This e-text was provided to GRETIL in good faith that no copyright rights have been infringed.
If anyone wishes to assert copyright over this file, please contact the GRETIL management at
The Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL) is a resource platform providing standardized machine-readable texts in Indian languages that have been contributed by various individuals and institutions.
Apparent errors have been silently corrected.
GRETIL normalizes all texts contributed consistently for each language. Sanskrit texts are normalized in accordance with the scheme of the International Alphabet of Sanskrit Transliteration (IAST) in order to facilitate word search across its corpus without additional transformations.
All characters that were fully equivalent to an IAST-conformant character in the text file contributed have been made to conform to the character list below.
Non-conformant characters with additional information including accents, capitalization, and whitespace have been preserved as
If indicated unambiguously in the text file contributed quotation marks have been replaced with the
Unnumbered
Interpretive markup which is visible only in analytic transformations of this file consists of:
A reference is given in the
Ālambanaparīkṣāvṛttiḥ (Āpv) ācāryadiṅnāgakṛtā
namaḥ sarvabuddhabodhisattvebhyaḥ
ye cakṣurādijñānasyālambanaṃ bāhyārtho 'stītīcchanti / nanu te kalpayanti paramāṇun; tatkāraṇātvāt[jñānasya] / saṃghātaṃ vā tadābhajñānasya jāyamānatvāt / tatra tāvat
viṣaya iti / jñānena svarūpa meva nirdhāryate / tadākāratayā jāyamānatvāt / yadyapyaṇavaḥ tatkāraṇam / tathāpi na tādṛśāḥ akṣavat / evañca nāṇavastāvadālambanam / saṃghātastu tadābhatve 'pi[jñānamya nālambanam / yataḥ]
yadābhāsā na tasmātsā
yo 'rthaḥ svāvabhāsivijñaptimutpādayati sahyālambanaṃ yujyate / yataḥ sa eva hyutpattipratyaya ucyate / saṃghātastu naivam /
dravyābhāvād dvicandravat /
indriyavaikalyāt dvicandradarśanasya tadābhatve 'pi na tasya viṣayo 'sti / tadvat saṃghātaḥ dravyato 'sattvena akāraṇātvāt nālambanam /
aṇuḥ kalāpaśceti bāhyo 'rthaḥ nālambanam, ekāṅgavaikalyāt // tatra sādhanaṃ sañcitākāramicchanti kila kecana /
sarvo 'rtho bahvākāraḥ ataḥ tatra kenacidākāreṇa pratyakṣa ipyate / paramāṇuṣvapyasti sañcitābhajñānotpattikāraṇabhāvaḥ /
yathā kaṭhinatādi vidyamānamapi na cākṣuṣabuddhiviṣayaḥ / evamanutvamapi //
bhaveddhaṭaśarāvādestathā sati samā matiḥ /
ghaṭaśarāvādiparamāṇuṣu bahuṣvapi na ko 'pi viśeṣo 'sti /
ākārabhedādbhedaśceta
yadi manyase grīvādyākāraḥ viśeṣakriyā yena buddherviśeṣaṇamupādhirbhavet / iti / ayamupādhirdhaṭādāvasti /
pramāṇabhedābhāvāt saḥ
paramāṇuṣu dravyāntareṣvapi pārimaṇḍalye bhedo nāsti /
adravye 'sti tataḥ sa hi /
ākārabhedaḥ saṃvṛtisatsvevāsti na tu paramāṇuṣu / ghaṭādayaśca saṃvṛtisanta eva //
dravyasatsu apanītasambandhiṣvapi[nīla-] varṇādivat svabuddhirna tyajyate / tathā sati indriyabuddhīnāṃ viṣayo bahirnāstītyupapadyate //
yadantarheyarūpaṃ tu bahirvadavabhāsate /
so 'rthaḥ
vāhyārthe 'vidyamāne antassadeva vahirvadavabhāsanamālambanapratyayaḥ /
antarvijñāna marthatayāvabhāsate tato utpadyate ceti dharmatādvayaviśiṣṭamityataḥ antassadevālambanapratyayaḥ //
yadi tāvadevamavabhāsa eva vedyate / kathaṃ tadekadeśaḥ sahajātaḥ pratyayaḥ /
ekāṃśaḥ pratyayo 'vītāt,
sahabhūto 'pi avyabhicārāt anyajātasya pratyayo bhavatī // naiyāyikāstu evamāhuḥ / krameṇa jāyamānayorhetuhetumatoḥ bhavābhāvatadvattā lakṣaṇa miti // athavā
śaktyarpaṇāt krameṇa [vā] /
krameṇāpi so 'rthāvabhāsaḥ svānurūpakāryotpattaye śaktiṃ vijñānadhārāṃ karotītyavirodhaḥ // yadi tarhi svarūpamevālambanapratyayaḥ / kathaṃ tat[rūpaṃ] cakṣuścopādāya cakṣurvijñānamutpadyate // [iti] /
indriyaṃ svakāryāt śaktirūpamevānumīyate na tu bhautikam /
sā cāviruddhā vijñapteḥ
śaktistu vijñāne vāstu / anirdeśye svasya rūpe vāstu kāryotpattau na viśeṣaḥ /
evaṃ viṣayarūpakam /
cakṣurākhyāṃ śaktimantaḥ rūpañcopādāya vijñānamarthāvabhāsi ālambanādavibhaktamutpadyate / idaṃ dvayamapi anādikālamanyonyahetukam / kadācit vijñānasya śaktiparipākāt viṣayākāratā bhavati / kadācicca tadākāraśaktiḥ / vijñānaṃ sā ca ubhayamanyatvenānanyatvena ca yatheṣṭamucyatām / evamantarālambanaṃ dharmatādvayaviśiṣṭatvāt viṣayatayā upapadyate //
ityācāryadiṅnāgakṛtā ālambanaparīkṣāvṛttiḥ samāptā