogena pareṇa parameśvaraḥ
pradhānaṃ puruṣaṃ caiva praviśya sa maheśvaraḥ // LiP_1,70.76

trimūrti

maheśvarāttrayo devā jajñire jagadīśvarāt
śāśvatāḥ paramā guhyaḥ sarvātmānaḥ śarīriṇaḥ // LiP_1,70.77

eta eva trayo devā eta eva trayo guṇāḥ
eta eva trayo lokā eta eva trayo 'gnayaḥ // LiP_1,70.78

parasparāśritā hyete parasparamanuvratāḥ
paraspareṇa vartante dhārayanti parasparam // LiP_1,70.79

anyonyamithunā hyete anyonyamupajīvinaḥ
kṣaṇaṃ viyogo na hyeṣāṃ na tyajanti parasparam // LiP_1,70.80

īśvarastu paro devo viṣṇuś ca mahataḥ paraḥ
brahmā ca rajasā yuktaḥ sargādau hi pravartate // LiP_1,70.81

paraḥ sa puruṣo jñeyaḥ prakṛtiḥ sā parā smṛtā // LiP_1,70.82

adhiṣṭhitā sā hi maheśvareṇa pravartate codyamane samantāt
anupravṛttastu mahāṃstadenāṃ cirasthiratvād viṣayaṃ śriyaḥ svayam // LiP_1,70.83

pradhānaguṇavaiṣamyāt sargakālaḥ pravartate
īśvarādhiṣṭhitātpūrvaṃ tasmātsadasadātmakāt // LiP_1,70.84

saṃsiddhaḥ kāryakaraṇe rudraścāgre hyavartata
tejasāpratimo dhīmān avyaktaḥ samprakāśakaḥ // LiP_1,70.85

sa vai śarīrī prathamaḥ sa vai puruṣa ucyate
brahmā ca bhagavāṃstasmāc caturvaktraḥ prajāpatiḥ // LiP_1,70.86

saṃsiddhaḥ kāryakāraṇe tathā vai samavartata
eka eva mahādevas tridhaivaṃ sa vyavasthitaḥ // LiP_1,70.87

apratīpena jñānena aiśvaryeṇa samanvitaḥ
dharmeṇa cāpratīpena vairāgyeṇa ca te 'nvitāḥ // LiP_1,70.88

avyaktājjāyate teṣāṃ manasā yadyadīhitam
vaśīkṛtatvāttraiguṇyaṃ sāpekṣatvātsvabhāvataḥ // LiP_1,70.89

caturmukhastu brahmatve kālatve cāntakaḥ smṛtaḥ
sahasramūrdhā puruṣas tisro 'vasthāḥ svayaṃbhuvaḥ // LiP_1,70.90

brahmatve sṛjate lokān kālatve saṃkṣipatyapi
puruṣatve hyudāsīnas tisro 'vasthāḥ prajāpateḥ // LiP_1,70.91

brahmā kamalagarbhābho rudraḥ kālāgnisannibhaḥ
puruṣaḥ puṇḍarīkākṣo rūpaṃ tatparamātmanaḥ // LiP_1,70.92

ekadhā sa dvidhā caiva tridhā ca bahudhā punaḥ
maheśvaraḥ śarīrāṇi karoti vikaroti ca // LiP_1,70.93

nānākṛtikriyārūpanāmavanti svalīlayā
maheśvaraḥ śarīrāṇi karoti vikaroti ca // LiP_1,70.94

tridhā yadvartate loke tasmāttriguṇa ucyate
caturdhā pravibhaktatvāc caturvyūhaḥ prakīrtitaḥ // LiP_1,70.95

yadāpnoti yadādatte yaccātti viṣayānayam
yaccāsya satataṃ bhāvas tasmādātmā nirucyate // LiP_1,70.96

ṛṣiḥ sarvagatatvācca śarīrī so 'sya yatprabhuḥ
svāmitvamasya yatsarvaṃ viṣṇuḥ sarvapraveśanāt // LiP_1,70.97

bhagavān bhagavadbhāvān nirmalatvācchivaḥ smṛtaḥ
paramaḥ samprakṛṣṭatvād avanād omiti smṛtaḥ // LiP_1,70.98

sarvajñaḥ sarvavijñānāt sarvaḥ sarvamayo yataḥ
tridhā vibhajya cātmānaṃ trailokyaṃ sampravartate // LiP_1,70.99

sṛjate grasate caiva rakṣate ca tribhiḥ svayam
āditvād ādidevo 'sāv ajātatvād ajaḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.100

pāti yasmātprajāḥ sarvāḥ prajāpatir iti smṛtaḥ
deveṣu ca mahāndevo mahādevastataḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.101

sarvagatvācca devānām avaśyatvācca īśvaraḥ
bṛhattvācca smṛto brahmā bhūtatvādbhūta ucyate // LiP_1,70.102

kṣetrajñaḥ kṣetravijñānād ekatvātkevalaḥ smṛtaḥ
yasmātpuryāṃ sa śete ca tasmātpūruṣa ucyate // LiP_1,70.103

anāditvācca pūrvatvāt svayaṃbhūriti saṃsmṛtaḥ
yājyatvāducyate yajñaḥ kavir vikrāntadarśanāt // LiP_1,70.104

kramaṇaḥ kramaṇīyatvāt pālakaścāpi pālanāt
ādityasaṃjñaḥ kapilo hy agrajo 'gniriti smṛtaḥ // LiP_1,70.105

hiraṇyamasya garbho 'bhūd dhiraṇyasyāpi garbhajaḥ
tasmāddhiraṇyagarbhatvaṃ purāṇe 'sminnirucyate // LiP_1,70.106

svayaṃbhuvo 'pi vṛttasya kālo viśvātmanastu yaḥ
na śakyaḥ parisaṃkhyātum api varṣaśatairapi // LiP_1,70.107

kālasaṃkhyāvivṛttasya parārdho brahmaṇaḥ smṛtaḥ
tāvaccheṣo 'sya kālo 'nyas tasyānte pratisṛjyate // LiP_1,70.108

koṭikoṭisahasrāṇi aharbhūtāni yāni vai
vārāhakalpa samatītāni kalpānāṃ tāvaccheṣāḥ pare tu ye
yastvayaṃ vartate kalpo vārāhastaṃ nibodhata // LiP_1,70.109

prathamaḥ sāṃpratasteṣāṃ kalpo 'yaṃ vartate dvijāḥ
yasminsvāyaṃbhuvādyāstu manavaste caturdaśa // LiP_1,70.110

atītā vartamānāś ca bhaviṣyā ye ca vai punaḥ
tairiyaṃ pṛthivī sarvā saptadvīpā saparvatā // LiP_1,70.111

pūrṇaṃ yugasahasraṃ vai paripālyā maheśvaraiḥ
prajābhistapasā caiva teṣāṃ śṛṇuta vistaram // LiP_1,70.112

manvantareṇa caikena sarvāṇyevāntarāṇi ca
kathitāni bhaviṣyanti kalpaḥ kalpena caiva hi // LiP_1,70.113

atītāni ca kalpāni sodarkāṇi sahānvayaiḥ
anāgateṣu tadvacca tarkaḥ kāryo vijānatā // LiP_1,70.114

Sṃndflut

āpo hyagre samabhavan naṣṭe ca pṛthivītale
śāntatāraikanīre 'smin na prājñāyata kiṃcana // LiP_1,70.115

ekārṇave tadā tasmin naṣṭe sthāvarajaṅgame
tadā bhavati vai brahmā sahasrākṣaḥ sahasrapāt // LiP_1,70.116

sahasraśīrṣā puruṣo rukmavarṇas tvatīndriyaḥ
brahmā nārāyaṇākhyastu suṣvāpa salile tadā // LiP_1,70.117

sattvodrekātprabuddhastu śūnyaṃ lokamudaikṣata
imaṃ codāharantyatra ślokaṃ nārāyaṇaṃ prati // LiP_1,70.118

āpo nārāś ca sūnava ityapāṃ nāma śuśrumaḥ
āpūrya tābhir ayanaṃ kṛtavānātmano yataḥ // LiP_1,70.119

apsu śete yatastasmāt tato nārāyaṇaḥ smṛtaḥ
caturyugasahasrasya naiśaṃ kālam upāsyataḥ // LiP_1,70.120

śarvaryante prakurute brahmatvaṃ sargakāraṇāt
brahmā tu salile tasmin vāyurbhūtvā samācarat // LiP_1,70.121

niśāyāmiva khadyotaḥ prāvṛṭkāle tatastu saḥ
Earth rised from the water tatas tu salile tasmin vijñāyāntargatāṃ mahīm // LiP_1,70.122

anumānād asaṃmūḍho bhūmeruddharaṇaṃ punaḥ
akarotsa tanūmanyāṃ kalpādiṣu yathāpurā // LiP_1,70.123

tato mahātmā bhagavān divyarūpam acintayat
salilenāplutāṃ bhūmiṃ dṛṣṭvā sa tu samantataḥ // LiP_1,70.124

kiṃnu rūpamahaṃ kṛtvā uddhareyaṃ mahīmimām
jalakrīḍānusadṛśaṃ vārāhaṃ rūpamāviśat // LiP_1,70.125

adhṛṣyaṃ sarvabhūtānāṃ vāṅmayaṃ brahmasaṃjñitam
pṛthivyuddharaṇārthāya praviveśa rasātalam // LiP_1,70.126

adbhiḥ saṃchāditāṃ bhūmiṃ sa tāmāśu prajāpatiḥ
upagamyojjahārainām āpaścāpi samāviśat // LiP_1,70.127

sāmudrā vai samudreṣu nādeyāś ca nadīṣu ca
rasātalatale magnāṃ rasātalapuṭe gatām // LiP_1,70.128

prabhurlokahitārthāya daṃṣṭrayābhyujjahāra gām
tataḥ svasthānamānīya pṛthivīṃ pṛthivīdharaḥ // LiP_1,70.129

mumoca pūrvavad asau dhārayitvā dharādharaḥ
tasyopari jalaughasya mahatī nauriva sthitā // LiP_1,70.130

tatsamā hyurudehatvān na mahī yāti saṃplavam
tata utkṣipya tāṃ devo jagataḥ sthāpanecchayā // LiP_1,70.131

pṛthivyāḥ pravibhāgāya manaścakre 'mbujekṣaṇaḥ
pṛthivīṃ ca samāṃ kṛtvā pṛthivyāṃ so 'cinod girīn // LiP_1,70.132

prāksarge dahyamāne tu tadā saṃvartakāgninā
tenāgninā viśīrṇāste parvatā bhūrivistarāḥ // LiP_1,70.133

śaityādekārṇave tasmin vāyunā tena saṃhatāḥ
niṣiktā yatra yatrāsaṃs tatra tatrācalābhavan // LiP_1,70.134

tadācalatvād acalāḥ parvabhiḥ parvatāḥ smṛtāḥ
girayo hi nigīrṇatvāc chayānatvācchiloccayāḥ // LiP_1,70.135

tatasteṣu vikīrṇeṣu koṭiśo hi giriṣvatha
viśvakarmā vibhajate kalpādiṣu punaḥ punaḥ // LiP_1,70.136

sasamudrāmimāṃ pṛthvīṃ saptadvīpāṃ saparvatām
bhūrādyāṃś caturo lokān punaḥ so 'tha vyakalpayat // LiP_1,70.137

Brahmā creates animals etc.

lokān prakalpayitvātha prajāsargaṃ sasarja ha
brahmā svayaṃbhūrbhagavān sisṛkṣurvividhāḥ prajāḥ // LiP_1,70.138

sasarja sṛṣṭiṃ tadrūpāṃ kalpādiṣu yathāpurā
tasyābhidhyāyataḥ sargaṃ tathā vai buddhipūrvakam // LiP_1,70.139

buddhyāś ca samakāle vai prādurbhūtas tamomayaḥ
tamomoho mahāmohas tāmisraścāndhasaṃjñitaḥ // LiP_1,70.140

avidyā pañcaparvaiṣā prādurbhūtā mahātmanaḥ
pañcadhāvasthitaḥ sargo dhyāyataḥ so 'bhimāninaḥ // LiP_1,70.141

saṃvṛtastamasā caiva bījāṅkuravadāvṛtaḥ
bahirantaścāprakāśas tabdho niḥsaṃjña eva ca // LiP_1,70.142

yasmātteṣāṃ vṛtā buddhir duḥkhāni karaṇāni ca
tasmātte saṃvṛtātmāno nagā mukhyāḥ prakīrtitāḥ // LiP_1,70.143

mukhyasargaṃ tathābhūtaṃ dṛṣṭvā brahmā hyasādhakam
aprasannamanāḥ so 'tha tato 'nyaṃ so hyamanyata // LiP_1,70.144

tasyābhidhyāyataścaiva tiryaksrotā hyavartata
tasmāt tiryakpravṛttaḥ sa tiryaksrotās tataḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.145

paśvādayaste vikhyātā utpathagrāhiṇo dvijāḥ
tasyābhidhyāyato 'nyaṃ vai sāttvikaḥ samavartata // LiP_1,70.146

ūrdhvasrotāstṛtīyastu sa vai cordhvaṃ vyavasthitaḥ
yasmātpravartate cordhvam ūrdhvasrotāstataḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.147

te sukhaprītibahulā bahirantaś ca saṃvṛtāḥ
prakāśā bahirantaś ca ūrdhvasrotobhavāḥ smṛtāḥ // LiP_1,70.148

te sattvasya ca yogena sṛṣṭāḥ sattvodbhavāḥ smṛtāḥ
ūrdhvasrotāstṛtīyo vai devasargastu sa smṛtaḥ // LiP_1,70.149

prakāśād bahirantaś ca ūrdhvasrotodbhavāḥ smṛtāḥ
te ūrdhvasrotaso jñeyās tuṣṭātmāno budhaiḥ smṛtāḥ // LiP_1,70.150

ūrdhvasrotaḥsu sṛṣṭeṣu deveṣu varadaḥ prabhuḥ
prītimānabhavadbrahmā tato 'nyaṃ so 'bhyamanyata // LiP_1,70.151

sasarja sargamanyaṃ hi sādhakaṃ prabhurīśvaraḥ
tato 'bhidhyāyatastasya satyābhidhyāyinastadā // LiP_1,70.152

prādurāsīttadā vyaktād arvāksrotāstu sādhakaḥ
yasmād arvāṅnyavartanta tato 'rvāksrotasas tu te // LiP_1,70.153

te ca prakāśabahulās tamaḥpṛktā rajo 'dhikāḥ
tasmātte duḥkhabahulā bhūyobhūyaś ca kāriṇaḥ // LiP_1,70.154

saṃvṛtā bahirantaś ca manuṣyāḥ sādhakāś ca te // LiP_1,70.155

lakṣaṇaistārakādyaiste hy aṣṭadhā tu vyavasthitāḥ // LiP_1,70.156

siddhātmāno manuṣyāste gandharvasahadharmiṇaḥ
ityeṣa taijasaḥ sargo hy arvāksrotaḥprakīrtitaḥ // LiP_1,70.157

pañcamo 'nugrahaḥ sargaś caturdhā tu vyavasthitaḥ
viparyayeṇa śaktyā ca siddhyā tuṣṭyā tathaiva ca // LiP_1,70.158

sthāvareṣu viparyāsas tiryagyoniṣu śaktitaḥ
siddhātmāno manuṣyāstu ṛṣideveṣu kṛtsnaśaḥ // LiP_1,70.159

ityeṣa prākṛtaḥ sargo vaikṛto navamaḥ smṛtaḥ
bhūtādikānāṃ bhūtānāṃ ṣaṣṭhaḥ sargaḥ sa ucyate // LiP_1,70.160

nivṛttaṃ vartamānaṃ ca teṣāṃ jānanti vai punaḥ
bhūtādikānāṃ bhūtānāṃ saptamaḥ sarga eva ca // LiP_1,70.161

te parigrāhiṇaḥ sarve saṃvibhāgaratāḥ punaḥ
svādanāś cāpyaśīlāś ca jñeyā bhūtādikāś ca te // LiP_1,70.162

viparyayeṇa bhūtādir aśaktyā ca vyavasthitaḥ
prathamo mahataḥ sargo vijñeyo brahmaṇaḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.163

tanmātrāṇāṃ dvitīyastu bhūtasargaḥ sa ucyate
vaikārikastṛtīyastu sarga aindriyakaḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.164

ityeṣa prākṛtaḥ sargaḥ sambhūto buddhipūrvakaḥ
mukhyasargaścaturthaś ca mukhyā vai sthāvarāḥ smṛtāḥ // LiP_1,70.165

tato 'rvāksrotasāṃ sargaḥ saptamaḥ sa tu mānuṣaḥ
aṣṭamo 'nugrahaḥ sargaḥ sāttvikastāmasaś ca saḥ // LiP_1,70.166

pañcaite vaikṛtāḥ sargāḥ prākṛtāstu trayaḥ smṛtāḥ
prākṛto vaikṛtaścaiva kaumāro navamaḥ smṛtaḥ // LiP_1,70.167

abuddhipūrvakāḥ sargāḥ prākṛtāstu trayaḥ smṛtāḥ
buddhipūrvaṃ pravartante ṣaṭ punarbrahmaṇastu te // LiP_1,70.168

vistarānugrahaḥ sargaḥ kīrtyamāno nibodhata
caturdhāvasthitaḥ so 'tha sarvabhūteṣu kṛtsnaśaḥ // LiP_1,70.169

ityete prākṛtāścaiva vaikṛtāś ca nava smṛtāḥ
parasparānuraktāś ca kāraṇaiś ca budhaiḥ smṛtāḥ // LiP_1,70.170

Brahmā's sons

agre sasarja vai brahmā mānasānātmanaḥ samān
ṛbhuḥ sanatkumāraś ca dvāvetāvūrdhvaretasau // LiP_1,70.171

pūrvotpannau purā tebhyaḥ sarveṣāmapi pūrvajau
vyatīte tvaṣṭame kalpe purāṇau lokasākṣiṇau // LiP_1,70.172

tau vārāhe tu bhūrloke tejaḥ saṃkṣipya dhiṣṭhitau
tāvubhau mokṣakarmāṇāv āropyātmānamātmani // LiP_1,70.173

prajāṃ dharmaṃ ca kāmaṃ ca tyaktvā vairāgyamāsthitau
yathotpannastathaiveha kumāraḥ sa ihocyate // LiP_1,70.174

tasmāt sanatkumāreti nāmāsyeha prakīrtitam
sanandaṃ sanakaṃ caiva vidvāṃsaṃ ca sanātanam // LiP_1,70.175

vijñānena nivṛttāste vyavartanta mahaujasaḥ
saṃbuddhāścaiva nānātve apravṛttāś ca yoginaḥ // LiP_1,70.176

asṛṣṭvaiva prajāsargaṃ pratisargaṃ gatāḥ punaḥ
tatasteṣu vyatīteṣu tato 'nyān sādhakān sutān // LiP_1,70.177

mānasānasṛjadbrahmā punaḥ sthānābhimāninaḥ
ā bhūtasamplavāvasthā yairiyaṃ vidhṛtā mahī // LiP_1,70.178

āpo 'gniṃ pṛthivīṃ vāyum antarikṣaṃ divaṃ tathā
samudrāṃś ca nadīścaiva tathā śailavanaspatīn // LiP_1,70.179

oṣadhīnāṃ tathātmāno vallīnāṃ vṛkṣavīrudhām
latāḥ kāṣṭhāḥ kalāścaiva muhūrtāḥ saṃdhirātryahān // LiP_1,70.180

ardhamāsāṃś ca māsāṃś ca ayanābdayugāni ca
sthānābhimāninaḥ sarve sthānākhyāścaiva te smṛtāḥ // LiP_1,70.181

Brahma's eleven sons

devānṛṣīṃś ca mahato gadatastān nibodhata
marīcibhṛgvaṅgirasaṃ pulastyaṃ pulahaṃ kratum // LiP_1,70.182

dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca so 'sṛjanmānasān nava
nava brahmāṇa ityete purāṇe niścayaṃ gatāḥ // LiP_1,70.183

teṣāṃ brahmātmakānāṃ vai sarveṣāṃ brahmavādinām
sthānāni kalpayāmāsa pūrvavatpadmasaṃbhavaḥ // LiP_1,70.184

tato 'sṛjacca saṃkalpaṃ dharmaṃ caiva sukhāvaham
so 'sṛjad vyavasāyāttu dharmaṃ devo maheśvaraḥ // LiP_1,70.185

saṃkalpaṃ caiva saṃkalpāt sarvalokapitāmahaḥ
mānasaś ca rucirnāma vijajñe brahmaṇaḥ prabhoḥ // LiP_1,70.186

prāṇādbrahmāsṛjaddakṣaṃ cakṣurbhyāṃ ca marīcinam
bhṛgustu hṛdayājjajñe ṛṣiḥ salilajanmanaḥ // LiP_1,70.187

śiraso 'ṅgirasaścaiva śrotrādatriṃ tathāsṛjat
pulastyaṃ ca tathodānād vyānācca pulahaṃ punaḥ // LiP_1,70.188

samānajo vasiṣṭhaś ca apānānnirmame kratum
ityete brahmaṇaḥ putrā divyā ekādaśā smṛtāḥ // LiP_1,70.189

dharmādayaḥ prathamajāḥ sarve te brahmaṇaḥ sutāḥ
bhṛgvādayastu te sṛṣṭā navaite brahmavādinaḥ // LiP_1,70.190

gṛhamedhinaḥ purāṇās te dharmas taiḥ sampravartitaḥ
teṣāṃ dvādaśa te vaṃśā divyā devaguṇānvitāḥ // LiP_1,70.191

kriyāvantaḥ prajāvanto maharṣibhir alaṃkṛtāḥ
Ṛbhu, Sanatkumāra ṛbhuḥ sanatkumāraś ca dvāvetāvūrdhvaretasau // LiP_1,70.192

pūrvotpannau paraṃ tebhyaḥ sarveṣāmapi pūrvajau
vyatīte tvaṣṭame kalpe purāṇau lokasākṣiṇau // LiP_1,70.193

virājetāmubhau loke tejaḥ saṃkṣipya dhiṣṭhitau
tāvubhau yogakarmāṇāv āropyātmānam ātmani // LiP_1,70.194

prajāṃ dharmaṃ ca kāmaṃ ca tyaktvā vairāgyamāsthitau
yathotpannaḥ sa eveha kumāraḥ sa ihocyate // LiP_1,70.195

tasmātsanatkumāreti nāmāsyeha pratiṣṭhitam
tato 'bhidhyāyatastasya jajñire mānasāḥ prajāḥ // LiP_1,70.196

taccharīrasamutpannaiḥ kāryaistaiḥ kāraṇaiḥ saha
kṣetrajñāḥ samavartanta gātrebhyastasya dhīmataḥ // LiP_1,70.197

tato devāsurapitṝn mānuṣāṃś ca catuṣṭayam
sisṛkṣur ambhāṃsyetāni svam ātmānam ayūyujat // LiP_1,70.198

tatastu yuñjatastasya tamomātrasamudbhavam
samabhidhyāyataḥ sargaṃ prayatnena prajāpateḥ // LiP_1,70.199

tato 'sya jaghanātpūrvam asurā jajñire sutāḥ
asura:: nirukti asuḥ prāṇaḥ smṛto viprās tajjanmānas tato 'surāḥ // LiP_1,70.200

yayā sṛṣṭāsurāḥ sarve tāṃ tanuṃ sa vyapohata
origin of time units (night etc.; => 218) sāpaviddhā tanus tena sadyo rātrir ajāyata // LiP_1,70.201

sā tamobahulā yasmāt tato rātrirniyāmikā
āvṛtāstamasā rātrau prajāstasmātsvapantyuta // LiP_1,70.202

sṛṣṭvāsurāṃstataḥ so vai tanumanyāmagṛhṇata
avyaktāṃ sattvabahulāṃ tatastāṃ so 'bhyapūjayat // LiP_1,70.203

tatastāṃ yuñjatas tasya priyam āsīt prajāpateḥ
deva:: nirukti tato mukhātsamutpannā dīvyatastasya devatāḥ // LiP_1,70.204

yato 'sya dīvyato jātās tena devāḥ prakīrtitāḥ
dhāturdiviti yaḥ proktaḥ krīḍāyāṃ sa vibhāvyate // LiP_1,70.205

yasmāttasya tu dīvyanto jajñire tena devatāḥ
devānsṛṣṭvātha deveśas tanumanyāmapadyata // LiP_1,70.206

utsṛṣṭā sā tanustena sadyo 'haḥ samajāyata
tasmādaho dharmayuktaṃ devatāḥ samupāsate // LiP_1,70.207

sattvamātrātmikāmeva tato 'nyāṃ so 'bhyamanyata
pitṛvanmanyamānasya putrāṃstāndhyāyataḥ prabhoḥ // LiP_1,70.208

pitaro hyupapakṣābhyāṃ rātryahṇor antare 'bhavan
tasmātte pitaro devāḥ pitṛtvaṃ tena teṣu tat // LiP_1,70.209

yayā sṛṣṭāstu pitaras tanuṃ tāṃ sa vyapohata
sāpaviddhā tanustena sadyaḥ saṃdhyā vyajāyata // LiP_1,70.210

yasmādahardevatānāṃ rātriryā sāsurī smṛtā
tayormadhye tu paitrī yā tanuḥ sā tu garīyasī // LiP_1,70.211

tasmāddevā surāḥ sarve ṛṣayo mānavās tathā
upāsante mudāyuktā rātryahṇor madhyamāṃ tanum // LiP_1,70.212

tato hyanyāṃ punarbrahmā tanuṃ vai samagṛhṇata
rajomātrātmikāyāṃ tu manasā so 'sṛjatprabhuḥ // LiP_1,70.213

rajaḥpriyāṃstataḥ so 'tha mānasānasṛjatsutān
manasvinastatastasya mānavā jajñire sutāḥ // LiP_1,70.214

sṛṣṭvā punaḥ prajāścāpi svāṃ tanuṃ tām apohata
sāpaviddhā tanustena jyotsnā sadyastvajāyata // LiP_1,70.215

yasmādbhavanti saṃhṛṣṭā jyotsnāyā udbhave prajāḥ
ityetāstanavastena hy apaviddhā mahātmanā // LiP_1,70.216

sadyo rātryahanī caiva saṃdhyā jyotsnā ca jajñire
jyotsnā saṃdhyā ahaścaiva sattvamātrātmakaṃ trayam // LiP_1,70.217

tamomātrātmikā rātriḥ sā vai tasmānniśātmikā
tasmāddevā divātanvā tuṣṭyā sṛṣṭā mukhāttu vai // LiP_1,70.218

yasmātteṣāṃ divā janma balinastena vai divā
tanvā yayāsurān rātrau jaghanādasṛjatprabhuḥ // LiP_1,70.219

prāṇebhyo niśijanmāno balino niśi tena te
etānyeva bhaviṣyāṇāṃ devānāmasuraiḥ saha // LiP_1,70.220

pitṝṇāṃ mānavānāṃ ca atītānāgateṣu vai
manvantareṣu sarveṣu nimittāni bhavanti hi // LiP_1,70.221

jyotsnā rātryahanī saṃdhyā catvāryaṃbhāṃsi tāni vai
bhānti yasmāt tato 'ṃbhāṃsi śabdo 'yaṃ sumanīṣibhiḥ // LiP_1,70.222

bhātirdīptau nigaditaḥ punaścātha prajāpatiḥ
so 'mbhāṃsyetāni sṛṣṭvā tu devamānuṣadānavān // LiP_1,70.223

pitṝṃścaiva sṛjattanvā ātmanā vividhānpunaḥ
origin of Rākṣasas tāmutsṛjya tanuṃ jyotsnāṃ tato 'nyāṃ prāpya sa prabhuḥ // LiP_1,70.224

mūrtiṃ tamorajaḥprāyāṃ punarevābhyapūjayat
andhakāre kṣudhāviṣṭāṃs tato 'nyān so 'sṛjat prabhuḥ // LiP_1,70.225

tena sṛṣṭāḥ kṣudhātmāno aṃbhāṃsyādātum udyatāḥ
ambhāṃsyetāni rakṣāma uktavantastu teṣu ye // LiP_1,70.226

rākṣasā nāma te yasmāt kṣudhāviṣṭā niśācarāḥ
ye 'bruvan yakṣamo 'mbhāṃsi teṣāṃ hṛṣṭāḥ parasparam // LiP_1,70.227

tena te karmaṇā yakṣā guhyakā gūḍhakarmaṇā
rakṣeti pālane cāpi dhātureṣa vibhāṣyate // LiP_1,70.228

evaṃ ca yakṣatir dhātur bhakṣaṇe sa nirucyate
origin/nirukti of snakes taṃ dṛṣṭvā hyapriyeṇāsya keśāḥ śīrṇāstu dhīmataḥ // LiP_1,70.229

te śīrṇāścotthitā hyūrdhvaṃ te caivārurudhuḥ prabhum
hīnāstacchiraso vālā yasmāccaivāvasarpiṇaḥ // LiP_1,70.230

vyālātmānaḥ smṛtā vālā hīnatvādahayaḥ smṛtāḥ
patatvātpannagāścaiva sarpāścaivāvasarpaṇāt // LiP_1,70.231

tasya krodhodbhavo yo 'sau agnigarbhaḥ sudāruṇaḥ
sa tu sarpān