Laghuyamasmṛti (Yamasmṛti, 99-verse version)

oṃ tatsadbrahmaṇe namaḥ |
yamasmṛtiḥ |

śrutismṛtyuditaṃ dharmaṃ varṇānām anupūrvaśaḥ /
prābravīd ṛṣibhiḥ pṛṣṭo munīnām agraṇīr yamaḥ // YamS-99v_1

yo bhuñjāno 'śucir vāpi caṇḍālaṃ patitaṃ spṛśet /
krodhād ajñānato vāpi tasya vakṣyāmi niṣkṛtim // YamS-99v_2

ṣaḍrātraṃ vā trirātraṃ vā yathāsaṃkhyaṃ samācaret /
snātvā triṣavaṇaṃ vipraḥ pañcagavyena śudhyati // YamS-99v_3

bhuñjānasya tu viprasya kadācit sravate gudam /
ucchiṣṭatve 'śucitve ca tasya śaucaṃ vinirdiśet // YamS-99v_4

pūrvaṃ kṛtvā dvijaḥ śaucaṃ paścād apa upaspṛśet /
ahorātroṣito bhūtvā pañcagavyena śudhyati // YamS-99v_5

nigiranyadi meheta bhuktvā vā mehane kṛte /
ahorātroṣito bhūtvā juhuyāt sarpiṣāhutīḥ // YamS-99v_6

yadā bhojanakāle syād aśucir brāhmaṇaḥ kvacit /
bhūmau nidhāya tad grāsaṃ snātvā śuddhim avāpnuyāt // YamS-99v_7

bhakṣayitvā tu tad grāsam upavāsena śudhyati /
aśitvā caiva tat sarvaṃ trirātreṇaiva śudhyati // YamS-99v_8

aśnataś ced virekaḥ syād asvasthas triśataṃ japet /
svasthas trīṇi sahasrāṇi gāyatryāḥ śodhanaṃ param // YamS-99v_9

caṇḍālaiḥ śvapacaiḥ spṛṣṭo viṇmūtre tu kṛte dvijaḥ /
trirātraṃ tu prakurvīta bhuktvocchiṣṭaḥ ṣaḍ ācaret // YamS-99v_10

udakyāṃ sūtikāṃ vāpi saṃspṛśed antyajo yadi /
trirātreṇa viśuddhiḥ syād iti śātātapo 'bravīt // YamS-99v_11

rajasvalā tu saṃspṛṣṭā śvamātaṅgādivāyasaiḥ /
nirāhārā śucis tiṣṭhet kālasnānena śudhyati // YamS-99v_12

rajasvale yadā nāryāv anyonyaṃ spṛśate(taḥ) kvacit /
śudhyataḥ pañcagavyena brahmakūrcena copari // YamS-99v_13

ucchiṣṭena ca saṃspṛṣṭā kadācit strī rajasvalā /
kṛcchreṇa śuddhim āpnoti śūdrā dānopavāsataḥ // YamS-99v_14

anucchiṣṭena saṃspṛṣṭe snānaṃ yena vidhīyate /
tenaivocchiṣṭasaṃspṛṣṭaḥ prājāpatyaṃ samācaret // YamS-99v_15

ṛtau tu garbhaśaṅkitvāt snānaṃ maithuninaḥ smṛtam /
anṛtau tu striyaṃ gatvā śaucaṃ mūtrapurīṣavat // YamS-99v_16

ubhāv apy aśucī syātāṃ daṃpatī śayanaṃ gatau /
śayanād utthitā nārī śuciḥ syād aśuciḥ pumān // YamS-99v_17

bhartuḥ śarīraṃ śuśrūṣāṃ daurātmyād aprakurvatī /
daṇḍyā dvādaśakaṃ nārī varṣaṃ tyājyā dhanaṃ vinā // YamS-99v_18

tyajanto 'patitān bandhūn daṇḍyā uttamasāhasam /
pitā hi patitaḥ kāmaṃ na tu mātā kadācana // YamS-99v_19

ātmānaṃ ghātayed yas tu rajjvādibhir upakramaiḥ /
mṛto 'medhyena leptavyo jīvato dviśataṃ damaḥ // YamS-99v_20

daṇḍyās tat putramitrāṇi pratyekaṃ paṇikaṃ damam /
prāyaścittaṃ tataḥ kuryur yathā śāstrapracoditam // YamS-99v_21

jalādyudbandhanabhraṣṭāḥ pravrajyānāśakacyutāḥ /
viṣaprapatanaprāyaśastraghātahatāś ca ye // YamS-99v_22

navaite pratyavasitāḥ sarvalokabahiṣkṛtāḥ /
cāndrāyaṇena śudhyanti taptakṛcchradvayena vā // YamS-99v_23

ubhayāvasitaḥ pāpaḥ śyāmāc chabalakāc cyutaḥ /
cāndrāyaṇābhyāṃ śudhyeta dattvā dhenuṃ tathā vṛṣam // YamS-99v_24

śvaśṛgālaplavaṅgādyair mānuṣaiś ca ratiṃ vinā /
daṣṭaḥ snātvā śuciḥ sadyo divā saṃdhyāsu rātriṣu // YamS-99v_25

ajñānād brāhmaṇo bhuktvā caṇḍālānnaṃ kadācana /
gomūtrayāvakāhāro māsārdhena viśudhyati // YamS-99v_26

gobrāhmaṇagṛhaṃ dagdhā mṛtaṃ codbandhanādinā /
pāśāṃś chittvā tathā tasya kṛcchram ekaṃ cared dvijaḥ // YamS-99v_27

caṇḍālapukkasānāṃ ca bhuktvā gatvā ca yoṣitam /
kṛcchrābdam ācarej jñānād ajñānād aindavadvayam // YamS-99v_28

kāpālikānnabhoktṝṇāṃ tannārīgāmināṃ tathā /
kṛcchrābdam ācarej jñānād ajñānād aindavadvayam // YamS-99v_29

agamyāgamane vipro madyagomāṃsabhaksaṇe /
taptakṛcchraparikṣipto mauñjī homena śudhyati // YamS-99v_30

mahāpātakakartāraś catvāro 'py aviśeṣataḥ /
agniṃ praviśya śudhyanti sthitvā vā mahati kratau // YamS-99v_31

rahasyakaraṇe 'py evaṃ māsam abhyasya pūruṣaḥ /
aghamarṣaṇasūktaṃ vā śudhyed antarjale sthitaḥ // YamS-99v_32

rajakaś carmakāraś ca naṭo buruḍa eva ca /
kaivartamedabhillāś ca saptaite antyajāḥ smṛtāḥ // YamS-99v_33

bhuktvā caiṣāṃ striyo gatvā pītvāpaḥ pratigṛhya ca /
kṛcchrābdam ācarej jñānād ajñānād aindavadvayam // YamS-99v_34

mātaraṃ gurupatnīṃ ca svasṛduhitarau snuṣām /
gatvaitāḥ praviśed agniṃ nānyā śuddhir vidhīyate // YamS-99v_35

rājñāṃ pravrajitāṃ dhātrīṃ tathā varṇottamām api /
kṛcchradvayaṃ prakurvīta sa gotrām abhigamya ca // YamS-99v_36

anyāsu pitṛgotrāsu mātṛgotragatāsv api /
paradāreṣu sarveṣu kṛcchraṃ sāṃtapanaṃ caret // YamS-99v_37

veśyābhigamane pāpaṃ vyapohanti dvijātayaḥ /
pītvā sakṛt sutaptaṃ ca pañcarātraṃ kuśodakam // YamS-99v_38

gurutalpavrataṃ kecit kecid brahmahaṇo vratam /
goghnasya kecid icchanti kecic caivāvakīrṇinaḥ // YamS-99v_39

daṇḍād ūrdhvaprahāreṇa yas tu gāṃ vinipātayet /
dviguṇaṃ go vrataṃ tasya prāyaścittaṃ vinirdiśet // YamS-99v_40

aṅguṣṭhamātrasthūlas tu bāhumātrapramāṇakaḥ /
sārdraś ca sa palāśaś ca godaṇḍaḥ parikīrtitaḥ // YamS-99v_41

gavāṃ nipātane caiva garbho 'pi saṃpated yadi /
ekaikaśaś caret kṛcchraṃ yathā pūrvaṃ tathā punaḥ // YamS-99v_42

pādam utpannamātre tu dvau pādau gātrasaṃbhave /
pādonaṃ kṛcchram ācaṣṭe hatvā garbham acetanam // YamS-99v_43

aṅgapratyaṅgasaṃpūrṇe garbhe retaḥ samanvite /
ekaikaśaś caret kṛcchram eṣā goghnasya niṣkṛtiḥ // YamS-99v_44

bandhane rodhane caiva pāṣāṇe vā gavāṃ rujā /
saṃpadyate cen maraṇaṃ nimittī naiva lipyate // YamS-99v_45

mūrchitaḥ patito vāpi daṇḍenābhihatas tathā /
utthāya ṣaṭpadaṃ gacchet sapta pañca daśāpi vā // YamS-99v_46

grāsaṃ vā yadi gṛhṇīyāt toyaṃ vāpi pibed yadi /
pūrvavyādhipranaṣṭānāṃ prāyaścittaṃ na vidyate // YamS-99v_47

kāṣṭhaloṣṭāśmabhir gāvaḥ śastrair vā nihatā yadi /
prāyaścittaṃ kathaṃ tatra śāstre śāstre nigadyate // YamS-99v_48

kāṣṭhe sāṃtapanaṃ kuryāt prājāpatyaṃ tu loṣṭake /
taptakṛcchraṃ tu pāṣāṇe śastre cāpy atikṛcchrakam // YamS-99v_49

auṣadhaṃ sneham āhāraṃ dadad gobrāhmaṇeṣu tu /
dīyamāne vipattiḥ syāt prāyaścittaṃ na vidyate // YamS-99v_50

tailabhaiṣajyapāne ca bheṣajānāṃ ca bhakṣaṇe /
niḥśalyakaraṇe caiva prāyaścittaṃ na vidyate // YamS-99v_51

vatsānāṃ kaṇṭhabandhena kriyayā bheṣajena tu /
sāyaṃ saṃgopanārthaṃ ca na doṣo rodha bandhayoḥ // YamS-99v_52

pāde caivāsya romāṇi dvi pāde śmaśrukevalam /
tripāde tu śikhāvarjaṃ mūle sarvaṃ samācaret // YamS-99v_53

sarvān keśān samuddhṛtya cchedayed aṅguladvayam /
evam eva hi nārīṇāṃ muṇḍamuṇḍāpanaṃ smṛtam // YamS-99v_54

na striyā vapanaṃ kāryaṃ na ca vīrāsanaṃ tathā /
na ca goṣṭhe nivāsaṃ ca na gacchantīm anuvrajet // YamS-99v_55

rājā vā rāja putro vā brāhmaṇo vā bahuśrutaḥ /
akṛtvā vapanaṃ teṣāṃ prāyaścittaṃ vinirdiśet // YamS-99v_56

keśānāṃ rakṣaṇārthaṃ ca dviguṇaṃ vratam ādiśet /
dviguṇe tu vrate cīrṇe dviguṇaiva tu dakṣiṇā // YamS-99v_57

dviguṇaṃ cen na dattaṃ ca keśāṃś ca parirakṣayet /
pāpaṃ na kṣīyate hantur dātā ca narakaṃ vrajet // YamS-99v_58

aśrautasmārtavihitaṃ prāyaścittaṃ vadanti ye /
tān dharmavighnakartṝṃś ca rājā daṇḍena pīḍayet // YamS-99v_59

na cet tān pīḍayed rājā kathañcit kāmamohitaḥ /
tat pāpaṃ śatadhā bhūtvā tam eva parisarpati // YamS-99v_60

prāyaścitte tataś cīrṇe kuryād brāhmaṇabhojanam /
viṃśatiṃ gāvṛṣaṃ caiva dadyāt teṣāṃ ca dakṣiṇām // YamS-99v_61

kṛmibhir vraṇasaṃbhūtair makṣikābhiś ca pātitaiḥ /
kṛcchrārdhaṃ saṃprakurvīta śaktyā dadyāc ca dakṣiṇām // YamS-99v_62

prāyaścittaṃ ca kṛtvā vai bhojayitvā dvijottamān /
suvarṇam āṣakaṃ dadyāt tataḥ śuddhir vidhīyate // YamS-99v_63

caṇḍālaśvapacaiḥ spṛṣṭe niśi snānaṃ vidhīyate /
na vaset tatra rātrau tu sadyaḥ snānena śudhyati // YamS-99v_64

atha vased yadā rātrāv ajñānād avicakṣaṇaḥ /
tadā tasya tu tat pāpaṃ śatadhā parivartate // YamS-99v_65

udgacchanti hi nakṣatrāṇy upariṣṭāc ca ye grahāḥ /
saṃspṛṣṭe raśmibhis teṣām udake snānam ācaret // YamS-99v_66

kuḍyāntarjalavalmīkamūṣikotkaravartmasu /
śmaśāne śaucaśeṣe ca na grāhyāḥ sapta mṛttikāḥ // YamS-99v_67

iṣṭāpūrtaṃ tu kartavyaṃ brāhmaṇena prayatnataḥ /
iṣṭena labhate svargaṃ pūrte mokṣaṃ samaśnute // YamS-99v_68

vittāpekṣaṃ bhaved iṣṭaṃ taḍāgaṃ pūrtam ucyate /
ārāmaś ca viśeṣeṇa devadroṇyas tathaiva ca // YamS-99v_69

vāpī kūpataḍāgāni devatāyatanāni ca /
patitāny uddhared yas tu sa pūrtaphalam aśnute // YamS-99v_70

śuklāyā mūtraṃ gṛhṇīyāt kṛṣṇāyā goḥ śakṛt tathā /
tāmrāyāś ca payo grāhyaṃ śvetāyā dadhi cocyate // YamS-99v_71

kapilāyā ghṛtaṃ grāhyaṃ mahāpātakanāśanam /
sarvatīrthe nadī toye kuśair dravyaṃ pṛthak pṛthak // YamS-99v_72

āhṛtya praṇavenaiva hy utthāpya praṇavena ca /
praṇavena samāloḍya praṇavena tu saṃpibet // YamS-99v_73

pālāśe madhyame parṇe bhāṇḍe tāmramaye tathā /
pibet puṣkaraparṇe vā tāmre vā mṛnmaye śubhe // YamS-99v_74

sūtake tu samutpanne dvitīye samupasthite /
dvitīye nāsti doṣas tu prathamenaiva śudhyati // YamS-99v_75

jātena śudhyate jātaṃ mṛtena mṛtakaṃ tathā /
garbhasaṃsravaṇe māse trīṇy ahāni vinirdiśet // YamS-99v_76

rātribhir māsatulyābhir garbhasrāve viśudhyati /
rajasy uparate sādhvī snānena strī rajasvalā // YamS-99v_77

svagotrād bhraśyate nārī vivāhāt saptame pade /
svāmigotreṇa kartavyās tasyāḥ piṇḍodakaṃ kriyāḥ // YamS-99v_78

dve pituḥ piṇḍadānaṃ syāt piṇḍe piṇḍe dvināmatā /
ṣaṇṇāṃ deyās trayaḥ piṇḍā evaṃ dātā na muhyati // YamS-99v_79

svena bhartrā saha śrāddhaṃ mātā bhuktvā sa daivatam /
pitāmahy api svenaiva svenaiva prapitāmahī // YamS-99v_80

varṣe varṣe tu kurvīta mātāpitros tu satkṛtim /
adaivaṃ bhojayec chrāddhaṃ piṇḍam ekaṃ tu nirvapet // YamS-99v_81

nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ vṛddhiśrāddham athāparam /
pārvaṇaṃ ceti vijñeyaṃ śrāddhaṃ pañcavidhaṃ budhaiḥ // YamS-99v_82

grahoparāge saṃkrāntau parvotsavamahālaye /
nirvapet trīn naraḥ piṇḍān ekam eva mṛte 'hani // YamS-99v_83

anūḍhā na pṛthak kanyā piṇḍe gotre ca sūtake /
pāṇigrahaṇamantrābhyāṃ svagotrād bhraśyate tataḥ // YamS-99v_84

yena yena tu varṇena yā kanyā pariṇīyate /
tat samaṃ sūtakaṃ yāti tathā piṇḍodake 'pi ca // YamS-99v_85

vivāhe caiva saṃvṛtte caturthe 'hani rātriṣu /
ekatvaṃ sā vrajed bhartuḥ piṇḍe gotre ca sūtake // YamS-99v_86

prathame 'hni dvitīye vā tṛtīye vā caturthake /
asthi saṃcayanaṃ kāryaṃ bandhubhir hitabuddhibhiḥ // YamS-99v_87

caturthe pañcame caiva saptame navame tathā /
asthisaṃcayanaṃ proktaṃ varṇānām anupūrvaśaḥ // YamS-99v_88

ekādaśāhe pretasya yasya cotsṛjyate vṛṣaḥ /
mucyate pretalokāt sa svargaloke mahīyate // YamS-99v_89

gaṅgā toyeṣu yasyāsthi plavate śubhakarmaṇaḥ /
na tasya punar āvṛttir brahmalokāt kathañcana // YamS-99v_90

yāvadasthi manuṣyāṇāṃ gaṅgātoyeṣu tiṣṭhati /
tāvadvarṣasahasrāṇi svargaloke mahīyate // YamS-99v_91

nābhimātre jale sthitvā hṛdayenānucintayet /
āgacchantu me pitaro gṛhṇantv etāñ jalāñjalīn // YamS-99v_92

hastau kṛtvā susaṃyuktau pūrayitvā jalena ca /
gośṛṅgamāṭram uddhṛtya jalamadhye jalaṃ kṣipet // YamS-99v_93

ākāśe ca kṣiped vāri vāristho dakṣiṇāmukhaḥ /
pitṝṇāṃ sthānam ākāśaṃ dakṣiṇā dik tathaiva ca // YamS-99v_94

āpo devagaṇāḥ proktā āpaḥ pitṛgaṇās tathā /
tasmād apsu jalaṃ deyaṃ pitṝṇāṃ hitam icchatā // YamS-99v_95

divā sūryāṃśubhis taptaṃ rātrau nakṣatramārutaiḥ /
saṃdhyayor apy ubhābhyāṃ ca pavitraṃ sarvadā jalam // YamS-99v_96

svabhāvayuktam avyāptam amedhyena sadā śuci /
bhāṇḍasthaṃ dharaṇīsthaṃ vā pavitraṃ sarvadā jalam // YamS-99v_97

devatānāṃ pitṝṇāṃ ca jale dadyāj jalāñjalīn /
asaṃskṛtapramītānāṃ sthale dadyāj jalāñjalīn // YamS-99v_98

śrāddhe havanakāle ca dadyād ekena pāṇinā /
ubhābhyāṃ tarpaṇe dadyād iti dharmo vyavasthitaḥ // YamS-99v_99

iti yamapraṇītaṃ dharmaśāstraṃ samāptam ||

samāpteyaṃ yamasmṛtiḥ ||