Patisambhidamagga 1

Input by the Sri Lanka Tripitaka Project

[CPD Classification 2.5.12]
[PTS Vol Ps 1 ] [\z Paṭis /] [\f I /]
[PTS Page 001] [\q 1/]
[BJT Vol Ps 1 ] [\z Paṭis /] [\w I /]
[BJT Page 002] [\x 2/]

Suttantapiṭake

Khuddakanikāyo

Paṭisambhidāmaggo

1. Paṭhamo paṇṇāsako

1. Mahāvaggo



THIS GRETIL TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.

Text converted to Unicode (UTF-8).
(This file is to be used with a UTF-8 font and your browser's VIEW configuration
set to UTF-8.)

description:multibyte sequence:
long a ā
long A Ā
long i ī
long I Ī
long u ū
long U Ū
vocalic r
vocalic R
long vocalic r
vocalic l
vocalic L
long vocalic l
velar n
velar N
palatal n ñ
palatal N Ñ
retroflex t
retroflex T
retroflex d
retroflex D
retroflex n
retroflex N
palatal s ś
palatal S Ś
retroflex s
retroflex S
anusvara
visarga
long e ē
long o ō
l underbar
r underbar
n underbar
k underbar
t underbar

Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.

For a comprehensive list of GRETIL encodings and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm






Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.

Mātikā

1. Sotāvadhāne paññā sutamaye ñāṇaṃ.

2. Sutvāna saṃvare paññā sīlamaye ñāṇaṃ.

3. Saṃvaritvā samādahane paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ.

4. Paccayapariggahe paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ.

5. Atītānāgatapaccuppannaṃ dhammānaṃ saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ.
6. Paccuppannānaṃ dhammānaṃ viparināmānupassane paññā udayabbāyānupassane ñāṇaṃ.
7. Ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇaṃ.

8. Bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.

9. Muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.

10. Bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭena paññā gotrabhu ñāṇaṃ.

11. Dubhato vuṭṭhānavivaṭṭena paññā magge ñānaṃ.

12. Payogapaṭippassaddhi paññā phale ñāṇaṃ.

13. Chinnavaṭṭamanupassane1 paññā vimutti ñāṇaṃ.

Chinnavaṭṭamānupassane-machasaṃ chinnamanupassane-syā [PTS]

[BJT Page 4] [\x 4/]

14. Tadā samudāgate1 dhamme passane2 paññā paccavekkhane ñāṇaṃ.

15. Ajjhattavavatthāne paññā vatthunānatte ñāṇaṃ.

16. Bahiddhāvavatthāne paññā gocaranānatte ñāṇaṃ.
17. Cariyāvavatthāne3 cariyānānatte ñāṇaṃ.

18. Catudhammavavatthāne paññā bhuminānatte ñāṇaṃ.

19. Navadhammavavatthāne paññā dhammanānatte ñāṇaṃ.

20. Abhiññāpaññā ñātaṭṭhe ñāṇaṃ.

21. Pariññāpaññā tīraṇaṭṭhe ñāṇaṃ.

22. Pahāne paññā pariccāgaṭṭhe ñāṇaṃ.

23. Bhāvanāpaññā ekarasaṭṭhe ñāṇaṃ.

24. Sacchikiriyāpaññā phusanaṭṭhe4 ñāṇaṃ.

25. Atthanānatte paññā atthapaṭisamhide ñāṇaṃ.

26. Dhammanānatte paññā dhammapaṭisamhide ñāṇaṃ.

27. Niruttinānatte paññā niruttipaṭisamhide ñāṇaṃ.

28. Paṭibhāna5 nānatte paññā paṭibhānapaṭisamhide ñāṇaṃ.

29. Vihāranānatte paññā vihāraṭṭhe ñāṇaṃ.

30. Samāpattinānatte paññā samāpattaṭṭhe ñāṇaṃ.

31. Vihārasamāttinānatte paññā vihārasamāpattaṭṭhe ñāṇaṃ.

32. Avikkhepaparisuddhattā āsavasamucchede paññā ānattarikasamādhismiṃ6 ñāṇaṃ.

33. Dassanādhipateyyaṃ santo ca vihārādhigamo paṇītādhimuttatā paññā araṇavihāre
ñāṇaṃ.

34. Dvīhi balehi samannāgatattā tayo ca saṅkhārānaṃ paṭappassaddhiyā soḷasahi
ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi vasibhāvatā7 paññā nirodhasamāpattiyā ñāṇaṃ.

35. Sampajānassa pavattapariyādāne paññā parinibbāne ñāṇaṃ.

36. Sabbadhammānaṃ sammā samucchede nirodhe ca anupaṭṭhāntā paññā samasīsaṭṭhe
ñāṇaṃ.

37. Puthunānattatejapariyodāne8 paññā sallekhaṭṭhe ñāṇaṃ.

1. Samūpāgate-syā.
2. Vipassane-[PTS. 3.] Carayavavatthāne-pu.
4. Phassanaṭṭhe-machasaṃ, syā. 5. Paṭibhāṇa-syā. 6. Samādhamhi-machasaṃ, syā.
7. Vasībhāvatā-pu 8. Nānattepariyādāṇe-sī1, nānattejapariyādāte-sī2.
[BJT Page 6] [\x 6/]

38. Asallīnatta pahitatta-paggahaṭṭhe paññā viriyāramahe ñāṇaṃ.

39. Nānādhammapakāsantā1 paññā atthasandassane ñāṇaṃ.

40. Sabbadhammānaṃ ekasaṅgahatānānattekattapaṭivede paññā dassanavisuddhiñāṇaṃ.

41. Viditattā paññā khanti ñāṇaṃ.

42. Phuṭṭhattā paññā pariyogāhane2 ñāṇaṃ.

43. Samodahane3 paññā padesavihāre ñāṇaṃ.

44. Adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ.

45. Nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ.

46. Adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ.

47. Suññate paññā ñāṇavivaṭṭe %ñāṇaṃ.

48. Vossagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ.

49. Tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ.

50. Kāyampi cittampi ekavavatthānatā sukhasaññañca lahusaññañca adhiṭṭhānavasena
ijjhanaṭṭhe paññā iddhividhe ñāṇaṃ.

51. Vipakkavipphāravasena nānattekatta saddanimittānaṃ pariyogāhane2 paññā
sotadhātuvisuddhiñāṇaṃ.

52. Tiṇṇaṃ4 cittānaṃ vipphārattā indriyānaṃ pasādavasena
nānattekattaviññācariyāpariyogāhane paññā cetopariyañāṇaṃ.

53. Paccayappavattānaṃ dhammānaṃ nānattekattakammavipphāravasena pariyogāhane2
paññā pubbenivāsānussati ñāṇaṃ.

54. Obhāsavasena nānattekattarūpanimittānaṃ dassanaṭṭhe paññā dibbacakkhuñāṇaṃ.

55. Catusaṭṭhiyā ākārehi tiṇṇaṃ indriyānaṃ vasibhāvatā paññā āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ.
56. Pariññaṭṭhe paññā dukkhe ñāṇaṃ.

57. Pahānaṭṭhe paññā samudaye ñāṇaṃ.

1. Dhammappakāsanatā-syā, machasaṃ. 2. Pariyogāhaṇe5machasaṃ.
3. Samodhāne-pu 4. Tiṇṇannaṃ-machasaṃ.

[BJT Page 8] [\x 8/]

58. Sacchikiriyaṭṭhe paññā nirodhe ñāṇaṃ.

59. Bhāvanaṭṭhe paññā magge ñāṇaṃ.

60. Dukkhe ñāṇaṃ.

61. Dukkhasamudaye ñāṇaṃ.

62. Dukkhanirodhe ñāṇaṃ.
63. Dukkhanirodagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.

64. Atthapaṭisamhide ñāṇaṃ.

65. Dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ.

66. Niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ,

67. Paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ.

68. Indriyaparopariyattañāṇaṃ.

69. Sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ.

70. Yamakapāṭihīre ñāṇaṃ.

71. Mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ.

72. Sabbaññutañāṇaṃ.

73. Anāvaraṇañāṇaṃ.

Imāni tesattati ñāṇāni. Imesaṃ tesattatiyā2 ñāṇānaṃ sattasaṭṭhi ñāṇāni sāvakasādhāraṇāni.
Cha ñāṇāni asādhāraṇāni sāvekehi. 3

Mātikā niṭṭhitā.

1. Indriyavarovariyattañāṇaṃ-pu. Indriyaparopariyanetañāṇaṃ-pū, machasaṃ. Syā, [PTS,]
sī1, 2, 3.
2. Tesattatīnā-[PTS.]
3. Sāvakehīti-syā.

[BJT Page 10] [\x 10/]

Ñāṇakathā.

1. Sutamayañāṇaṃ.

1. Kathaṃ sotavadhāne paññā sutamaye ñāṇaṃ:

'Ime dhammā abhiññeyyā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Ime dhammā pariññeyyā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Ime dhammā pahatabbā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Ime dhammā bhāvetabbā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Ime dhammā sacchikātabbā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.
'Ime dhammā hānabhāgiyā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Ime dhammā ṭhītibhāgiyā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Ime dhammā visesabhāgiyā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.
'Ime dhammā nibbedhabhāgiyā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.
'Sabbe saṅkhārā aniccā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Sabbe saṅkhārā dukkhā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Sabbe saṅkhārā anattā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Idaṃ dukkhaṃ ariyacca'nti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

'Idaṃ dukkhasamudayo1 ariyasacca'nti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.
1. Dukkhasamudayaṃ-machasaṃ

[BJT Page 12] [\x 12/]

'Idaṃ dukkhanirodho ariyasacca'nti sotāvadhānaṃ, taṃjānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.
'Idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca'nti [PTS Page 005] [\q 5/]
sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

(2)

Kathaṃ 'ime dhammā abhiññeyyā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ:
Eko dhammo abhiññeyyo: sabbe sattā āhāraṭṭhitikā

Dve dhammā abhiññeyyā: dve dhātuyo.

Tayo dhammā abhiññeyyā: tisso dhātuyo.

Cattāro dhammā abhiññeyyā: cattāri ariyasaccāni.

Pañca dhammā abhiññeyyā: pañca vimuttāyatanāni.

Cha dhammā abhiññeyyā: cha anuttariyāni.

Satta dhammā abhiññeyyā: satta niddasavatthuni.

Aṭṭha dhammā abhiññeyyā: aṭṭha abhibāyatanāni.

Nava dhammā abhiññeyyā: nava anupubbavihārā.

Dasa dhammā abhiññeyyā: dasa nijjaravatthuni.

(3)

"Sabbaṃ bhikkhave, abhiññeyyāṃ. Kiñca bhikkhave, sabbaṃ abhiññeyyaṃ:

Cakkhuṃ2 bhikkhave, abhiññeyyaṃ, rūpāabhiññeyyā, cakkhuviññāṇā abhiññeyyaṃ,
cakkhusamphasso abhiññeyyo, yampidaṃ3 cakkhusamphassapaccayā uppajajati vedayitaṃ
sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi abhiññeyyaṃ.

Sotaṃ abhiññeyyaṃ, saddā abhiññeyyā, sotaviññāṇā abhiññeyyaṃ, sotasamphasso
abhiññeyyo, yampidaṃ sotasamphassapaccayā uppajajati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā
adukkhamasukhaṃ vā tampi abhiññeyyaṃ. Ghānaṃ abhiññeyyaṃ, gandhā abhiññeyyā, ghāna
viññāṇā abhiññeyyaṃ, ghānasamphasso abhiññeyyo, yampidaṃ ghānasamphassapaccayā
uppajajati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi abhiññeyyaṃ.
Jivhā abhiññeyyā, rasāabhiññeyyā, jivhaviññāṇā abhiññeyyaṃ, jivhāsamphasso abhiññeyyo,
yampidaṃ jivhāsamphassapaccayā uppajajati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā
adukkhamasukhaṃ vā tampi abhiññeyyaṃ. Kāyo abhiññeyyeṃ, phoṭṭhabbā abhiññeyyā,
kāyaviññāṇā abhiññeyyaṃ, kāyasamphasso abhiññeyyo, yampidaṃ kāyasamphassapaccayā
uppajajati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi abhiññeyyaṃ.
Manoabhiññeyyaṃ, dhammā abhiññeyyā, manoviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ,
Manosamphasso abhiññeyyo, yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajajati vedayitaṃ
sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, tampi abhiññeyyaṃ. [A]

Rūpaṃ abhiññeyyaṃ, vedanā abhiññeyyā, saññā abhiññeyyā, saṅkhārā abhiññeyyā, viññāṇaṃ
abhiññeyyaṃ.

1. Dukkhanirodhaṃ-machasaṃ. 2. Cakkhu-machasaṃ 3. Yadidaṃ-[PTS]
4. Vedanāsaṃyutta-aniccavagge catutthaṃ

[BJT Page 14] [\x 14/]

Cakkhuṃ abhiññeyyaṃ, sotaṃ abhiññeyyaṃ, ghānaṃ1 abhiññeyyaṃ, jivhā abhiññeyyā, kāyo
abhiññeyyo, mano abhiññeyyo.

Rūpā abhiññeyyā, saddā abhiññeyyā, gandhā abhiññeyyā, rasā abhiññeyyā,
Phoṭṭhabbā abhiññeyyā, dhammā abhiññeyyo.

Cakkhuviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ, sotaviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ, ghānaviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ,
jivhāviññāṇaṃ abhiññeyyā, kāyaviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ, manoviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ.
Cakkhusamphasso abhiññeyyo, [PTS Page 006] [\q 6/] sotasamphasso abhiññeyyo,
ghānasamphasso
Abhiññeyyo, jivhāsamphasso abhiññeyyo, kāyasamphasso abhiññeyyo, manosamphasso
abhiññeyyo.

Cakkhusamphassajā vedanā abhiññeyyā, sotasamphassajā vedanā abhiññeyyā,
ghānasamphassajā vedanā abhiññeyyo, jivhāsamphassajā vedanā abhiññeyyā,
kāyasamphassajā vedanā abhiññeyyā, manosamphassajā vedanā abhiññeyyā.

Rūpasaññā abhiññeyya, saddāsaññā abhiññeyyā, gandhasaññā abhiññeyyā, rasasaññā
abhiññeyyā, phoṭṭhabbasaññā abhiññeyya, dhammasaññā abhiññeyyo.

Rūpasañcetanā abhiññeyyā, saddañcetanā abhiññeyyā, gandhasañcetanā abhiññeyyā,
rasasañcetanā abhiññeyyā, phoṭṭhabbasañcetanā abhiññeyyā, dhammasañcetanā
Abhiññeyyā.

Rupataṇhā abhiññeyyā, saddataṇhā abhiññeyyā, gandhataṇhā abhiññeyyā, rasataṇhā
abhiññeyyā, phoṭṭabbataṇhā abhiññeyyā, dhammataṇhā abhiññeyyo.

Rūpavitakko abhiññeyyā, saddavitakko abhiññeyyo, gandhavitakko abhiññeyyo, rasavitakko
abhiññeyyo, phoṭṭhabbavitakko abhiññeyyo, dhammavitakko
Abhiññeyyo.

Rūpavicaro abhiññeyyo, saddavicāro abhiññeyyo, gandhavicāro abhiññeyyo, rasavicāro
abhiññeyyo, phoṭṭhabbavicāro abhiññeyyo, dhammavicāro
Abhiññeyyo.
Paṭhavīdhātu2 abhiññeyyā, āpodhātu abhiññeyyā, tojodhātu abhiññeyyā, vāyodhātu
abhiññeyyā, ākāsadhātu abhiññeyyā, viññāṇadhātu abhiññeyyā.

Paṭhavīkasiṇaṃ3 abhiññeyyaṃ, āpokasiṇaṃ abhiññeyyaṃ, tejosikanaṃ abhiññeyyaṃ,
vāyokasikaṃ abhiññeyyaṃ, nīlakasinaṃ abhiññeyyaṃ, pītakasiṇaṃ abhiññeyyaṃ.
Lohitakasiṇaṃ abhiññeyyaṃ, odātakasiṇaṃ abhiññeṃ, ākāsakasiṇaṃ abhiññeyyaṃ
viññāṇakasiṇaṃ abhiññeyyaṃ.

1. Ghāṇaṃ-machasaṃ 2. Paṭavīdhātu-machasaṃ 3. Paṭhavīkasīṇaṃ-machasaṃ

[BJT Page 16.] [\x 16/]

Kesā abhiññeyyā, lomā abhiññeyyā, nakhā abhiññeyyā, dantā abhiññeyyā, taco abhiññeyyā,
maṃsaṃ abhiññeyyaṃ, nahārū1 abhiññeyyā, aṭṭhi abhiññeyyā, aṭṭhimiñjaṃ2 abhiññeyyaṃ,
vakkaṃ abhiññeyyaṃ, hadayaṃ abhiññeyyaṃ, yakanaṃ abhiññeyyaṃ, kilomakaṃ
abhiññeyyaṃ, pihakaṃ abhiññeyyaṃ, papphāsaṃ abhiññeyyaṃ, [PTS Page 007] [\q 7/]
antaṃ abhiññeyyaṃ, antaguṇaṃ abhiññeyyaṃ, udariyaṃ abhiññeyyaṃ, karīsaṃ abhiññeyyaṃ,
pittaṃ abhiññeyyaṃ, semhaṃ abhiññeyyaṃ, pubbo abhiññeyyaṃ, lohitaṃ abhiññeyyaṃ, sodo
abhiññeyyaṃ, medo abhiññeyyeṃ, assu abhiññeyyaṃ, vasā abhiññeyyo, kheḷo abhiññeyyo,
siṅghāṇikā abhiññeyyā, lasikā abhiññeyyā, muttaṃ abhiññeyyaṃ, matthaluṅgaṃ
abhiññeyyaṃ.

Cakkhāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, rūpāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, sotāyatanaṃ abhiññeyyaṃ,
saddāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, saddāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, ghānāyatanaṃ abhiññeyyaṃ,
gandhāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, jivhāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, rasāyatanaṃ abhiññeyyaṃ,
kāyāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, manāyatanaṃ abhiññeyyaṃ,
dhammāyatanaṃ abhiññeyyaṃ.

Cakkhudhātu abhiññeyyā, rūpādhātu abhiññeyyā, cakkhuviññāṇadhātu abhiññeyyā,
sotadhātu abhiññeyyā, saddadhātu abhiññeyyā, sotaviññāṇadhātu abhiññeyyā, ghānadhātu
abhiññeyyā, gandhadhātu abhiññeyyā, ghānaviññāṇadhātu abhiññeyyā, jivhādhātu
abhiññeyyā, rasadhātu abhiññeyyā, jivhādhātu abhiññeyayā, kāyādhātu abhiññeyayā,
phoṭṭhabbadhātu abhiññeyyā, kāyaviññāṇadhātu abhiññeyyā, manodhātu abhiññeyyā,
dhammadhātu abhiññeyyā, manoviññāṇadhātu abhiññeyyā.

Cakkhundriyaṃ abhiññeyyaṃ, sotindriyaṃ abhiññeyyaṃ, ghānindriyaṃ abhiññeyyaṃ,
jivhindriyaṃ abhiññeyaṃ, kāyindriyaṃ abhiññeyyaṃ, manindriyaṃ abhiññeyyaṃ, jīvitindriyaṃ
abhiññeyyaṃ, itthindriyaṃ abhiññeyyaṃ, purisindriyaṃ abhiññeyyaṃ, sukhindriyaṃ
abhiññeyyaṃ, dukkhindriyaṃ abhiññeyyaṃ, somanassindriyaṃ abhiññeyyaṃ,
domanassindriyaṃ abhiññeyyaṃ, upekkhindriyaṃ abhiññeyyaṃ, saddhindriyaṃ abhiññeyyaṃ,
viriyindriyaṃ3 abhiññeyyaṃ, satindriyaṃ abhiññeyyaṃ, samādhindriyaṃ abhiññeyyaṃ,
paññindriyaṃ abhiññeyyaṃ. Anaññātaññassāmītindriyaṃ abhiññeyyaṃ, aññindriyaṃ
abhiññeyyaṃ, aññātāvindriyaṃ abiññeyyaṃ.

Kāmadhātu abhiññeyyā, rūpadhātu abhiññeyyā, arūpadhātu abhiññeyyā, kāmabhavo
abhiññeyyo, rūpabhavo [PTS Page 008] [\q 8/] abhiññeyyo, arūpabhavo abhiññeyyo,
saññābhavo abhiññeyyo, asaññābhavo abhiññeyyo, nevasaññānāsaññābhavo abhiññeyyo,
ekavokārabhavo abhiññeyyo, catuvokārabhavo abhiññeyyo, pañcavokārabhavo abhiññeyyo.

Paṭhamaṃ jhānaṃ4 abhiññeyyaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ abhiññeyyaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ abhiññeyyaṃ,
catutthaṃ jhānaṃ abhiññeyyaṃ, mettā cetovimutti abhiññeyyā, karuṇācetovimutti
abhiññeyyā, muditācetovimutti abhiññeyayā, upekkhācetovimutti abhiññeyyā,
ākāsānañcāyatanasamāpatti abhiññeyyā, viññānañcāyatanasamāpatti abhiññeyyā,
ākiñcaññāyatanasamāpatti abhiññeyayā, nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti abhiññeyyā.
1. Nahārū5machasaṃ 2. Aṭṭhimiñjaṃ abhiññeyyaṃ-syā, [PTS]
Vīriyindriyaṃ-machasaṃ 4. Paṭhamajjhānaṃ-syā

[BJT Page 18] [\x 18/]

Avijjā abhiññeyyā, saṅkhārā abhiññeyyā, viññāṇaṃ abhiññeyyaṃ, nāmarūpaṃ abhiññeyyaṃ,
saḷāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, phasso abhiññeyyo, vedanā abhiññeyyā, taṇhā abhiññeyyā,
upādānaṃ abhiññeyyaṃ, bhavo abhiññeyyo, jāti abhiññeyayā, jarāmaraṇaṃ abhiññeyyaṃ.

Dukkhaṃ abhiññeyyaṃ, dukkhasamudayo abhiññeyyo, dukkhanirodho abhiññeyyo,
dukkhanirodhagāminī paṭipadā abhiññeyayā.

Rūpaṃ abhiññeyyaṃ, rūpasamudayo abhiññeyyo, rūpanirodho abhiññeyyo,
rūpanirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyā.

Vedanā abhiññeyyā, vedanāsamudayo abhiññeyyo, vedanānirodho abhiññeyyo,
vedanānirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyā. Saññā abhiññeyyā, saññāsamudayo
Abhiññeyyo, saññānirodho abhiññeyyo, saññānirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyā.
Saṅkhārā abhiññeyyā, saṅkhārāsamudayo abhiññeyyo, saṅkhārānirodho
Abhiññeyyo, saṅkhārānirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyā. Viññāṇaṃ abhiññeyyaṃ,
viññāṇasamudayo abhiññeyyo, viññāṇanirodho abhiññeyyo, viññāṇanirodhagāminī
paṭipadā abhiññeyyā.

Cakkhuṃ1 abhiññeyyaṃ, cakkhusamudayo abhiññeyyeṃ, cakkhunirodho abhiññeyyeṃ,
Cakkhunirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyaṃ. Jarāmaraṇaṃ abhiññeyyaṃ,
jarāmaraṇaṃsamudayo abhiññeyyo, jarāmaraṇaṃnirodho abhiññeyyo,
jarāmaraṇaṃnirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyā.

Dukkhassa pariññaṭṭho abhiññeyyo, dukkhasamudayassa pahānaṭṭho abhiññeyyo,
Dukkhanirodhassa sacchikiriyaṭṭho abhiññeyyo, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya
bhāvanaṭṭho abhiññeyyo.

Rūpassa pariññaṭṭho abhiññeyyo, rūpasamudayassa pahānaṭṭho abhiññeyyo,
Rūpanirodhassa sacchikiriyaṭṭho abhiññeyyo, rūpanirodhagāminiyā paṭipadāya
bhāvanaṭṭho abhiññeyyo.

Vedanāya pariññaṭṭho abhiññeyyo, vedanāsamudayassa pahānaṭṭho abhiññeyyo,
vedanānirodhassa sacchikiriyaṭṭho abhiññeyyo, vedanānirodhagāminiyā paṭipadāya
bhāvanaṭṭho abhiññeyyā. Saññāya pariññaṭṭho abhiññeyyā, saññāyasamudayassa
Pahānaṭṭho abhiññeyyo, saññāyanirodhassa sacchikiriyaṭṭho abhiññeyyo,
Saññāyanirodhagāminiyā paṭipadāya bhāvanaṭṭho abhiññeyyā. Saṅkhārānaṃ pariññaṭṭho
abhiññeyyo, saṅkhārānaṃsamudayassa pahānaṭṭho abhiññeyyo, saṅkhārānaṃnirodhassa
sacchikiriyaṭṭho abhiññeyyo, saṅkhārānaṃnirodhagāminiyā paṭipādāya bhāvanaṭṭho
abhiññeyyo. Viññāṇassa pariññaṭṭho abhiññeyyo, viññāṇassasamudayassa pahānaṭṭho
abhiññeyyo, viññāṇassanirodhassa sacchikiriyaṭṭho abhiññeyyo.
Viññāṇassanirodhagāminiyā paṭipādāya bhāvanaṭṭho abhiññeyyo. Cakkhussa pariññaṭṭho
abhiññeyyo, cakkhussanirodhassa sacchikiriyaṭṭho abhiññeyyo, cakkhussanirodhagāminiyā
paṭipādāya bhāvanaṭṭho abhiññeyyo. Jarāmaraṇassa [PTS Page 009] [\q 9/]
pariññaṭṭho abhiññeyyo, jarāmaraṇasamudayassa pahānaṭṭho abhiññeyyo,
jarāmaraṇanirodhassa sacchikiriyaṭṭho abhiññeyyo, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipādāya
bhāvanaṭṭho abhiññeyyo.

Dukkhassa pariññāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, dukkhasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho
abhiññeyyo, dukkhanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo,
dukkhanirodagāminiyā paṭipādāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo.

Rūpassa pariññāpaṭivedaṭṭho abhiññeyyo, rūpasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho
abhiññeyyo, rūpanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, rūpanirodhagāminiyā
paṭipādāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo.

Vedanāya pariññāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, vedanāsamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho
Abhiññeyyo, vedanāyanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo,
Vedanānirodhagāminiyā paṭipādāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo. Saññāya
Pariññāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, saññāyasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo,
Saññāyanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, saññāyanirodhagāminiyā
Paṭipādāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo. Saṅkhārānaṃ pariññāpaṭivedhaṭṭho
Abhiññeyyo, saṅkhārānaṃsamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo,
Saṅkhārānaṃnirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo,
saṅkhārānaṃnirodhagāminiyā
Paṭipādāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo. Viññāṇassa pariññāpaṭivedhaṭṭho
Abhiññeyyo, viññāṇassasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo,
viññāṇassanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, viññāṇassanirodhagāminiyā
paṭipādāya
Bhāvanāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo. Cakkhussa pariññāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo,
Cakkhussasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, cakkhussanirodhassa
Sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, cakkhussanirodhagāminiyā paṭipādāya
Bhāvanāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo. Jarāmaraṇassa pariññāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo,
Jarāmaraṇasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, jarāmaraṇanirodhassa
Sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipādāya
Bhāvanāpaṭivedhaṭṭho abhiññeyyo.

1. Cakkhu-machasaṃ.

[BJT Page 20] [\x 20/]

Dukkhaṃ abhiññeyyaṃ, dukkhasamudayo abhiññeyyo, dukkhanirodho abhiññeyyo,
Dukkhassa samudayanirodho abhiññeyyo, dukkhassa chandarāganirodho abhiññeyyo,
Dukkhassa assādo abhiññeyyo, dukkhassa ādīnavo abhiññeyyo, dukkhassa nissaraṇaṃ
Abhiññeyyaṃ.

Rūpaṃ abhiññeyyaṃ, rūpasamudayo abhiññeyyo, rūpanirodho abhiññeyyo, rūpassa
Samudayanirodho abhiññeyyo, rūpassa chandarāganirodho abhiññeyyo, rūpassa
Assādo abhiññeyyo, rūpassa ādīnavo abhiññeyyo, rūpassa nissaraṇaṃ
Abhiññeyyaṃ.

Vedanā abhiññeyyā, vedanāsamudayo abhiññeyyo, vedanānirodho abhiññeyyo,
Vedanāssa samudayanirodho abhiññeyyo, vedanāssa chandarāganirodho abhiññeyyo,
Vedanāssa assādo abhiññeyyo, vedanāssa ādīnavo abhiññeyyo, vedanāssa
Nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ. Saññā abhiññeyyā, saññāsamudayo abhiññeyyo,
Saññānirodho abhiññeyyo, saññāssa samudayanirodho abhiññeyyo, saññāssa
Chandarāganirodho abhiññeyyo, saññāssa assādo abhiññeyyo, saññāssa
Ādīnavo abhiññeyyo, saññāssa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ. Saṅkhārā abhiññeyyā,
Saṅkhārāsamudayo abhiññeyyo, saṅkhārānirodho abhiññeyyo, saṅkhārāssa
Samudayanirodho abhiññeyyo, saṅkhārāssa chandarāganirodho abhiññeyyo,
Saṅkhārāssa assādo abhiññeyyo, saṅkhārāssa ādīnavo abhiññeyyo, saṅkhārāssa nissaraṇaṃ
abhiññeyyaṃ. Viññāṇaṃ abhiññeyyā, viññāṇaṃsamudayo abhiññeyyo,
Viññāṇanirodho abhiññeyyo, viññāṇassa samudayanirodho abhiññeyyo, viññāṇassa
Chandarāganirodho abhiññeyyo, viññāṇassa assādo abhiññeyyo, vaññāṇassa
Ādīnavo abhiññeyyo, viññāṇassa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ. Cakkhuṃ abhiññeyyaṃ,
Cakkhuṃsamudayo abhiññeyyo. Cakkhuṃnirodho abhiññeyyo, cakkhuṇassa
samudayanirodho
Abhiññeyyo, cakkhuṇassa chandarāganirodho abhiññeyyo, cakkhuṇassa assādo
Abhiññeyyo, cakkhuṇassa ādīnavo abhiññeyyo, cakkhuṇassa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ.
Jarāmaraṇaṃ abhiññeyyaṃ, jarāmaraṇasamudayo abhiññeyyo. Jarāmaraṇanirodho
Abhiññeyyo, jarāmaraṇassa samudayanirodho abhiññeyyo, jarāmaraṇassa
Chandarāganirodho abhiññeyyo, jarāmaraṇassa assādo abhiññeyyo, jarāmaraṇassa
Ādīnavo abhiññeyyo, jarāmaraṇassa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ.

Dukkhaṃ abhiññeyyaṃ, dukkhasamudayo abhiññeyyo, [PTS Page 010] [\q 10/]
dukkhanirodho abhiññeyyo,
Dukkhanirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyo, dukkhassa assādo abhiññeyyo, dukkhassa
Ādīnavo abhiññeyyo, dukkhassa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ.

Rūpaṃ abhiññeyyaṃ, rūpasamudayo abhiññeyyo, rūpanirodho abhiññeyyo,
Rūpanirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyo, rūpassa assādo abhiññeyyo, rūpassa
Ādīnavo abhiññeyyo, rūpassa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ.

Vedanā abhiññeyyā, vedanāsamudayo abhiññeyyo, vedanānirodho abhiññeyyo,
Vedanānirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyo, vedanāssa assādo abhiññeyyo,
Vedanāssa ādīnavo abhiññeyyo, vedanāssa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ. Saññā
Abhiññeyyaṃ, saññāsamudayo abhiññeyyo, saññānirodho abhiññeyyo,
Saññānirodhagāminī paṭipadā abhiññeyyo, saññassa assādo abhiññeyyo, saññassa
Ādīnavo abhiññeyyo, saññassa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ. Saṅkhārā abhiññeyyā,
Saṅkhārasamudayo abhiññeyyo, saṅkāranirodho abhiññeyyo, saṅkhāranirodhagāminī
Paṭipadā abhiññeyyo, saṅkhārassa assādo abhiññeyyo, saṅkhārassa ādīnavo
Abhiññeyyo, saṅkhārassa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ. Viññāṇaṃ abhiññeyyaṃ,
viññāṇasamudayo abhiññeyyo, viññāṇanirodho abhiññeyyo, viññāṇanirodhagāminī
paṭipadā
Abhiññeyyo, viññāṇassa assādo abhiññeyyo, viññāṇassa ādīnavo abhiññeyyo, viññāṇassa
nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ. Jarāmaraṇaṃ abhiññeyyaṃ, jarāmaraṇasamudayo
Abhiññeyyo, jarāmaraṇanirodho abhiññeyyo, jarāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā
Abhiññeyyā, jarāmaraṇassa assādo abhiññeyyo. Jarāmaraṇassa ādīnavo
Abhiññeyyo. Jarāmaraṇassa nissaraṇaṃ abhiññeyyaṃ.

Aniccānupassanā abhiññeyyā, dukkhānupassanā abhiññeyyā, anattānupassanā
Abhiññeyyā, nibbidānupassanā abhiññeyyā, virāgānupassanā abhiññeyyā,
Nirodhānupassanā abhiññeyyā, paṭinissaggānupassanā abhiññeyyā.

Rūpe aniccānupassanā abhiññeyyā, rūpe dukkhānupassanā abhiññeyyā, rūpe
Anattānupassanā abhiññeyyā, rūpe nibbidānupassanā1 abhiññeyyā, rūpe
Virāgānupassanā abhiññeyyā, rūpe nirodhānupassanā abhiññeyyā, rūpe
Paṭinissaggānupassanā abhiññeyyā.

1. Nibbānupassanā-[PTS.]

[BJT Page 22] [\x 22/]

Vedanāya aniccānupassanā abhiññeyyā, vedanāya dukkhānupassanā abhiññeyyā,
Vedanāya anattānupassanā abhiññeyyā, vedanāya nibbidānupassanā abhiññeyyā,
Vedanāya virāgānupassanā abhiññeyyā, vedanāya nirodhānupassanā abhiññeyyā,
Vedanāya paṭinissaggānupassanā abhiññeyyā. Saññāya aniccānupassanā abhiññeyyā,
Saññāya dukkhānupassanā abhiññeyyā, saññāya anattānupassanā abhiññeyyā, saññāya
Nibbidānupassanā abhiññeyyā, saññāya virāgānupassanā abhiññeyyā, saññāya
Nirodhānupassanā abhiññeyyā, saññāya paṭinissaggānupassanā abhiññeyyā. Saṅkhāresu
Aniccānupassanā abhiññeyyā, saṅkhāresu dukkhānupassanā abhiññeyyā, saṅkhāresu
Anattānupassanā abhiññeyyā, saṅkāresu nibbidānupassanā abhiññeyyā, saṅkhāresu
Virāgānupassanā abhiññeyyā, saṅkhāresu nirodhānupassanā abhiññeyyā, saṅkhāresu
Paṭinissaggānupassanā abhiññeyyā. Viññāṇe aniccānupassanā abhiññeyyā, viññāṇe
Dukkhānupassanā abhiññeyyā, viññāṇe anattānupassanā abhiññeyyā, viññāṇe
Nibbidānupassanā abhiññeyyā, viññāṇe virāgānupassanā abhiññeyyā, viññāṇe
Nirodhānupassanā abhiññeyyā, viññāṇe paṭinissaggānupassanā abhiññeyyā. Cakkhusmiṃ
Aniccānupassanā abhiññeyyā, cakkhusmiṃ dukkhānupassanā abhiññeyyā, cakkhusmiṃ
Anattānupassanā abhiññeyyā, cakkhusmiṃ nibbidānupassanā abhiññeyyā, cakkhusmiṃ
Virāgānupassanā abhiññeyyā, cakkhusmiṃ nirodhānupassanā abhiññeyyā, cakkhusmiṃ
Paṭinissaggānupassanā abhiññeyyā. Jarāmaraṇe aniccānupassanā abhiññeyyā, jarāmaraṇe
Dukkhānupassanā abhiññeyyā, jarāmaraṇe anattānupassanā abhiññeyyā, jarāmaraṇe
Nibbidānupassanā abhiññeyyā, jarāmaraṇe virāgānupassanā abhiññeyyā, jarāmaraṇe
Nirodhānupassanā abhiññeyyā, jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā abhiññeyyā.

Uppādo abhiññeyyo. Pavattaṃ1 abhiññeyyaṃ, nimittaṃ abhiññeyyaṃ, āyūhanā2
Abhiññeyyā, paṭisandhi abhiññeyyā, gati abhiññeyyā, nibbanti abhiññeyyā, upapatti
Abhiññeyyā, jāti abhiññeyyā, jarā abhiññeyyā, vyādhi [PTS Page 011] [\q 11/]
abhiññeyyo, maraṇaṃ
Abhiññeyyaṃ, soko abhiññeyyo, paridevo abhiññeyyo, upāyāso
Abhiññeyayo.

Anuppādo abhiññeyyo. Appavattaṃ abhiññeyyaṃ, animittaṃ abhiññeyyaṃ, anāyūhanā
Abhiññeyyā, appaṭisandhi abhiññeyyā, agati abhiññeyyā, anibbanti abhiññeyyā,
Anupapatti abhiññeyyā, ajāti abhiññeyyā, ajarā abhiññeyyā, avyādhi abhiññeyyo,
Amaraṇaṃ abhiññeyyaṃ, asoko abhiññeyyo, aparidevo abhiññeyyo, anupāyāso abhiññeyayo.

Uppādo abhiññeyyo, anuppādo abhiññeyyo, pavattaṃ abhiññeyyaṃ, appavattaṃ
Abhiññeyyaṃ, nimittaṃ abhiññeyyaṃ, animittaṃ abhiññeyyaṃ, āyūhanā abhiññeyyā,
Anāyūhanā abhiññeyyā, paṭisandhi abhiññeyyā, appaṭisandhi abhiññeyyā, gati
Abhiññeyyā, agati abhiññeyyā, nibbanti abhiññeyyā, anibbanti abhiññeyyā, upapatti
Abhiññeyyā, anuppatti abhiññeyyā, jāti abhiññeyyā, ajāti abhiññeyyā, jarā
Abhiññeyyā, ajarā abhiññeyyā, vyādhi abhiññeyyā, avyādhi abhiññeyyo, maraṇaṃ
Abhiññeyyaṃ, amaraṇaṃ abhiññeyyaṃ, soko abhiññeyyo, asoko abhiññeyyo,
Paridevo abhiññeyyo, aparidevo abhiññeyyo, upāyāso abhiññeyyo,
Anupāyāso abhiññeyyo.

Uppādo dukkhanti abhiññeyyaṃ, pavattaṃ dukkhanti abhiññeyyaṃ, nimittaṃ dukkhanti
Abhiññeyyaṃ, āyūhanā2 dukkhanti abhiññeyyaṃ, paṭisandhi dukkhanti abhiññeyyaṃ, gati
Dukkhanti abhiññeyyaṃ, nibbanti dukkhanti abhiññeyyaṃ. Upapatti dukkhanti abhiññeyyaṃ,
Jāti dukkhanti abhiññeyyaṃ, jarā dukkhanti abhiññeyyaṃ, vyādhi dukkhanti abhiññeyyaṃ,
Maraṇaṃ dukkhanti abhiññeyyaṃ, soko dukkhanti abhiññeyyaṃ, paridevo dukkhanti
Abhiññeyyaṃ, upāyāso dukkhanti abhiññeyyaṃ.

Anuppādo sukhanti abhiññeyyaṃ, appavatti sukhanti abiññeyyaṃ, animittaṃ sukhanti
Abhiññeyyaṃ, anāyūhanā sukhanti abhiññeyyaṃ, appaṭisandhi sukhanti abhiññeyyaṃ, agati
Sukhanti abhiññeyyaṃ, anibbatti sukhanti abhiññeyyaṃ. Anuppatti sukhanti abhiññeyyaṃ,
Ajāti sukhanti abhiññeyyaṃ, [PTS Page 012] [\q 12/] ajarā sukhanti abhiññeyyaṃ,
avyādhi sukhanti abhiññeyyaṃ,
Amaraṇaṃ sukhanti abhiññeyyaṃ, asoko sukhanti abhiññeyyaṃ, aparidevo sukhanti
Abhiññeyyaṃ, anupāyāso sukhanti abhiññeyyaṃ.

1. Pavatti-syā. 2. Āyuhanā-syā.

[BJT Page 24] [\x 24/]

Uppādo dukkhaṃ, anuppādo sukhanti abhiññeyyaṃ, pavattaṃ dukkhaṃ, appavattaṃ sukhanti
Abhiññeyaṃ, nimittaṃ dukkhaṃ, animittaṃ sukhanti abhiññeyyaṃ, āyuhanā dukkhaṃ,
Anāyuhanā1 sukhanti abhiññeyyaṃ, paṭisandhi dukkhaṃ, appaṭisandhi sukhanti
abhiññeyyaṃ, gati
Dukkhaṃ, agati sukhanti abhiññeyyaṃ, nibbanti dukkhaṃ, anibbatti sukhanti abhiññeyyaṃ,
Uppatti dukkhaṃ, anuppatti sukhanti abhiññeyyaṃ, jāti dukkhaṃ, ajāti sukhanti
Abhiññeyyaṃ, jarā dukkhaṃ, ajarā sukhanti abhiññeyyaṃ, vyādhi dukkhaṃ, avyādhi sukhanti
Abhiññeyyaṃ, maraṇaṃ dukkhaṃ, amaraṇaṃ2 sukhanti abhiññeyyaṃ, soko dukkhaṃ,
Asoko sukhanti abhiññeyyaṃ, paridevo dukkhaṃ, aparidevo sukhanti abhiññeyyaṃ,
Upāyāso dukkhaṃ anupāyāso sukhanti abhiññeyyaṃ.

Uppādo bhayanti abhiññeyyaṃ, pavattaṃ bhayanti abhiññeyyaṃ, nimittaṃ bhayanti
Abhiññeyyaṃ, āyūhanā bhayanti abhiññeyyaṃ, paṭisandhi bhayanti abhiññeyyaṃ, gati
bhayanti
Abhiññeyyaṃ, nibbatti bhayanti abhiññeyyaṃ, upapatti bhayanti abhiññeyyaṃ, jāti bhayanti
Abhiññeyyaṃ, jarā bhayanti abhiññeyyaṃ, vyādhi bhayanti abhiññeyayaṃ, maraṇaṃ bhayanti
Abhiññeyyaṃ, soko bhayanti abhiññeyyaṃ, paridevo bhayanti abhiññeyyaṃ,
Upāsāyo bhayanti abhiññeyyaṃ.

Anuppādo khemanti abhiññeyyaṃ, appavattaṃ khemanti abhiññeyyaṃ. Animittaṃ khemanti
Abhiññeyyaṃ, anāyūhanā khemanti abhiññeyyaṃ, appaṭisandhi khemanti abhiññeyyaṃ, agati
Khemanti abhiññeyyaṃ, anibbatti khematti abhiññeyyaṃ, anupapatti khematti abhiññeyyaṃ,
Ajāti khemanti abhiññeyyaṃ, [PTS Page 013] [\q 13/] ajarā khemanti abhiññeyyaṃ,
avyādhi khemanti
Abhiññeyyaṃ, amaraṇaṃ2 khemanti abhiññeyyaṃ, asoko khemanti abhiññeyyaṃ,
Aparidevo khemanti abhiññeyyaṃ, anupāyāso khemanti abhiññeyyaṃ.

Uppādo bhayaṃ, anuppādo khemanti abhiññeyyaṃ, pavattaṃ bhayaṃ, appavattaṃ khemanti
Abhiññeyaṃ, nimittaṃ bhayaṃ, animittaṃ khemanti abhiññeyyaṃ, āyuhanā bhayaṃ,
Anāyuhanā1, khemanti abhiññeyyaṃ, paṭisandhi bhayaṃ, appaṭisandhi khemanti
abhiññeyyaṃ, gati
Bhayaṃ, agati khemanti abhiññeyyaṃ, nibbanti bhayaṃ, anibbatti khemanti abhiññeyyaṃ,
Uppatti bhayaṃ, anuppatti khemanti abhiññeyyaṃ, jāti bhayaṃ, ajāti khemanti abhiññeyyaṃ,
Jarā bhayaṃ, ajarā khemanti abhiññeyyaṃ, vyādhi bhayaṃ, avyādhi khemanti abhiññeyyaṃ,
Maraṇaṃ bhayaṃ, amaraṇaṃ, 2 khemanti abhiññeyyaṃ, soko bhayaṃ, asoko khemanti
Abhiññeyyaṃ, paridevo bhayaṃ, aparidevo khemanti abhiññeyyaṃ, upāyāso bhayaṃ
Anupāyāso khemanti abhiññeyyaṃ.

1. Āyūhanā-anāyūhanā-syā.
2. Amataṃ-machasaṃ syā, [PTS.]

[BJT Page 26] [\x 26/]

Uppādo sāmisanti abhiññeyyaṃ, pavattaṃ sāmisanti abhiññeyyaṃ, nimittaṃ sāmisanti
Abhiññeyyaṃ, āyūhanā1, sāmisanti abhiññeyyaṃ, paṭisandhi sāminti abhiññeyyaṃ, gati
Sāmisanti abhiññeyyaṃ, nibbatti sāminti abhiññeyyaṃ, upapatti sāmisanti abhiññeyyaṃ,
Jāti sāmisanti abhiññeyyaṃ, jarā sāmisanti abhiññeyyaṃ, vyādhi sāmisanti abhiññeyayaṃ,
Maraṇaṃ sāmisanti abhiññeyyaṃ, soko sāmisanti abhiññeyyaṃ, paridevo sāmisanti
Abhiññeyyaṃ, upāsāyo sāmisanti abhiññeyyaṃ.
Anuppādo nirāmisanti abhiññeyyaṃ, appavattaṃ nirāminti abhiññeyyaṃ. Animittaṃ
Nirāminti abhiññeyyaṃ, anāyūhanā nirāmisanti abhiññeyyaṃ, appaṭisandhi nirāmisanti
Abhiññeyyaṃ, agati nirāmisanti abhiññeyyaṃ, anibbatti nirāmisanti abhiññeyyaṃ, anupapatti
nirāmisanti abhiññeyyaṃ, ajāti nirāmisanti abhiññeyyaṃ, ajarā nirāmisanti abhiññeyyaṃ,
Avyādhi nirāmisanti abhiññeyyaṃ, amaraṇaṃ2 [PTS Page 014] [\q 14/] nirāmisanti
abhiññeyyaṃ, asoko nirāmisanti abhiññeyyaṃ, aparidevo nirāmisanti abhiññeyyaṃ,
anupāyāso nirāmisanti abhiññeyyaṃ.
Uppādo sāmisaṃ, anuppādo nirāmisanti abhiññeyyaṃ. Pavattaṃ sāmisaṃ, appavattaṃ
Nirāmisanti abhiññeyyaṃ, nimittaṃ sāmisaṃ, animittaṃ nirāmisanti abhiññeyyaṃ, āyūhanā
Sāmisaṃ, anāyūhanā nirāmisanti abhiññeyyaṃ, paṭisandhi sāmisaṃ, appaṭisandhi nirāmisanti
Abhiññeyyaṃ, gati sāmisaṃ, agati nirāmisanti abhiññeyyaṃ. Nibbatti sāmisaṃ, anibbatti
Nirāmisanti abhiññeyyaṃ, upapatti sāmisaṃ, anupapatti nirāmisanti abhiññeyyaṃ, jāti
Sāmisaṃ, ajāti nirāmisanti abhiññeyyaṃ, jarā sāmisaṃ, ajarā nirāmisanti
Abhiññeyyaṃ, vyādhi sāmisaṃ, avyādhi nirāmisanti abhiññeyyaṃ, maraṇaṃ sāmisaṃ,
Amaraṇaṃ2 nirāmisanti abhiññayyaṃ, soko sāmisaṃ, asoko nirāmisanti
Abhiññeyyaṃ, paridevo sāmisaṃ, aparidevo nirāmisanti abhiññeyyaṃ, upāyāso
Sāmisaṃ, anupāyāso nirāmisanti abhiññeyyaṃ.

Uppādo saṅkhārāti abhiññeyyaṃ. Pavattaṃ saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, nimittaṃ
Saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, āyuhanā saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, paṭisandhi saṅkhārāti
Abhiññeyyaṃ, gati saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, nibbatti saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, upapatti
Saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, jāti saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, jarā saṅkhārāti abhiññeyyaṃ,
Vyādhi saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, maraṇaṃ saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, soko saṅkhārāti
Abhiññeyyaṃ, paridevo saṅkhārāti abhiññeyyaṃ, upāyāso saṅkhārāti abhiññeyyaṃ.

Anuppādo nibbānanti abhiññeyyaṃ, appavattaṃ nibbānanti abhiññeyyaṃ, animittaṃ
Nibbānanti abhiññeyyaṃ, anāyūhanā nibbānanti abhiññeyyaṃ, appaṭisandhi nibbānanti
Abhiññeyyaṃ, agati nibbānanti abhiññeyyaṃ, anibbatti nibbānatti abhiññeyyaṃ, anupapatti
Nibbānanti abhiññeyyaṃ, ajāti nibbānanti abhiññeyyaṃ, ajarā nibbānanti abhiññeyyaṃ,
Avyādhi nibbānanti abhiññeyyaṃ, amaraṇaṃ nibbānanti abhiññeyyaṃ, [PTS Page 015] [\q
15/] asoko nibbānanti
Abhiññeyyaṃ, aparidevo nibbānanti abhiññeyyaṃ, anupāyāso nibbānanti abhiññeyyaṃ.
1. Āyūhanā-syā 2. Amataṃ-machasaṃ, syā, [PTS.]

[BJT Page 28] [\x 28/]

Uppādo saṅkhārā, anuppādo nibbānanti abhiññeyyaṃ, pavattaṃ saṅkhārā,
Appavattaṃ nibbānanti abhiññeyyaṃ, nimittaṃ saṅkhārā, animittaṃ nibbānanti
Abhiññeyyaṃ, āyūhanā saṅkhārā, anāyūhanā nibbānanti abhiññeyyaṃ, paṭisnidhi
Saṅkhārā, appaṭisandhi nibbānanti abhiññeyyaṃ, gati saṅkhārā, agati nibbānanti
Abhiññeyyaṃ, nibbatti saṅkhārā, anibbatti nibbānanti abhiññeyyaṃ, upapatti saṅkhārā,
Anupapatti nibbānanti abhiññeyyaṃ, jāti saṅkhārā, ajāti nibbānanti abhiññeyyaṃ,
Jarā saṅkhārā, ajarā nibbānanti abhiññeyyaṃ, vyādhi saṅkhārā, avyādhi nibbānanti
Abhiññeyyaṃ, maraṇaṃ saṅkhārā, amaraṇaṃ nibbānanti abhiññeyyaṃ, soko saṅkhārā,
Asoko nibbānanti abhiññeyyaṃ. Paradevo saṅkhārā, aparidevo nibbānanti
Abhiññeyyaṃ, upāyāso saṅkhārā, anupāyāso nibbānanti abhiññeyyaṃ.

Paṭhamakabhāṇavāraṃ.
Pariggahaṭṭho abhiññeyyo, parivāraṭṭho abhiññeyyo, paripūraṭṭho1 abhiññeyyo,
Ekaggaṭṭho abhiññeyyo, avikkhepaṭṭho abhiññeyyo, paggahaṭṭho abhiññeyyo,
Avisāraṭṭho abhiññeyyo, anāvilaṭṭho abhiññeyyo, aniñjanaṭṭho abhiññeyyo,
Ekattupaṭṭhānavasena2 cittassa ṭhitaṭṭho abhiññeyyo, ārammaṇaṭṭho abhiññeyyo,
Gocaraṭṭho abhiññeyyo, pahānaṭṭho abhiññeyyo, pariccāgaṭṭho abhiññeyyo,
Vuṭṭhānaṭṭho abhiññeyyo, nivattanaṭṭho abhiññeyyo, santaṭṭho abhiññeyyo,
Paṇītaṭṭho abhiññeyyo, vimuttaṭṭho abhiññeyyo, anāsavaṭṭho abhiññeyyo,
Taraṇaṭṭho abhiññeyyo, animittaṭṭho abhiññeyyo, appaṇihitaṭṭho abhiññeyyo,
Suññataṭṭho abhiññeyyo, ekarasaṭṭho abhiññeyyo, [PTS Page 016] [\q 16/]
anativattanaṭṭho abhiññeyyo,
Yuganandhaṭṭho, 3 abhiññeyyo, niyyānaṭṭho abhiññeyyo, hetuṭṭho abhiññeyyo,
Dassanaṭṭho abhiññeyyo, ādhipateyyaṭṭho abhiññeyyo.

Samathassa avikkhepaṭṭho abhiññeyyo, vipassanāya anupassanaṭṭho abhiññeyyo,
Samathavipassanānaṃ ekarasaṭṭho abhiññeyyo, yuganandhassa4 anativattanaṭṭho
abhiññeyye.

Sikkhāya samādānaṭṭho abhiññeyyo, ārammaṇassa gocaraṭṭho abhiññeyyo, līnassa
Cittassa paggahaṭṭho abhiññeyyo, uddhatassa cittassa niggahaṭṭho5 abhiññeyyo,
Ubhovisuddhānā ajjhapekkhanaṭṭho abhiññeyyo, bhāvanā visesādhigamaṭṭho6
Abhiññeyyo, uttari paṭivedhaṭṭho abhiññeyyo, saccābhisamayaṭṭho abhiññeyyo,
Nirodhe patiṭṭhānaṭṭho abhiññeyyo.

1. Paripūraṭṭho-sa, 2. Ekatta paṭṭhānavasena-[PTS]
3. Yuganadadhaṭṭho-machasaṃ, 4. Yuganadadhassa-machasaṃ 5. Viniggahaṭṭho-[PTS]
6. Visesādhigamaṭṭho-machasaṃ, syā,

[BJT Page 30] [\x 30/]

Saddhindriyassa adhimokkhaṭṭho abhiññeyeyā, viriyindriyassa paggahaṭṭho abhiññeyyo,
Satindriyassa upaṭṭhānaṭṭho abhiññeyyo, samādhindriyassa avikkhepaṭṭho abhiññeyyo,
Paññīndriyassa dassanaṭṭho abhiññeyyo.

Saddhābalassa assaddhiye akampiyaṭṭho abhiññeyyo, viriyabalassa kosajje
Akampayaṭṭho abhiññeyyo, satibalassa pamāde akampiyaṭṭho abhiññeyyo,
Paññābalassa avajjāya akampiyaṭṭho abhiññeyyo.

Satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānaṭṭho abhiññeyeyā, dhammavicasambojjhaṅgassa
pavicayaṭṭho
Abhiññeyyo, viriyasambojjhaṅgassa paggahaṭṭho abhiññeyyo, pitisambojjhaṅgassa
Upasamaṭṭho abhiññeyyo, samādhisambojjhaṅgassa avikkhepaṭṭho abhiññeyeyā,
Upekkhāsambojjhaṅgassa paṭisaṅkhānaṭṭho abhiññeyyo.

Sammādiṭṭhiyā dassanaṭṭho abhiññeyyo, sammāsaṅkappassa abhiniropanaṭṭho
Abhiññeyeyā, sammāvācāya pariggahaṭṭho abhiññeyeyā, sammākammantassa
Samūṭṭhānaṭṭho abhiññeyyo, sammāājīvassa vodākaṭṭho abhiññeyyo, [PTS Page 017] [\q
17/]
Sammāvāyāmassa paggahaṭṭho abhiññeyyo, sammāsatiyā upaṭṭhānaṭṭho abhiññeyeyā,
Sammāsamādhissa avikkhepaṭṭho abhiññeyyo.

Indriyānaṃ ādhipateyyaṭṭho1 abhiññeyyo, balānaṃ akampiyaṭṭho abhiññeyyo,
Bojjhaṅgānaṃ niyyānaṭṭho abhiññeyyo, maggassa hetuṭṭho abhiññeyeyā,
Satipaṭṭhānānaṃ upaṭṭhānaṭṭho abhiññeyyo, sammappadhānānaṃ padahanaṭṭho2
Abhiññeyeyā, iddipādānaṃ ijjhanaṭṭho abhiññeyyo, saccāna-tathaṭṭho
Abhiññeyyo, payogānaṃ3 paṭappassadadhaṭṭho abhiññeyyo, phalānaṃ sacchikiriyaṭṭo
Abhiññeyyo.

Vitakkassa abhiniropanaṭṭho abhiññeyyo, vicārassa upavicāraṭṭho abhiññeyyo,
Pītiyā pharaṇaṭṭho abhiññeyyo, sukhassa abhisandanaṭṭho abhiññeyyo, cittassa
Ekaggaṭṭho abhiññeyyo.

Āvajjanaṭṭho abhiññeyyo, vijānanaṭṭho4 abhiññeyyo, pajānanaṭṭho abhiññeyyo,
sañjānanaṭṭho abhiññeyyo, (ekārammaṇaṭṭho abhiññeyyo, ) ekodaṭṭho5 abhiññeyyo,
abhiññāya ñātaṭṭho abhiññeyyo, pariññāya tīraṇaṭṭho abhiññeyeyā, pahānassa
pariccāgaṭṭho abhiññeyyo, bhāvanāya ekarasaṭṭho abhiññeyyo, sacchikiriyāya phassanaṭṭho
abhiññeyyo, khandhānaṃ khandhaṭṭho abhiññeyyo, dhātunaṃ dhātuṭṭho6 abhiññeyyo,
āyatānānaṃ āyatanaṭṭho abhiññeyyo, saṅkhatānaṃ saṅkhataṭṭho abhiññeyeyā, asaṅkhatassa
asaṅkhataṭṭho abhiññeyeyā.

1. Adhipateyyaṭṭho-[PTS, 2.] Padhānaṭṭho-pu.
3. Maggānaṃ-machasaṃ, yoganaṃ-sā, 4. Vijānaṭṭho-syā.
5. Ekarasaṭṭho-machasaṃ, ekārammaṇaṭṭho-sā. 6. Dhātaṭṭho(syā.

[BJT Page 32] [\x 32/]

Cittaṭṭho abhiññeyyo, cittānantariyaṭṭho1 abhiññeyyo, cittassa vuṭṭhānaṭṭho abhiññeyyo,
cittassa vivaṭṭanaṭṭho abhiññeyyo, cittassa hetuṭṭho2 abhiññeyyo, cittassa paccayaṭṭho
abhiññeyyo, cittassa vatthuṭṭho abhiññeyyo, cittassa bhummaṭṭho. 3 Abhiññeyyo, cittassa
ārammaṇaṭṭho abhiññeyyo, cittassa gocaraṭṭho abhiññeyyo, cittassa cariyaṭṭho abhiññeyyo,
cittassa gataṭṭho abhiññeyyo, cittassa abhinīhāraṭṭho abhiññeyyo, cittassa niyyānaṭṭho
abhiññeyyo, cittassa nissaraṇaṭṭho abhiññeyyo.

Ekatte āvajjanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte vijānanaṭṭho [PTS Page 018] [\q 18/]
abhiññeyyo, ekatte pajānanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte sañjānanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte
ekodaṭṭho abhiññeyyo, ekatte upatibandhanaṭṭho4 abhiññeyyo, ekatte pakkhandanaṭṭho5
Abhiññeyyo, ekatte pasīdanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte santiṭṭhanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte
vimuccanaṭṭho6 abhiññeyyo, ekatte 'etaṃ santa'nti passanaṭṭho
Abhiññeyyo, ekatte yānīkataṭṭho abhiññeyyo, ekatte vatthukataṭṭho abhiññeyyo, ekatte
anuṭṭhitaṭṭho abhiññeyyo, ekatte paricitaṭṭho abhiññeyyo, ekatte susamāraddhaṭṭho
abhiññeyyo, ekatte pariggahaṭṭho abhiññeyyo, ekatte
Parivāraṭṭho abhiññeyyo, ekatte paripūraṭṭho abhiññeyyo, ekatte samodhānaṭṭho
abhiññeyyo, ekatte adhiṭṭhānaṭṭho abhiññeyyo, ekatte āsevanaṭṭho
Abhiññeyyo, ekatte bhāvanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte bahulīkammaṭṭho abhiññeyyo, ekatte
susamuggataṭṭho abhiññeyyo, ekatte suvimuttaṭṭho abhiññeyyo, ekatte pujjhanaṭṭho
abhiññeyyo, ekatte anubujjhanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte paṭibujjhanaṭṭho abhiññeyyo,
ekatte sambujjhanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte bodhanaṭṭho
Abhiññeyyo, ekatte anubodhanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte paṭibodhanaṭṭho abhiññeyyo,
ekatte samibodhanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte bodhapakkhiyaṭṭho: 7 abhiññeyyo, ekatte
anubodhapakkhiyaṭṭho abhiññeyyo, ekatte paṭibodhapakkhiyaṭṭho abhiññeyyo, ekatte
sambodhapakkhiyaṭṭho abhiññeyyo, ekatte jotanaṭṭho
Abhiññeyyo, ekatte ujjotanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte anujotanaṭṭho
Abhiññeyyo, ekatte paṭijānanaṭṭho abhiññeyyo, ekatte sañjotanaṭṭho
Abhiññeyyo.

1. Cittānattaritaṭṭho-[PTS: 2.] Hetaṭṭho-syā.
3. Bhumaṭṭho-machasaṃ. 4. Upanibandhaṭṭho-syā 5. Pakkhandhanaṭṭho-sa 6.
Muccanaṭṭho-sa, 7. Bodhipakkhiyaṭṭho-machasaṃ, sayā, [PTS]

[BJT Page 34] [\x 34/]

Pakāsanaṭṭho1 abhiññeyyo, virocanaṭṭho abhiññeyyo, kilesānaṃ santāpanaṭṭho abhiññeyyo,
amalaṭṭho abhiññeyyo, vimalaṭṭho abhiññeyyo, nimmalaṭṭho
Abhiññeyyo, samaṭṭho abhiññeyyo, samayaṭṭho abhiññeyyo, vivekaṭṭho
Abhiññeyyo, vivekacariyaṭṭho abhiññeyyo, virāgaṭṭho abhiññeyyo,
Virāgacariyaṭṭho abhiññeyyo, [PTS Page 019] [\q 19/] nirodhaṭṭho abhiññeyyo,
nirodhacariyaṭṭho
Abhiññeyyo, vossaggaṭṭho2 abhiññeyyo, vossaggacariyaṭṭho abhiññeyyo, vimuttaṭṭho
abhiññeyyo, vimutticariyaṭṭho abhiññeyyo.

Chandaṭṭho abhiññeyyo, chandassa mūlaṭṭho abhiññeyyo, chandassa pādaṭṭho abhiññeyyo,
chandassa padhānaṭṭho abhiññeyyo, chandassa ijjhanaṭṭho abhiññeyyo, chandassa
adhimokkhaṭṭho abhiññeyyo, chandassa paggahaṭṭho abhiññeyyo, chandassa
upaṭṭhānaṭṭho abhiññeyyo, chandassa avikkhepaṭṭho abhaññeyyo, chandassa dassanaṭṭho
abhiññeyyo.

Viriyaṭṭho3 abhiññeyyo, viriyassa4 mūlaṭṭho abhiññeyyo, viriyassa pādaṭṭho abhiññeyyo,
viriyassa padhānaṭṭho abhiññeyyo, viriyassa ijjhanaṭṭho abhiññeyyo, viriyassa
adhimokkhaṭṭho abhiññeyyo, viriyassa paggahaṭṭho abhiññeyyo, viriyassa upaṭṭhānaṭṭho
abhiññeyeyā, viriyassa avikkhepaṭṭho abhiññeyyo, viriyassa dassanaṭṭho abhiññeyyo.

Cittaṭṭho abhiññeyyo, cittassa mūlaṭṭho abhiññeyyo, cittassa pādaṭṭho
Abhiññeyyo, cittassa padhānaṭṭho abhiññeyyo, cittassa ijjhanaṭṭho abhiññeyyo, cittassa
adhimokkhaṭṭho abhiññeyyo, cittassa paggahaṭṭho abhiññeyyo, cittassa upaṭṭhānaṭṭho
abhiññeyeyā, cittassa avikkhepaṭṭho abhiññeyyo, cittassa dassanaṭṭho abhiññeyyo.

Vīmaṃsaṭṭho abhiññeyyo, vīmaṃsāya mūlaṭṭho abhiññeyyo, vīmaṃsāya pādaṭṭho
abhiññeyyo, vimaṃsāya padhānaṭṭho abhiññeyyo, vīmaṃsāya ijjhanaṭṭho abhiññeyyo,
vīmaṃsāya adhimokkhaṭṭho abhiññeyyo, vimaṃsāya paggahaṭṭho abhiññeyyo, vīmaṃsāya
upaṭṭhānaṭṭho abhiññeyeyā, vimaṃsāya avikkhepaṭṭho abhiññeyyo, vimaṃsāya
dassanaṭṭho abhiññeyyo.

*Dukkhassa piḷanaṭṭho abhiññeyyo, dukkhassa saṅkhataṭṭho abhiññeyyo, dukkhassa
santāpaṭṭho abhiññeyyo, dukkhassa vipariṇāmaṭṭho abhiññeyyo, .

Samudayassa āyūhanaṭṭho5, abhiññeyyo, samudayassa nidānaṭṭho abhiññeyyo,
samudayassa saññegaṭṭho abhiññeyyo, samudayassa paḷibodhaṭṭho6 abhiññeyyo. [PTS
Page 020] [\q 20/]

1. Patāpanaṭṭho-machasaṃ. Syā, [PTS, 2.] Vosaggaṭṭho-machasaṃ,
3. Vīriyaṭṭho-machasaṃ, 4. Vīriyassa-machasaṃ,
5. Āyuhanaṭṭho-syā 6. Palibodhanaṭṭho-[PTS,]
* Dukkhaṭṭhoti ādīti mūlapadānī maramama chaṭṭhasaṅgītipotthakādīsu adhikāni.

[BJT Page 36] [\x 36/]

Nirodhassa nissaraṇaṭṭho abhiññeyyo, nirodhassa vivekaṭṭho abhiññeyyo, nirodhassa
asaṅkhataṭṭho abhiññeyyo, nirodhassa amataṭṭho abhiññeyyo.

Maggassa niyyānaṭṭho abhiññeyyo, maggassa hetuṭṭho1 abhiññeyyo, maggassa
dassanaṭṭho abhiññeyyo, maggassa ādhipateyyaṭṭho abhiññeyyo.

Tathaṭṭho abhiññeyyo, anattaṭṭho abhiññeyyo, saccaṭṭho abhiññeyyo, paṭivedhaṭṭho
abhiññeyyo, abhijānanaṭṭho abhiññeyyo, parijānaṭṭho abhiññeyeyā, dhammaṭṭho
abhiññeyyo, dhātuṭṭho2 abhiññeyyo, ñātaṭṭho abhiññeyyo, sacchikiriyaṭṭho abhiññeyyo,
phassanaṭṭho abhiññeyyo, abhisamayaṭṭho abhiññeyyo.

Nekkhammaṃ abhiññeyyeṃ, avyāpādo abhiññeyyo, ālokasaññā abhiññeyyo, avikkhepo
abhiññeyyo, dhammavavatthānaṃ abhiññeyyeṃ, ñāṇaṃ abhiññeyyaṃ, pāmojjaṃ. 3
Abhiññeyyaṃ.

Paṭhamaṃ jhānaṃ4 abhiññeyyeṃ, dutiyaṃ jhānaṃ abhiññeyyeṃ, tatiyaṃ jhānaṃ abhiññeyyeṃ,
catutthaṃ jhānaṃ abhiññeyyeṃ, ākāsānañcāyatanasamāpatti abhiññeyyā,
viññāṇañcāyatanasamāpatti abhiññeyyā, ākiñcaññāyatanasamāpatti abhiññeyyā,
nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti abhiññeyyā.

Aniccānupassanā abhiññeyyā, dukkhānupassanā abhiññeyyā, anattānupassanā abhiññeyyā,
nibbidānupassanā abhiññeyyā, virāgānupassanā abhiññeyyā, nirodhānupassanā
Abhiññeyyā, paṭinissaggānupassanā abhiññeyyā, khayānupassanā abhiññeyyā,
vayānupassanā abhiññeyyā, vipariṇāmānupassanā abhiññeyyā, animittānupassanā
abhiññeyyā,
Appaṇihitānupassanā abhiññeyyā, suññatānupassanā abhiññeyyā,
adhipaññādhammavipassanā abhiññeyyā, yathābhūtañāṇadassanaṃ abhiññeyyā,
ādīnavānupassanā abhiññeyyā,
Paṭisaṅkhānupassanā abhiññeyyā, vivaṭṭānupassanā abhiññeyyā.

Sotāpattimaggo abhiññeyyā, sotāpattiphalasamāpatti abhiññeyyā, sakadāgāmimaggo
abhiññeyyā, sakadāgāmiphalasamāpatti abhiññeyyā, anāgāmimaggo abhiññeyyā, [PTS Page
021] [\q 21/] anāgāmiphalasamāpatti abhiññeyyā, arahattamaggo abhiññeyyo,
arahattaphalasamāpatti abhiññeyyā.

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ abhiññeyyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ5
abhiññeyyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ abhiññeyyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ
abhiññeyyaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ abhiññeyyaṃ.

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ abhiññeyyaṃ, kosajje akampiyaṭṭhena viriyabalaṃ
abhiññeyyaṃ, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ abhiññeyyaṃ, uddhacce akampiyaṭṭhena
samādhibalaṃ abhiññeyyaṃ, avijjāya akampiyaṭṭhena paññābalaṃ abhiññeyyaṃ.

1. Hetaṭṭho-syā. 2. Dhātaṭṭho-syā, 3. Pāmujjaṃ-syā,
4. Paṭhamajjhānaṃ (ādi) syā, [PTS, .] Vīriyindriyaṃ-machasaṃ

[BJT Page 38] [\x 38/]

Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgo abhiññeyyo, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo abhiññeyyo, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo abhiññeyyo,
pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgo abhiññeyyo, upasamaṭṭhena passaddhisambojjhaṅgo
abhiññeyyo, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo abhiññeyyo, paṭisaṅkhānaṭṭhena
upekkhāsambojjhaṅgo abhiññeyyo.

Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi abhiññeyyā, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo abhiññeyyo,
pariggahaṭṭhena sammāvācā abhiññeyyā, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto abhiññeyyo,
vodānaṭṭhena sammāājīvo abhiññeyyo, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo abhiññeyyo,
upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati abhiññeyyā. Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi abhiññeyyo.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā abhiññeyyā, akampiyaṭṭhena balā abhiññeyayā, niyyānaṭṭhena
bojjhaṅgā abhiññeyayā, hetuṭṭhena maggo abhiññeyyo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā
abhiññeyyā, padahanaṭṭhena sammappadhānā abhiññeyyā, ijjhanaṭṭhena iddhipādā
abhiaññeyyā, tathaṭṭena saccā abhiññeyyā.

Avikkhepaṭṭhena samatho abhiññeyeyā, anupassanaṭṭhena vipassanā abhiññeyyā,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā abhiññeyayā, anativattanaṭṭhena yugandhaṃ1
abhiññeyyaṃ.

Saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi abhiññeyyā, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi abhiññeyyā,
dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi [PTS Page 022] [\q 22/] abhiññeyyā, muttaṭṭhena
vimokkho abhiññeyyo, paṭivedhaṭṭhena vijjā abhiññeyayā, pariccāgaṭṭhena vimutti
abhiññeyyā, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ abhiññeyyaṃ, paṭappassaddhaṭṭhena
anuppāde ñāṇaṃ abhiññeyyaṃ.

Chando mūlaṭṭhena abhiññeyyo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena abhiññeyyo, phasso
samodhānaṭṭhena abhiññeyyo, vedanā samosaraṇaṭṭhena abhiññeyyā, samādhi
pamukhaṭṭhena abhiññeyyo, sati ādhipateyaṭṭhena abhiññeyyā, paññā taduttaraṭṭhena2
abhiññeyyā, vimutti sāraṭṭhena abhiññeyyā, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena
abhiññeyyaṃ.

Ye ye dhammā abhiññatā honti, te te dhammā ñātā honti, taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ,
pajānanaṭṭhena paññā tena vuccati: "ime dhammā abhiññeyyā'ti sotāvadānaṃ, taṃpajānanā
paññā sutamaye ñāṇaṃ"nti.

Abhiññeyyaniddeso.

Dutiyaka bhāṇavāraṃ.

1. Yuganaddhaṃ-machasaṃ. 2. Tatuttaraṭṭhena-machasaṃ.

[BJT Page 40] [\x 40/]

(1)

Kathaṃ 'ime dhammā pariññeyyā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ:
Eko dhammā pariññeyyo: phasso upādāniyo.
Dve dhammā pariññeyyā: nāmañca rūpañca.
Tayo dhammā pariññeyyā: tisso vedanā
Cattāro dhammā pariññeyyā: cattāro āhārā
Pañca dhammā pariññeyyā: pañcupādānakkhandhā.
Cha dhammā pariññeyyā: cha ajjhattikāni āyatanāni.
Satta dhammā pariññeyyā: satta viññāṇaṭṭhitiyo.
Aṭṭha dhammā pariññeyayā: aṭṭha loka dhammā.
Nava dhammā pariññeyyā: nava sattāvāsā.
Dasa dhammā pariññeyyā: dasayatanāni.

(2)

Sabbaṃ bhikkhave, pariññeyyaṃ, kiñca bhikkhave, sabbaṃ pariññeyyaṃ.

Cakkhuṃ1 bhikkhave, pariññeyyaṃ, rūpā pariññeyyā, cakkhuviññāṇaṃ pariññeyyaṃ,
cakkhusampasso pariññeyyo, yampidaṃ2 cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ
sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ [PTS Page 023] [\q 23/] vā, tampi
pariññeyyaṃ.

Sotaṃ pariññeyyaṃ, saddā pariññeyyā, sotaviññāṇaṃ pariññeyyaṃ, sotasampasso
pariññeyyo, yampidaṃ2 sotasamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā
adukkhamasukhaṃ vā, tampi pariññeyyaṃ. Ghānaṃ pariññeyyaṃ, gandhā pariññeyyā,
Ghānaviññāṇaṃ pariññeyyaṃ, ghānasampasso pariññeyyo, yampidaṃ2
ghānasamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā,
tampi pariññeyyaṃ. Jivhā pariññeyyaṃ, rasā pariññeyyā, jivhaviññāṇaṃ pariññeyyaṃ,
jivhasampasso
Pariññeyyo, yampidaṃ2 jivhāsamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā
adukkhamasukhaṃ vā, tampi pariññeyyaṃ. Kāyo pariññeyyeṃ, phoṭṭhabbo pariññeyyā,
kāyaviññāṇaṃ pariññeyyaṃ, kāyasampasso pariññeyyo, yampidaṃ2 kāyasamphassapaccayā
uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, tampi pariññeyyaṃ. Mano
pariññeyyaṃ, dhammā pariññeyyā, manoviññāṇaṃ pariññeyyaṃ, manosampasso pariññeyyo,
yampidaṃ2 manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā
adukkhamasukhaṃ vā, tampi pariññeyyaṃ. [A]

Rūpaṃ pariññeyyaṃ, vedanā pariññeyyā, saññā pariññeyyā, saṅkhārā pariññeyyā, viññāṇaṃ
pariññeyyaṃ, cakkhuṃ1 pariññeyyaṃ, -pe-jarāmaraṇaṃ pariññeyyaṃ, -peamatogadhaṃ
nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena pariññeyyaṃ-pe-

Yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ paṭilābhātthāya vāyamantassa te te dhammā paṭiladdhā honti.
Evaṃ te dhammā pariññatā ceva honti tīritā ca.

Nekkhammaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa nekkhammaṃ paṭiladdhaṃ hoti. Evaṃ so
dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Abyāpādaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa abyāpādo paṭiladdho hoti evaṃ so dhammo
pariññato ceva hoti tīrito ca.

1. Cakkhu-machasaṃ. 2. Yadidaṃ5[PTS.]
[A.] Vedanāsaṃyutta-aniccavagge pañcamaṃ,

[BJT Page 42] [\x 42/]

Ālokasaññaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa ālokasaññā paṭiladdhā hoti, evaṃ so dhammo
pariññato ceva hoti tīrito ca.

Avikkhepaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa avikkhepo paṭiladdhā hoti, evaṃ so
Dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Dhammavavatthānaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa dhammavavatthānaṃ paṭiladdhaṃ hoti,
evaṃ so dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Ñāṇaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa ñāṇaṃ paṭiladdhaṃ hoti, evaṃ so dhammo pariññato
ceva hoti tīrito ca.

Pāmojjaṃ1, paṭilābhatthāya vāyamantassa pāmojjaṃ paṭiladdhaṃ hoti, evaṃ so dhammo
pariññato ceva hoti tīrito ca. [PTS Page 025] [\q 25/]

Paṭhamaṃ jhānaṃ2 paṭilābhatthāya vāyamantassa paṭhamaṃjhānaṃ paṭiladdhaṃ hoti, evaṃ
so dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Dutiyaṃ jhānaṃ2 paṭilābhatthāya vāyamantassa dutiyaṃjhānaṃ paṭiladdhaṃ hoti, evaṃ so
dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Tatiyaṃ jhānaṃ2 paṭilābhatthāya vāyamantassa tatiyaṃjhānaṃ paṭiladdhaṃ hoti, evaṃ so
dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Catutthaṃ jhānaṃ2 paṭilābhatthāya vāyamantassa catutthaṃjhānaṃ paṭiladdhaṃ hoti, evaṃ so
dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa ākāsānañcāyatanasamāpatti
paṭiladdhā hoti, evaṃ so dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa viññāṇañcāyatanasamāpatti
Paṭiladdhā hoti, evaṃ so dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa ākiñcañcāyatanasamāpatti
Paṭiladdhā hoti, evaṃ so dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa
nevasaññānāññāyatanasamāpatti paṭiladdhā hoti, evaṃ so dhammo pariññato ceva hoti
tīrito ca.

Aniccānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa aniccānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ so
dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Dukkhānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa dukkhānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ
so dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Anattānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa anattānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ so
dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

Nibbidānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa nibbidānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ
so dhammo pariññato ceva hoti tīrito ca.

1. Pāmujjaṃ-syā, 2. Paṭhamajjhānaṃ-[PTS.]

[BJT Page 44] [\x 44/]

Virāgānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa virāgānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ so
dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Nirodhānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa nirodhānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ
so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Paṭinissaggānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa [PTS Page 025] [\q 25/]
paṭinissaggānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Khayānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa khayānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ so
dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Vayānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa vayānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ so
dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Vipariṇāmānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa vipariṇāmānupassanā paṭiladdhā
hoti, evaṃ so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Animittānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa animittānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ
so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Appaṇihitānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa appaṇihitānupassanā paṭiladdhā
hoti, evaṃ so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Suññatānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa suññatānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ
so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Adhipaññādhammavipassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa adhipaññādhammavipassanā
paṭiladdhā hoti, evaṃ so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Yathābhūtañāṇadassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa yathābhūtañāṇadassanaṃ
paṭiladdhā hoti, evaṃ so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Ādīnavānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa ādīnavānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ
so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Paṭisaṅkhānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa paṭisaṅkhānupassanā paṭiladdhā hoti,
evaṃ so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

[BJT Page 46] [\x 46/]

Vivaṭṭānupassanaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa vivaṭṭānupassanā paṭiladdhā hoti, evaṃ
so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa sotāpattimaggo paṭiladdhā hoti, evaṃ so
dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca. [PTS Page 026] [\q 26/]

Sakadāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa sakadāgāmimaggo paṭiladdhā hoti, evaṃ
so dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Anāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa anāgāmimaggo paṭiladdhā hoti, evaṃ so
dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Arahattamaggaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa arahattamaggo paṭiladdhā hoti, evaṃ so
dhammo pariññāto ceva hoti tīrito ca.

Yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa te te dhammā paṭiladdhā honti,
evaṃ te dhammā paraññatā ceva honti tīrinā ca. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena
paññā tena vuccati "ime dhammā pariññeyyā'ti sotāvadānaṃ, taṃ pajānanā paññā sutamaye
ñāṇa"nti.

Pariññeyyaniddeso.

(3)

Kathaṃ 'ime dhammā pahātabbā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ:
Eko dhammo pahātabbo: asmimāno.

Dve dhammo pahātabbo: avijjā ca bhavataṇhā ca

Tayo dhammā pahātabbā: tisso taṇhā.

Cattāro dhammā pahātabbā: cattāro ogā.

Pañca dhammā pahātabbā: pañca nivaraṇāni.

Cha dhammā pahātabbā: cha taṇhākāya.

Sattadhammā pahātabbā: sattānusayā,

Aṭṭha dhammā pahātabbā: aṭṭha micchattā.
Nava dhammā pahātabbā: nava taṇhā mūlakā

Dasa dhammā pahātabbā: dasa micchattā
[BJT Page 48] [\x 48/]

Dve pahānāni: samucchedappahānaṃ paṭippassaddhippahānaṃ. Samucchedappahānañca
lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato paṭippassaddhipupahānañca phalakkhaṇe.

Tīṇi pahānāni: kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhammaṃ, rūpānametaṃ nissaraṇaṃ
yadidaṃ āruppaṃ, yaṃ kho pana kiñci bhūtaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ nirodho.
Tassa nissaraṇaṃ nekkhammaṃ paṭiladdhassa kāmā pahīnā veva honti pariccattā ca,
āruppaṃ paṭiladdhassa saṅkhārā pahinā ceva honti pariccattā ca.

Cattāri pahānāni: dukkhasaccaṃ pariññā paṭivedhaṃ paṭivijjhanto pajahāti, 1
samudayasaccaṃ [PTS Page 027] [\q 27/] pahānapaṭivedhaṃ paṭivijjhanto pajahāti, 1
nirodhasaccaṃ sacchikiriyāpaṭivedhaṃ paṭivijjhanto pajahāti, 1 maggasaccaṃ
bhāvanāpaṭivedhaṃ paṭivijjhanto pajahāti. 1

Pañca pahānāni: vikkhambhanappahānaṃ tadaṅgappahānaṃ samucchedappahānaṃ
paṭippassaddhippahānaṃ nissaraṇapahānaṃ. Vikkhambhanappahānañca nīvaraṇānaṃ
paṭhamaṃ jhānaṃ bhāvayato, tadaṅgappahānañca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ
samādhiṃ bhāvayato, samucchedappahānañca lokuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,
paṭippassaddhippahānañca phalakkhaṇe, nissaraṇappahānañca nirodho nibbānaṃ.

(6)

"Sabbaṃ bhikkhave, pahātabbaṃ, kiñca bhikkhave, sabbaṃ pahātabbaṃ:

Cakkhuṃ2, bhikkhave, pahātabbaṃ, rūpā pahātabbā, cakkhuviññāṇaṃ pahātabbaṃ,
cakkhusamphasso pahātabbo, yampidaṃ3, cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ
sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi pahātabbaṃ.

Sotaṃ pahātabbaṃ, saddā pahātabbā, sotaviññāṇaṃ pahātabbaṃ, sotasamphasso pahātabbo,
yampidaṃ3, sotasamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā
adukkhamasukhaṃ vā tampi pahātabbaṃ. Ghānaṃ pahātabbaṃ, gandhā pahātabbā,
ghānaviññāṇaṃ pahātabbaṃ, ghānasamphasso pahātabbo, yampidaṃ3,
ghānasamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā
tampi pahātabbaṃ. Jivhā pahātabbaṃ, rasā pahātabbā, jivhāviññāṇaṃ pahātabbaṃ,
jivhāsamphasso pahātabbo, yampidaṃ3, jivhāsamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ
vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi pahātabbaṃ. Kāyo pahātabbaṃ, poṭṭhabbā
pahātabbā, kāyaviññāṇaṃ pahātabbaṃ, kāyasamphasso pahātabbo, yampidaṃ3,
kāyasamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā
tampi pahātabbaṃ. Mano pahātabbo, dhammā pahātabbā, manoviññāṇaṃ pahātabbaṃ,
manosamphasso pahātabbo, yampidaṃ manomphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā
dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi pahātabbaṃ. [A.]

1. Pajahati-pu, machasaṃ, syā. 2. Cakkhu-machasaṃ.
3. Yadidaṃ-[PTS.]
[A.] Vedanāsaṃyutta-aniccavagge chaṭṭhaṃ.

[BJT Page 50] [\x 50/]

Rūpaṃ passanto pajahāti, vedanaṃ passanto pajahāti, saññaṃ passanto pajahāti, saṅkhāre
passanto pajahāti, viññāṇaṃ passanto pajahāti, cakkhuṃ passanto pajahāti, jarāmaraṇaṃ
passanto pajāhāti, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena passanto pajahāti.

Ye ye dhammā pahīnā honti, te te dhammā pariccattā honti. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ,
pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati. "Ime dhammā pahātabbāti sotāvadhānaṃ, taṃpajātanā
paññā sutamaye ñāṇa"nti.

Pahātabbaniddeso

Tatiyo bhāṇavāro. [PTS Page 028] [\q 28/]

(5)

Kathaṃ ime dhammā bāvetabbā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye kāṇaṃ:
Eko dhammo bhāvetabbo: kāyagatā sati sātasahabatā.

Dve dhammā bhāvetabbā: samatho va vipassanā ca.

Tayo dhammā bhāvetabbā: tayo samādhī.

Cattāro dhammā bhāvetabbā: cattāro satipaṭṭhānā.

Pañca dhammā bhāvetabbā: pañcaṅgiko samādhi. 1

Cha dhammā bhāvetabbā: cha anussatiṭṭhānāni.

Satta dhammā bhāvatabbā: satta bojjhaṅgā.

Aṭṭha dhammā bhavetabbā: ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.

Nava dhammā bhāvetabbā: nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni. 2

Dasa dhamimā bhāvetabbā: dasa kasiṇāyatanāni.

1. Sammā samādhi-syā, 2. Pārisuddhippadhāniyaṅgāni-syā,

[BJT Page 52] [\x 52/]

Dve bhāvanā: lokiyā ca bhāvanā, lokuttarā bhāvanā.

Tisso bhāvanā: rūpāvacarakusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanā, arūpāvacarakusalānaṃ
dhammānaṃ bhāvanā, apariyāpanna1. Kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanā.
Rūpāvacarakusalānaṃ bhāvanā atthi hīnā, atthi majjhimā atthi paṇitaṃ.
Arūpāvacarakusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanā atthi hīnā, atthi majjhimā, atthi paṇitā.
Apariyāpanna kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanā paṇitaṃ.
Catasesā bhāvanā: dukkhasaccaṃ pariññāpaṭivedhaṃ paṭivijjhanetā bhāveti, samudayasaccaṃ
pahānapaṭivedhaṃ. 2 Paṭivijjhanetā bhāveti, maggasaccaṃ bhāvanā paṭivedhaṃ
paṭivijjhanetā bhāveti. Imā catasso bhāvanā.

Aparāpi catasesā bhāvanā. Phassanā bhāvanā, paṭilābhā bhāvanā, ekarasā bhāvanā, āsevanā
bhāvanā.

Katamā phasanā bhāvanā. Sabbesaṃ samādhiṃ samāpajjāntānaṃ tattha jātā dhammā ekārasā
honti ayaṃ phasanā bhāvanā.
Katamā paṭilābhā bhāvanā: sabbesaṃ samādhiṃ samāpannānaṃ tattha jātā dhammā
aññamaññaṃ nātivatatantīti ayaṃ paṭilābhā bhāvanā.
Katamā ekarasā bhāvanā: adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ bhāvayato saddhindriyassa
vasena cattari indriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena [PTS Page 029] [\q 29/]
bhāvanā, paggahaṭeṭhana viriyindriyaṃ3 bhavavayato viriyindriyassa vasena cattāri
indriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyāni
bhāvayato satindriyassa vasena cattāri indriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena
bhāvanā, upaṭṭhākaṭṭhena samādhindriyaṃ bhavayato samādhindriyassa vasena cattāri
indriyāni ekarasā honnatīti indriyā naṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ bhāvayato samādhindriyassa vasena cattāri indriyāni ekarasā hontitīti
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, dassanaṭṭhena paññindriyassa yameva cattari indriyāni
ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ bhāvayato saddhābalassa vasena cattāri balāni
ekarasā hontīti balānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, todajje akampiyaṭṭhena viribalaṃ
bhāvayato viriyabalassa vasena cattāri ba lāni ekarasā hontīti bālānaṃ ekarasaṭṭhena
bhāvanā, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ bhāvayato satibalassa vasena cattari balāni
ekarasā hontīti balānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, uddhace akampiyaṭṭhenā samādhibalaṃ
bhāvayato samādhibalassa vasena cattāri balāni ekarasā hontīti balānaṃ ekarasaṭṭhena
bhāvanā, avijjāya akampiyaṭṭhena paññabalaṃ bhāvayato paññabalassa vasena cattāri balāni
ekarasā hontīti balānaṃ ekarasaṭṭhena bhavenā.

1. Apariyāpannānaṃ - syā 2. Pahānappaṭivedhaṃ-machasaṃ, syā 3. Viriyindiyaṃ - machasaṃ.
[BJT Page 54] [\x 54/]

Upaṭṭhānaṭṭhena mbājjhaṅgaṃ bhāvayato satisambojjhaṅgassa vasena cha bojjhaṅgā ekarasā
hontīti bojjhaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, pavicayaṭṭhena dhammavicayasambojjhaṅgaṃ
bhāvayato dhammavicayasambojjhaṅgassa vasena cha bojjhaṅgāekarasā hontīti bojjhaṅgānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, paggahaṭṭheṇa viriyasambojjhaṅgaṃ bhāvayato viriya
sambojjhaṅgassa vasena cha bojjhaṅgā ekarasā honīti bojjhaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā,
pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgaṃ bhāvayato pītimbojjhaṅgassa vasena cha bojjhaṅgā
ekarasā hontīti bojjhaṅganaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, upasamaṭṭhena
passaddhisambojjhaṅgaṃ bhāvayato passaddhisambojjhaṅgassa vasena cha bojjhaṅgā ekarasā
hontīti bojjhaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, avikkhepaṭṭhena samādhi sambājjhaṅgaṃ
bhāvayato samādhi samebājjhaṅgassa vasena chabojjhaṅgā ekarasā hontīti [PTS Page 030]
[\q 30/] bojjhaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, paṭisaṅkhānaṭṭhena
upekakhasambojjhaṅgaṃ bhāvayato upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāvayato
upekkhāsambojjhaṅgassa vasena cha bojjhaṅgā ekarasā hontīti bojjhaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena
bhāvanā

Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhiṃ bhāvayato sammādiṭṭhiyā vasena sattamaggaṅgā ekarasā
hontiti maggaṅganaṃ eka rasaṭṭhena bhāvanā, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappaṃ
bhāvayato sammāsaṅkappassa vasena satta maggaṅgā ekarasā hontiti maggaṅgānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, pariggahaṭṭhena sammāvācaṃ bhāvayato sammāvācāyaṃ vasena
satta maggaṅgā ekarasā hontiti maggaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, samuṭṭhānaṭṭhena
sammākammantaṃ bhāvayato sammākammantassa vasena sattamaggaṅgāṅgā ekarasā hontīti
maggaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, vodānaṭṭhena sammāājīvaṃ bhāvayato
sammāājīvassa vasena satta maggaṅgā ekarasā hontīti maggaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena
bhāvanā, paggahaṭṭhena sammāvāyāmaṃ bhāvayato sammāvāyāmassa vasona
sattamaggaṅgā ekarasā hontīti maggaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, upaṭṭhānaṭṭhena
sammāsatiṃ bhāvayato sammāsatiyā vasena satta maggaṅgā ekarakasā hontīti maggaṅgānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhiṃ bhāvayato sammāsamādhissa
vasena satta maggaṅgā ekarasā hontīti maggaṅgānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā. Ayaṃ ekarasā
bhāvanā.

Katamā āsevanā bhāvanā "idha bhikkhu pabbanhasamayampi 1 āsevati,
majjhantikasamayampi 2 āsevati, majjhatti kasamayampi2 āsevati, sāyanhasamayampi
āsevati, purebhattampi āsevati, pacchābhattampi āsevati, purimepi yāme āsevati, majjhimepi
yāme āsevati, pacchimepi yāme āsevati, rattimpi āsevati, divāpi āsevati, rattindivāpi āsevati,
kālepi āsevati, chuṇhopi āsevati, vassepi āsevati, hemantepi āsevati, gimhepi āsevati,
purimepi vayokhandhe āsevati, majjhimepi vayokhandhe āsevati, pacchimepivayokhandhe
āsevati. Ayaṃ āsevanā bhāvanā.

Imā catasso bhāvanā.
1. Pubbaṇhasamayaṃ - machasaṃ. 2. Majjhaṇhikasamayampi - machasaṃ.
[BJT Page 56] [\x 56/]
Aparāpi catassi bhāvanā. Tattha jātānaṃ dhammānaṃ [PTS Page 031] [\q 31/]
anativattanaṭṭhena bhāvanā, induyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā,
tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, asevanaṭṭhena bhāvanā.
Kathaṃ tattha jātānaṃ dhammānaṃ ananivattanaṭṭhena bhāvanā.

Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha
jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, byāpādaṃ pajahato abyāpādavasena jātā
dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, thinamiddhaṃ1- pajahato ālokasaññāvasena jātā
dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,
vicikicchaṃ pajahato dhammavatthānavasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha
jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, avijjaṃ pajahato ñāṇavasena jātādhammā
aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhona bhāvanā, aratiṃ
pajahato pāmojjavasena2- jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ
dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā.

Nīvaraṇe3- pajahato paṭhamajjhānavasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha
jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, vitakkavicāre pajahato dutiyajjhānavasena
jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jatānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
bhāvanā, pītiṃ pajahato tatiyajjhānavasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha
jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, sukhadukkhe pajahato
catutthajjhānavasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ
anativattanaṭṭhena bhāvanā.

1. Thinamiddhaṃ - machasaṃ. 2. Pāmujjavasena - syā 3. Nīvaraṇaṃ - [PTS]

[BJT Page 58] [\x 58/]

Rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ pajahato ākiñcaññāyatanasamāpattivasena jātā
dhammā aññamaññaṃ [PTS Page 032] [\q 32/] nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ
anativattanaṭṭhena bhāvanā, ākāsanañcāyatanasaññaṃ pajahato
viññāṇañcāyatanasamāpattivasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ
dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, viññāṇañcāyatanasaññaṃpajahato
ākiñcaññāyatanasamāpattivasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ
dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, ākiñcaññāyanatasaññaṃ pajahato
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattivasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha
jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā.

Niccasaññaṃ pajahato aniccānupassanāvasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattanti tattha
jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, sukhasaññaṃ pajahato
dukkhānupassanāvasenajātā dhammā aññamaññaṃ nātivattanti tattha jātānaṃ dhammānaṃ
anativattanaṭṭhena bhāvanā, attasaññaṃ pajahato anattānupassanāvasena jātā dhammā
aññamaññaṃ nātivattanti tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, nandiṃ
pajahato nibbidānupassanāvasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ
Dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, rāgaṃ pajahato cirāgānupassanāvasena jātā
dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tatthā jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,
samudayaṃ pajahato nirodhānupassanāvasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti
tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, ādānaṃ pajahato
paṭitisassaggānupassanāvasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ
dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, ghanasaññaṃ1pajahato khayānupassanāvaseta jātā
dhammā aññamañña nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,
āyuhataṃ2pajahato cayānupassanāvasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha
jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, dhuvasaññaṃ pajahato
viparimānupassanāvasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ
dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, nimittaṃ pajahato animittānu

1. Ghānasaññaṃ - [PTS 2.] Āyuhanaṃ - syā [PTS]

[BJT Page 60] [\x 60/]

Passanāvasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ [PTS Page 033] [\q
33/] dhammānaṃ anattivattanaṭṭhena bhāvanā, paṇidhiṃ pajahato
appaṇihitānupassanāvasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ
dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, abhinavesaṃ pajahato suññatānupassanāvasena
jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
bhāvanā, sārādānābhinivesaṃ pajahato adhipaññādhammavipassanāvasena jātā dhammā
aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,
sammohābhinivesaṃ pajahato yathābhūtañāṇadassanavasena jātā dhammā aññamaññaṃ
nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, ālayābhinivesaṃ
pajahato ādinuvānupassanāvasena jātā dhammā aññamaññaṃ nāti vattantiti tattha jātānaṃ
dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, appaṭisaṅkhaṃ pajahato paṭisaṅkhānupassāvasena
jātā dhammā aññamaññaṃ nāti vattantiti tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena jātā
dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jānānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
bhāvanā.

Diṭṭhekaṭṭhe kilese pajahato sotāpattimaggavasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti
tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, oḷārike kilese pajahato
sakadāgāmimaggavasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ
dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, aṇusahagate kilese pajahato
anāgāmimaggavasena jātā dhammā aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ
anativattanaṭṭhena bhāvanā, sabbakilese pajahato arahattamaggavasena jātā dhammā
aññamaññaṃ nātivattantīti tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā.

Evaṃ tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā.
[BJT Page 62] [\x 62/]

Kathaṃ indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā.

Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, byāpādaṃ pajahato abyāpādavasena pañcindriyāni ekarasā hontiti
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, [PTS Page 034 [\q 34/] BJT Page 62-5 [\x 62/]
6-@]pliya 5
Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, thīnamiddhaṃ pajahato ālokasaññāvasena pañcindriyāni ekarasā
hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, uddhaccaṃ pajahato avikkhepavasena
pañcindriyāni ekarasā pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā,
avijjaṃ pajahato ñāṇavasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena
bhāvanā, aratiṃ pajahato pāmojja vasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā,

Nīvaraṇe3. Pajahato paṭhamajjhānavasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, vitakkavicāre pajahato dutiyajjhānavasena pañcindriyāni ekarasā
hontīti ekarasaṭṭhena bhāvanā, pītiṃ pajahato tatiyajjhānavasena pañcindriyāni ekarasā
hontiti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, sukhadukkhe pajahato catutthajjhānavasena
pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhe bhāvanā,

1. Thīnamiddhaṃ-machasaṃ. 2. Pāmujjavasena-syā 3. Nivaraṇaṃ-[PTS] sī.
[BJT Page 62-5 [\x 62/] 8]
Rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ pajahato ākiñcaññāyatanasamāpattivasena
pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, ākāsānañcāyatanasaññaṃ
pajahato viññāṇañcāyatanasamāpattivasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, viññāṇañcāyatanasaññaṃ pajahato ākiñcaññāyatanasamāpattivasena
pañcindriyāni ekarasā hontīti ekarasaṭṭhena bhāvanā, ākiñcaññāyatanasaññaṃ pajahato
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattivasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā.

Niccasaññaṃ pajahato aniccānupassanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, sukhasaññaṃ pajahato dukkhānupassanāvasena pañcindriyāni
ekarasā hontīti ekarasaṭṭhena bhāvanā, attasaññaṃ pajahato anattānupassanāvasena
pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, nandiṃ pajahato
nibbidānupassanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā,
rāgaṃ pajahato virāgānupassanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasa
ṭṭhana bhāvanā, samudayaṃ pajahato nirodhānupassanāvasena pañcindriyāni ekarasā
hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, ādānaṃ pajahato paṭinissaggānupassanāvasena
pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, ghanasaññaṃ1 pajahato
khayānupassanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā,
āyuhanaṃ2 pajahato vayānupassanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, dhuvasaññaṃ pajahato vipariṇāmānupassanāvasena pañcindriyāni
ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, nimittaṃ pajahato animittānu-

1. Ghānasaññaṃ-[PTS 2.] Āyūhanaṃ-syā[PTS BJT Page 62-6 [\x 62/] 0]
Passanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontiti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, paṇidhiṃ
pajahato appaṇihitānupassanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, abhinivesaṃ pajahato suññatānupassanāvasena pañcindriyāni
ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, sārādānābhinivesaṃ pajahato
adhipaññādhammavipassanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena
bhāvanā, sammohābhinivesaṃ pajahato yathābhūtañāṇadassaṇavasena pañcindriyāni
ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, ālayābhinivesaṃ pajahato
ādīnuvānupassanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā,
appaṭisaṅkhaṃ pajahato paṭisaṅkhānupassanāvasena pañcindriyāni ekarasā hontīti
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, saññogābhinivesaṃ pajahato vivaṭṭānupassanāvasena
pañcindriyāni ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā,

Diṭṭhekaṭṭhe kilese pajahato sotāpattimaggavasena pañcindriye ekarasā hontīti indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, oḷārike kilese pajahato sakadāgāmimaggavasena pañcindriye
ekarasā hontīti indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, aṇusahagate kilese pajahato
anagāmimaggavasena pañcindriyāni ekarasā hontīti induyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā,
sabbakilese pajahato arahattamaggavasena pañcindriyāni ekarasā hontīti. Indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā,

Evaṃ indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā
Kathaṃ tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā,

Kāmachandaṃ pajahanto1 nekkhammavasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
bhāvanā, byāpādaṃ pajahanato1 abyāpādavasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā,

1. Pajahato-machasaṃ syā. 2 Vīriyaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 62-5 [\x 62/] 6-@]pliya 8

Thīnamiddhaṃ pajahato ālokasaññāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
bhāvanā, uddhaccaṃ pajahato avikkhepavasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, vicikicchaṃ pajahato dhammavavatthāvasena
viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, avijjaṃ pajahato ñāṇavasena
viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, aratiṃ pajahato pāmojjavasena
viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā.

Nīvaraṇe3. Pajahato paṭhamajjhānavasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
bhāvanā, vitakkavicāre pajahato dutiyajjhānavasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagaviriyavāhanaṭhena bhāvanā, pītiṃ pajahato tatiyajjhānavasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, sukhadukkhe pajahato catutthajjhānavasena viriyaṃ2
vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā.

3. Nivaraṇaṃ-[PTS] sī.

[BJT Page 62-5 [\x 62/] 8]

Rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ pajahato ākiñcaññāyatanasamāpattivasena
viriyaṃ2vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, ākāsānañcāyatanasaññaṃ pajahato
Viññāṇañcāyatanasamāpattivasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā,
viññāṇañcāyatanasaññaṃ pajahato ākiñcaññāyatanasamāpattivasena viriyaṃ2 vāhetiti
Tadupagaviriyavāhanaṭṭena bhāvanā, ākiñcaññāyatanasaññaṃ pajahato
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattivasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
bhāvanā.

Niccasaññaṃ pajahato aniccānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagavirayavāhanaṭṭhena bhāvanā, sukhasaññaṃ pajahato dukkhānupassanāvasena
viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, attasaññaṃ pajahato
anattānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, nandiṃ
pajahato nibbidānupassanāvasena
Viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, rāgaṃ pajahato
virāgānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, samudayaṃ
pajahato nirodhānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā,
ādānaṃ pajahatopaṭanissaggānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, ghanasaññaṃ*1 pajahato khayānupassanāvasena
viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āyuhanaṃ*2 pajahato
vayānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, dhuvasaññaṃ
pajahato vipariṇāmānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
bhāvanā, nimittaṃ pajahato animittānu

*1. Ghānasaññaṃ-[PTS 2.] Āyūhanaṃ-syā [PTS]

[BJT Page 62-6 [\x 62/] 0]

Passanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, paṇidhiṃ pajahato
appaṇihitānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā,
abhinivesaṃ pajahato suññatānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, sārādānābhinivesaṃ pajahato
adhipaññādhammavipassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā,
sammohābhinivesaṃ pajahato yathābhūtañāṇadassanavasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, ālayābhinivesaṃ pajahato ādīnuvānupassanāvasena
viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, appaṭisaṅkhaṃ pajahato
paṭisaṅkhānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā,
saññogābhinivesaṃ pajahato vivaṭṭanānupassanāvasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā.

Diṭṭhekaṭṭhe kilese pajahato sotāpattimaggavasena viriyaṃ2 vāhetīti
tadupagaviriyavāhanaṭenaṭhana bhāvanā, oḷārike kilese pajahato sakadāgāmimaggavasena
viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, aṇusahagate kilese pajahato
anagāmāmaggavasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, sabbakilese
pajahato arahattamaggavasena viriyaṃ2 vāhetīti tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā.

[BJT Page 62-6 [\x 62/] 2]

Evaṃ tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā.

Kathaṃ āsevanaṭṭhena bhāvanā:

Kāmacchandaṃ pajahanato1 nekkhammaṃ āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, byāpādaṃ
pajahanato abyāpādaṃ āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā,
[BJT Page 62-5 [\x 62/] 6 line 8]

Thīnamiddhaṃ pajahato ālokasaññāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, uddhaccaṃ
pajahato avikkhepavasena āsevatīti āsavanaṭṭhena bhāvanā, vicikicchaṃ pajahato
dhammavavatthānavasena āsevatiti āsevanaṭiṭhe bhāvānā, avijjaṃ pajahato ñāṇavasena
āsevatīti āsavanaṭṭhena bhāvanā, aratiṃ pajahato pāmojjavane āsevatīti āsevaṭṭhena
bhavanā.

Nīvaraṇe3. Pajahato paṭhamajjhānavasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, vitakkavicāre
pajahato dutiyajjhānanasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, pītiṃ pajahato
tatiyajjhānavasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, sukhadukkhe pajahato
catutthajjhānasena āsevatiti āsevanaṭṭhena bhāvanā,
3. Nīvaraṇaṃ-[PTS] sī.
[BJT Page 62-5 [\x 62/] 8]

Rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ pajahato ākiñcaññāyatanasamāpattivasena
āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, ākāsānañcāyatanasaññaṃ pajahato
viññāṇañcāyatanasamāpattivasena āsevatiti āsevanaṭṭhena bhāvanā,
viññāṇañcāyatanasaññaṃ pajahato ākiñcaññāyatanasamāpattivasena āsevatīti āsevanaṭṭhena
bhāvanā, ākiñcaññāyatanasaññaṃ pajahato nevasaññāyatanasamāpattivasena āsevatīti
āsevanaṭṭhena bhāvanā.

Niccasaññaṃ pajahato aniccānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā,
sukhasaññaṃ pajahato dukkhānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā,
attasaññaṃ pajahato anattānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, nandiṃ
pajahato nibbidānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, rāgaṃ pajahato
virāgānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, samudayaṃ pajahato
nirodhānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, ādānaṃ pajahato
paṭinissaggānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, ghanasaññaṃ*1 pajahato
khayānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, āyuhanaṃ*2 pajahato
vayānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, dhuvasaññaṃ pajahato
vipariṇāmānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, nimittaṃ pajahato animittānu

*1. Ghānasaññaṃ-[PTS 2.] Āyūhanaṃ-syā[PTS]

[BJT Page 62-6 [\x 62/] 0]

Passanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭena bhāvanā, paṇidhiṃ pajahato
appaṇihitānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, abhinivesaṃ pajahato
suññatānupassanāvasena āsevatīti asevanaṭṭhena bhāvanā, sārādānābhinivesaṃ pajahato
adhipaññādhammāvipassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, samamohābhinivesaṃ
pajahato āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, ālayābhinivesaṃ pajahato
ādinuvānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, appaṭisaṅkhaṃ pajahato
paṭisaṅkhānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā, saññogābhinivesaṃ pajahato
vivaṭṭanānupassanāvasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā.

Diṭṭhekaṭṭhe kilese pajahato sotāpattimaggavasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā,
oḷārike kilese pajahato sakadāgāmimaggavasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā,
aṇusahagate kilese pajahato anagāmimaggavasena āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā,
sabbakilese pajahanato arahattamaggaṃ āsevatīti āsevanaṭṭhena bhāvanā.
Evaṃ āsevanaṭṭhena bhāvanā. Imā catasso bhāvanā.

Rūpaṃ passanto bhāveti, vedanaṃ passanto bhāveti, saññaṃ passanto bhāveti, saṅkhāre
passanto bhāveti, viññāṇaṃ passanto bhāveti. Cakkhuṃ passanto bhāveti, ghānaṃ passanto
bhāveti, jivhā passanto bhāveti, kayo passanto bhāveti, mano passanto bhāveti

[BJT Page 62-1 [\x 62/] 4]

Cakkhuṃ passanto bhāveti, sotaṃ passanto bhāveti, ghānaṃ1 passanto bhāveti, jivhā passanto
bhāveti, kāyo passanto bhāveti, mano passanto bhāveti.
Rūpā passanto bhāveti, saddā passanto bhāveti, gandhā passanto bhāveti, rasā passanto
bhāveti, pheṭṭhebbā passanto bhāveti, dhammā passanto bhāveti.
Cakkhuviññāṇaṃ passanto bhāveti, sotaviññāṇaṃ passanto bhāveti, ghānaviññāṇaṃ
passanto bhāveti, jivhāviññāṇaṃ passanto bhāveti, kāyaviññāṇaṃ passanto bhāveti,
manoviññāṇaṃ passanto bhāveti.
Cakkhusamphasso passanto bhāveti, sotasamphasso passanto bhāveti, gānasamphasaso
passanato bhāveti, jivhāsampasaso passanto bhāveti, kāyasamphasso passanto bhāveti,
manoviññāṇaṃ passanto bhāveti.
Cakkhusamphassajā passanto bhāveti, sotasamphassajā passanto bhāveti, ghānasamphassajā
passanto bhāveti, jivhāsamphassajā passanto bhāveti, kāyasampassajā phassanto bhāveti,
manosamphassajā passanto bhāveti.
Rūpasaññā passanto bhāveti, saddasaññā passanto bhāveti, gandhasaññā passanto bhāveti,
rasasaññā passanto bhāveti, bhoṭṭhabbasaññā passanto bhāveti, dhammasaññā passanto
bhāveti.
Rūpasañcetanā passanto bhāveti, saddasañcetanā passanto bhāveti, gandhasañcetanā
passanto bhāveti, rasasañcetanā passanto bhāveti, phoṭṭhabbasañcenā passanto bhāveti,
dhammasañcetanā passanto bhāveti.
Rūpataṇhā passanto bhāveti, saddataṇhā phassanto bhāveti, gandhataṇhā passanto bhāveti,
rasataṇhā passanto bhāveti, phoṭṭhabbataṇhā passanto bhāveti, dhammataṇhā passanto
bhāveti.
Rūpavitakko passanto bhāveti, saddavitakko passanto bhāveti, gandhavitakko passanto
bhāveti, rasavitakko passanto bhāveti, phoṭṭhabbavitakko passanto bhāveti, dhammavitakko
passanto bhāveti.
Rūpavicāro passanto bhāveti, saddavicāro passanto bhāveti, gandhavicāro pasasanto bhāveti,
rasavicāro passanto bhāveti, phoṭṭhabbavicāro passanto bhāveti, dhammavicāro passanto
bhāveti.
Paṭhavidhātu2 passanto bhāveti, āpodhātu passanto bhāveti, tejodhātu passanto bhāveti,
vāyodhātu passanto bhāveti, ākāsadhātu passanto bhāveti, viññāṇadhātu passanto bhāveti.
Paṭhavīkasiṇaṃ3 passanto bhāveti, āpokasiṇaṃ passanto bhāveti, tejākasiṇaṃ passanto
bhāveti, vāyokasiṇaṃ passanto bhāveti, nīlakasiṇaṃ passanto bhāveti, pītakasiṇaṃ passanto
bhāveti, lohitakasiṇaṃ passanto bhāveti, odātakasiṇaṃ passanto bhāveti, ākāsakasiṇaṃ
passanto bhaveti, viññāṇakasiṇaṃ passanto bhaveti.

1. Ghāṇaṃ-machasaṃ 2. Pathavīdhātu-machasaṃ. 3. Pathavīkasiṇaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 62-1 [\x 62/] 6] kesā passanto bhāveti, lomā passanto bhāveti, nakhā passanto
bhāveti, dantā passanto bhāveti, taco passanto bhāveti, maṃsaṃ passanto bhāveti, nahārū1
passanto bhāveti, aṭṭhi passanto bhaveti, aṭṭhimiñjaṃ2 passanto bhāveti, vakkaṃ passanto
bhāveti, hadayaṃ passanto bhāveti, yakanaṃ passanto bhāveti, kilomakaṃ passanto bhāveti,
pihakaṃ passanto bhāveti, papphāsaṃ passanto bhāveti, antaṃ passanto bhāveti, antaguṇaṃ
passanto bhāveti, udariyaṃ passanto bhāveti, karīsaṃ passanto bhāveti, pittaṃ passanto
bhāveti, semhaṃ passanto bhāveti, pubbo passanto bhāveti, lohitaṃ passanto bhāveti, sedo
passanto bhāveti, medo passanto bhāveti, assu passanto bhāveti, vasā passanto bhāveti,
kheḷo passanto bhāveti, siṅghāṇitā passanto bhāveti, lasikā passanto bhāveti, muttaṃ
passanto bhāveti, matthaluṅgaṃ passanto bhāveti.
Cakkhāyatanaṃ passanto bhāveti, rūpāyatanaṃ passanto bhāveti, sotāyatanaṃ passanto
bhāveti, saddāyatanaṃ passanto bhāveti, ghānāyatanaṃ passanto bhāveti, gandhāyatanaṃ
passanto bhāveti, jivhāyatanaṃ passanto bhāveti, rasāyatanaṃ passanto bhāveti, kāyāyatanaṃ
passanto bhāveti, phoṭṭhabbāyatanaṃ passanto bhāveti, manāyatanaṃ passanto bhāveti,
dhammāyatanaṃ phassanto bhāveti.
Cakkhudhātu passanto bhāveti, rūpadhātu passanto bhāveti, cakkhuviññāṇadhātu passanto
bhāveti, sotadhātu passanto bhāveti, saddadhātu passanto bhāveti, sotaviññāṇadhātu
passanto bhāveti, ghānadhātu passanto bhāveti, gandhadhātu passanto bhāveti,
ghānaviññāṇadhātu passanto bhāveti, jivhādhātu passanto bhāveti, rasadhātu passanto
bhāveti, jivhaviññāṇadhātu passanto bhāveti, kāyadhātu passanto bhāveti, phoṭṭhabbadhātu
passanto bhāveti, kāyaviññāṇadhātu passanto bhāveti, manodhātu passanto bhāveti,
dhammadhātu passanto bhāveti, manoviññāṇadhātu passanto bhāveti.
Cakkhundriyaṃ passanto bhāveti, sotindriyaṃ passanto bhāveti, ghānindriyaṃ passanto
bhāveti, jivhindriyaṃ passanetā bhāveti, kāyindriyaṃ passanto bhāveti, manindriyaṃ passanto
bhāveti, jīvitindriyaṃ passanto bhāveti, itthindriyaṃ passanto bhāveti, purisindriyaṃ
passanto bhāveti, sukhindriyaṃ passanto bhāveti, dukkhinduriyaṃ bhāveti,
semanassindriyaṃ passanto bhāveti, domanassindriyaṃ passanto bhāveti, upekkhindriyaṃ
passanto bhāveti, saddhindriyaṃ passanto bhāveti, viriyindriyaṃ3 passanto bhāveti,
satindriyaṃ passanto bhāveti, samādhindriyaṃ passanto bhāveti, paññindriyaṃ passanto
bhāveti, anaññātaññāssāmītindriyaṃ passanto bhāveti, aññindriyaṃ passanto bhāveti,
aññātāvindriyaṃ passanto bhāveti.
Kāmadhātu passanto bhāveti, rūpadhātu passanto bhāveti, arūpadhātu passanto bhāveti,
kāmabhavo passanto bhāveti, rūpabhavo passanto bhāveti, arūpabhavo passanto bhāveti,
saññābhavo passanto bhāveti, asaññābhavo passanto bhāveti, nevasaññānāsaññābhavo
passanto bhāveti, ekavokārabhavo passanto bhāveti, catuvokārabhavo passanto bhāveti,
pañcavokārabhavo passanto bhāveti.
Paṭhamaṃ4 jhānaṃ passanto bhāveti, dutiyaṃ jhānaṃ passanto bhāveki. Tatiyaṃjhānaṃ
passanto bhāveti, catutthaṃ jhānaṃ passanto bhāveti, mettā cetovimutta passanto bhāveti,
karuṇācetovimutti passanto bhāveti, muditā cetovimutti passanto bhāveti,
upekkhocetovimutti passanto bhāveti, ākāsānañcāyatanasamāpatti passanto bhāveti,
viññānañcāyatanasamāpatti passanto bhāveti, ākiñcaññāyatanasamāpatti passanto bhāveti,
nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti passanto bhāveti.
1. Nahārū-machasaṃ 2. Aṭaṭhimiñjaṃ passanto-syā, [PTS.]
Vīriyindriyaṃ-machasaṃ. 4. Paṭhamajjhānaṃ-syā.
[BJT Page 62: [\x 62/] 18]

Avijjā passanto bhāveti, saṅkhārā passanto bhāveti, viññāṇaṃ passanto bhāveti, nāmarūpaṃ
passanto bhāveti, saḷāyatanaṃ passanto bhāveti, phasso passanto bhāveti, vedanā passanto
bhāveti, taṇhā passanto bhāveti, upādānaṃ passanto bhāveti, bhavo passanto bhāveti, jāti
passanto bhāveti, jarāmaraṇaṃ passanto bhāveti.
Dukkhaṃ passanto bhāveti, dukkhasamudayo passanto bhāveti, dukkhanirodho passanto
bhāveti, dukkhanirodhagiminī paṭipadā passanto bhāveti.
Rūpaṃ passanto bhāveti, rūpasamudayo passanto bhāveti, rupanirodho passanto bhāveti,
rūpanirodhogāminī paṭipadā passanto bhāveti.
Vedanā passanto bhāveti, vedanā samudayo passaneto bhāveti, vedanānirodho passaneto
bhāveti, vedanānirodhagāmīni paṭipadā passaneto bhāveti. Saññā passanto bhāveti,
saññāsamudayo passanto bhāveti, saññānirodho passanto bhāveti, saññānirodhagāmīni
paṭipadā passanto bhāveti, saṅkhārā passanto bhāveti, saṅkhārāsamudayo passanto bhāveti,
saṅkhāranirodho passanto bhāveti, saṅkhāranirodhagāmīni paṭipadā passanto bhāveti.
Viññāṇaṃ passanto bhāveti, viññāṇasamudayo passanto bhāveti, viññāṇanirodho passanetā
bhāveti, viññāṇanirodhagāmīni paṭipadā passanto bhāveti.
Cakkhuṃ1 passanto bhāveti, cakkhusamudayophassanto bhāveti, cakkhunirodho passanto
bhāveti, cakkhunirodagāmīni paṭipadā passanto bhāveti, jarāmaraṇaṃ passanto bhāveti,
jarāmaraṇasamudayo passanto bhāveti, jarāmaraṇanirodho passanto bhāveti,
jarāmaraṇanirodhagāmīni paṭipadā passanto bhāveti.
Dukkhassa pariññaṭṭho passanto bhāveti, dukkhasamudayassa pahānaṭṭho passanto
bhāveti, dukkhanirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto bhāveti, dukkhanirodagāmīniyā
paṭapadāya bhāvanaṭṭho passanto bhāveti.

Rūpassa pariññaṭṭho passanto bhāveti, rupasamudayassa pahānaṭṭho passanto bhāveti,
rūpanirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto bhāveti, rūpanirodhagāmīniyā paṭipadāya
bhāvanaṭṭho passanto bhāveti.

Vedanāya pariññaṭṭho passanto bhāveti, vedanāsamudayassa pahānaṭṭho passanto bhāveti,
vedanānirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto bhāveti, vedanānirodhagāmīniyā paṭipadāya
bhāvanaṭṭho passanto bhāveti, saññāya pariññaṭṭhopassanto bhāveti, saññāyasamudayassa
pahānaṭṭho passanto bhāveti, saññānirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto bhāveti,
saññānirodhagimīniyā paṭipadāya bhāvanaṭṭho phassanto bhāveti, saṅkhārānaṃ
pariññaṭṭho passanto bhāveti, saṅkhārasamudayassa pahānaṭṭho passanto bhāveti,
saṅkhāranirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto bhāveti, saṅkhāranirodhagāmīniyā
paṭipadāya bhāvanaṭṭho passanto bhāveti. Viññāṇassa pariññaṭṭho passanto bhāveti,
viññaṇasamudayassa pahānaṭṭho passanto bhāveti, viññāṇassanirodhassa sacchikiriyaṭṭho
passanto bhāveti, viññāṇassanirodhagāmīniyā paṭipadāya bhāvanaṭṭho passanto bhāveti,
cakkhussa pariññaṭṭho passanto bhāveti, cakkhusamudayassa pahānaṭṭho passanto bhāveti,
cakkhunirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto bhāveti, cakkhunirodhagāmīniyā paṭapadāya
bhāvanaṭṭho passanto bhāveti, jarāmaraṇassa pariññaṭṭho passanto bhāveti,
jarāmaraṇasamudayassa pahānaṭṭho passanto bhāveti, jarāmaraṇanirodhassa
sacchikiriyaṭṭho passanto bhāveti, jarāmaraṇanirodhagāmīniyā paṭipadāya bhāvanaṭṭho
passanto bhāveti.

Dukkhassa pariññāpaṭivedaṭṭho passanto bhāveti, dukkhasamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, dukkhanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho
passanto bhāveti, dukkhanirodhagāmīniyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto
bhāveti.

Rūpassa pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, rūpasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho
passanto bhāveti, rupanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti,
rupanirodhagāmīniyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti.

Vedanāya pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, vedanāyasamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, vedanāyanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho
passanto bhāveti, vedanānirodhagāmīniyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto
bhāveti. Saññāya pariññāpaṭivedaṭṭho passanto bhāveti, saññāsamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, saññāyanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho
passanto bhāveti, saññāyanirodhagāmīniyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto
bhāveti, saṅkhārānaṃ pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, saṅkhārāsamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, saṅkhāranirodhassa sacchikāriyāpaṭivedhaṭṭho
passanto bhāveti, viññāṇassa pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, viññāṇasamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, viññāṇanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho
passanto bhāveti, viññānvirodhagāmīniyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto
bhāveti, cakkhussa pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, cakkhusamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, cakkhunirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho
passanto bhāveti, cakkhunirodhagāmīniyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto
bhāveti, jarāmaraṇassa pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, jarimaraṇasamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto bhāveti, jarāmaraṇanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho
passanto bhāveti, jarāmaraṇanirodhagāmīniyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto
bhāveti.
1. Cakkhu-machasaṃ.

[BJT Page 62-2 [\x 62/] 0]

Dukkhaṃ passaneto bhāveti, dukkhasamudayo passanto bhāveti, dukkhanirodho passanto
bhāveti, dukkhassa samudayanirodho passanto bhāveti, dukkhassa chandarāganirodho
passanto bhāveti, dukkhassa assādo passanto bhāveti, dukkhassa ādīnavo passanto bhāveti,
dukkhassa nissaraṇaṃ passanto bhāveti.

Rupaṃ passanto bhāveti, rupasamudayo passanto bhāveti, rupanirodho passanto bhāveti,
rūpassa samudayanirodho passanto bhāveti, rupassa chandarāganirodho passanto bhāveti,
rūpassa assādo passanto bhāveti, rupassa ādīnavo passanto bhāveti, rūpassa nissaraṇaṃ
passanto bhāveti.

Vedanā passanto bhāveti, vedanāsamudayo passanetā bhāveti, vedanānirodho passanto
bhāveti, vedanā samudayanirodho passanto bhāveti, vedanā chandarāganirodho passanto
bhāveti, vedanā assādo passanto bhāveti, vedanā ādīnavo passanto bhāveti, vedanā
nissaraṇaṃ passanto bhāveti, saññā passanto bhāveti, saññāsamudayo passanto bhāveti,
saññānirodho passanto bhāveti, saññā samudayanirodho passanto bhāveti, saññā
chandanirodho passanto bhāveti, saññā assādo passanto bhāveti, saññā ādīnavo passanto
bhāveti, saññā nissaraṇaṃ passanto bhāveti, saṅkhārā passanto bhāveti, saṅkhārāsamudayo
passanto bhāveti, saṅkhārānirodho passanto bhāveti, saṅkhārassa samudayanirodho passanto
bhāveti, saṅkhārassa chandarāganirodho passanto bhāveti, saṅkhārassa assādo passanto
bhāveti, saṅkhārassa ādīnavo passanto bhāveti, saṅkhārassa nissaraṇaṃ passanto bhāveti,
viññāṇaṃ passanto bhāveti, viññāṇasamudayo passanto bhāveti, viññāṇanirodho passanto
bhāveti, viññāṇa samudayanirodho passanto bhāveti, viññāṇa chandarāganirodho passanto
bhāveti, viññāṇassa assādo passanto bhāveti, viññāṇassa ādīnavo passanto bhāveti,
viññāṇassa nissaraṇaṃ passanto bhāveti, cakkhuṃ passanto bhāveti, cakkhusamudayo
passanto bhāveti, cakkhunirodho passanto bhāveti, cakkhussa samudayanirodho passanto
bhāveti, cakkhussa chandarāganirodho passanto bhāveti, cakkhussa assādo passanto bhāveti,
cakkhussa ādīnavo passanto bhāveti, cakkhussa nissaraṇaṃ passanto bhāveti,
Jarāmaraṇaṃ passanto bhāveti, jarāmaraṇasamudayo passanto bhāveti, jarāmaraṇanirodho
passanto bhāveti, jarāmaraṇassa samudayanirodho passanto bhāveti, jarāmaraṇassa
chandarāganirodho passanto bhāveti, jarāmaraṇassa assādo passanto bhāveti, jarāmaraṇassa
ādīnavo passanto bhāveti, jarāmaraṇassa nissaraṇaṃ passanto bhāveti.
Dukkhaṃ passanto bhāveti, dukkhasamudayo passanto bhāveti, dukkhanirodho passanto
bhāveti, dukkhanirodhagāmini paṭipadā passanto bhāveti, dukkhassa assādo passanto
bhāveti, dukkhassa ādīnavo passanto bhāveti, dukkhassa ādīnavo passanto bhāveti,
dukkhassa nissaraṇaṃ passanto bhāveti.
Rūpaṃ passanto bhāveti, rūpasamudayo passanto bhāveti, rūpanirodho passanto bhāveti,
rupanirodhagāmini paṭipadā passanto bhāveti, rūpassa assādo passanto bhāveti, rūpassa
ādīnavo passanto bhāveti, rūpassa nissaraṇaṃ passanto bhāveti.
Vedanā passanto bhāveti, vedanāsamudayo passanto bhāveti, vedanānirodho passanto
bhāveti, vedanānirodhagāmīni paṭipadā passanto bhāveti, vedanā assādo passanto bhāveti,
vedanā ādīnavo passanto bhāveti, vedanā nissaraṇaṃ passanto bhāveti, saññā passanto
bhāveti, saññāsamudayo passanto bhāveti, saññānirodho passanto bhāveti,
saññānirodhagāmīni paṭipadā passanto bhāveti, saññā assādo passanto bhāveti, saññā
ādīnavo passanto bhāveti, saññā nissaraṇaṃ passanto bhāveti, saṅkhārā passanto bhāveti,
saṅkhārāsamudayo passanto bhāveti, saṅkhārānirodho passanto bhāveti,
saṅkhāranirodhagāmini paṭipadā passanto bhāveti, saṅkhārassa assādo passanto bhāveti,
saṅkhārassa ādīnavo passanto bhāveti, saṅkhārassa nissaraṇaṃ passanto bhāveti, viññāṇaṃ
passanto bhāveti, viññāṇasamudayo passanetā bhāveti, viññāṇanirodho passanto bhāveti,
viññāṇanirodhagāmīni paṭipadā passanto bhāveti, viññāṇassa assādo phassanto bhāveti,
viññāṇassa ādīnavo passanto bhāveti, viññāṇassa nissaraṇaṃ passanto bhāveti,
jarāmaraṇaṃ passanto bhāveti, jarāmaraṇasamudayo passanto bhāveti, jarāmaraṇanirodho
passanto bhāveti, jarāmaraṇanirodhagāmīni paṭipadā passanetā bhāveti, jarāmaraṇassa
assādo passanto bhāveti, jarāmaraṇassa ādīnavo passanto bhāveti, jarāmaraṇassa
nissaraṇaṃ passanto bhāveti.

Aniccākanupassanā passanto bhāveti, dukkhānupassanā passanto bhāveti, anattānupassanā
passanto bhāveti, nibbidānupassanā passanto bhāveti, virāgānupassanā passanetā bhāveti,
nirodhānupassanā passanto bhāveti, paṭinissaggānupassanā passanetā bhāveti.

Rupe aniccānupassanā passanto bhāveti, rūpe dukkhānupassanā passanto bhāveti, rūpe
anattānupassanā passanto bhāveti, rūpe nibbidānupassanā1 passanto bhāveti, rūpe
virāgānupassanā passanto bhāveti, rūpe
Nirodhānupassanā passanto bhāveti, rūpe paṭinissaggānupassanā passanto bhāveti.

1. Nibbānupassanā-[PTS]

[BJT Page 62-2 [\x 62/] 2]

Vedanāya aniccānupassanā passanto bhāveti, vedanā dukkhānupassanā passanto bhāveti,
vedanāya anattānupassanā passanto bhāveti, vedanāya nibbidānupassanā
Passanto bhāveti, vedanā virāgānupassanā passanto bhāveti, vedanā nirodhānupassanā
passanto bhāveti, vedanā paṭinissaggānupassanā passanto bhāveti, saññāya aniccānupassanā
passanto bhāveti, saññāya dukkhānupassanā passanto bhāveti, saññāya anattānupassanā
passanto bhāveti, saññāya nibbidānupassanā passanto bhāveti, saññāya virāgānupassanā
passanto bhāveti, saññāya nirodhānupassanā passanto bhāveti, saññāya
paṭinissaggānupassanā passanto bhāveti, saṅkhāresu aniccānupassanā passanto bhāveti,
saṅkhāresu dukkhānupassanā passanto bhāveti, saṅkhāresu anattānupassanā passanto
bhāveti, saṅkhāresu nibbidānupassanā passanto bhāveti, saṅkhāresu virāgānupassanā
passanto bhāveti, saṅkhāresu nirodhānupassanā passanto bhāveti, saṅkhāresu
paṭinissaggānupassanā passanto bhāveti, viññāṇe aniccānupassanā passanto bhāveti,
viññāṇe dukkhānupassanā passanto bhāveti, viññāṇe anattānupassanā passanto bhāveti,
viññāṇe nibbidānupassanā passanto bhāveti, viññāṇe virāgānupassanā passanto bhāveti,
viññāṇe nirodhānupassanā passanto bhāveti, viññāṇe paṭinissaggānupassanā passanto
bhāveti, cakkhusmiṃ aniccānupassanā passanto bhāveti,
Cakkhusmiṃ dukkhānupassanā passanto bhāveti, cakkhusmiṃ anattānupassanā passanto
bhāveti, cakkhusmiṃ nibbidānupassanā passanto bhāveti, cakkhusmiṃ virāgānupassanā
Passanto bhāveti, cakkhusmiṃ nirodhinupassanā passanto bhāveti, cakkhusmiṃ
paṭinissaggānupassanā passanto bhāveti, jarāmaraṇe aniccānupassanā passanto bhāveti,
jarāmaraṇe dukkhānupassanā passanto bhāveti, jarāmaraṇe anattānupassanā passanto
bhāveti, jarāmaraṇe nibbidānupassanā passanto bhāveti, jarāmaraṇe virāgānupassanā
passanto bhāveti, jarāmaraṇe nirodhānupassanā passanto bhāveti, jarāmaraṇe
paṭinissaggānupassanā passaneto bhāveti,

Uppādo passanto bhāveti, pavattaṃ1 passanto bhāveti, nimittaṃ passanto bhāveti, āyuhanā
passanto bhāveti, paṭisandhi passanto bhāveti, gati passanto bhāveti, nibbatti passanto
bhāveti, upapatti passanto bhāveti, jāti passanto bhāveti, jarā passanto bhāveti, vyādhi
passanto bhāveti, maraṇaṃ passanto bhāveti, soko passanto bhāveti, paridevo passanto
bhāveti, upāyāso passanto bhāveti.

Anuppādo passanto bhāveti, appavattaṃ passanto bhāveti, animittaṃ
Passanto bhāveti, anāyūhanā passanto bhāveti, appaṭisandhi passanto bhāveti, agati
passanto bhāveti, anibbatti passanto bhāveti, anupapatti passanto bhāveti, ajāti passanto
bhāveti, ajarā passanto bhāveti, avyādhi passanto bhāveti, amaraṇaṃ passanto bhāveti, asoko
passanto bhāveti, aparidevo passanto bhāveti, anupāyāso passanto bhāveti.

Uppādo passanto bhāveti, anuppādo passanto bhāveti, pavattaṃ passanto bhāveti,
appavattaṃ passanto bhāveti, nimittaṃ passanto bhāveti, animittaṃ passanto bhāveti,
āyūhanā passanto bhāveti, anāyūhanā passanto bhāveti, paṭisandhi passanto bhāveti,
appaṭisandhi passanto bhāveti, gati passanto bhāveti, agati passanto bhāveti, nibbatti
passanto bhāveti, anibbatti passanto bhāveti, upapatti passanto bhāveti, anūpapatti passanto
bhāveti, jāti passanto bhāveti, ajāti passanto bhāveti, jarā passanto bhāveti, ajarā passanto
bhāveti, vyādhi passanto bhāveti, avyādhi passanto bhāveti, maraṇaṃ passanto bhāveti,
amaraṇaṃ passanto bhāveti, soko passanto bhāveti, asoko passanto bhaveti, paridevo
passanto bhāveti, aparidevo passanto bhāveti, upāyāso passanto bhāveti, anūpāyāso passanto
bhāveti.

Uppādo dukkhanti passanto bhāveti, pavattaṃ dukkhanti passanto bhāveti, nimittaṃ
passanto bhāveti, āyūhanā2 dukkhanti passanto bhāveti, paṭisandhi dukkhanti passanto
bhāveti, gati dukkhanti passanto bhāveti, nibbatti dukkhanti passanto bhāveti, upapatti
dukkhanti passanto bhāveti, jāti dukkhanti passanto bhāveti, jarā dukkhanti passanto
bhāveti, vyādhi dukkhanti passanto bhāveti, maraṇaṃ dukkhanti passanto bhāveti, soko
dukkhanti passanto bhāveti, paridevo dukkhanti passanto bhāveti, upāyāso dukkhanti
passanto bhāveti.

Anuppādo sukhanti passanto bhāveti, appavatti sukhanti passanto bhāveti, animittaṃ
sukhanti passano bhāveti, anāyūhanā sukhanti passanto bhāveti, appaṭisandhi sukhanti
passanto bhāveti, agati sukhanti passanti bhāveti, anibbatti sukhanti passanto bhāveti,
anupapatti sukhanti passanto bhāveti, ajāti sukhanti passanto bhāveti, ajarā sukhanti
passanto bhāveti, avyādhi sukhanti passanto bhāveti, amaraṇaṃ sukhanti passanto bhāveti,
asoko sukhanti passanto bhāveti, aparidevo sukhanti passanto bhāveti, anūpāyāso sukhanti
passanto bhāveti.

1. Pavatti-syā. 2. Āyuhanā-syā.


[BJT Page 62-2 [\x 62/] 4]

Uppādo dukkhaṃ, anuppādo sukhanti passanto bhāveti, pavattaṃ dukkhaṃ, appattaṃ
sukhanti passanto bhāveti, nimittaṃ dukkhaṃ, animittaṃ sukhanti passanto bhāveti, āyūhanā
dukkhaṃ, anāyūhanā1 sukhanti passanto bhāveti, paṭisandhi dukkhaṃ, appaṭisandhi
passanto bhāveti, gati dukkhaṃ, agati sukhanti passanto bhāveti, nibbatti dukkhaṃ, anibbanti
sukhanti passanto bhāveti, upapatti dukkhaṃ, anupapatti sukhanti passanto bhāveti, jāti
dukkhaṃ, ajāti sukhanti passanto bhāveti, jarā dukkhaṃ, ajarā sukhanti passanto bhāveti,
vyādhi dukkhaṃ, avyādhi sukhanti passanto bhāveti, maraṇaṃ dukkhaṃ, amaraṇaṃ2
sukhanti passanto bhāveti, soko dukkhaṃ, asoko sukhanti passanto bhāveti, paridevo
dukkhaṃ, aparidevo sukhanti passanto bhāveti, upāyāso dukkhaṃ, anupāyāso sukhanti
passanto bhāveti.

Uppādo bhayanti passanto bhāveti, pavattaṃ bhayanti passanto bhāveti, nimittaṃ bhayanti
passanto bhāveti, āyūhanā bhayanti passanto bhāveti, paṭisandhi bhayanti passanto bhāveti,
gati bhayanti passanto bhāveti, nibbatti bhayanti passanto bhāveti, upapatti bhayanti
passanto bhāveti, jāti bhayanti passanto bhāveti, jarā bhayanti passanto bhāveti, vyādhi
bhayanti passanto bhāveti, maraṇaṃ bhayanti passanto bhāveti, soko bhayanti passanto
bhāveti, paridevo bhayanti passanto bhāveti, upāyāso bhayanti passanto bhāveti.
Anuppādo khemanti passanto bhāveti, appavattaṃ khemanti passanto bhāveti, animittaṃ
khemanti passanto bhāveti, anāyūhanā khemanti passanto bhāveti, appaṭisandhi khemanti
passanto bhāveti, agati khemanti passanto bhāveti, anibbatti khemanti passanto bhāveti,
anuppatti khemanti passanto bhāveti, ajāti khemanti passanto bhāveti, ajarā khemanti
passanto bhāveti, avyādhi khemanti passanto bhāveti, amaraṇaṃ khemanti passanto bhāveti,
asoko khemanti passanto bhāveti, aparidevo khemanti passanto bhāveti, anupāyāso
khemanti passanto bhāveti.

Uppādo bhayaṃ, anuppādo khemanti passanto bhāveti, pavattaṃ bhayaṃ, appavattaṃ
khemanti passanto bhāveti, nimittaṃ bhayaṃ, animittaṃ khemanti passanto bhāveti, āyuhanā
bhayaṃ, anāyūhanā1, khemanti passanto bhāveti, paṭisandhi bhayaṃ, appaṭisandhi khemanti
passanto bhāveti, gati bhayaṃ, agati khemanti passanto bhāveti, nibbatti bhayaṃ, anibbatti
khemanti passanto bhāveti, upapatti bhayaṃ, anūpapatti khemanti passanto bhāveti, jāti
bhayaṃ, ajāti khemanti passanto bhāveti, jarā bhayaṃ, ajarā khemanti passanto bhāveti,
vyādhi bhayaṃ, avyādhi khemanti passanto bhāveti, maraṇaṃ bhayaṃ, amaraṇaṃ2 khemanti
passano bhāveti, soko bhayaṃ, asoko khemanti passanto bhāveti, paridevo bhayaṃ,
aparidevo khemanti passanto bhāveti, upāyāso bhayaṃ, anūpāyāso khemanti passanto
bhāveti.

1. Āyuhanā-anāyuhanā-syā.
2. Amataṃ-machasaṃ syā, [PTS.]

[BJT Page 62-2 [\x 62/] 6]
Uppādo sāmīsanti passanto bhāveti, pavattaṃ sāmīsanti passanto bhāveti, nimittaṃ
sāmīsanti passanto bhāveti āyūhanā1 sāmīsanti passanto bhāveti, paṭisandhi sāmīsanti
passanto bhāveti, gati sāmisanti passanto bhāveti, nibbatti sāmisanti passanto bhāveti,
upapatti sāmīsanti passanto bhāveti, jāti sāmisanti passanto bhāveti, jarā sāmisanti passanto
bhāveti, vyādhi sāmisanti passanto bhāveti, maraṇaṃ sāmisanti passanto bhāveti, soko
sāmīsanti passanto bhāveti, paridevo sāmisanti passanto bhāveti, paridevo sāmīsanti
passanato bhāveti, upāyāso sāmīsanti passanato bhāveti.

Anuppādo nirāmisanti passanto bhāveti, appavattaṃ nirāmisanti passanto bhāveti, animittaṃ
nirāmisanti passanto bhāveti, anāyūhanā nirāmisanti passanto bhāveti, appaṭisandhi
nirāmisanti passanto bhāveti, agati nirāmisanti passanto bhāveti, anibbatti nirāmisanti
passanto bhāveti, anupapatti nirāmisanti passanto bhāveti, ajāti nirāmisanti passanto bhāveti,
ajarā nirāmisanti passanto bhāveti, avyādhi nirāmisanti passanto bhāveti, amaraṇaṃ
nirāmisanti passanto bhāveti, asoko nirāmisanti passanto bhāveti, aparidevo nirāmisanti
passanto bhāveti, anupāyāso nirāmisanti passanto bhāveti.

Uppādo sāmisaṃ, anuppādo nirāmisanti passanto bhāveti, pavattaṃ sāmisaṃ, appavattaṃ
nirāmisanti passanto bhāveti, nimittaṃ sāmisaṃ, animittaṃ nirāmisanti passanto bhāveti,
āyuhanā sāmisaṃ, anāyuhanā nirāmisanti passanto bhāveti, paṭisandhi sāmisaṃ,
appaṭisandhi nirāmisanti passanto bhāveti, gati sāmisaṃ, agati nirāmisanti passanto bhāveti,
nibbatti sāmisaṃ, anibbatti nirāmisanti passanto bhāveti, upapatti sāmisaṃ, anūpapatti
nirāmisanti passanto bhāveti, jāti sāmisaṃ, ajāti nirāmisanti passanto bhāveti, jarā sāmisaṃ,
ajarā nirāmisanti passanto bhāveti, vyādhi sāmisaṃ, avyādhi nirāmisanti passanto bhāveti,
maraṇaṃ sāmisaṃ, amaraṇaṃ2 nirāmisanti passanto bhāveti, soko sāmisaṃ, asoko
nirāmisanti passanto bhāveti, paridevo sāmisaṃ, aparidevo nirāmisanti passanto bhāveti,
upāyāso sāmisaṃ, anupāyāso nirāmisanti passanto bhāveti.

Uppādo saṅkhārāti passanto bhāveti, pavattaṃ saṅkhārāti passanto bhāveti, nimittaṃ
saṅkhārāti passanto bhāveti, āyūhanā saṅkhārāti passanto bhāveti, paṭisandhi saṅkhārāti
passanto bhāveti, gati saṅkhārāti passanto bhāveti, nibbatti saṅkhārāti passanto bhāveti,
upapatti saṅkhārāti passanto bhāveti, jāti saṅkhāra passanto bhāveti, jarā saṅkhārāti passanto
bhāveti, vyādhi saṅkhārāti passanto bhāveti, maraṇaṃ saṅkhārāti passanto bhāveti, soko
saṅkhārāti passanto bhāveti, paridevo saṅkhārāti passanto bhāveti, upāyāso saṅkhārāti
passanto bhāveti.

Anuppādo nibbānanti passanto bhāveti, appavattaṃ nibbānanti passanto bhāveti, animittaṃ
nibbānanti passanto bhāveti, anāyūhanā nibbānanti passanto bhāveti, appaṭisandhi
nibbānanti passanto bhāveti, agati nibbānanti passanto bhāveti, anibbatti nibbānanti passanto
bhāveti, anupapatti nibbānanti passanto bhāveti, ajāti nibbānanti passanto bhāveti, ajarā
nibbānanti passanto bhāveti, avyādhi nibbānanti passanto bhāveti, amaraṇaṃ nibbānanti
passanto bhāveti, asoko nibbānanti passanto bhāveti, aparidevo nibbānanti passanto bhāveti,
anupāyāso nibbānanti passanto bhāveti,

1. Āyuhanā-syā 2. Amataṃ-machasaṃ, syā, [PTS.]

[BJT Page 62-2 [\x 62/] 8]

Uppādo saṅkhārā, anuppādo nibbānanti passanto bhāveti, pavattaṃ saṅkhārā, appavattaṃ
nibbānanti passanto bhāveti, nimittaṃ saṅkārā, animittaṃ nibbānanti passanto bhāveti,
āyuhanā saṅkhārā, anāyuhanā nibbānanti passanto bhāveti, paṭisandhi saṅkhārā,
appaṭisandhi nibbānanti passanto bhāveti, gati saṅkhārā, agati nibbānanti passanto bhāveti,
nibbatti saṅkhārā, anibbatti nibbānanti passanto bhāveti, upapatti saṅkhārā, anupapatti
nibbānanti passanto bhāveti, jāti saṅkhārā, ajāti nibbānanti passanto bhāveti, jarā saṅkhārā,
ajarā nibbānanti passanto bhāveti, vyādhi saṅkhārā. Avyādhi nibbānanti passanto bhāveti,
maraṇaṃ saṅkhārā, amaraṇaṃ nibbānanti passanto bhāveti, soko saṅkhārā. Asoko nibbānanti
passanto bhāveti, paridevo saṅkhārā, aparidevo nibbānanti passanto bhāveti, upāyāso
saṅkhārā, anupāyāso nibbānanti passanto bhāveti.

Paṭhamakabhāṇavāraṃ.

Pariggahaṭṭho passanto bhāveti, parivāraṭṭho passanto bhāveti, paripūraṭṭho1 passanto
bhāveti, ekaggahaṭṭho passanto bhāveti, avikkhepaṭṭho passanto bhāveti, paggahaṭṭho
passanto bhāveti, avisāraṭṭho passanto bhāveti, anāvilaṭṭho passanato bhāveti, aniñjanaṭṭho
passante bhāveti, ekattupaṭṭhānavasena2 cittassa ṭhītaṭṭho passanto bhāveti,
ārammaṇaṭṭho passanto bhāveti, gocaraṭṭho passanto bhāveti, pahānaṭṭho passanto
bhāveti, pariccāgaṭṭho passanto bhāveti, vuṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, nivattanaṭṭho
passanto bhāveti, santaṭṭho passanto bhāveti, paṇītaṭṭho passanto bhāveti, vimuttaṭṭho
passanto bhāveti, anāsavaṭṭho passanto bhāveti, taraṇaṭṭho passanto bhāveti, animittaṭṭho
passanto bhāveti, appaṇihitaṭṭho passanto bhāveti, suññataṭṭho passanto bhāveti,
ekarasaṭṭho passanto bhāveti, anativattanaṭṭho passanto bhāveti, yuganandhaṭṭho3
passanto bhāveti, niyyānaṭṭho passanto bhāveti, hetuṭṭho passanto bhāveti, dassanaṭṭho
passanto bhāveti, ādhipateyyaṭṭho passanto bhāveti.

Samathassa avikkhepaṭṭho passanto bhāveti, vipassanāya anupassanaṭṭho passanto bhāveti,
samathavipassanānaṃ ekarasaṭṭho passanto bhāveti, yuganandhassa4 anativattanaṭṭho
passanto bhāveti.

Sikkhāya samādānaṭṭho passanto bhāveti, ārammaṇassa gocaraṭṭho passanto bhāveti,
linassa cittassa paggahaṭṭho passanto bhāveti, uddhatassa cittassa niggahaṭṭho5 passanto
bhāveti, ubhovisuddhānaṃ ajjhupekkhanaṭṭho passanto bhāveti, bhāvanā
visesādhigamaṭṭho6 passanto bhāveti, uttari paṭivedhaṭṭho passanto bhāveti,
saccābhisamayaṭṭho passanto bhāveti, nirodhe patiṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti,

1. Paripuriṭṭho-sa, 2. Ekatta paṭṭhānavasena-. [PTS 3.] Yuganadaṭṭho-machasaṃ, 4.
Yuganadadhassa-machasaṃ 5. Viniggahaṭṭho-[PTS 6.] Visesādhimaṭṭho-machasaṃ, syā,

[BJT Page 62-3 [\x 62/] 0]

Saddhindriyassa adhimokkhaṭṭho passanto bhāveti, viriyindriyassa paggahaṭṭho passanto
bhāveti, satindriyassa upaṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, samādhindriyassa avikkhepaṭṭho
passanto bhāveti, paññindriyassa dassanaṭṭho passanto bhāveti.

Saddhābalassa assaddhiye akampiyaṭṭho passanto bhāveti, viriyabalassa kosajje
akampiyaṭṭho passanto bhāveti, satibalassa pamāde akampiyaṭṭho passanto bhāveti,
samādhibalassa uddhacce akampiyaṭṭho passanto bhāveti, paññābalassa avijjāya
akampiyaṭṭho passanto bhāveti.

Satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, dhammavicayasambojjhaṅgassa
pavicayaṭṭho passanto bhāveti, viriyasambojjhaṅgassa paggahaṭṭho passanto bhāveti,
pitīsambojjhaṅgassa upasamaṭṭho passanto bhāveti, samādhisambojjhaṅgasa avikkhepaṭṭho
passanto bhāveti, upekkhāsambojjhaṅgassa paṭasaṅkhānaṭṭho passanto bhāveti.

Sammādiṭṭhiyā dassanaṭṭho passanto bhāveti, sammāsaṅkappassa abhiniropanaṭṭho
passanto bhāveti, sammāvācāya pariggahaṭṭho passanto bhāveti, sammākammantassa
samūṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, sammāājīvassa vodānaṭṭho passanto bhāveti,
sammāvāyāmassa paggahaṭṭho passanto bhāveti, sammāsatiyā upaṭṭhānaṭṭho passanto
bhāveti, sammāsamādhissa avikkhepaṭṭho passanto bhāveti.

Indriyānaṃ ādhipateyyaṭṭho1 passanto bhāveti, balānaṃ akampiyaṭṭho passanto bhāveti,
bojjhaṅgānaṃ niyyānaṭṭho passanto bhāveti, maggassa hetuṭṭho passanto bhāveti,
satipaṭṭhānaṃ upaṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, sammappadhānānaṃ padahanaṭṭho2
passanto bhāveti, iddhipādānaṃ ijjhanaṭṭho passanto bhāveti, saccā-tathaṭṭho passanto
bhāveti, payogānaṃ3 paṭippassaddhaṭṭho passanto bhāveti, phalānaṃ sacchikiriyaṭṭho
passanto bhāveti.

Vitakkassa abhiniropanaṭṭho passanto bhāveti, vicārassa upavicāraeṭṭho passanto bhāveti,
pītiyā pharaṇaṭṭho passanto bhāveti, sukhassa abhisandanaṭṭho passanto bhāveti, cittassa
ekaggahaṭṭho passanto bhāveti.

Āvajjanaṭṭho passanto bhāveti, vijānanaṭṭho4 passanto bhāveti, pajānanaṭṭho passanto
bhāveti, sañjānanaṭṭho passanto bhāveti, (ekārammaṇaṭṭho passanto bhāveti, ) ekodaṭṭho5
passanto bhāveti, abhiññāyañataṭṭho passanto bhāveti, paraññāya tīraṇaṭṭho passanto
bhāveti, pahānassa pariccāgaṭṭho passanto bhāveti, bhāvanāya ekarasaṭṭho passanto
bhāveti, sacchikiriyāya phassanaṭṭho passanto bhāveti, khandhānaṃ khandhaṭṭho passanto
bhāveti, dhātunaṃ dhātuṭṭho6 passanto bhāveti, āyatānānaṃ āyatanaṭṭho passanto bhāveti,
saṅkhatānaṃ saṅkhataṭṭho passanto bhāveti, asaṅkhatassa asaṅkhataṭṭho passanto bhāveti.

1. Adhipateyyaṭṭho-[PTS, 2.] Padhānaṭṭho-pu
3. Maggānaṃ-machasaṃ, yoganaṃ-syā, 4. Vijānaṭṭho-syā.
5. Ekarasaṭṭho-machasaṃ, ekārammaṇaṭṭho-saṃ, 6. Dhātaṭṭho-syā.

[BJT Page 62-3 [\x 62/] 2]

Cittaṭṭho passanto bhāveti, cittānantariyaṭṭho1 passanto bhāveti, cittassa vuṭṭhānaṭṭho
passanto bhāveti, cittassa vivaṭṭanaṭṭho passanto bhāveti, cittassa hetuṭṭho2 passanto
bhāveti, cittassa paccayaṭṭho passanto bhāveti, cittassa vatthuṭṭho passanto bhāveti, cittassa
bhummaṭṭho. 3 Passanto bhāveti, cittassa ārammaṇaṭṭho passanto bhāveti, cittassa
gocaraṭṭho passanto bhāveti, cittassa cariyaṭṭho passanto bhāveti, cittassa gataṭṭho passanto
bhāveti, cittassa abhinīhāraṭṭho passanetā bhāveti, cittassa niyyānaṭṭho passanto bhāveti,
cittassa nissaraṇaṭṭho passanto bhāveti.

Ekatte āvajjanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte vijānanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte
pajānanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte sañjānaṭṭho passanto bhāveti, ekatte ekodaṭṭho
passanto bhāveti, ekatte upanibandhanaṭṭho4 passanto bhāveti, ekatte pakkhandanaṭṭho5
passanto bhāveti, ekatte pasīdanaṭṭho passanto bhāveti, ekatate santiṭṭhanaṭṭho passanto
bhāveti, ekatte vimuccanaṭṭho6 passanto bhāveti, ekatte 'etaṃ santa'nti passanaṭṭho
passanto bhāveti, ekatte yānīkataṭṭho passanto bhāveti, ekatte vatthukataṭṭho passanto
bhāveti, ekatte anuṭṭhitaṭṭho passanto bhāveti, ekatte paricitaṭṭho passanto bhāveti, ekatte
susamāraddhaṭṭho passanto bhāveti, ekatte pariggahaṭṭho passanto bhāveti, ekatte
parivāraṭṭho passanto bhāveti, ekatte paripūraṭṭho passanto bhāveti, ekatte samodhānaṭṭho
passanto bhāveti, ekatte adhiṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, ekatte āsevanaṭṭho passanto
bhāveti, ekatte bhāvanaṭṭho passanato bhāveti, ekatte bahulīkammaṭṭho passanto bhāveti,
ekatte susamuggataṭṭho passanto
Ekatte suvimuttaṭṭho passanto bhāveti, ekatte bujjhanaṭṭho pasasanaṭṭho bhāveti, ekatte
anubujjhanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte paṭibujjhanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte
sambujjhanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte bodhanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte
anubodhanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte paṭibodhanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte
sambodhanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte bodhapakkhiyaṭṭho: 7 passanto bhāveti, ekatte
anubodhapakkhiyaṭṭho passanto bhāveti, ekatte paṭibodhapakkhiyaṭṭho passanto bhāveti,
ekate sambodhapakkhiyaṭṭho passanto bhāveti, ekatte jotanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte
ujjotanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte anujotanaṭṭho passanto bhāveti, ekatte paṭijānanaṭṭho
passanto bhāveti, ekatte sañjotanaṭṭho passanto bhāveti.

1. Cittānantaritaṭṭho-[PTS. : 2.] Hetaṭṭho-syā.
3. Bhumaṭṭho-machasaṃ. 4. Upanibandhaṭṭho-syā 5. Pakkhandhaṭṭho-sa 6.
Muccanaṭṭho-sa, 7. Bodhipakkhiyaṭṭho-machasaṃ, syā [PTS]
[BJT Page 62-3 [\x 62/] 4]

Pakāsanaṭṭho1 passanto bhāveti, virovanaṭṭho passanto bhāveti, kilesānaṃ santāpanaṭṭho
passanto bhāveti, amalaṭṭho passanto bhāveti, vimalaṭṭho passanto bhāveti, nimmalaṭṭho
passanto bhāveti, samaṭṭho passanetā bhāveti, samayaṭṭho passanto bhāveti, vivekaṭṭho
passanto bhāveti, vivekacariyaṭṭho passanto bhāveti, virāgaṭṭho passanto bhāveti,
virāgacariyaṭṭho passanto bhāveti, nirodhaṭṭho passanto bhāveti, nirodhacariyaṭṭho
passanto bhāveti, vossaggaṭṭho2 passanto bhāveti, vosasaggacariyaṭṭho passanto bhāveti,
vimuttaṭṭho passanto bhāveti, vimuttacariyaṭṭho passanto bhāveti.

Chandaṭṭho passanto bhāveti, chandassa mūlaṭṭho passanto bhāveti, chandassa pādaṭṭho
passanto bhāveti, chandassa padhānaṭṭho passanto bhāveti, chandassa ijjhanaṭṭho passanto
bhāveti, chandassa adhimokkhaṭṭho passanto bhāveti, chandassa paggahaṭṭho passanto
bhāveti, chandassa upaṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, chandassa avikkhepaṭṭho passanto
bhāveti, chandassa dassanaṭṭho passanto bhāveti.

Viriyaṭṭho3 passanto bhāveti, viriyassa4 mūlaṭṭho passanto bhāveti, viriyassa pādaṭṭho
passanto bhāveti, viriyassa padhānaṭṭho passanto bhāveti, viriyassa ijjhanaṭṭho passanto
bhāveti, viriyassa adhimokkhaṭṭho passanto bhāveti, viriyassa paggahaṭṭho passanto
bhāveti, viriyassa upaṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, viriyassa avikkhepaṭṭho passanto
bhāveti, viriyassa dassanaṭṭho passanto bhāveti.

Cittaṭṭho passanto bhāveti, cittassa mulaṭṭho passanto bhāveti, cittassa pādaṭṭho passanto
bhāveti, cittassa padhānaṭṭho passanto bhāveti, cittassa ijjhanaṭṭho passanto bhāveti, cittassa
adhimokkhaṭṭho passanto bhāveti, cittassa paggahaṭṭho passanto bhāveti, cittassa
upaṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, cittassa avikkhepaṭṭho passanto bhāveti, cittassa
dassanaṭṭho passanto bhāveti.

Vīmaṃsaṭṭho passanto bhāveti, vimaṃsāya mūlaṭṭho passanto bhāveti, vīmaṃsāya
pādaṭṭho passanto bhāveti, vīmaṃsāya padhānaṭṭho passanto bhāveti, vimaṃsāya
ijjhanaṭṭho passanto bhāveti, vīmaṃsāya adhimokkhaṭṭho passanto bhāveti, vīmaṃsāya
paggahaṭṭho passanto bhāveti, vīmaṃsāya upaṭṭhānaṭṭho passanto bhāveti, vimaṃsāya
avikkhepaṭṭho passanto bhāveti, vīmaṃsāya dassanaṭṭho passanto bhāveti.

*Dukkhassa piḷanaṭṭho passanto bhāveti, dukkhassa saṅkhataṭṭho passanto bhāveti,
dukkhassa santāpaṭṭho passanto bhāveti, dukkhassa vipariṇāmaṭṭho passanto bhāveti.

Samudayassa āyūhanaṭṭho5, passanto bhāveti, samudayassa nidānaṭṭho passanto bhāveti,
samudayassa saññogaṭṭho passanto bhāveti. Samudayassa paḷibodhaṭṭho6 passanto
bhāveti.

1. Patāpanaṭṭho-machasaṃ, syā, [PTS. 2.] Vosaggaṭṭho-machasaṃ,
3. Vīriyaṭṭho-machasaṃ, 4. Vīriyassa-machasaṃ,
5. Ayūhanaṭṭho-syā, 6. Palibodhanaṭṭho-[PTS,]
*Dukkhaṭṭhoti ādīni mūlapadāni maramma chaṭṭhasaṅgītipotthakādīsu adhikāni.

[BJT Page 62-3 [\x 62/] 6]

Nirodhassa nissaraṇaṭṭho passanto bhāveti, nirodhassa vivekaṭṭho passanto bhāveti,
nirodhassa asaṅkhataṭṭho passanto bhāveti, nirodhassa amataṭṭho passanto bhāveti.

Maggassa niyyānaṭṭho passanto bhāveti, maggassa hekuṭṭho1 passanto bhāveti, maggassa
ādhipateyyaṭṭho passanto bhāveti.

Tathaṭṭho passanto bhāveti, anattaṭṭho passanto bhāveti, saccaṭṭho passanto bhāveti,
parivedhaṭṭho passanto bhāveti, abhijānanaṭṭho passanto bhāveti, parijānaṭṭho passanto
bhāveti, dhammaṭṭho passanto bhāveti, dhātuṭṭho2 passanto bhāveti, ñātaṭṭho passanto
bhāveti, sacchikiriyaṭṭho passanto bhāveti, phassanaṭṭho passanto bhāveti, abhisamayaṭṭho
passanto bhāveti.

Nekkhammaṃ passanto bhāveti, avyāpādo passanto bhāveti, ālokasaññā passanto bhāveti,
avikkhepo, passanto bhāveti, dhammavavatthānaṃ passanto bhāveti, ñāṇaṃ passanto
bhāveti, pāmojjaṃ. 3 Passanto bhāveti.

Paṭhamaṃ jhānaṃ4 passanto bhāveti, dutiyaṃ jhānaṃ passanto bhāveti, tatiyaṃ jhānaṃ
passanto bhāveti, catutthaṃ jhānaṃ passanto bhāveti, ātāsānañcāyatanasamāpatti passanto
bhāveti, viññāṇañcāyatanasamāpatti passanto bhāveti, ākiñcaññāyatanasamāpatti passanto
bhāveti, nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti passanto bhāveti.

Aniccānupassanā pasasanto bhāveti, dukkhānupassanā passanto pāveti, anattānupassanā
passanto bhāveti, nibbidānupassanā passanto bhāveti, virāgānupassanā passanto bhāveti,
nirodhānupassanā passanto bhāveti, paṭinissaggānupassanā passanto bhāveti,
khayānupassanā passanto bhāveti, vayānupassanā passanto bhāveti, vipariṇāmānupassanā
passanto bhāveti, animittānupassanā passanto bhāveti, appaṇihitānupassanā passanto
bhāveti, suññatānupassanā passanto bhāveti, adhipaññādhammavipassanā passanto bhāveti,
yathābhūtañiṇadassanaṃ passanto bhāveti, ādīnavānupassanā passanto bhāveti,
paṭisaṅkhānupassanā passanto bhāveti, vivaṭṭānupassanā passanto bhāveti.

Sotāpattimaggo passanto bhāveti, sotāpattiphalasamāpatti passanto bhāveti,
sakadāgāmimaggo passanto bhāveti, sakadāgimiphalasamāpatti passanto bhāveti,
anāgāmimaggo passanto bhāveti, anāgāmiphalasamāpatti passanto bhāveti, arahattamaggo
passanto bhāveti, arahattaphalasampatti passanto bhāveti.

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ passanto bhāveti, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ5
passanto bhāveti, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ passanto bhāveti, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ passanto bhāveti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ passanto bhāveti.

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ passanto bhāveti, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ passanto bhāveti, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ passanto bhāveti, uddhacce
akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ passanto bhāveti, avijjāya akampiyaṭṭhena paññābalaṃ
passanto bhāveti.

1. Hetaṭṭho-syā. 2. Dhātaṭṭho-syā, 3. Pāmujjaṃ-syā,
4. Paṭhamajjhanaṃ (ādi)syā, [PTS, .] Vīriyindriyaṃ-machasaṃ
[BJT Page 62-3 [\x 62/] 8]

Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgo passanto bhāveti, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo passanto bhāveti, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo passanto
bhāveti, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgo passanto bhāveti, upasamaṭṭhena
passaddhisambojjhaṅgo passanto bhāveti, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo passanto
bhāveti, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo passanto bhāveti.

Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi passanto bhāveti, abhiniropanaṭeṭhana sammāsaṅkappo
passanto bhāveti, pariggahaṭṭhena sammāvācā passanto bhāveti, samuṭṭhānaṭṭhena
sammākammanto passanto bhāveti, vodānaṭṭhena sammāājīvo passanto bhāveti,
paggahaṭṭhena sammāvāyāmā passanto bhāveti, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati passanto
bhāveti, avikkhepaṭṭhena sammasamādhi passanto bhāveti.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā passanto bhāveti, akampiyaṭṭhena balā passanto bhāveti,
niyyānaṭṭena bojjhaṅgā passanto bhāveti, hetuṭṭhena maggo passanto bhāveti,
upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā passanto bhāveti, pahadanaṭṭhena sammappadhānā
passanto bhāveti, ijjhanaṭṭhena iddhipādā passanto bhāveti, tathaṭṭhena saccā passanto
bhāveti.

Avikkhepaṭṭhena samatho passanto bhāveti, anupassanaṭṭhena vipassanā passanto bhāveti,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā passanto bhāveti, anativattanaṭṭhena yuganandhaṃ1
passanto bhāveti.

Saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi passanto bhāveti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi passanto
bhāveti, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi passanto bhāveti, muttaṭṭhena vimokkho passanto
bhāveti, paṭivedhaṭṭhena vijjā passanto bhāveti, pariccāgaṭṭhena vimutti passanto bhāveti,
samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ passanto bhāveti, paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ
passanto bhāveti.

Chando mulaṭṭhena passanto bhāveti, manasikāro samūṭṭhānaṭṭhena passanto bhāveti,
phasso samodhānaṭṭhena passanto bhāveti, vedanā samosaraṇaṭṭhena passanto bhāveti,
samādhi pamukhaṭṭhena passanto bhāveti, sati ādhipateyaṭṭhena passanto bhāveti, paññā
taduttaraṭṭhena2 passanto bhāveti, vimutti sāraṭṭhena passanto bhāveti, amatagodhaṃ
nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena passanto bhāveti.

1. Yuganaddhaṃ-machasaṃ. 2. Tatuttaraṭṭhena-machasaṃ.
[BJT Page 62-2 [\x 62/] 5]

Ye ye dhammā bhāvitā honti, te dhammā ekarasā honti. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ,
pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: "ime dhammā bhāvetabbā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā
paññā sutamaye ñāṇa"nti.

Bhāvetabbaniddeso

Catuttho bhāṇavāro.

1. Pajahato-machasaṃ. Syā. 2. Viriyaṃ-machasaṃ.

[BJT Page 64-1 [\x 64/] 8]

[Begining of Page 64 missing]

[BJT Page 64-1 [\x 64/] 8]

[Missing one page]
Cakkhuṃ passanto sacchikaroti, cakkhusamudayo passanto sacchikaroti, cakkhunirodho
passanto sacchikaroti, cakkhunirodhagāminīyā paṭipadā passanto sacchikaroti, jarāmaraṇaṃ
passanto sacchikaroti, jarāmaraṇasamudayo passanto sacchakaroti, jarāmaraṇanirodho
passanto sacchikaroti, jāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā passanto sacchikaroti.

Dukkhassa pariññaṭṭho passanto sacchikaroti, dukkhasamudayassa pahānaṭṭho passanto
sacchikaroti, dukkhanirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto sacchikaroti,
jarāmaraṇanirodhagāmānī paṭipadā passanto sacchikaroti,

Rūpassa pariññaṭṭho passanto sacchikaroti, rūpasamudayassa pahānaṭṭho passanto
sacchikaroti, rūpanirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto sacchikaroti, rūpanirodhagāmāniyā
paṭipadāya bhāvanaṭṭho passanto sacchikaroti.

Vedanāya pariññaṭṭho passanto sacchikaroti, vedanāsamudayassa pahānaṭṭho passanto
sacchitaroti, vedanānirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto sacchikaroti,
vedanānirodhagāminīyā paṭipadāya bhāvanaṭṭho passanto sacchikaroti, saññāya
pariññaṭṭho passanto sacchikaroti, saññāsamudayassa pahānaṭṭho passanto sacchikareti,
saññānirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto sacchikaroti, saññānirodhagāminīyā paṭipadāya
bhāvanaṭṭho passanto sacchikaroti, saṅkhārānaṃ pariññaṭṭho passanto sacchikaroti,
saṅkhārasamudayassa pahānaṭṭho passanto sacchikaroti, saṅkhāranirodhassa
sacchikiriyaṭṭho passanto sacchikaroti, saṅkhāranirodhagāminīyā paṭipadāya bhāvanaṭṭho
passanto sacchikaroti, viññāṇassa pariññaṭṭho passanto sacchikaroti, viññāṇasamudayassa
pahānaṭṭho passanto sacchikaroti, viññāṇanirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto
sacchikaroti, viññāṇanirodhagāminīyā paṭipadāya passanto sacchikaroti, cakkhussa
pariññaṭṭho passanto sacchikaroti, cakkhussasamudayassa pahānaṭṭho passanto
sacchikaroti, cakkhussanirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto sacchikaroti,
cakkhussanirodhagāminīyā paṭipadāya bhāvanaṭṭho passanto sacchikaroti, jarāmaraṇassa
pariññaṭṭho passanto sacchikaroti, jarāmaraṇasamudayassa pahānaṭṭho passanto
sacchikaroti, jarāmaraṇanirodhassa sacchikiriyaṭṭho passanto sacchikaroti,
jarāmaraṇanirodhagāminīyā paṭipadāya bhāvanaṭṭho passanto sacchikaroti.

Dukkhassa pariññāpaṭivedhaṭṭho passaventā sacchikaroti, dukkhasamudayassa
pahānapaṭipavedhaṭṭho passanto sacchikaroti, dukkhanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho
passanetā sacchikaroti, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhadhaṭṭho
passanto sacchikaroti.

Rūpassa pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, rūpasamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, rūpanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho
passanto sacchikaroti, rūpanirodhagāmāniyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto
sacchikaroti.

Vedanāya pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, vedanāsamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, vedanānirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho
passanto sacchikaroti, vedanānirodhagāminiyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanetā
sacchikaroti, saññāya pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, saññāsamudayassa
pahānapaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, saññānirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭhā
passanto sacchikaroti, saññānirodhagāminiyā paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto
sacchikaroti, saṅkhārānaṃ pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti,
saṅkhārasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, saṅkhāranirodhassa
sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya
passanto sacchikaroti, viññāṇassa pariññāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti,
viññāṇasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, viññāṇanirodhassa
sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, viññāṇanirodhagāminiyā paṭipadāya
bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, jarāmaraṇassa pariññāpaṭivedhaṭṭho
passanto sacchikaroti, jarāmaraṇasamudayassa pahānapaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti,
jarāmaraṇanirodhassa sacchikiriyāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti,
jarāmaraṇanirodhassa paṭipadāya bhāvanāpaṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti.

1. Cakkhu-machasaṃ.

[BJT Page 64-2 [\x 64/] 0]

Dukkhaṃ passanto sacchikaroti, dukkhasamudayo passanto sacchikaroti, dukkhanirodho
passanto sacchikaroti, dukkhassa samudayanirodho passanto sacchikaroti, dukkhassa
chandarāganirodho passanto sacchikaroti, dukkhassa assādo passanto sacchikaroti,
dukkhassa ādīnavo passanto sacchikaroti, dukkhassa nissaraṇaṃ passanto sacchikaroti.

Rūpaṃ passanto sacchikaroti, rūpasamudayo passanto sacchikaroti, rūpanirodho passanto
sacchikaroti, rūpassa samudayanirodho passanto sacchikaroti, rūpassa chandarāganirodho
passanto sacchikaroti, rūpassa assādo passanto sacchikaroti, rūpassa ādīnavo passanto
sacchikaroti, rūpassa nissaraṇaṃ passanto sacchikaroti.

Vedanā passanto sacchikaroti, vedanāsamudayo passanto sacchikaroti, vedanānirodho
passanto sacchikaroti, vedanā samudayanirodho passanto sacchikaroti, vedanā
chandarāganirodho passanto sacchikaroti, vedanā assādopassanto sacchikaroti, vedanā
ādīnavo passanto sacchikaroti, vedanā nissaraṇaṃ passanto sacchikaroti, saññā passanto
sacchikaroti, saññāsamudayo passanto sacchikaroti, saññākanirodho passanto sacchikaroti,
saññā samudayanirodho passanto sacchikaroti, saññā chandarāganirodho passanto
sacchikaroti, saññā assādo passanto sacchikaroti, saññā ādīnavo passanto sacchikaroti, saññā
nissaraṇaṃ passanto sacchikaroti, saṅkhārā passanto sacchikaroti, saṅkhārasamudayo
passanto sacchikaroti, saṅkhāranirodho pasasanto sacchikaroti, saṅkhāra samudayanirodho
passanto sacchikaroti, saṅkhārā chandarāganirodho passanto sacchikaroti, saṅkharā assādo
passanto sacchikaroti, saṅkhārā ādīnavo passanto sacchikaroti, saṅkhārā nissaraṇaṃ passanto
sacchikaroti, viññāṇaṃ passanto sacchikaroti, viññāṇasamudayo passanto sacchikaroti,
viññāṇanirodho passanto sacchikaroti, viññāṇa samudayanirodho passanto sacchikaroti,
viññāṇa chandarāganirodho passanto sacchikaroti, viññāṇa assādo passanto sacchikaroti,
viññāṇa assādo passanto sacchikaroti, viññāṇa ādīnavo passanto sacchikaroti, viññāṇa
nissaraṇaṃ passanto sacchikaroti, cakkhuṃ passanto sacchikaroti, cakkhuṃ samudayo
passanto sacchikaroti, cakkhuṃnirodho nirodho passanto sacchikaroti, cakkhuṃ
samudayanirodho passanto sacichikaroti, cakkhuṃ chandarāganirodho passanto sacchikaroti,
cakkhuṃ assādo passanto sacchikaroti, cakkhuṃ ādīnavo passanto sacchikaroti, cakkhuṃ
nissaraṇaṃ passanto sacchikaroti, jarāmaraṇaṃ passanto sacchikaroti, jarāmaraṇasamudayo
passanto sacchikaroti, jarāmaraṇanirodho passanto sacchikaroti, jarāmaraṇassa
samudayanirodho passanto sacchikaroti, jarāmaraṇassa chandarāganirodho passanto
sacchikaroti, jarāmaraṇassa assādo passanto sacchikaroti, jarāmaraṇassa ādīnavo passanto
sacchikaroti, jarāmaraṇassa nissaraṇaṃ passanto sacchikaroti.
Aniccānupassanā passanto sacchikaroti, dukkhānupassanā passanto sacchikaroti,
anattānupassanā passanto sacchikaroti, nibbidānupassanā passanto sacchikaroti,
virāgānupassanā passanto sacchikaroti, nirodhānupassanā passanto sacchikaroti,
paṭinissaggānupassanā passanto sacchikaroti.

Rūpe aniccānupassanā passanto sacchikaroti, rūpe dukkhānupassanā passanto sacchikaroti,
rūpe anattānupassanā passanto sacchikaroti, rūpe nibbidānupassanā1 passanto sacchikaroti,
rūpe virāgānupassanā passanto sacchikaroti, rūpe nirodhānupassanā passanto sacchikaroti,
rūpe paṭinissaggānupassanā passanto sacchikaroti.

1. Nibbānupassanā-[PTS.]

[BJT Page 64-2 [\x 64/] 2]

Vedanāya aviccānupassanā passanto sacchikaroti, vedanāya dukkhānupassanā passanto
sacchikaroti, vedanāya anattānupassanā passanto sacchikaroti, vedanāya nibbidānupassanā
passanto sacchikaroti, vedanāya virāgānupassanā passanto sacchikaroti, vedanāya
nirodhānupassanā passanto sacchikaroti, vedanāya paṭinissaggānupassanā passanto
sacchikaroti, saññāya aniccānupassanā passanto sacchikaroti, saññāya dukkhānupassanā
passanto sacchikaroti, saññāya anattānupassanā passanto sacchikaroti, saññāya
nibbidānupassanā passanto sacchikaroti, saññāya virāgānupassanā passanto sacchikaroti,
saññāya nirodhānupassanā passanto sacchikaroti, saññāya paṭinissaggānupassanā passanto
sacchikaroti, saṅkhāresu aniccānupassanā passanto sacchikaroti, saṅkhāresu
dukkhānapassanā passanto sacchikaroti, saṅkhāresu anattānupassanā passanto sacchikaroti,
saṅkhāresu nibbidānupassanā passanto sacchikaroti, saṅkhāresu virāgānupassanā passanto
sacchikaroti, saṅkhāresu nirodhānupassanā passanto sacchikaroti, saṅkhāresu
paṭinissaggānupassanā passanto sacchikaroti, viññāṇe aniccānupassanā passanto
sacchikaroti, viññāṇe dukkhānupassanā passanto sacchikaroti, viññāṇe avattānupassanā
passanto sacchikaroti, viññāṇe nibbidānupassanā passanto sacchikaroti, viññāṇe
virāgānupasnā passanto sacchikaroti, viññāṇe nirodhānupassanā passanto sacchikaroti,
viññāṇe paṭinissaggānupassanā passanto sacchikaroti, cakkhusmiṃ aviccānupassanā
passanto sacchikaroti, cakkhusmiṃ dukkhānupassanā passanto sacchikaroti, cakkhusmiṃ
anattānupassanā passanto sacchikaroti, cakkhusmiṃ nibbidānupassanā passanto sacchikaroti,
cakkhusmiṃ virāgānupassanā passanto sacchikaroti, cakkhusmiṃ nirodhānupassanā passanto
sacchikaroti, cakkhusmiṃ paṭinissaggānupassanā sacchikaroti, jarāmaraṇe aniccānupassanā
passanto sacchikaroti, jarāmaraṇe dukkhānupassanā passanto sacchikaroti, jarāmaraṇe
anattānupassanā passanto sacchikaroti, jarāmaraṇe nibbidānupassanā passanto sacchikaroti,
jarāmaraṇe virāgānupassanā passanto sacchikaroti, jarāmaraṇe nirodhānupassanā passanto
sacchikaroti, jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā passanto sacchikaroti.

Uppādo passanto sacchikaroti, pavattaṃ1 passanto sacchikaroti, nimittaṃ passanetā
sacchikaroti, āyuhanā2 passanto sacchikaroti, paṭisandhi passanto sacchikaroti, gati passanto
sacchikaroti, nibbatti passanto sacchikaroti, upapatti passanto sacchikaroti, jāti passanto
sacchikaroti, jarā passanto sacchikaroti, vyādhi passanto sacchikaroti, maraṇaṃ passanto
sacchikaroti, soko passanto sacchikaroti, paridevo passanto sacchikaroti, upāyāso passanto
sacchikaroti.

Anuppādo passanto sacchikaroti, appavattaṃ passanto sacchikaroti, animittaṃ passanto
sacchikaroti, anāyuhanā passanto sacchikaroti, appaṭisandhi passanto sacchikaroti, agati
passanto sacchikaroti, anibbatti passanto sacchikaroti, anupapatti passanto sacchikaroti, ajāti
passanto sacchikaroti, ajarā passanto sacchikaroti, avyādhi passanto sacchikaroti, amaraṇaṃ
passanto sacchikaroti, aseko passanto sacchikaroti, aparidevo passanto sacchikaroti,
anupāyāso passanto sacchikarotati.
Uppādo passanto sacchikaroti, anuppādo passanto sacchikaroti, pavattaṃ passanto
sacchikaroti, appavattaṃ passanto sacchikaroti, nimittaṃ passanto sacchikaroti, animittaṃ
passanto sacchikaroti, āyuhanā passanto sacchikaroti, anāyuhanā passanto sacchikaroti,
paṭisandhi passanto sacchikaroti, appaṭisandhi passanto sacchikaroti, gati passanto
sacchikaroti, agati passanto sacchikaroti, nibbatti passanto sacchikaroti, anibbatti passanto
sacchikaroti, upapatti passanto sacchikaroti, anupapatti passanto sacchikaroti, jāti passanto
sacchikaroti, ajāti passanto sacchikaroti, jarā passanto sacchikaroti, ajarā passanto
sacchikaroti, , vyādhi passanto sacchikaroti, avyādhi passanto sacchikaroti, maraṇaṃ
pasasanto sacchikaroti, amaraṇaṃ passanto sacchikaroti, soko passanto sacchikaroti, asoko
passanto sacchikaroti, paridevo passanto sacchikaroti, aparidevo passanto sacchikaroti,
upāyāso passanto sacchikaroti, anupāyāso passanto sacchikaroti.

Uppādā dukkhanti passanto sacchikaroti, pavattaṃ dukkhanti passanto sacchikaroti, nimittaṃ
dukkhanti passanto sacchikaroti, āyuhanā2 dukkhanti passanto sacchikaroti, paṭisandhi
dukkhanti passanto sacchikaroti, gati dukkhanti passanto sacchikaroti, nibbatti dukkhanti
passanto sacchikaroti, upapatti dukkhanti passanetā sacchikaroti, jāti dukkhanti passanto
sacchikaroti, jarā dukkhanti passanto sacchikaroti, vyādhi dukkhanti passanto sacchikaroti,
maraṇaṃ dukkhanti passanto sacchikaroti, seko dukkhanti passanto sacchikaroti, paridevo
dukkhanti passanto sacchikaroti, upāyāso dukkhanti passanto sacchikaroti.

Anuppādo sukhanti passanto sacchikaroti, appavatti sukhanti passanto sacchikaroti,
animittaṃ sukhanti passanto sacchikaroti, anāyuhanā sukhanti passanto sacchikaroti,
appaṭisandhi sukhanti passanto sacchikaroti, agati sukhanti passanto sacchikaroti, anibbatti
sukhanti passanto sacchikaroti, anupapatti sukhanti passanto sacchikaroti, ajāti sukhanti
passanto sacchikaroti, ajarā sukhanti passanto sacchikaroti, avyādhi sukhanti passanto
sacchikaroti, amaraṇaṃ sukhanti passanto sacchikaroti, asoko sukhanti passanto sacchikaroti,
aparidevo sukhanti passanto sacchikaroti, anupāyāso sukhanti passanto sacchikaroti.

1. Pavatti-syā. 2. Āyuhanā-syā.
[BJT Page 64-2 [\x 64/] 4]

Uppādo dukkhaṃ, anuppādo sukhanti passanto sacchikaroti, pavattaṃ dukkhaṃ, appavattaṃ
sukhanti passanto sacchikaroti, nimittaṃ dukkhaṃ, animittaṃ sukhanti passanto sacchikaroti,
āyuhani dukkhaṃ, anāyuhanā1 sukhanti passanto sacchikaroti, paṭisandhi dukkhaṃ,
appaṭisandhi sukhanti passanto sacchikaroti, gati dukkhaṃ, agati sukhanti passanto
sacchikaroti, nibbatti dukkhaṃ, anibbatti sukhanti passanto sacchikaroti, upapatti dukkhaṃ,
anupapatti sukhanti passanto sacchikaroti, jāti dukkhaṃ, ajāti sukhanti passanto sacchikaroti,
jarā dukkhaṃ, ajarā sukhanti passanto sacchikaroti, vyādhi dukkhaṃ, avyādhi sukhanti
passanto sacchikaroti, maraṇaṃ dukkhaṃ, amaraṇaṃ2 sukhanti passanto sacchikaroti, soko
dukkhaṃ, asoko sukhanti passanto sacchikaroti, paridevo dukkhaṃ, aparidevo sukhanti
passanto sacchikaroti, upāyāso dukkhaṃ, anupāyāso sukhanti passanto sacchikaroti.

Uppādo bhayanti passanto sacchikaroti, pavattaṃ bhayanti passanto sacchikaroti, nimittaṃ
bhayanti passanto sacchikaroti, āyuhanā bhayanti passanto sacchikaroti, paṭisandhi bhayanti
passanto sacchikaroti, gati bhayanti passanto sacchikaroti, nibbatti bhayanti passanto
sacchikaroti, upapatti bhayanti passanto sacchikaroti, jāti bhayanti passanto sacchikaroti, jarā
bhayanti passanto sacchikaroti, vyādhi bhayanti passanto sacchikaroti, maraṇaṃ bhayanti
passanto sacchikaroti, soko bhayanti passanto sacchikaroti, paridevo bhayanti passanto
sacchikaroti, upāyāso bhayanti passanto sacchikaroti.

Anuppādo khemanti passanto sacchikaroti, appavattaṃ khemanti passanto sacchikaroti,
animittaṃ khemanti passanto sacchikaroti, anāyuhanā khemanti passanto sacchikaroti,
appaṭisandhi khemanti passanto sacchikaroti, agati khemanti passanto sacchikaroti, anibbatti
khemanti passanto sacchikaroti, anuppatti khemanti passanto sacchikaroti, ajāti khemanti
passanto sacchikaroti, ajarā khemanti passanto sacchikaroti, avyādhi khemanti passanto
sacchikaroti, amaraṇaṃ2 khemanti passanto sacchikaroti, asoko khemanti passanto
sacchikaroti, aparidevo khemanati passanto sacchikaroti, anupāyāso khemanti passanto
sacchikaroti.

Uppādo bhayaṃ, anuppādo khemanti passanto sacchikaroti, pavattaṃ bhayaṃ, appavattaṃ
khemanti passanto sacchikaroti, nimittaṃ bhayaṃ, animittaṃ khemanti passanto sacchikaroti,
āyuhanābayaṃ, avāyuhanā1, khemanti passanto sacchikaroti, paṭisandhi bhayaṃ,
appaṭisandhi khemanti passanto sacchikaroti, gati bhayaṃ, agati khemanti passanto
sacchikaroti, nibbatti bhayaṃ, anibbatti khemanti passanto sacchikaroti, upapatti bhayaṃ,
anupapatti khemanti passanto sacchikaroti, jāti bhayaṃ, ajāti khemanti passanto sacchikaroti,
jarā bhayaṃ, ajarā khemanti passanto sacchikaroti, vyādhi bhayaṃ, avyādhi khemanti
passanto sacchikaroti, maraṇaṃ bhayaṃ, amaraṇaṃ, 2 khemanti passanto sacchikaroti, soko
bhayaṃ, asoko khemanti passanto sacchikaroti, paridevo bhayaṃ, aparidevo khemanti
passanto sacchikaroti, upāyāso bhayaṃ, anupāyāso khemanti passanto sacchikaroti.

1. Āyuhanā-anāyuhanā syā.
2. Amataṃ-machasaṃ syā, [PTS.]

[BJT Page 64-2 [\x 64/] 6]

Uppādo sāmisanti passanto sacchikaroti, pavattaṃ sāmisanti passanto sacchikaroti, nimittaṃ
sāmisanti passanto sacchikaroti, āyuhanā1, sāmisanti passanto sacchikaroti, paṭisandhi
sāmisanti passanto sacchikaroti, gati sāmisanti passanto sacchikaroti, nibbatti sāmisanti
passanto sacchikaroti, upapatti sāmisanti passanto sacchikaroti, jāti sāmisanti passanto
sacchikaroti, jarā sāmisanti passanto sacchikaroti, vyādhi sāmisanti passanto sacchikaroti,
maraṇaṃ sāmisanti passanto sacchikaroti, soko sāmisanti passanto sacchikaroti, paridevo
sāmāsanti passanto sacchikaroti, upāyāso sāmisanti passanto sacchikaroti.

Anuppādo nirāmisanti passanto sacchikaroti, appavattaṃ nirāmisanti passanto sacchikaroti,
animittaṃ nirāmisanti passanto sacchikaroti, anāyuhanā nirāmisanti passanto sacchikaroti,
appaṭisandhi nirāmisti passanto sacchikaroti, agati nirāmisanti passanto sacchikaroti,
anibbatti nirāmisanti passanto sacchikaroti, anupapatti nirāmisanti passanto sacchikaroti,
ajāti nirāmisanti passanto sacchikaroti, ajarā nirāmisanti passanto sacchikaroti, avyādhi
nirāmisanti passanto sacchikaroti, amaraṇaṃ2 nirāmisanti passanto sacchikaroti, asoko
nirāmisanti passanto sacchikaroti, aparidevo nirāmisanti passanto sacchikaroti, anupāyāso
nirāmisanti passanto sacchikaroti.

Uppādo sāmisaṃ, anuppādo nirāmisanti passanto sacchikaroti, pavattaṃ sāmisaṃ, appavattaṃ
nirāmisanti passanto sacchikaroti, nimittaṃ sāmisaṃ, animittaṃ nirāmisanti passanto
sacchinaroti, āyuhanā sāmisaṃ, anāyuhanā nirāmisanti passanto sacchikaroti, paṭisandhi
sāmisaṃ, appaṭisandhi nirāmisanti passanto sacchikaroti, gati sāmisaṃ agati nirāmisanti
passanto sacchikaroti, nibbatti sāmisaṃ, anibbatti nirāmisanti passanto sacchikaroti, upapatti
sāmisaṃ, anupapatti nirāmisanti passanto sacchikaroti, jāti sāmisaṃ, ajāti nirāmisanti
passanto sacchikaroti, jarā sāmisaṃ, ajarā nirāmisanti passanto sacchikaroti, vyādhi sāmisaṃ,
avyādhi nirāmisanti passanto sacchikaroti, maraṇaṃ sāmisaṃ, amaraṇaṃ2 nirāmisanti
passanto sacchikaroti, soko sāmisaṃ, asoko nirāmisanti passanto sacchikaroti, paridevo
sāmisaṃ, aparidevo nirāmisanti passanto sacchikaroti, upāyāso sāmisaṃ, anupāyāso
nirāmisanti passanto sacchikaroti.

Uppādo saṅkhārāti passanto sacchikaroti, pavattaṃ saṅkhārāti passanto sacchikaroti, nimittaṃ
saṅkhārāti passanto sacchikaroti, āyuhanā saṅkhārāti passanto sacchikaroti, paṭisandhi
saṅkhārāti passanto sacchikaroti, gati saṅkhārāti passanto sacchikaroti, nibbatti saṅkhārāti
passanto upapatti saṅkhārāti passanto sacchikaroti, jāti saṅkhārāti passanto sacchikaroti, jarā
saṅkhārāti passanto sacchikaroti, vyādhi saṅkhārāti passanetā sacchikaroti, maraṇaṃ
saṅkhārāti passanto sacchikaroti, soko saṅkhārāti, paridevo saṅkhārāti passanto sacchikaroti,
upāyāso saṅkhārāti passanto sacchikaroti.

Avuppādo nibbānanti passanto sacchikaroti, appavattaṃ nibbananti passanto sacchikaroti,
animittaṃ nibbānanti passanto sacchikaroti, anāyuhanā nibbānanti passanto sacchikaroti,
appaṭisandhi nibbānanti passanto sacchikaroti, agati nibbānanti passanto sacchikaroti,
anibbatti nibbānanti passanto sacchikaroti, anupapatti nibbānanti passanto sacchikaroti, ajāti
nibbānanti passanto sacchikaroti, ajarā nibbānanti passanto sacchikaroti, avyādhi nibbānanti
passanto sacchikaroti, amaraṇaṃ nibbānanti passanto sacchikaroti, asoko nibbānanti
passanto sacchikaroti, aparidevo nibbānanti passanto sacchikaroti, anupāyāso nibbānanti
passanto sacchikaroti.

1. Āyuhanā-syā 2. Amataṃ-machasaṃ, syā, [PTS.]

[BJT Page 64-2 [\x 64/] 8]

Uppādo saṅkhārā, anuppādo nibbānanti passanto sacchikaroti, pavattaṃ saṅkhārā,
appavattaṃ nibbānanti passanto sacchikaroti, nimittaṃ saṅkhārā, animittaṃ nibbānanti
passanto sacchikaroti, āyuhani saṅkhārā, anāyuhanā nibbānanti passanto sacchikaroti,
paṭisandhi saṅkhārā, appaṭisandhi nibbānanti passanto sacchikaroti, gati saṅkhārā, agati
nibbānanti passanto sacchikaroti, nibbatti saṅkhārā anibbatti nibbānanti passanto
sacchikaroti, upapatti saṅkhārā, anupapatti nibbānanti passanto sacchikaroti, jāti saṅkhārā,
ajāti nibbānanti passanto sacchikaroti, jarā saṅkhārā, ajarā nibbānanti passanto sacchikaroti,
vyādhi saṅkhārā, avyādhi nibbānanti passanto sacchikaroti, maraṇaṃ saṅkhārā, amaraṇaṃ
nibbānanti passanto sacchikaroti, soko saṅkhārā, asoko nibbānanti passanto sacchikaroti,
paridevo saṅkhārā, aparidevo nibbānanti passanto sacchikaroti, upāyāso saṅkhārā,
anupāyāso nibbānanti passanto sacchikaroti.

Paṭhamakabhāṇavaraṃ.

Pariggahaṭṭho passanto sacchikaroti, parivāraṭṭho passanto sacchikaroti, paripūraṭṭho1
passanto sacchikaroti, ekaggahaṭṭho passanto sacchikaroti, avikkhepaṭṭho passanto
sacchikaroti, paggahaṭṭho passanto sacchikaroti, avisāraṭṭho passanto sacchikaroti,
anāvilaṭṭho passanto sacchikaroti, anijjhajanaṭṭho passanto sacchikaroti,
ekattupaṭṭhānavasena2 cittassa ṭhitaṭṭho passanto sacchikaroti, ārammaṇaṭṭho passanto
sacchikaroti, gocaraṭṭho passanto sacchikaroti, pahānaṭṭho passanto sacchikaroti,
pariccāgaṭṭho passanto sacchikaroti, vuṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, nivattanaṭṭho
passanto sacchikaroti, santanaṭṭho passanto sacchikaroti, paṇitaṭṭho passanto sacchikaroti,
vimuttaṭṭho passanto sacchikaroti, anāsavaṭṭho passanto sacchikaroti, taraṇaṭṭho passanto
sacchikaroti, animittaṭṭho passanto sacchikaroti, appaṇihitaṭṭho passanto sacchikaroti,
suññataṭṭho passanto sacchikaroti, ekarasaṭṭho passanto sacchikaroti, anativattanaṭṭho
passanto sacchikaroti, yuganandhaṭṭho, 3 passanto sacchikaroti, niyyānaṭṭho passanto
sacchikaroti, hetuṭṭho passanto sacchikaroti, dassanaṭṭho passanto sacchikaroti,
ādhipateyyaṭṭho passanto sacchikaroti.

Samathassa avikkhepaṭṭho passanto sacchikaroti, vipassanāya anupassanaṭṭho passanto
sacchikaroti, samathavipassanānaṃ ekarasaṭṭho passanto sacchikaroti, yuganandhassa4
anativattanaṭṭho passanto sacchikaroti.
Sikkhāya samādānaṭṭho passanto sacchikaroti, ārammaṇassa gocaraṭṭho passanto
sacchikaroti, līnassa cittassa paggahaṭṭho passanto sacchikaroti, uddhatassa cittassa
niggahaṭṭho5 passanto sacchikaroti, ubhovisuddhānaṃ ajjhupekkhanaṭṭho passanto
sacchikaroti, bhāvanā visesādhigamaṭṭho6 passanto sacchikaroti, uttari paṭivedhaṭṭho
passanto sacchikaroti, saccābhisamayaṭṭho passanto sacchikaroti, nirodhe patiṭṭhānaṭṭho
passanto sacchikaroti.

1. Paripuriṭṭho-sa, 2. Ekatta paṭṭhānavasena-. [PTS]
3. Yuganaddhaṭṭho-machasaṃ, 4. Yuganaddhassa-machasaṃ 5. Viniggahaṭṭho-[PTS]
6. Cisesādhigamaṭṭho-machasaṃ, syā,

[BJT Page 64-3 [\x 64/] 0]

Saddhindriyassa adhimokkhaṭṭho passanto sacchikareti, viriyindriyassa paggahaṭṭho
passanto sacchikaroti, satindriyassa upaṭṭaneṭṭho passanto sacchikaroti, samādhindrayassa
avikkhepaṭṭho passanto sacchikaroti, paññindriyassa dassanaṭṭho passanto sacchikaroti.

Saddhābalassa assaddhiye akampiyaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyabalassa kosajje
akampiyaṭṭho passanto sacchikaroti, satibalassa pamāde akampiyaṭṭho passanto
sacchikaroti, samādhibalassa uddhacce akampiyaṭṭho passanto sacchikaroti, paññābalassa
avijjāya akampiyaṭṭho passanto sacchikaroti.

Satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, dhammavicayasambojjhaṅgassa
pavicayaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyasambojjhaṅgassa upasamayaṭṭho passanto
sacchikaroti, samādhisambojjhaṅgassa avikkhepaṭṭho passanto sacchikaroti,
upekkhāsambojjhaṅgassa paṭisaṅkhānaṭṭho passanto sacchikaroti.

Samimādiṭṭhiyā dassanaṭṭho passanto sacchikaroti, sammāsaṅkappassa abhiniropanaṭṭho
passanto sacchikaroti, sammāvācāya pariggahaṭṭho passanto sacchikaroti,
sammākammantassa samuṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, sammāājīvassa vodānaṭṭho
passanto sacchikaroti, sammāvāyāmassa paggahaṭṭho passanto sacchikaroti, sammāsatiyā
upaṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, sammāsamādhissa avikkhepaṭṭho passanto
sacchikaroti.

Indriyānaṃ ādhipateyyaṭṭho1 passanto sacchikaroti, balānaṃ akampivaṭṭho passanto
sacchikaroti, bojjhāṅgānaṃ niyyānaṭṭho passanto sacchikaroti, maggassa hetuṭṭho passanto
sacchikaroti, satipaṭṭhānānaṃ upaṭṭhanaṭṭho passanto sacchikaroti, sammappadhānānaṃ
padahanaṭṭho2 passanto sacchikaroti, iddhipādānaṃ ijjhanaṭṭho passanto sacchikaroti,
saccāna-taṭṭho passanto sacchikaroti, payogānaṃ3 paṭippassaddhaṭṭho passanto
sacchikaroti, phalānaṃ sacchikiriyaṭṭho passanto sacchikaroti, sacchikaroti, paṭisandhi
sāmisanti passanto sacchikaroti, gati sāmisanti passanto sacchikaroti, nibbatti sāmisanti
passanto sacchikaroti, upapatti sāmisanti passanto sacchikaroti, jāti sāmisanti passanto
sacchikaroti, jarā sāmisanti passanto sacchikaroti, vyādhi sāmisanti passanto sacchikaroti,
maraṇaṃ sāmisanti passanto sacchikaroti, soko sāmisanti passanto sacchikaroti, paridevo
sāmāsanti passanto sacchikaroti, upāyāso sāmisanti passanto sacchikaroti.

Anuppādo nirāmisanti passanto sacchikaroti, appavattaṃ nirāmisanti passanto sacchikaroti,
animittaṃ nirāmisanti passanto sacchikaroti, anāyuhanā nirāmisanti passanto sacchikaroti,
appaṭisandhi nirāmisti passanto sacchikaroti, agati nirāmisanti passanto sacchikaroti,
anibbatti nirāmisanti passanto sacchikaroti, anupapatti nirāmisanti passanto sacchikaroti,
ajāti nirāmisanti passanto sacchikaroti, ajarā nirāmisanti passanto sacchikaroti, avyādhi
nirāmisanti passanto sacchikaroti, amaraṇaṃ2 nirāmisanti passanto sacchikaroti, asoko
nirāmisanti passanto sacchikaroti, aparidevo nirāmisanti passanto sacchikaroti, anupāyāso
nirāmisanti passanto sacchikaroti.

Uppādo sāmisaṃ, anuppādo nirāmisanti passanto sacchikaroti, pavattaṃ sāmisaṃ, appavattaṃ
nirāmisanti passanto sacchikaroti, nimittaṃ sāmisaṃ, animittaṃ nirāmisanti passanto
sacchinaroti, āyuhanā sāmisaṃ, anāyuhanā nirāmisanti passanto sacchikaroti, paṭisandhi
sāmisaṃ, appaṭisandhi nirāmisanti passanto sacchikaroti, gati sāmisaṃ agati nirāmisanti
passanto sacchikaroti, nibbatti sāmisaṃ, anibbatti nirāmisanti passanto sacchikaroti, upapatti
sāmisaṃ, anupapatti nirāmisanti passanto sacchikaroti, jāti sāmisaṃ, ajāti nirāmisanti
passanto sacchikaroti, jarā sāmisaṃ, ajarā nirāmisanti passanto sacchikaroti, vyādhi sāmisaṃ,
avyādhi nirāmisanti passanto sacchikaroti, maraṇaṃ sāmisaṃ, amaraṇaṃ2 nirāmisanti
passanto sacchikaroti, soko sāmisaṃ, asoko nirāmisanti passanto sacchikaroti, paridevo
sāmisaṃ, aparidevo nirāmisanti passanto sacchikaroti, upāyāso sāmisaṃ, anupāyāso
nirāmisanti passanto sacchikaroti.

Uppādo saṅkhārāti passanto sacchikaroti, pavattaṃ saṅkhārāti passanto sacchikaroti, nimittaṃ
saṅkhārāti passanto sacchikaroti, āyuhanā saṅkhārāti passanto sacchikaroti, paṭisandhi
saṅkhārāti passanto sacchikaroti, gati saṅkhārāti passanto sacchikaroti, nibbatti saṅkhārāti
passanto upapatti saṅkhārāti passanto sacchikaroti, jāti saṅkhārāti passanto sacchikaroti, jarā
saṅkhārāti passanto sacchikaroti, vyādhi saṅkhārāti passanetā sacchikaroti, maraṇaṃ
saṅkhārāti passanto sacchikaroti, soko saṅkhārāti, paridevo saṅkhārāti passanto sacchikaroti,
upāyāso saṅkhārāti passanto sacchikaroti.

Avuppādo nibbānanti passanto sacchikaroti, appavattaṃ nibbananti passanto sacchikaroti,
animittaṃ nibbānanti passanto sacchikaroti, anāyuhanā nibbānanti passanto sacchikaroti,
appaṭisandhi nibbānanti passanto sacchikaroti, agati nibbānanti passanto sacchikaroti,
anibbatti nibbānanti passanto sacchikaroti, anupapatti nibbānanti passanto sacchikaroti, ajāti
nibbānanti passanto sacchikaroti, ajarā nibbānanti passanto sacchikaroti, avyādhi nibbānanti
passanto sacchikaroti, amaraṇaṃ nibbānanti passanto sacchikaroti, asoko nibbānanti
passanto sacchikaroti, aparidevo nibbānanti passanto sacchikaroti, anupāyāso nibbānanti
passanto sacchikaroti.

1. Āyuhanā-syā 2. Amataṃ-machasaṃ, syā, [PTS.]

[BJT Page 64-2 [\x 64/] 8]

Uppādo saṅkhārā, anuppādo nibbānanti passanto sacchikaroti, pavattaṃ saṅkhārā,
appavattaṃ nibbānanti passanto sacchikaroti, nimittaṃ saṅkhārā, animittaṃ nibbānanti
passanto sacchikaroti, āyuhani saṅkhārā, anāyuhanā nibbānanti passanto sacchikaroti,
paṭisandhi saṅkhārā, appaṭisandhi nibbānanti passanto sacchikaroti, gati saṅkhārā, agati
nibbānanti passanto sacchikaroti, nibbatti saṅkhārā anibbatti nibbānanti passanto
sacchikaroti, upapatti saṅkhārā, anupapatti nibbānanti passanto sacchikaroti, jāti saṅkhārā,
ajāti nibbānanti passanto sacchikaroti, jarā saṅkhārā, ajarā nibbānanti passanto sacchikaroti,
vyādhi saṅkhārā, avyādhi nibbānanti passanto sacchikaroti, maraṇaṃ saṅkhārā, amaraṇaṃ
nibbānanti passanto sacchikaroti, soko saṅkhārā, asoko nibbānanti passanto sacchikaroti,
paridevo saṅkhārā, aparidevo nibbānanti passanto sacchikaroti, upāyāso saṅkhārā,
anupāyāso nibbānanti passanto sacchikaroti.

Paṭhamakabhāṇavaraṃ.

Pariggahaṭṭho passanto sacchikaroti, parivāraṭṭho passanto sacchikaroti, paripūraṭṭho1
passanto sacchikaroti, ekaggahaṭṭho passanto sacchikaroti, avikkhepaṭṭho passanto
sacchikaroti, paggahaṭṭho passanto sacchikaroti, avisāraṭṭho passanto sacchikaroti,
anāvilaṭṭho passanto sacchikaroti, anijjhajanaṭṭho passanto sacchikaroti,
ekattupaṭṭhānavasena2 cittassa ṭhitaṭṭho passanto sacchikaroti, ārammaṇaṭṭho passanto
sacchikaroti, gocaraṭṭho passanto sacchikaroti, pahānaṭṭho passanto sacchikaroti,
pariccāgaṭṭho passanto sacchikaroti, vuṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, nivattanaṭṭho
passanto sacchikaroti, santanaṭṭho passanto sacchikaroti, paṇitaṭṭho passanto sacchikaroti,
vimuttaṭṭho passanto sacchikaroti, anāsavaṭṭho passanto sacchikaroti, taraṇaṭṭho passanto
sacchikaroti, animittaṭṭho passanto sacchikaroti, appaṇihitaṭṭho passanto sacchikaroti,
suññataṭṭho passanto sacchikaroti, ekarasaṭṭho passanto sacchikaroti, anativattanaṭṭho
passanto sacchikaroti, yuganandhaṭṭho, 3 passanto sacchikaroti, niyyānaṭṭho passanto
sacchikaroti, hetuṭṭho passanto sacchikaroti, dassanaṭṭho passanto sacchikaroti,
ādhipateyyaṭṭho passanto sacchikaroti.

Samathassa avikkhepaṭṭho passanto sacchikaroti, vipassanāya anupassanaṭṭho passanto
sacchikaroti, samathavipassanānaṃ ekarasaṭṭho passanto sacchikaroti, yuganandhassa4
anativattanaṭṭho passanto sacchikaroti.

Sikkhāya samādānaṭṭho passanto sacchikaroti, ārammaṇassa gocaraṭṭho passanto
sacchikaroti, līnassa cittassa paggahaṭṭho passanto sacchikaroti, uddhatassa cittassa
niggahaṭṭho5 passanto sacchikaroti, ubhovisuddhānaṃ ajjhupekkhanaṭṭho passanto
sacchikaroti, bhāvanā visesādhigamaṭṭho6 passanto sacchikaroti, uttari paṭivedhaṭṭho
passanto sacchikaroti, saccābhisamayaṭṭho passanto sacchikaroti, nirodhe patiṭṭhānaṭṭho
passanto sacchikaroti.

1. Paripuriṭṭho-sa, 2. Ekatta paṭṭhānavasena-. [PTS]
3. Yuganaddhaṭṭho-machasaṃ, 4. Yuganaddhassa-machasaṃ 5. Viniggahaṭṭho-[PTS]
6. Cisesādhigamaṭṭho-machasaṃ, syā,

[BJT Page 64-3 [\x 64/] 0]

Saddhindriyassa adhimokkhaṭṭho passanto sacchikareti, viriyindriyassa paggahaṭṭho
passanto sacchikaroti, satindriyassa upaṭṭaneṭṭho passanto sacchikaroti, samādhindrayassa
avikkhepaṭṭho passanto sacchikaroti, paññindriyassa dassanaṭṭho passanto sacchikaroti.

Saddhābalassa assaddhiye akampiyaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyabalassa kosajje
akampiyaṭṭho passanto sacchikaroti, satibalassa pamāde akampiyaṭṭho passanto
sacchikaroti, samādhibalassa uddhacce akampiyaṭṭho passanto sacchikaroti, paññābalassa
avijjāya akampiyaṭṭho passanto sacchikaroti.

Satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, dhammavicayasambojjhaṅgassa
pavicayaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyasambojjhaṅgassa upasamayaṭṭho passanto
sacchikaroti, samādhisambojjhaṅgassa avikkhepaṭṭho passanto sacchikaroti,
upekkhāsambojjhaṅgassa paṭisaṅkhānaṭṭho passanto sacchikaroti.

Samimādiṭṭhiyā dassanaṭṭho passanto sacchikaroti, sammāsaṅkappassa abhiniropanaṭṭho
passanto sacchikaroti, sammāvācāya pariggahaṭṭho passanto sacchikaroti,
sammākammantassa samuṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, sammāājīvassa vodānaṭṭho
passanto sacchikaroti, sammāvāyāmassa paggahaṭṭho passanto sacchikaroti, sammāsatiyā
upaṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, sammāsamādhissa avikkhepaṭṭho passanto
sacchikaroti.

Indriyānaṃ ādhipateyyaṭṭho1 passanto sacchikaroti, balānaṃ akampivaṭṭho passanto
sacchikaroti, bojjhāṅgānaṃ niyyānaṭṭho passanto sacchikaroti, maggassa hetuṭṭho passanto
sacchikaroti, satipaṭṭhānānaṃ upaṭṭhanaṭṭho passanto sacchikaroti, sammappadhānānaṃ
padahanaṭṭho2 passanto sacchikaroti, iddhipādānaṃ ijjhanaṭṭho passanto sacchikaroti,

Vitakkassa abhiniropanaṭṭho passanto sacchikaroti, vicārassa upavicāraṭṭho passanto
sacchikaroti, pītiyā pharaṇaṭṭho passanto sacchikaroti, sukhassa abhisandanaṭṭho passanto
sacchikaroti, cittassa etaggaṭṭho passanto sacchikaroti.

Āvajjanaṭṭho passanto sacchikaroti, vijānanaṭṭho4 passanto sacchikaroti, pajānanaṭṭho
passanto sacchikaroti, sañjānanaṭṭho passanto sacchikaroti, (ekārammaṇaṭṭho passanto
sacchikaroti, ) ekodaṭṭho5 passanto sacchikaroti, abhiññāyañātaṭṭho passanto sacchikaroti,
pariññāya tīraṇaṭṭho passanto sacchikaroti, pahānassa pariccāgaṭṭho passanto sacchikaroti,
bhāvanāya ekarasaṭṭho passanto sacchikaroti, sacchikiriyāya phassanaṭṭho passanto
sacchikaroti, khandhānaṃ khandhaṭṭho passanto sacchikaroti, dhātunaṃ dhātuṭṭho6
passanto sacchikaroti, āyatānānaṃ āyatanaṭṭho passanto sacchākaroti, saṅkhatānaṃ
saṅkhataṭṭho passanto sacchikaroti, asaṅkhatassa asaṅkhataṭṭho passanto sacchikaroti,

1. Adhipateyyaṭṭho-[PTS, 2.] Padhānaṭṭho-pu.
3. Maggānaṃ-machasaṃ, yoganaṃ-sā, 4. Vijānaṭṭho-syā. 5. Ekarasaṭṭho-machasaṃ,
ekārammaṇaṭṭho-saṃ. 6. Dhātaṭṭho-syā.

[BJT Page 64-3 [\x 64/] 2]

Cittaṭṭho passanto sacchikaroti, cittānantariyaṭṭho1 passanto sacchikaroti, cittassa
vuṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa vivaṭṭanaṭṭho passanto sacchikāroti, cittassa
hetuṭṭho2 passanto sacchikaroti, cittassa paccayaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa
vatthuṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa bhummaṭṭho. 3 Passanto sacchikaroti, cittassa
ārammaṇaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa gocaraṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa
cariyaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa gataṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa
abhinīhāraṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa niyyānaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa
nissaraṇaṭṭho passanto sacchikaroti.

Ekatte āvajjanaṭṭho passaneta sacchikaroti, ekatte vijānanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
pajānanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte sañjānanaṭṭhe passanto sacchikaroti, ekatte
ekodaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte upanibandhanaṭṭho4 passanto sacchikaroti, ekatte
pakkhandanaṭṭho5 passanto sacchikaroti, ekatte pasīdanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
santiṭṭhanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte vimuccanaṭṭho6 passanto sacchikaroti, ekatte
'etaṃ santa'nti passanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte yānīkataṭṭho passanto sacchikaroti,
ekatte vatthukataṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte anuṭṭhitaṭṭho passanto sacchikaroti,
ekatte paricitaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte susamāraddhaṭṭho passanto sacchikaroti,
ekatte pariggahaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte parivāraṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
paripūraṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte samodhānaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
adhiṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte āsevanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
bhāvanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte bahulīkammaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
susamuggataṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte suvimuttaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
bujjhanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte anubujjhanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
paṭibujjhanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte sambujjhanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
bodhanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte anubodhanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
paṭibodhanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte sambodhanaṭṭho passanto sacchikaroti,
ekatte bodhapakkhiyaṭṭho: 7 passanto sacchikaroti, ekatte anubodhapakkhiyaṭṭho passanto
sacchikaroti, ekatte paṭibodhapakkhiyaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
sambodhapakkhiyaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte jotanaṭṭho passanto sacchikaroti,
ekatte ujjotanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte anujotanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte
paṭijānanaṭṭho passanto sacchikaroti, ekatte sañjātanaṭṭho passanto sacchikaroti.

1. Cittānantariṭṭho-[PTS. : 2.] Hetaṭṭho-syā.
3. Bhumaṭṭho-machasaṃ. 4. Upanibandhaṭṭho-syā 5. Pakkhandhanaṭṭho-sa 6.
Muccanaṭṭho-sa, 7. Bodhipakkhayaṭṭho-machasaṃ, syā [PTS]

[BJT Page 64-3 [\x 64/] 4]

Pakāsakaṭṭho1 passanto sacchikaroti, virocanaṭṭho passanto sacchikaroti, kilesānaṃ
santāpanaṭṭho passanto sacchikaroti, amalaṭṭho passanto sacchikaroti, vimalaṭṭho passanto
sacchikaroti, nimalaṭṭho passanto sacchikaroti, samaṭṭho passanto sacchikaroti, samayaṭṭho
passanto sacchikaroti, vivekaṭṭho passanto sacchikaroti, vivekacariyaṭṭho passanto
sacchikaroti, virāgaṭṭho passanto sacchikaroti, virāgacariyaṭṭho passanto sacchikaroti,
nirodhaṭṭho passanto sacchikaroti, nirodhacariyaṭṭho passanto sacchikaroti, vossaggaṭṭho2
passanto sacchikaroti, vossaggacariyaṭṭho passanto sacchikaroti, vimuttaṭṭho passanto
sacchikaroti, vimutticariyaṭṭho passanto sacchikaroti.

Chandaṭṭho passanto sacchikaroti, chandassa mūlaṭṭho passanto sacchikaroti, chandassa
padeṭṭho passanto sacchikaroti, chandassa padhānaṭṭho passanto sacchikaroti, chandassa
ijjhanaṭṭho passanto sacchikaroti, chandassa adhimokkhaṭṭho passanto sacchikaroti,
chandassa adhimokkhaṭṭho passanto sacchikaroti, chandassa paggahaṭṭho passanto
sacchikaroti, chandassa upaṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, chandassa avikkhepaṭṭho
passanto sacchikaroti, chandassa dassanaṭṭho passanto sacchikaroti.
Niriyaṭṭho3 passanto sacchikaroti, viriyassa4 mūlaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyassa
pādaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyassa padhānaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyassa
ijjhanaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyassa adhimokkhaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyassa
paggahaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyassa upaṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyassa
avikkhepaṭṭho passanto sacchikaroti, viriyassa dassanaṭṭho passanto sacchikaroti.

Cittaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa mūlaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa pādaṭṭho
passanto sacchikaroti, cittassa padhānaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa ijjhanaṭṭho
passanto sacchikaroti, cittassa adhimokkhaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa paggahaṭṭho
passanto sacchikaroti, cittassa upaṭṭhānaṭṭho passanto sacchikaroti, cittassa avikkhepaṭṭho
passanto sacchikaroti, cittassa dassanaṭṭho passanto sacchikaroti.

Vimaṃsaṭṭho passanto sacchikaroti, vīmaṃsāya mūlaṭṭho passanto sacchikaroti, vīmaṃsāya
pādaṭṭho passanto sacchikaroti, vīmaṃsāya padhānaṭṭho passanto sacchikaroti, vīmaṃsāya
ijjhanaṭṭho passanto sacchikaroti, vimaṃsāya adhimākkhaṭṭho passanto sacchikaroti,
vimaṃsāya paggahaṭṭho passanto sacchikaroti, vimaṃsāya upaṭṭhānaṭṭho passanto
sacchikaroti, vimaṃsāya avikkhepaṭṭho passanto sacchikaroti, vimaṃsāya dassanaṭṭho
passanto sacchikaroti.

*Dukkhassa piḷanaṭṭho passanto sacchikaroti, dukkhassa saṅkhataṭṭho passanto
sacchikaroti, dukkhassa santāpaṭṭho passanto sacchikaroti, dukkhassa vipariṇāmaṭṭho
passanto sacchikaroti.

Samudayassa āyuhanaṭṭho5, passanto sacchikaroti, samudayassa nidānaṭṭho passanto
sacchikaroti, samudayassa saññogaṭṭho passanto sacchikaroti, samudayassa paḷibodhaṭṭho6
passanto sacchikaroti.

1. Patāpanaṭṭho-machasaṃ, syā, [PTS, 2.] Vosaggaṭṭho-machasaṃ,
3. Vīriyaṭṭho-machasaṃ, 4. Viriyassa-machasaṃ,
5. Āyuhanaṭṭho-syā, 6. Palibodhanaṭṭho-[PTS,]
*Dukkhaṭṭhoti ādīni mūlapadānī maramama chaṭṭhasaṅgītipotthakādīsu adhikāni.

[BJT Page 64-3 [\x 64/] 6]

Nirodhassa nissaraṇaṭṭho passanto sacchikaroti, nirodhassa vivekaṭṭho passanto
sacchikaroti, nirodhassa asaṅkhataṭṭho passanto sacchikaroti, nirodhassa amataṭṭho
passanto sacchikaroti.

Maggassa niyyānaṭṭho passanto sacchikaroti, maggassa hetuṭṭho1 passanto sacchikaroti,
maggassa dassanaṭṭho passanto sacchikaroti, maggassa ādhipateyyaṭṭho passanto
sacchikaroti.

Tathaṭṭho passanto sacchikaroti, anattaṭṭho passanto sacchikaroti, saccaṭṭho passanto
sacchikaroti, paṭivedhaṭṭho passanto sacchikaroti, abhijānanaṭṭho passanto sacchikaroti,
parijānanaṭṭho passanto sacchikaroti, dhammaṭṭho passanto sacchikaroti, dhātuṭṭho2
passanto sacchikaroti, ñātaṭṭho passanto sacchikaroti, sacchakārāyaṭṭho passanto
sacchikaroti, phassanaṭṭho passanto sacchikaroti, abhisamayaṭṭho passanto sacchikaroti,

Nekkhammaṃ passanto sacchikaroti, avyāpādo passanto sacchikaroti, ālokasaññā passanto
sacchikaroti, avikkhepo. Passanto sacchikaroti, dhammavavatthānaṃ passanto sacchikaroti,
ñāṇaṃ passanto sacchikaroti, pāmojjaṃ. 3 Passanto sacchikaroti,

Paṭhamaṃ jhānaṃ4 passanto sacchikaroti, dutiyaṃ jhānaṃ passanto sacchikaroti, tatiyaṃ
jhānaṃ passanto sacchīkaroti, catutthaṃ jhānaṃ passanto sacchikaroti,
viññāṇañcāyatanasamāpatti passanto sacchikaroti, ākiñcaññāyatanasamāpatti passanto
sacchikaroti, nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti passanto sacchikaroti.

Aniccānupassanā passanto sacchikaroti, dukkhānupassanā passanto sacchikaroti,
anattānupassanā passanto sacchikaroti, nibbidānupassanā passanto sacchikaroti,
virāgānupassanā passanto sacchikaroti, nirodhānupassanā passanto sacchikaroti,
paṭinissaggānupassanā passanto sacchikaroti, khayānupassanā passanto sacchikaroti,
vayānupassanā passanto sacchikaroti, vipariṇāmānupassanā passanto sacchikaroti,
animittānupassanā passanto sacchikaroti, appaṇihitānupassanā passanto sacchikaroti,
suññatānupassanā passanto sacchikaroti, adhipaññādhammavipassanā passanto sacchikaroti,
yathābhūtañāṇadassanaṃ passanto sacchikaroti, ādīnavānupassanā passanto sacchikaroti,
paṭisaṅkhānupassanā passanto sacchikaroti, vivaṭṭānupassanā passanto sacchikaroti.

Sotāpattimaggo passanto sacchikaroti, sotāpattiphalasamāpatti passanto sacchikaroti,
sakadāgāmimaggo passanto sacchikaroti, sakadāgāmiphalasamāpatti passanto sacchikaroti,
anāgāmimaggo passanto sacchikaroti, anāgāmiphalasamāpatti passanto sacchakaroti,
arahattamaggo passanto sacchikaroti, arahattaphalasamāpatti passanto sacchikaroti.

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ passanto sacchikaroti, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ5
passanto sacchikaroti, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ passanto sacchikaroti, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ passanto sacchikaroti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ passanto sacchikaroti.

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ passanto sacchikaroti, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ passanto sacchikaroti, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ passanto sacchikaroti,
uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ passanto sacchikaroti, avijjāya akampiyaṭṭhena
paññābalaṃ passanto sacchikaroti.

1. Hetaṭṭho-syā. 2. Dhātaṭṭho-syā, 3. Pāmujjaṃ-syā,
4. Paṭhamajjhānaṃ (ādī) syā, [PTS, .] Vīriyindriyaṃ-machasaṃ
[BJT Page 64-3 [\x 64/] 8]

Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgo passanto sacchikaroti, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambijjheṅgo passanto sacchikaroti, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo
passanto sacchikaroti, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgo passanto sacchikaroti,
upasamaṭṭhena passaddhisambojjhaṅgo passanto sacchikaroti, avikkhepaṭṭhena
samādhisambojjhaṅgo passanto sacchikaroti, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo
passanto sacchikaroti.

Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi passanto sacchikaroti, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkhappo
passanto sacchikaroti, pariggahaṭṭhena sammāvācā passanto sacchikaroti,
samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto passanto sacchikaroti, vodānaṭṭhena sammāājīvo
passanto sacchikaroti, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo passanto sacchikaroti,
upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati passanto sacchikaroti, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi
passanto sacchikaroti.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā passanto sacchikaroti, akampiyaṭṭhena balā passanto
sacchikaroti, niyyānaṭṭhena bojjhaṅgā passanto sacchikaroti, hetuṭṭhena maggo passanto
sacchikaroti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā passanto sacchikaroti, padahanaṭṭhena
sammappadhānā passanto sacchikaroti, ijjhanaṭṭhena iddhipādā passanto sacchikaroti,
tathaṭṭhena saccā passanto sacchikaroti.

Avikkhepaṭṭhena samatho passanto saccikaroti, anupassanaṭṭhena vipassanā passanto
sacchikaroti, ekarasaṭṭhena samathavipassanā passanto sacchikaroti, anativattanaṭṭhena
yuganandhaṃ1 passanto sacchikaroti.

Saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi passanto sacchikaroti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi passanto
sacchikaroti, dassanaṭṭhena diṭṭhinisuddhi passanto sacchikaroti, muttaṭṭhena vimokkho
passanto sacchikaroti, paṭivedhaṭṭhena vijjā passanto sacchikaroti, pariccāgaṭṭhena vimutti
passanto sacchikaroti, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ passanto sacchikaroti,
paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ passanto sacchikaroti.

Chāndā mulaṭṭhena passanto sacchikaroti, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena passanto
sacchikaroti, phasso samodhānaṭṭhena passanto sacchikaroti, vedanā samosaraṇaṭṭhena
passanto sacchikaroti, samādhi pamukhaṭṭhena passanto sacchikaroti, sati ādhipateyaṭṭhena
passanto sacchikaroti, paññā taduttaraṭṭhena2 passanto sacchikaroti, vimutti sāraṭṭhena
passanto sacchikaroti,
1. Yuganadadhaṃ-machasaṃ. 2. Tatuttaraṭṭhena-machasaṃ.

Amatagodhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena passanto sacchikaroti.
1. Cakkhu-machasaṃ. 2. Yadidaṃ-[PTS.]
[A] vedanāsaṃyutta-aniccavagge-sattama.

[BJT Page 66] [\x 66/]

Ye ye dhammā sacchikatā honti, te te dhammā phassitā honti, taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ,
pajānanaṭṭhena paññā tena vuccati "ime dhammā sacchikātabbā'ti sotāvadhānaṃ, taṃ
pajānanā paññā sutamaye ñāṇa"nti.

Sacchikātabba niddeso.

(8)

Kathaṃ "ime dhammā hānabhāgiyā, ime dhammā ṭhitibhāgiyā, ime dhammā visesabhāgiyā,
ime dhammā nibbedhabhāgiyā'ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ:

Paṭhamassa jhānassa1 lābhiṃ kāmasahagatā saññāmanasikārā samudāvaranti, bhānabhāgiyo
dhammo. Tadanudhamatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāgiyo dhammo. Avitakkasahagatā
saññāmanasikāra samudācaranti, visesabhāgiyo dhammo. Nibbidānasahagatā
saññāmanasikārā samudācaranti [PTS Page 036] [\q 36/] virāgupasaṃgitā,
nibbedhabhāgiyo dhammo.

Dutiyassa jhānassa2 lābhiṃ vitakkasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, hānabhāgiyo
dhammo. Tadanudhammatā sati santiṭṭhati, ṭhitibhāgiyo dhammo. Upekkhāsukhasahagatā
saññāmanasikārā samudācaranti, visesabhāgiyo dhammo. Upekkhāsukhasahagatā
saññāmanasikārā samudācaranti, visesabhāgiyo dhammo. Nibbidānasahagatā
saññāmanasikārā samudācaranti virāgupasaṃgitā, nibbedhabhāgiyo dhammo.

Tatiyassa jhānassa3 lābhiṃ pītisukhasahagatā saññāmanasikarā samudācaranti, hānabhāgiyo
dhammo. Tadanudhammatā sati santiṭṭhati, ṭhitibhāgiyo dhammo.
Adukkhamasukhasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, visesabhāgiyo dhammo.
Nibbidāsahagatā saññāmanasikarā samudācaranti viragupasaṃhitā, nibbedhabhāgiyo
dhammo.

Catutthassa jhānassa4 upekkhāsukhasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti,
hānabhāgiyodhammo. Tadanudhammatā sati santiṭṭhati, ṭhitibhāgiyo dhammo.
Ākāsānañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, visesabhāgiyo dhammo.
Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgupasaṃhitā, nibbedhabhāgiyo
dhammo.

1. Paṭhamajjhānassa-syā, [PTS 2.] Dutiyajjhānassa-syā, [PTS.]
3. Tatiyajjhānassa-syā, [PTS. 4.] Catutthajjhānassa-syā, [PTS.]
[BJT Page 68] [\x 68/]

Ākāsānañcāyatanassa lābhiṃ rūpasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, hānabhāgiyo
dhammo. Tadanudhammatā sati santiṭṭhati, ṭhitibhāgiyo dhammo.
Viññāṇañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, visesabhāgiyo dhammo.
Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgupasaṃhitā, nibbedhabhāgiyo
dhammo.

Viññāṇañcāyatanassa lābhiṃ ākāsānañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti,
hānabhāgiyo dhammo. Tadanudhammatā sati santiṭṭhati, ṭhitibhāgiyo dhammo.
Ākiñcaññāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, visesabhāgiyo dhammo.
Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgupasaṃhitā, nibbedhabhāgiyo
dhammo.

Ākiñcaññāyatanassa lābhiṃ viññāṇañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti,
Hānabhāgiyo dhammo. Tadanudhammatā sati santiṭṭhati, ṭhitibhāgiyo dhammo.
Nevasaññānāsaññāyatanasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, visesabhāgiyo dhammo.
Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti viragupasaṃhitā. Nibbedhabhāgiyo [PTS
Page 037] [\q 37/] dhammo.

Taṃ ñātaṭṭhena ñaṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā, tena vuccati: "ime dhammā hānabhāgiyā,
ime dhammā ṭhitibhāgiyā, ime dhammā visesabhāgiyā, ime dhammā nibbedhabhāgiyā'ti
sotāvadānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇanti. "

Hānabhāgiyacatukka nidedaso.

(9)

Kathaṃ "sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā'ti
sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ. "

'Rūpaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā asārakaṭṭhenā'ti sotāvadhānaṃ,
taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ.

[BJT Page 68-1 [\x 68/] 2]

Rūpaṃ abhiññeyyaṃ, vedanā abhiññeyyā, saññā abhiññeyyā, saṅkhārā abhiññeyyā, viññāṇaṃ
abhiññeyyaṃ.

[BJT Page 68-1 [\x 68/] 4]

Cakkhuṃ abhiññeyyaṃ, sotaṃ abhiññeyyaṃ, ghānaṃ1 abhiññeyyaṃ, jivhā abhiññeyyā, kāyo
abhiñeyyo, mano abhiññeyyo.

Rūpā abhiññeyyā, saddā abhiññeyyā, gandhā abhiññeyyā, rasā abhiññeyyā, phoṭṭhabbā
abhiññeyyā, dhammā abhiññeyyā.
Cakkhuviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ, sotaviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ, ghāna viññāṇaṃ abhiññeyyaṃ,
jivhāviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ, kāyaviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ, manoviññāṇaṃ abhiññeyyaṃ.

Cakkhusamphasso abhiññeyyo, sotasamphasso abhiññeyyo, ghānasamphasso abhiññeyyo,
jivhāsamphasso abhiññeyyo, kāyasmapasso abhiññeyyā, manosamphasso abhiññeyyo.

Cakkhusamphassajā vedanā abhiññeyyā, sotasamphassajā vedanā abhiññeyyā,
ghānasamphassaṃjā vedanā abhiññeyyā, jivhāsmaphassajā vedanā abhiññeyyā,
kāyasamphassajā vedanā abhiññeyyā, mano samphassajā vedanā abhiññeyyā,
manosamphassajā vedanā abhiññeyyā.

, Saddasañcetanā abhiññeyyā, gandhasañcetanā abhiññeyyā, rasasañcetanā abhiññeyyā,
phoṭṭhabbasañcetanā abhiññeyyā, dhammasañcetanā abhiññeyyā.
Mataṇhā abhiññeyyā.

Rūpavitakko abhiññeyyā, saddavitakko abhiññeyyā, gandhavitakko abhiññeyyā, rasavitakko
abhiññeyyo, phoṭṭhabbavitakko abhiññeyyā, dhammavitakko ññeyyo, rasavicāro
abhiññeyyo, phoṭṭhabbavicāro abhiññeyyo, dhammavicāro abhiññeyyo.

Paṭhavīdhātu2 abhiññeyyā, āpodhātu abhiññeyyā, tejodhātu abhiññeyyā, ñayyaṃ,
āpokasīṇaṃ abhiññeyyaṃ, tejokasīṇaṃ abhiññeyyaṃ, vāyokasīṇaṃ abhiññeyyaṃ,
nīlakasīṇaṃ abhiññeyyaṃ, pītakasīṇaṃ abhiññeyyaṃ, lohitakasīṇaṃ abhiññeyyaṃ,
odātakasīṇaṃ abhiññeyyaṃ. Ākāsakasīṇaṃ abhiññeyyaṃ, viññāṇakasīṇaṃ abhiññeyyaṃ.

1. Ghāṇaṃ0machasaṃ 2. Pathavīdhātu-machasaṃ. 3. Pathavīkasīṇaṃ-machasaṃ. [BJT Page
68-1 [\x 68/] 6]

Kesā abhiññeyyā, lomā abhiññeyyā, nakhā abhiññeyyā, dantā abhiññeyyā, taco abhiññeyyā,
maṃsaṃ abhiññeyyā, nahārū1 abhiññeyyā, aṭṭhi abhiññeyyā, aṭṭhimiñjaṃ2 abhiññeyyaṃ,
vakkaṃ abhiññeyyaṃ, hadayaṃ abhiññeyyaṃ, yakanaṃ abhiññeyyaṃ, kilomakaṃ
abhiññeyyaṃ, pihakaṃ abhiññeyyaṃ, papphāsaṃ abhiññeyyaṃ, antaṃ abhiññeyyaṃ,
antaguṇaṃ abhiññeyyaṃ, udariyaṃ abhiññeyyaṃ, karīsaṃ abhiññeyyaṃ, pittaṃ abhiññeyyaṃ,
semhaṃ abhiññeyyaṃ, pubbo abhiññeyyo, lohitaṃ abhiññeyyaṃ, sedo abhiññeyyā, medo
abhiññeyyo, assu abhiññeyyaṃ, vasā abhiññeyyā, kheḷo abhiññeyyo, siṅghāṇikā abhiññeyyā,
lasikā abhiññeyyā, muttaṃ abhiññeyyaṃ, matthaluṅgaṃ abhiññeyyaṃ.

Cakkhāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, rūpāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, sotāyatanaṃ abhiññeyyaṃ,
saddāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, ghānāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, gandhāyatanaṃ abhiññeyyaṃ,
jivhāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, rasāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, kāyāyatanaṃ abhiññeyyaṃ,
phoṭṭhabbāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, manāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, dhammāyatanaṃ
abhiññeyyaṃ.

Cakkhudhātu abhiññeyyā, rūpadhātu abhiññeyyā, cakkhuviññāṇadhātu abhiññeyyā,
sotadhātu abhiññeyyā, saddadhātu abhiññeyyā, sotaviññāṇadhātu abhiññeyyā, ghānadhātu
abhiññeyyā, gandhadhātu abhiññeyyā, ghānaviññāṇadātu abhiññeyyā, jivhādhātu
abhiññeyyā, rasadhātu abhiññeyyā, jivhāviññāṇadhātu abhiññeyyā, kāyadhātu abhiññeyyā,
phoṭṭhabbadhātu abhiññeyyā, kāyaviññāṇadhātu abhiññeyyā, manodhātu abhiññeyyā,
dhammadhātu abhiññeyyā, manoviññāṇadhātu abhiññeyyā.

Cakkhundriyaṃ abhiññeyyaṃ, sotindriyaṃ abhiññeyyaṃ, ghānindriyaṃ abhiññeyyaṃ,
jivhindriyaṃ abhiññeyyaṃ, kāyindriyaṃ abhiññeyyaṃ, manindriyaṃ abhiññeyyaṃ,
jīvitindriyaṃ abhiññeyyaṃ, itthindriyaṃ abhiññeyyaṃ, purisindriyaṃ abhiññeyyaṃ,
sukhindriyaṃ abhiññeyyaṃ, dukkhindriyaṃ abhiññeyyaṃ, somanassindriyaṃ abhiññeyyaṃ,
domanassindriyaṃ abhiññeyyaṃ, upekkhindriyaṃ abhiññeyyaṃ, saddhinduriyaṃ
abhiññeyyaṃ, viriyindriyaṃ3 abhiññeyyaṃ, satindriyaṃ abhiññeyyaṃ, samādhindriyaṃ
abhiññeyyaṃ, paññindriyaṃ abhiññeyyaṃ, anaññātaññātaññassāmitindriyaṃ abhiññeyyaṃ,
aññindriyaṃ abhiñaññeyyā, aññātāvindriyaṃ abhiññeyyaṃ.

Kāmadhātu abhiññeyyā, rūpadhātu abhiññeyyā, arūpadhātu abhiññeyyā, kāmabhavo
abhiññeyyā, rūpabhavo abhiññeyyā, arūpabhavo abhiññeyyā, saññābhavo abhiññeyyā,
asaññābhavo abhiññeyyā, nevasaññānāsaññābhavo abhiññeyyā, ekavokārabhavo
abhiññeyyā, catuvokarebhavo abhiññeyyā, pañcavokārabhavo abhiññeyyā.

Paṭhamaṃ jhānaṃ4 abhiññeyyaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ abhiññeyyaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ abhiññeyyaṃ,
catutthaṃ jhānaṃ abhiññeyyaṃ mettā cetovimutti abhiññeyyā, karuṇācetovimutti
abhiññeyyā, muditācetovimutti abhiññeyyā, upekkhācetovimutti abhiññeyyā,
ākāsānañcāyatanasamāpatti abhiññeyyā, viññānañcāyatanasamāpatti abhiññeyyā,
ākiñcaññāyatanasamāpatti abhiññeyyā, nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti abhiññeyyā.

1. Nahārū-machasaṃ 2. Aṭaṭhimiñjaṃ abhiññeyyaṃ-syā, [PTS]
Vīriyindriyaṃ-machasaṃ. 4. Paṭhamaṃjjhānaṃ-syā.

[BJT Page 68-1 [\x 68/] 8]

Avijjā abhiññeyyā, saṅkhārā abhiññeyyā, viññāṇaṃ abhiññeyyaṃ, nāmarūpaṃ abhiññeyyaṃ,
saḷāyatanaṃ abhiññeyyaṃ, phasso abhiññeyyeṃ, vedanā abhiññeyyā, taṇhā abhiññeyyā,
upādānaṃ abhiññeyyaṃ, bhavo abhiññeyyaṃ, jāti abhiññeyyā,

Jarāmaraṇaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā asārakaṭṭhenā'ti
sotāvadhānaṃ. Taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānaṭṭhena
paññā. Tena vuccati: "sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā'ti
sotāvadhānaṃ, ta pajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ. "

Lakkhaṇattikanidedaso.

[BJT Page 70] [\x 70/]

(10)

Kathaṃ 'idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhasamudayo ariyasaccaṃ, idaṃ
dukkhanirodho1 ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhanirodhagāminīpaṭipadā ariyasacca'nti
sotāvadhānaṃ. Taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇaṃ:

Tattha katamaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ: jātipi dukkhā jarāpi dukkhā maraṇampi dukkhā
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā appiyehi sampayogo dukkho piyehi
vippayogo dukkho yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ saṅkhittena
pañcupādānakkhandhā2 dukkhā.

Tattha katamā jāti: yā tesaṃ sattānaṃ tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbatti
khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho, ayaṃ vuccati jāti.

Tattha katamā jarā: yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi satta nikāye jarā jīraṇata
khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāti indriyānaṃ paripāko, ayaṃ vuccati jarā. [PTS
Page 038] [\q 38/]

Tattha katamaṃ maraṇaṃ: yā tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo
antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kalebarassa3 nikkhepo
jīvitindriyassa upacchedo, idaṃ vuccati maraṇaṃ.

Tattha katamo soko: yo ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa
rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa
aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena
phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ anto soko anto parisoko cetaso parijjhāyanā domanassaṃ
sokasallaṃ, ayaṃ vuccati soko.

Tattha katamo paridevo: yo ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa
rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa
aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena
phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ vācā palāpo vippalāpo lālappo
lālappanā lālappitattaṃ, ayaṃ vuccati paridevo.

1. Dukkhanirodhaṃ-machasaṃ. 2. Khandhāpi-[PTS]
3. Kaḷebarassa-machasaṃ, syā

[BJT Page 72] [\x 72/]

Tattha katamaṃ dukkhaṃ: yaṃ kāyikaṃ asātaṃ, kāyikaṃ dukkhaṃ, kāyasamphassajaṃ asātaṃ
dukkhaṃ vedayitaṃ, kāyasampassajā asātā dukkhā vedanā, idaṃ vuccati dukkhaṃ.

Tattha katamaṃ domanassaṃ: yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ, cetosampassajaṃ
asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā, idaṃ vuccati domanassaṃ.

Tattha katamo upāyāso: yo ñātibayasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa
rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa
aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena
phuṭṭhassa āyāso upāyāso1 āyāsitattaṃ upāyāsitattaṃ. Ayaṃ vuccati upāyāso

Tattha katamo appiyehi sampayogo dukkho: idha [PTS Page 039] [\q 39/] yāssa2 te
honti aniṭṭhā akantā amanāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā, ye vā panassa te honti
anatthakāmā ahitakāmā aphāsukāmā ayogakkhemakāmā, yā tehi3 saṅgati samāgamo
samodhānaṃ missībhāvo, ayaṃ vuccati appiyehi sampayogo dukkho.

Tattha katamo piyehi vippayogo dukkho: idha yāyassa2 te honti, iṭṭhā kantā manāpā rūpā
saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā, ye vā panassa te honti atthakāmā hitakāmā phāsukāmā
yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā bhaginīvā mittā vā amaccā vā ñāti vā salohitā
vā4 yā tehi3 asaṅgati asamāgamo asamodhānaṃ amissībhāvo, ayaṃ vuccati piyehi vippayogo
dukekhā.

Tattha katamaṃ yampicchaṃ na labhati dukkhaṃ: jātidhammānaṃ sattānaṃ evaṃ icchā
uppajjati: 'aho vata mayaṃ na jātidhammā assāma, na ca vata no jāti āgaccheyyā'ti, na kho
panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ. Jarādhammānaṃ
sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: 'aho vata mayaṃ na jarādhammā assāma, na ca vata no jarā
āgaccheyyā'ti, na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi
dukkhaṃ. Vyādhidhammānaṃ sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: 'aho vata mayaṃ na
vyādhidhammā assāma, na ca vata no vyādhi āgaccheyyā'ti, na khe panetaṃ icchāya
pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ. Maraṇadhammānaṃ sattānaṃ
evaṃ icchā uppajjati: 'aho vata mayaṃ na maraṇadhammā assāma, na ca vata no jāti
āgaccheyyā'ti, na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ, idampi yampicchaṃ na labhati tampi
dukkhaṃ. Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammānaṃ sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati:
'aho vata mayaṃ na sokaparideva dukkhadomanassupāyāsadhammā assāma, na ca vata no
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā āgaccheyyu'nti, na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ,
idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.

1. 'Āyāsanā upayāsanā' iti-machasaṃ, [PTS. 2.] Yassa-machasaṃ
3. Tehi saddhiṃ-machasaṃ. 4. Mittāmaccā vā ñātisālohitā vā-vipa.
[BJT Page 74] [\x 74/]

Tattha katame1. Saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā: seyyathīdaṃ2
rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññupādānakkhandho
saṅkhārūpādānakkhandho viññāṇupādānakkhandho, ime vuccanti saṅkhittena
pañcupādānakkhandho dukkhā. Idaṃ vuccati dukkhaṃ ariyasaccaṃ.

Dukkhasaccaniddeso.

Tattha katamaṃ dukkhasamudayo3 ariyasaccaṃ:

Yāyaṃtaṇhā ponobhavikā4 nandirāgasahagatā tatra tatrābhinandinī, seyyathīdaṃ: 2
kāmataṇhā vibhavataṇhā. [PTS Page 040] [\q 40/] sā kho panesā taṇhā kattha
uppajjamānā uppajjati, kattha nivisamānā nivisati: yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, phatthesā
taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ: cakkhuṃ5 loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Ghānaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Jivhā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Kāyo loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Mano
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā
nivisati, saddā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati, dhammā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, cakkhuviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, cakkhusamphasso
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati,
manosamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati, cakkhusamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, manosamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, rūpasaññā loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati,
dhammasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati, rūpasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, dhammasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, rūpataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, dhammataṇhā loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati,
rūpavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati, dhammavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, rūpavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, dhammavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati, idaṃ vuccati
dukkhasamudayo3 ariyasaccaṃ.
Samudayasaccaniddeso.

Tattha katamaṃ dukkhanirodho6 ariyasaccaṃ:

Yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo, sā kho panesā
taṇhā kattha pahiyamānā7 pahīyati, kattha nirujjhamānā nirujjhati: yaṃ loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha, nirujjhamānā nirujjhati.

1. Katamā-[PTS 2.] Seyyathīdaṃ-machasaṃ. 3. Dukkhasamudayaṃ-machasaṃ 4.
Ponobhavikā-syā 5. Cakkhu-machasaṃ 6. Dukkhanirodhaṃ-machasaṃ. 7. Pahīyyamānā-syā

[BJT Page 76] [\x 76/]

Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ: cakkhuṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotaṃ loke piyarūpaṃ loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Jivhā loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Kāyo loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā
nirujjhati. Mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjha -mānā
nirujjhati. Saddā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhānirujjhamānā nirujjhati, ettha
nivisamānā nivisati, dhammā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyanti, ettha nirujjhamānā nirujjhati, cakkhuviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati, manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahiyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Cakkhusamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Manosamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Cakkhusamphassajā vedanā loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahiyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Manosamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati,
ettha nirujjhamānā nirujhati. Rūpasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyāmānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammasaññā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rūpasañcetanā
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Dhammasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Rūpataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rūpavitakko loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Dhammavitakko loke piyarūpa sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Rūpavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujhati. Dhammavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Idaṃ vuccati dukkha nirodho
ariyasaccaṃ.

Nirodhasaccaniddeso.

Tattha katamaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ:

Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā
[PTS Page 041] [\q 41/] sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati
smamāsamādhi.

Tattha katamā sammādiṭṭhi: dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe
ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, ayaṃ vuccati sammādiṭṭhi.

Tattha katamo sammāsaṅkappo: nekkhammasaṅkappo, avyāpādasaṅkappo,
avihiṃsāsaṅkappo ayaṃ vuccati sammāsaṅkappo.

Tattha katamā sammāvācā: musāvādā veramaṇī, pisunāvācā veramaṇī, pharusāvācā
veramaṇī, samphappalāpā veramaṇī, ayaṃ vuccati sammāvācā.

Tattha katamo sammākammanto: pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesu
micchācārā veramaṇī, ayaṃ vuccati sammākammanto.

Tattha katamo sammā ājīvo: idha ariyasāvako micchā ājīvaṃ pahāya sammāājīvena jīvikaṃ1
kappeti, ayaṃ vuccati sammāājīvo.

Tattha katamo sammāvāyāmo: idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ
dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti, vāyamati, viriyaṃ ārabhati, cittaṃ paggaṇhāti,
padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti,
vāyamati, viriyaṃ ārabhati, cittaṃ paggaṇhāti, padahati, anuppannānaṃ kusalānaṃ
dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti, vāyamati, viriyaṃ ārabhati, cittaṃ paggaṇhāti,
padahati, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya
vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti, vāyamati, viriyaṃ ārabhati, cittaṃ
paggaṇhāti, padahati, ayaṃ vuccati sammāvāyāmo.

1. Vijitaṃ-[PTS,]

[BJT Page 78] [\x 78/]

Tattha katamā sammāsati: idha bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā
vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā
vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya
loke abhijjhādomanassaṃ, dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā
vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Ayaṃ vuccati sammāsati.

Tattha katamo sammāsamādhi: idha bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi
sacitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ1, upasampajjaviharati,
vitakkavicāranaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ
[PTS Page 042] [\q 42/] samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati,
pitiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhaṃ ca kāyena paṭisaṃvedeti,
yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārī'ti taṃ tatiyaṃ jhānaṃ2 upasampajja
viharati, sukhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthagāmā
adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ayaṃ
vuccati sammāsamādhi. Idaṃ vuccati dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ.

Maggasaccaniddeso

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭeṭhana paññā tena vuccati: "idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ,
idaṃ dukkhasamudayo ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhanirodho ariyasaccaṃ, idaṃ
dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccanti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye
ñāṇanti. "

Evaṃ sotāyadhāne paññā sutamaye ñāṇaṃ.

Catusaccaniddeso.

Sutamayañāṇaniddeso.
1. Paṭhamajjhānaṃ-syā, [PTS,] sīmu
2. Sukhavihārīti tatiyajjhānaṃ-bahūsu.
[BJT Page 80] [\x 80/]

2. Sīlamayañāṇaṃ

Kathaṃ sutvāna saṃvare paññā sīlamaye ñāṇaṃ:

Pañca sīlāni: pariyantapārisuddhisīlaṃ, apariyantapārisuddhisīlaṃ,
paripuṇṇapariseddhisīlaṃ, aparāmaṭṭhapārisuddhisīlaṃ, paṭippassaddhipārisuddhisīlanti.
1

Tattha katamaṃ pariyantapārisuddhisīlaṃ: anupasampannānaṃ pariyantasikkhāpadānaṃ
idaṃ pariyantapārisuddhisīlaṃ.

Katamaṃ apariyantapārisuddhisīlaṃ: upasampannānaṃ apariyantasikkhāpadānaṃ idaṃ
apariyantapārisuddhi sīlaṃ.

Katamaṃ paripuṇṇapārisuddhisīlaṃ: puthujjanakalyāṇakānaṃ kusaladhamme yuttānaṃ
sekkhapariyante2 paripūrakārīnaṃ kāye ca jīvite ca anapekkhānaṃ pariccattajīvitānaṃ idaṃ
paripuṇṇapārisuddhisīlaṃ.

Katamaṃ aparāmaṭṭhapārisuddhi sīlaṃ: sattannaṃ sekkhānaṃ3 idaṃ
aparāmaṭṭhapārisuddhisīlaṃ. [PTS Page 043] [\q 43/]

Katamaṃ paṭippassaddhi sīlaṃ: tathāgatasāvakānaṃ khīṇāsavānaṃ, paccekabuddhānaṃ,
tathāgatānaṃ arahantānaṃ sammāsambuddhānaṃ, idaṃ paṭippassaddhi pārisuddhisīlaṃ.

Atthi sīlaṃ pariyantaṃ4, atthi sīlaṃ apariyantaṃ.

Tattha katamaṃ taṃ sīlaṃ pariyantaṃ: atthi sīlaṃ lābhapariyantaṃ, atthi sīlaṃ
yasapariyantaṃ, atthi sīlaṃ ñātipariyantaṃ. Atthi sīlaṃ aṅgapariyantaṃ, atthi sīlaṃ
jīvitapariyantaṃ.

Katamaṃ taṃ sīlaṃ lābhapariyantaṃ: idhekacco lābhahetu lābhapaccayā lābhakaraṇā
yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamati, idaṃ taṃ sīlaṃ lābhapariyantaṃ.

Katamaṃ taṃ sīlaṃ yasapariyantaṃ: idhekacco yasahetu yasapaccayā yasakaraṇā
yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamati, idaṃ taṃ sīlaṃ yasapariyantaṃ.

Katamaṃ taṃ sīlaṃ ñātipariyantaṃ: idhekacco ñātihetu ñātipaccayā ñātikaraṇā
yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vitikkamati, idaṃ taṃ sīlaṃ ñātipariyantaṃ

1: Sīlaṃ-[PTS] 2. Asekkhapariyante-syā, sekhapariyante-sīsi
3. Sekhāna-vasi 4. Sapariyantaṃ-vima.

[BJT Page 82] [\x 82/]

Katamaṃ taṃ sīlaṃ aṅgapariyantaṃ: idhekacco aṅgahetu aṅgapaccayā aṅgakaraṇā
yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vitikkamati, idaṃ taṃ sīlaṃ aṅgapariyantaṃ.

Katamaṃ taṃ sīlaṃ jīvitapariyantaṃ: idhekacco jīvitahetu jīvitapaccayā jīvitakāraṇā
yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamati, idaṃ taṃ sīlaṃ jīvitapariyantaṃ.

Evarūpāni silāni khaṇḍāni chiddāni sabalāni kammāsani, na bhujissāni, na
viññuppasatthāni, paramaṭṭhāni, na samādhisaṃvattanikāni, 1 na avippaṭisāravatthukāni, na
pāmojjavatthukāni, 2 na pītivatthukāni, na passaddhivatthukāni, na sukhavatthukāni, na
samādhivatthukāni, na yathābhūtañāṇadassanavatthukāni, na ekantanibbidāya na virāgāya
na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattanti. Idaṃ
ti sīlaṃ pariyantaṃ.

Katamaṃ taṃ sīlaṃ apariyantaṃ: atthi sīlaṃ na [PTS Page 044] [\q 44/] lābhapariyantaṃ,
atthi sīlaṃ na yasapariyantaṃ, atthi sīlaṃ na ñātipariyantaṃ, atthi sīlaṃ na aṅgapariyantaṃ,
atthi sīlaṃ na jīvitapariyantaṃ.

Katamaṃ taṃsīlaṃ na lābhapariyantaṃ: idhekacco lābhahetu lābhapaccayā lābhakāraṇā
yathāsamādinnasikkhāpada3 vītikkamāya cittampi na uppādeti, kiṃ so vītikkamissati. Idaṃ
taṃ sīlaṃ na lābhapariyantaṃ.

Katamaṃ taṃ sīlaṃ na yasapariyantaṃ: idhekacco yasahetu yasapaccayā yasakaraṇā
yathāsamādinnasikkhāpadavītikkamāya cittampi na uppādeti, kiṃ so vitikkamissati. Idaṃ
taṃ sīlaṃ na yasapariyantaṃ.

Katamaṃ taṃ sīlaṃ na ñātipariyantaṃ: idhekacco ñātihetu ñātipaccayā ñātikāraṇā
yathāsamādinnasikkhāpadavītikkamāya cittampi na uppādeti, kiṃ so vītikkamissati. Idaṃ
taṃ sīlaṃ na ñāti pariyantaṃ.

Katamaṃ taṃ sīlaṃ na aṅgapariyantaṃ: idhekacco aṅgahetu aṅga paccayā aṅgakaraṇā
yathāsamādinnasikkhāpadavītikkamāya cittampi na uppādeti, kiṃ so vītikkamissati. Idaṃ
taṃ sīlaṃ na aṅgapariyantaṃ.

Katamaṃ taṃ sīlaṃ na jīvitapariyantaṃ: idhekacco jīvitahetu jīvitapaccayā jīvitakāraṇā
yathāsamādinnasikkhāpadavītikkamāya cittampi na uppādeti, kiṃ so vītikkamissati. Idaṃ
taṃ sīlaṃ na jīvitapariyantaṃ.

1. Asamādhisaṃvattanikāni-machasaṃ, syā 2. Na pāmujjavatathukāni-syā.
3. Yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ-machasaṃ, syā, [PTS.]

[BJT Page 84] [\x 84/]

Evarūpāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni
aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni avippaṭisāravatthukāni pāmojjavatthukāni
pītivatthukāni passaddhivatthukāni sukhavatthukāni samādhivatthukāni
yathābhūtañāṇadassanavatthukāni ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya
abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti. Idaṃ taṃ sīlaṃ apariyantaṃ.

Kiṃ sīlaṃ, kati sīlāni kiṃsamuṭṭhānaṃ sīlaṃ, katidhammasamodhānaṃ sīlaṃ:

Kiṃ sīlanti: cetanā sīlaṃ, cetasikaṃ sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikammo sīlaṃ.

Katisīlānīti: tiṇī sīlāni: ka;salasīlaṃ, akusalasīlaṃ, abyākatasīlaṃ.

Kiṃsamuṭṭhānaṃ sīlanti: kusalacittasamuṭṭhānaṃ [PTS Page 045] [\q 45/] kusalasīlaṃ,
akusalacittasamuṭṭhānaṃ atusalasīlaṃ, abyākatacittasamuṭṭhānaṃ abyākatasīlaṃ.

Katidhammasamodhānaṃ sīlanti: saṃvarasamodhānaṃ sīlaṃ, avītikkamasamodhānaṃ sīlaṃ,
tathābhāve jātacetanāsamodhānaṃ sīlaṃ.

Pāṇātipātaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Ādinnādānaṃ saṃvaraṭṭhena
sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Adinnādānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Kāmesu micchācāraṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭena sīlaṃ, musāvādaṃ
saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Pisunaṃ vācaṃ1 saṃvaraṭṭhena sīlaṃ,
avītikkamaṭṭhena sīlaṃ, pharusaṃ vācaṃ2 saṃvaraṭṭhena sīlaṃ. Avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Samphappalāpaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, abhijjhaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avitikkamaṭṭhena
sīlaṃ. Byāpādaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avitikkamaṭṭhena sīlaṃ. Micchādiṭṭhī saṃvaraṭṭhena
sīlaṃ, avītikkamaṭṭhenasīlaṃ.

Nekkhammena kāmachandaṃ saṃvaraṭṭena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Abyāpādena
byāpadaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ, alokasaññāya thīnamiddhaṃ3
saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Avikkhepaṭṭhena uddhaccaṃ saṃvaraṭṭhena
sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Dhammavavatthānena vicikicchaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ,
avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Ñāneṇa avijjaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Pāmojjena4 aratiṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.

1. Pisunā vācaṃ-vasi, pisuṇaṃ-syā[PTS, 2.] Pharusavācaṃ-vasi, pharusavācaṃ-syā, [PTS]
3. Thinamiddhaṃ-machasaṃ. 4. Pāmujjena-vasi, syā.

[BJT Page 86] [\x 86/]

Paṭhamena jhānena1 nīvaraṇe2 saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Dutiyena
jhānena vitakkavicāre saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Tatiyena jhānena pītiṃ
saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Catutthena jhānena sukhadukkhaṃ
saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā
rūpasaññaṃpaṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Viññānañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ,
avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññaṃ
saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā
ākiñcaññāyatanasaññaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.

Aniccānupassanāya niccasaññaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Dukkhānupassanāya sukhasaññaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Anattānupassanāya attasaññaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Nibbidānupassanāya nandiṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Virāgānupassanāya rāgaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Nirodhānupassanāya samudayaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Paṭinissaggānupassanāya ādānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Khayānupassanāya ghanasaññaṃ3 saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Vayānupassanāya āyūhanaṃ4 saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Vipariṇāmānupassanāya dhuvasaññaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Animittānupassanāya nimittaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Appaṇihitānupassanāya paṇidhiṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Suññatānupassanāya abhinivesaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Adhipaññādhammavipassanāya sārādānābhinivesaṃ5 saṃvaraṭṭhena sīlaṃ,
avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Yathābhūtañāṇadassanena sammohābhinivesaṃ saṃvaraṭṭhena
sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Ādīnavānupassanāya ālayābhinivesaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ,
avitikkamaṭṭhena sīlaṃ. Paṭisaṅkhānupassanāya appaṭisaṅkhaṃ [PTS Page 046] [\q 46/]
saṃvaraṭṭena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Vivaṭṭānupassanāya saññogābhinivesaṃ
saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.

Sotāpattimaggena diṭṭhenaṭṭhe kilese saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Sakadāgāmimaggena olārike kilese saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Anāgāmimaggena aṇusahagate kilese saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Arahattamaggena sabbakilese saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
Pañca sīlāni: pāṇātipātassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlalāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, asevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripuriyā savattanti, ekattanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.

Evarūpānaṃ sīlaṃnaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

1. Paṭhamajjhānena-syā, [PTS, 2.] Nīvaraṇaṃ-[PTS, 3.] Ghāṇasaññaṃ-vasi
4. Āyuhanaṃ-syā, 5. Sārāgābhinivesaṃ-[PTS, 6.] Pāmujjāya-vasi, syā.
7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.

[BJT Page 88] [\x 88/]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ paggahanto
sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya pajānanto
sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati, pahātabbaṃ
pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Pañca sīlāni: adinnādānassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ,
evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā
saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti,
bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya
saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya
nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.

Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikekhapaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
parijānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Kāmesu micchācārassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ,
evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā
saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti,
bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya
saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya
nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.

Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikekhapaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tata
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
parijānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
* (Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Musāvādassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni
sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti,
passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya
saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti,
parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya
upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.

Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikekhapaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
parijānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti. )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Pisunāya vācāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni
sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti,
passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya
saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti,
parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya
upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.

Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikekhapaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
parijānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti. )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Pharusāya vācāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni
sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti,
passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya
saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti,
parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya
upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.

Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikekhapaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
parijānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikāpatabbadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Samphappalāpassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ,
evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā
saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti,
bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya
saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya
nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikekhapaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
parijānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikāpatabbadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Abhijhāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni
cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā
saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti,
bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya
saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya
abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.

Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikekhapaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
parijānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.

*(Bhāvetabba-sacchikāpatabbadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Vyāpādassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni
cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā
saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti,
bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya
saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya
abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.

Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikekhapaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
parijānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikāpatabbadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Micchādiṭṭhiyā pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni
sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti,
passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya
saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti,
parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya
upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.

Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikekhapaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ. [BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
parijānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikāpatabbadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti )

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Nekkhammena kāmachandassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītakkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, asevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya
saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha saṃvaraṭṭho
ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho
ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasī, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.

Piṭuva: 88-88

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake vaparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Abyāpādena byāpādassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītakkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, asevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya
saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha saṃvaraṭṭho
ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho
ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasī, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
Piṭuva: 88-88
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake vaparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Ālokasaññāya thīnamiddassa1 pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītakkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, asevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya
saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha saṃvaraṭṭho
ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho
ayaṃ adhipaññāsikkhā.
1. Thīnamiddhassa-machasaṃ. 6. Pāmujjāya-vasī, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake vaparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Avikkhepena uddhaccassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītakkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, asevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya
saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha saṃvaraṭṭho
ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho
ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasī, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
Piṭuva: 88-88
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento [PTS Page 047] [\q 47/]
Sikkhati, * sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake vaparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Dhammavavatthānena vicikicchāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītakkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, asevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya
saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha saṃvaraṭṭho
ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho
ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasī, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
Piṭuva: 88-88
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake vaparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Ñāṇena avijjāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītakkamo
sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā
saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, asevanāya saṃvattanti,
bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya
saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha saṃvaraṭṭho
ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho
ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasī, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
Piṭuva: 88-88
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake vaparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Pāmojjena2 aratiyā pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītakkamo
sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā
saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, asevanāya saṃvattanti,
bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya
saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha saṃvaraṭṭho
ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho
ayaṃ adhipaññāsikkhā.
2. Pāmujjena-syā, vasi. 6. Pāmujjāya-vasī, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
Piṭuva: 88-88
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake vaparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Paṭhamena jhānena3 nīvaraṇānaṃ pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

3. Paṭhamajjhānena (iccādi)-syā-[PTS.]
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikekhapaṃ-machasaṃ.

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Dutiyena jhānena vitakkavicāranaṃ pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikekhapaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Tatiyena jhānena pītiyā pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikekhapaṃ-machasaṃ.

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Catutthena jhānena sukhadukkhānaṃ pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikekhapaṃ-machasaṃ.

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya pahānaṃ sīlaṃ,
veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa
avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā
saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti,
bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya
saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya
abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikekhapaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]

Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ,
cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya
saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti,
somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya
saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti,
pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya
sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikekhapaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ,
cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa
Avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā
saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti,
bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya
saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya
abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikekhapaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī
sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya
saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti,
somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya
saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti,
pāripūriyā saṃvattanti, ekattanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya
sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā dhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.

6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikekhapaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, *
Sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]

Aniccānupassanāya niccasaññāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatā, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭeṭhā ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Dukkhānupassanāya sukhasaññāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatā, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭeṭhā ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Anattānupassanāya attasaññāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatā, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭeṭhā ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Nibbidānupassanāya nandiyā pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatā, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha saṃvaraṭe
Ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭeṭhā
ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Virāgānupassanāya rāgassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatā, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭeṭhā ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Nirodhānupassanāya samudayassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatā, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭeṭhā ayaṃ adhipaññāsikkhā. 6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Paṭinissaggānupassanāya ādānassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassā saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti,
Alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā
saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya
nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatā, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭeṭhā ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Khayānupassanāya ghanasaññāya4 pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatā, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭeṭhā ayaṃ adhipaññāsikkhā.
4. Ghānasaññāya-vasi 6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Vayānupassanāya āyūhanassa5 pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ,
avītikkamo sīlaṃ, evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatā, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭeṭhā ayaṃ adhipaññāsikkhā.
5. Āyūhanassa-syā. 6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Vipariṇāmānupassanāya dhuvasaññāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ,
saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti,
pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya
saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti,
alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā
saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya
nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicitaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha ayaṃ
adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ
adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Animittānupassanāya nimittassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicitaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha ayaṃ
adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ
adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Appaṇihitānupassanāya paṇidhiyā pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicitaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha ayaṃ
adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ
adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Suññatānupassanāya abhinivesassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya6
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicitaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha ayaṃ
adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ
adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Adhipaññādhammavipassanāya sārādābhinivesassa6* pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ,
cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya
saṃvattanti, pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti,
somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya
saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti,
pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya
sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicitaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha ayaṃ
adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ
adhipaññāsikkhā.
6*Sārābhāginivesassa-[PTS.]
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Yathābhūtañāṇadassanena sammobhinivesassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ,
saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti,
pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya
saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti,
alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā
saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya
nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicitaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha ayaṃ
adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ
adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Ādīnavānupassanāya ālayābhinivesassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ,
saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti,
pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya
saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti,
alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā
saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya
nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicitaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha ayaṃ
adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ
adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Paṭisaṅkhānupassanāya appaṭisaṅkhāya pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ,
saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti,
pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya
saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti,
alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā
saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya
nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicitaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha ayaṃ
adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ
adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

[BJT Page 88-8 [\x 88/] 6]
Vivaṭṭānupassanāya saññogābhinivesassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ,
saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti,
pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti,
Somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya
saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti,
pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya
sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Enarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicitaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha ayaṃ
adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ
adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 88-8 [\x 88/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 90] [\x 90/]
[BJT Page 90-8 [\x 90/] 6]
Sotāpattimaggena diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ,
saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni, cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti,
pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya
saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti,
alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā
saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya
nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 90-8 [\x 90/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 90-8 [\x 90/] 6]
Sakadāgāmimaggena oḷārikānaṃ kilesānaṃ pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ,
saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni, cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti,
pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya
saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti,
alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā
saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya
nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 90-8 [\x 90/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)
[BJT Page 90-8 [\x 90/] 6]
Anāgāmimaggena aṇusahagatānaṃ kilesānaṃ pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ,
saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni, cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti,
pāmojjāya6 saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya
saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti,
alaṅkhārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā
saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya
nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ7 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha
dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.
6. Pāmujjāya-vasi, syā. 7. Avikkhepaṃ-machasaṃ.
[BJT Page 90-8 [\x 90/] 8]
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, * sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.
*(Bhāvetabba-sacchikātabbapadāni machasaṃ potthake viparītāni dissanti)

Arahattamaggena sabbakilesānaṃ pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro
sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni, cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya
saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya
saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkhārāya saṃvattanti,
parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na
vikkhepaṃ1 gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ, saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati,
avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati, dassanapārisuddhiṃ adhipaññā, yo tattha
saṃvaraṭṭho [PTS Page 048] [\q 48/] ayaṃ adhisīlasikkhā, yo tattha avikkhepaṭṭho
ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā.
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto
sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ2
paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya
pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati,
pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.

Taṃ ñātaṭṭho ñāṇaṃ, pajānaṭṭhena paññā. Tena vuccati: "sutvāna saṃvare paññā sīlamaye
ñāṇaṃ. "

Sīlamayañāṇaniddeso.

3. Samādhibhāvanāmayañāṇaṃ

Kathaṃ saṃvaritvā samādahane paññā sāmādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ:
Eko samādhi cittassa ekaggatā.
Dve samādhī: lokiyo samādhi, lokuttaro samādhi.
Tayo samādhī: savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramanto samādhi, avitakkaavicāro
samādhi.
1. Avikkhepaṃ-machasaṃ, 2. Vīriyaṃ-machasaṃ.

[BJT Page 92] [\x 92/]

Cattāro samādhī: hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi,
nibbedhabhāgiyo samādhi.

Pañca samādhī: pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, upekkhāpharaṇatā, alokapharaṇatā,
paccavekkhananimittaṃ.

Cha samādhī: buddhānussativasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi,
dhammānussativasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi, saṅghānussativasena
cittassekaggatā avikkhepo samādhi, sīlānussativasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi,
cāgānussativasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi, devatānussativasena cittassekaggatā
avikkhepo samādhi.

Satta samādhi: samādhikusalasatā, samādhissa samāpattikusalatā samādhissa ṭhitikusalatā,
samādhissa vuṭṭhānakusalatā, [PTS Page 049] [\q 49/] samādhissa kallatākusalatā, 1
samādhissa gocarata;salatā, samādhissa abhinīhārakusalatā.

Aṭṭha samādhī: paṭhavīkasiṇa2vasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi,
āpokasiṇavasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi, tejokasiṇavasena cittassekaggatā
avikkhepo samādhi, vāyokasīṇavasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi,
nīlakasiṇavasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi, pītakasiṇavasena cittassekaggatā
avikkhepo samādhi, lohitakasiṇavasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi,
odātakasiṇavasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi.

Nava samādhī: rūpavacaro samādhi atthi hīno, atthi majjhimo, atthi paṇito. Arūpāvacaro
samādhi atthi hīno, atthi majjhimo atthi paṇīto. Suññato samādhi, animitato samādhi,
appaṇihito samādhi.

Dasa samādhī: uddhumātakasaññavasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi,
vinīlakasaññāvasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi, vipubbakasaññāvasena
cittassekaggatā avikkhepo samādhi, vicchiddakasaññavasena cittassekaggatā avikkhepo
samādhi, vikkhāyitakasaññāvasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi,
vikkhittakasacaññāvasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi, hatavikkhittakasaññāvasena
cittassekaggatā avikkhepo samādhi, lohitakasaññavasena puḷavakasaññāvasena
cittassokaggatā avikkhepo samādhi, aṭṭhikasaññāvasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi
ime pañcapaññasa samādhī
1. Kalyatā kusalatā-machasaṃ, [PTS.] Kallitakusalatā syā, kallakusalatā-vasī
2. Pathavīkasiṇa-machasaṃ.

[BJT Page 94] [\x 94/]

Api ca pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā; pariggahaṭṭhena samādhi, parivāraṭṭhena
samādhi, paripuraṭṭhena samādhi, ekaggaṭṭhena samādhi, avikkhepaṭṭhena samādhi,
avisāraṭṭhena samādhi, anāvilaṭṭhena samādhi, aniñjanaṭṭhena samādhi, vimuttaṭṭhena
samādhi, ekattupaṭṭhānavasena cittassa ṭhitattā samādhi, samaṃ esatīti samādhi, visamaṃ
nesatīti samādhi, samaṃ esitattā samādhi, visamaṃ nesitattā samādhi, samaṃ ādiyatīti
samādhi, visamaṃ anādiyatīti samādhi, samaṃ ādinnattā samādhi, visamaṃ anādinnattā
samādhi, samaṃ paṭipajjatīti samādhi, visamaṃ nappaṭipajjatīti samādhi, samaṃ
paṭipannattā samādhi, visamaṃ nappaṭipannattā samādhi, samaṃ jhāyatīti samādhi,
visamaṃ jhāpetīti samādhi, samaṃ jhātattā samādhi, visamaṃ jhāpitattā samādhi, samo ca
hito ca sukho cāti samidhi. Ime pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā.
Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānaṭṭhena paññā. Tena vuccati; "saṃvaritvā samādahena paññā
samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ. [PTS Page 050] [\q 50/] "

Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso.


4. Dhammaṭṭhitiñāṇaṃ

Kathaṃ paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.

Avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca, pavattaṭṭhiti ca, nimittaṭṭhīti ca, āyūhanaṭṭhīti ca,
saññogaṭṭhīti ca, paḷibodhaṭṭhīti ca, samudayaṭṭhiti ca, hetuṭṭhīti ca, paccayaṭṭhiti ca.
Imehi navahākārehi avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā. Ubhopete dhammā
paccayasamuppannā'ti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ.

Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca, pavattaṭṭhīti
ca, nimittaṭṭhiti ca, āyūhanaṭṭhiti ca, saññogaṭṭhiti ca, paḷibodhaṭṭhiti ca, samudayaṭṭhiti
ca, hetuṭṭhiti ca, paccayaṭṭhiti ca. Imehi navahākārehi avijjā paccayo, saṅkhārā
paccayasamuppannā, ubhopete dhammā paccayasamuppannā'ti paccayapariggahe paññā
dhammāṭṭhitiñāṇaṃ.

[BJT Page 96] [\x 96/]

Saṅkhārā viññāṇassa -pe-viññāṇaṃ nāmarūpassa -pe-nāmarūpa saḷāyatanassa
-pesaḷāyatanaṃ phassassa -pe-phasso vedanāya -pevedanā taṇhāya -pe- taṇhā upādanassa
-pe- upādānaṃ bhavassa -pe- bhavo jātiyā -pe- jāti jarāmaraṇassa uppādaṭṭhiti ca,
pavattaṭṭhiti ca, nimittaṭṭhiti ca, āyūhanaṭṭhiti ca, saññogaṭṭhiti ca, paḷibodhaṭṭhiti ca,
samudayaṭṭhiti ca, hetuṭṭhiti ca, paccayaṭṭhiti ca, imehi navahākārehi jāti paccayo,
jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.

Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ jāti jarāmaraṇassa uppādaṭṭhiti ca, pavattaṭṭhiti
ca, nimittaṭṭhiti ca, āyūhanaṭṭhiti ca, saññogaṭṭhiti ca, paḷibodhaṭṭhiti ca, samudayaṭṭhiti
ca, hetuṭṭhiti ca, paccayaṭṭhiti ca, imehi navahākārehi jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ
paccayasamupannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamupannā'ti paccayapariggahe paññā
dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.

Avijjā hetu, saṅkhārā hetusamupannā, ubhopete dhammā hetusamupannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi [PTS Page
051] [\q 51/] addhānaṃ avijjā hetu, saṅkhārā hetusamupannā, ubhopete dhammā
hetusamupannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.

Saṅkhārā hetu, viññāṇananananaṃ hetusamuppannaṃ -pe- viññāṇaṃ hetu, nāmarūpaṃ
hetusamuppannaṃ -pe- nāmarūpaṃ hetu, saḷāyatanaṃ hetusamuppannaṃ -pe- saḷāyatanaṃ
hetu, phasso hetusamuppanno -pe- phasso hetu, vedanā hetusamuppannā -pevedanā hetu,
taṇhā hetusamuppannā -pe- taṇhā hetu, upādānaṃ hetusamuppannaṃ -pe- upādānaṃ hetu,
bhavo hetusamuppanno -pe- bhavo hetu, jāti hetusamuppannā -pejāti hetu, jarāmaraṇaṃ
hetusamuppannaṃ. Ubhopete dhammā hetusamuppannāti paccayapariggahe paññā
dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ jāti hetu, jarāmaraṇaṃ
hetusamuppannaṃ, ubhopete dhammā hetusamuppannāti paccayapariggahe paññā
dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.


Avijjā paṭicca, saṅkhārā paṭiccasamuppannā. Ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
avijjā paṭicca, saṅkhārā paṭiccasamuppannā. Ubhāpete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.

[BJT Page 98] [\x 98/]

Saṅkhārā paṭicca, viññāṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
saṅkhārā
Paṭicca, viññāṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Viññāṇaṃ paṭicca, nāmarūpaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā
paṭiccasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ
anāgatampi addhānaṃ viññāṇaṃ paṭicca, nāmarūpaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete
dhammā paṭiccasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Nāmarūpaṃ paṭicca, saḷāyatanaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā
paṭiccasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ
anāgatampi addhānaṃ nāmarūpaṃ paṭicca, saḷāyatanaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete
dhammā paṭiccasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Saḷāyatanaṃ paṭicca, phasso paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
saḷāyatanaṃ paṭicca, phasso paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Phasso paṭicca, vedanā paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
phasso paṭicca, vedanā paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Vedanā paṭicca, taṇhā paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paṭiccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
vedanā paṭicca, taṇhā paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Taṇhā paṭicca, upādānaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
taṇhā paṭicca, upādānaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Upādānaṃ paṭicca, bhavo paṭiccasamuppanno, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
bhavo paṭicca, jāti paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Jāti paṭicca, jarā maraṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
jāti paṭicca, jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.

Avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā, 'ubhopete dhammā paccayasamuppannā'ti
paccayapariggahe paññā dhammaṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
avijjāya paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā, ubhāpete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe [PTS Page 052] [\q 52/] paññā dhammaṭhitiñāṇaṃ.

Saṅkhārā paccayo, 1 viññāṇaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā
paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ
anāgatampi addhānaṃ saṅkhārāpaccayo, viññāṇaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete
dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Viññāṇaṃ paccayo, nāmarūpaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā
paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ
anāgatampi addhānaṃ viññāṇaṃ paccayo, nāmarūpaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete
dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Nāmarūpaṃ paccayo, saḷāyatanaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā
paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ
anāgatampi addhānaṃ nāmarūpaṃ paccayo, saḷāyatanaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete
dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Saḷāyatanaṃ paccayo, phasso paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā
paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ
anāgatampi addhānaṃ saḷāyatanaṃ paccayo, phasso paccayasamuppannaṃ, ubhopete
dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Phasso paccayo, vedanā paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
phasso paccayo, vedanā paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Vedanā paccayo, taṇhā paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
vedanā paccayo, taṇhā paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Taṇhā paccayo, upādānaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
taṇhā paccayo, upādānaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Upādānaṃ paccayo, bhavo paccayasamuppanno, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
upādānaṃ paccayo, bhavo paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Bhavo paccayo, jāti paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
bhavo paccayo, jāti paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ
jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.

Purimakammabhavasmiṃ moho avijjā, ayūhanā2 saṅkhārā, nikanti taṇhā, upagamanaṃ
upādānaṃ, cetanā bhavo, ime pañca dhammā purimakammabhavasmiṃ idha paṭisandhiyā
paccayā.

Idha paṭisandhi viññāṇaṃ, okkanti nāmarūpaṃ, pasado āyatanaṃ, phuṭṭho phasso,
vedayitaṃ vedanā, ime pañca dhammā idhupapattibhavasmiṃ pure katassa kammassa
paccayā.

1. Paccayā-machasaṃ-vasi. 2. Āyuhanā-machasaṃ syā, [PTS.]

[BJT Page 100] [\x 100/]

Idha paripakkattā āyatanānaṃ moho avijjā, āyūhanā saṅkhārā, nikanti taṇhā, upagamanaṃ
upādānaṃ, cetanā bhavo, ime pañca dhammā idha kammabhavasmiṃ āyatiṃ paṭisandhiyā
paccayā.

Āyatiṃ1 paṭisandhi viññāṇaṃ, okkanti nāmarūpaṃ, pasādo āyatanaṃ, phuṭṭho phasso,
vedayitaṃ vedanā, ime pañca dhammā āyatiṃ upapattibhavasmiṃ idha katassa kammassa
paccayā.
Iti ime2 catusaṅkhepe tayo addhe vīsatiyā ākārehi tisandhiṃ paṭiccasamuppādaṃ jānāti,
passati, aññāti, paṭivijjhati. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā tena vuccati:
paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. [PTS Page 053] [\q 53/]

Dhammaṭṭhitiñāṇaniddeso

5. Sammasanañāṇaṃ

Kathaṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ dhammanaṃ saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane
ñāṇaṃ:

Yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ
vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre vā santike vā, sabbaṃ rūpaṃ aniccato vavattheti, ekaṃ
sammasanaṃ. Dukkhato vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ, anattato vavattheti, ekaṃ
sammasanaṃ

Yā kāci vedanā atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ
vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dure santike vā, sabbaṃ vedanā aniccato vavattheti, ekaṃ
sammasanaṃ. Dukkhato vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ. Anattato vavattheti, ekaṃ
sammasanaṃ. Yā kāci saññā atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā
sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ saññā aniccato vavattheti,
ekaṃ sammasanaṃ. Dukkhato vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ. Anattato vavattheti, ekaṃ
sammasanaṃ. Yā keci saṅkhārā atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ
vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ saṅkhārā aniccato
vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ. Dukkhato vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ. Anattato vavattheti,
ekaṃ sammasanaṃ.

Yā kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā
sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dure santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ aniccato
vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ. Dukkhato vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ. Anattato vavattheti,
ekaṃ sammasanaṃ.

Cakkhuṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ. Dukkhato
vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ. Anattato vavattheti, ekaṃ sammasanaṃ.

1. Āyati-syā, vasi. 2. Itime-syā

[BJT Page 102] [\x 102/]

Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā
asārakaṭṭhenā'ti saṅkhipitthā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ,
'Vedanā atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā
asārakaṭṭhenā'ti saṅkhipitthā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ,
Saññā atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā
asārakaṭṭhenā'ti saṅkhipitthā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ,
Saṅkhārā atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā
asārakaṭṭhenā'ti saṅkhipitthā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ,
Viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā
asārakaṭṭhenā'ti saṅkhipitthā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ,
Cakkhuṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā
asārakaṭṭhenā'ti saṅkhipitthā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ,
Jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā
asārakaṭṭhenā'ti saṅkhipitthā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ,

Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ
vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ,
'Vedanā atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ
vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ,
Saññā atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ
vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ,
Saṅkhārā atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ
vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ,
Viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ
khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma'nti saṅkhipitvā vavatthāne
paññā sammasane ñāṇaṃ,
Cakkhuṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ
khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma'nti saṅkhipitvā vavatthāne
paññā sammasane ñāṇaṃ,
Jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ
khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma'nti saṅkhipitvā vavatthāne
paññā sammasane ñāṇaṃ, [PTS Page 054] [\q 54/]

Jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇa'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, asati
jātiyā natthi jarāmaraṇa'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ.

Bhavapaccayā jāti, asati bhavo natthi jāti'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane
ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ bhavapaccayā bhāvo, asati bhavo natthi
jāti'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ.
Upādānapaccayā bhavo, asati upādāno natthi bhava'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ upādānapaccayā bhavo, asati
bhavo natthi upādāna'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ.
Taṇhāpaccayā upādānaṃ, asati taṇhā natthi upādāna'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ taṇhāpaccayā upādānaṃ, asati
taṇhā natthi upādāna'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ.
Vedanāpaccayā taṇhā, asati natthi taṇhāna'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane
ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ vedanāpaccayā taṇhā, asati vedano natthi
taṇhāna'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ.
Phassapaccayā vedanā, asati phasso natthi vedanāna'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ phassapaccayā vedanā, asati
phasso natthi vedanāna'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ.
Saḷāyatanapaccayā phasso, asati saḷāyakano natthi phassana'nti saṅkhipitvā vavatthāne
paññā sammasane ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ saḷāyatanapaccayā
phasso, asati saḷāyatano natthi phassana'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane
ñāṇaṃ.
Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, asati nāmarūpā natthi saḷāyatana'nti saṅkhipitvā vavatthāne
paññā sammasane ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ nāmarūpapaccayā
jarāmaraṇaṃ, asati nāmarūpo natthi saḷāyatana'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane
ñāṇaṃ.
Viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, asati viññāṇaṃ natthi nāmarūpa'nti saṅkhipitvā vavatthāne
paññā sammasane ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ viññāṇapaccayā
nāmarūpaṃ, asati viññāṇaṃ natthi nāmarūpa'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane
ñāṇaṃ.
Saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, asati saṅkhārā natthi viññāṇa'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ saṅkhārapaccayā
jarāmaraṇaṃ, asati saṅkhārā natthi viññāṇa'nti saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane
ñāṇaṃ.
Avijjāpaccayā saṅkhārā, asati avijjāya natthi saṅkhārā'ti saṅkhipitvā vavatthāne paññā
sammasane ñāṇaṃ.

'Atītampi addhānaṃ anāgatampi addhānaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā, asati avijjāya natthi
saṅkhārā'ti saṅkhipitvā vavatane paññā sammanena ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati. 'Atitānāgatapaccuppannānaṃ
dhammānaṃ saṅkhipitvā vavatthāne paññā sammasane ñāṇaṃ'.

Sammasanañāṇaniddeso.

[BJT Page 104] [\x 104/]

6. Udayabbayañāṇaṃ

Kathaṃ paccuppannānaṃ dhammānaṃ viparināmānupassane paññā udayabbayānupassane
ñāṇaṃ:

Jātaṃ rupaṃ paccuppannaṃ, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāma lakkhaṇaṃ vayo,
anupassanā ñāṇaṃ.

Jātā vedanā paccuppannaṃ, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāma lakkhaṇaṃ vayo,
anupassanā ñāṇaṃ.
Jātā saññā paccuppannaṃ, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāma lakkhaṇaṃ vayo,
anupassanā ñāṇaṃ.
Jātā saṅkhārā paccuppannaṃ, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāma lakkhaṇaṃ vayo,
anupassanā ñāṇaṃ.
Jātaṃ viññāṇaṃ paccuppannaṃ, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāma lakkhaṇaṃ
vayo, anupassanā ñāṇaṃ.
Jātaṃ cakkhu paccuppannaṃ, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāma lakkhaṇaṃ vayo,
anupassanā ñāṇaṃ.
Jāto bhavo paccuppanno, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāmalakkhaṇaṃ vayo,
anupassanā ñāṇaṃ.

Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati
lakkhaṇāti passati, udayabbaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati.
Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto pañca vīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto
pañcavisati lakkhaṇāti [PTS Page 055] [\q 55/] passati, udayabbaṃ passanto paññāsa
lakkhaṇāni passati.

Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāti
passati, udayabbaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati.
Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati
lakkhaṇāti passati, udayabbaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati.
Saññākkhandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati
lakkhaṇāti passati, udayabbaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati.
Saṅkhārakkhandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati
lakkhaṇāti passati, udayabbaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati.
Viññāṇakkhandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati
lakkhaṇāti passati, udayabbaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati.

Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañca
lakkhaṇāni passati, udayabbaṃ passanto dasa lakkhaṇāni passati.
Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañca
lakkhaṇāni passati, udayabbaṃ passanto dasa lakkhaṇāni passati.
Saññākkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañca
lakkhaṇāni passati, udayabbaṃ passanto dasa lakkhaṇāni passati.
Saṅkhārakkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañca
lakkhaṇāni passati, udayabbaṃ passanto dasa lakkhaṇāni passati.
Viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañca
lakkhaṇāni passati, udayabbaṃ passanto dasa lakkhaṇāni passati.

Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati: 'avijjāsamudayā
rūpasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati,
'taṇhāsamudayā rupasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ
passati, 'kammasamudayā rūpasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa
udayaṃ passati, 'āhārasamudayā rūpasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa
udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passati.
Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.

[BJT Page 106] [\x 106/]

Vayaṃ passanto katamāni pañcalakkhaṇāni passati: avijjānirodho rūpanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena rūpakandhassa vayaṃ passati, 'taṇhānirodho rūpanirodho'ti
paccayavirodhaṭṭhena rūpakandhassa vayaṃ passati, 'kammanirodho rūpanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena rūpakandhassa vayaṃ passati, 'āhāranirodho rūpanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena rūpakandhassa vayaṃ [PTS Page 056] [\q 56/] passati,
viparināmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakandhassa vayaṃ passati, rūpakandhassa vayaṃ
passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati:

Udayabbaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.

Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati. ' Avijjāsamudayo
vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati,
'taṇhāsamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ
passati, 'kammasamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa
udayaṃ passati, 'phassasamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena
vedanākkhandhassa udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa
udayaṃ passati. Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.

Vayaṃ passanto katamāni pañcalakkhaṇāni passati: 'avijjānirodho vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, 'taṇhānirodho vedanānirodho'ti
paccayavirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, 'kammanirodho vedanānirodho'ti
paccayavirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, phassanirodho vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, viparināmalakkhaṇaṃ passantopi
vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Vedanākkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca
lakkhaṇāni passati.

Udayabbaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.

Saññākkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati: 'avijjāsamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññākkhandhassa udayaṃ passati, 'taṇhā
samudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññākkhandhassa udayaṃ passati,
'kammasamudayo saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññākkhandhassa udayaṃ
passati, 'phassasamudayo saññāsamudayo'ti paccayasumadayaṭṭhena saññākkhandhassa
udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi saññākkhandhassa udayaṃ passati.
Saññākkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhāṇāni passati

Udayabbaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.

Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati. 'Avijjāsamudayā
vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati,
'taṇhāsamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ
passati, 'kammasamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa
udayaṃ passati, 'phassasamudayā vedanāsamudayo'ti paccasamudayaṭṭhena
vedanākkhandhassa udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa
udayaṃ passati. Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.

Vayaṃ passanto katamāni pañcalakkhaṇāni passati: 'avijjānirodho vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, 'taṇhānirodho vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, 'kammanirodho vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, phassanirodho vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, viparināmalakkhaṇaṃ passantopi
vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Vedanākkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca
lakkhaṇāni passati.

Udayabbaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.
Saññākkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati. 'Avijjāsamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññākkhandhassa udayaṃ passati,
'taṇhāsamudayā saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññākkhandhassa udayaṃ
passati, 'kammasamudayā saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññākkhandhassa
udayaṃ passati, 'phassasamudayā saññāsamudayo'ti paccasamudayaṭṭhena
saññākkhandhassa udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi saññākkhandhassa udayaṃ
passati. Saññākkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.

Vayaṃ passanto katamāni pañcalakkhaṇāni passati: 'avijjānirodho saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññākkhandhassa vayaṃ passati, 'taṇhānirodho saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññākkhandhassa vayaṃ passati, 'kammanirodho saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññākkhandhassa vayaṃ passati, phassanirodho saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññākkhandhassa vayaṃ passati, viparināmalakkhaṇaṃ passantopi
saññākkhandhassa vayaṃ passati. Saññākkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca
lakkhaṇāni passati.

Udayabbaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.

Saṅkhārakkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati. 'Avijjāsamudayā
saṅkhārasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saṅkhārakkhandhassa udayaṃ passati,
'taṇhāsamudayā saṅkhārasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saṅkhārakkhandhassa
udayaṃ passati, 'kammasamudayā saṅkhārasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena
saṅkhārakkhandhassa udayaṃ passati, 'phassasamudayā saṅkhārasamudayo'ti
paccasamudayaṭṭhena saṅkhārakkhandhassa udayaṃ passati, nibbattilakkhaṇaṃ passantopi
saṅkhārakkhandhassa udayaṃ passati. Saṅkhārakkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca
lakkhaṇāni passati.

Vayaṃ passanto katamāni pañcalakkhaṇāni passati: 'avijjānirodho saṅkhāranirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saṅkhārakkhandhassa vayaṃ passati, 'taṇhānirodho
saṅkhāranirodho'ti paccayanirodhaṭṭhena saṅkhārakkhandhassa vayaṃ passati,
'kammanirodho saṅkhāranirodho'ti paccayanirodhaṭṭhena saṅkhārakkhandhassa vayaṃ
passati, phassanirodho saṅkhāranirodho'ti paccayanirodhaṭṭhena saṅkhārakkhandhassa
vayaṃ passati, viparināmalakkhaṇaṃ passantopi saṅkhārakkhandhassa vayaṃ passati.
Saṅkhārakkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.

Udayabbaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.

Viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati. 'Avijjāsamudayā
viññāṇasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati,
'taṇhāsamudayā viññāṇasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa
udayaṃ passati, 'kammasamudayā viññāṇasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena
viññāṇakkhandhassa [PTS Page 057] [\q 57/] udayaṃ passati, 'phassasamudayā
viññāṇasamudayo'ti paccasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati,
nibbattilakkhaṇaṃ passantopi viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Viññāṇakkhandhassa
udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.

[BJT Page 108] [\x 108/]

Vayaṃ passanto katamāni pañcalakkhaṇāni passati: 'avijjānirodho viññāṇanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati, 'taṇhānirodho viññāṇanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati, 'kammanirodho
viññāṇanirodho'ti paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati,
phassanirodho viññāṇanirodho'ti paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ
passati, viparināmalakkhaṇaṃ passantopi viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati.
Viññāṇakkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañcalakkhaṇāni passati.

Udayabbaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.

Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto imāni pañcavīsati lakkhaṇāni passati. Vayaṃ
passanto imāni pañcavisati lakkhaṇāni passati. Udayabbaṃ passanto imāni paññāsa1
lakkhaṇāni passati.
Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: paccuppannānaṃ dhammānaṃ
viparināmānupassane paññā udayabbayānupassane ñāṇaṃ.

Rūpakkhandho āhārasamudayo, 2 vedanā saññā saṅkhārā3 tayo khandhā phassasamudayā,
viññāṇakkhandho nāmarupasamudayo4.

Udayabbayañāṇaniddeso

7. Bhaṅgānupassanāñāṇaṃ

Kathaṃ ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇaṃ:

Rūpārammaṇatā cittaṃ uppajjitvā bhijjati, taṃ ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā tassa cittassa bhaṅgaṃ
anupassati.

Anupassatīti kathaṃ anupassati: aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no
sukhato. Anattato [PTS Page 058] [\q 58/] anupassati, no attato. Nibbindati, no nandati.
Virajjati, no rajjati. Nirodheti, no samudeti paṭinissajjati, no ādiyati.

Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati,
anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nanduṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ
pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati.

1. Paññasaṃ-syā
2. Rūpakkhandhā āhārasamudayā-syā,
3. . . . Saṅkhārāti sesā-vasi, syā
4. Ciññāṇakkhandhā nāmarūpasamudayā-vasi, syā

[BJT Page 110] [\x 110/]

Vedanārammaṇatā cittaṃ uppajjitvā bhijjati, taṃ arammaṇaṃ paṭaaisaṅkhā tassa cittassa
bhaṅgaṃ anupassati.

Anupassatīti kathaṃ anupassati: aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no
sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindhati, no nandati. Virajjati, no rajjati.
Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati.

Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati,
anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ
pajahati, nirodhanto samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati.

Saññārammaṇatā cittaṃ uppajjitvā bhijjati, taṃ arammaṇaṃ paṭaaisaṅkhā tassa cittassa
bhaṅgaṃ anupassati.

Anupassatīti kathaṃ anupassati: aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no
sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindhati, no nandati. Virajjati, no rajjati.
Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati.

Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati,
anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ
pajahati, nirodhanto samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati.

Saṅkhārārammaṇatā cittaṃ uppajjitvā bhijjati, taṃ arammaṇaṃ paṭaaisaṅkhā tassa cittassa
bhaṅgaṃ anupassati.

Anupassatīti kathaṃ anupassati: aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no
sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindhati, no nandati. Virajjati, no rajjati.
Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati.

Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati,
anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ
pajahati, nirodhanto samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati.

Viññāṇārammaṇatā cittaṃ uppajjitvā bhijjati, taṃ arammaṇaṃ paṭaaisaṅkhā tassa cittassa
bhaṅgaṃ anupassati.

Anupassatīti kathaṃ anupassati: aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no
sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindhati, no nandati. Virajjati, no rajjati.
Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati.

Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati,
anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ
pajahati, nirodhanto samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati.

Cakkhārammaṇatā1 cittaṃ uppajjitvā bhijjati, taṃ ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā tassa cittassa
bhaṅgaṃ anupassati.

Anupassatīti kathaṃ anupassati: aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no
sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindati, nonandati. Virajjati, no rajjati. Nirodheti,
no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati.

Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati,
anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ
pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati.

Jarāmaraṇārammaṇatā cittaṃ uppajjitvā bhijjati, taṃ ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā tassa cittassa
bhaṅgaṃ anupassati.

Anupassatīti kathaṃ anupassati: aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no
sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindati, nonandati. Virajjati, no rajjati. Nirodheti,
no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati.

Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati,
anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ
pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati.

1. Vatthusaṅkamanā ceva saññāya2 ca vivaṭṭanā
Āvajjanābalaṃ ceva paṭisaṅkhā vipassanā.

2. Ārammaṇaṃ3 anvayena ubho ekavavatthānā
Nirodhe adhimuttatā4 cayalakkhaṇavipassanā.

3. Ārammaṇañca paṭisaṅkhā bhaṅgañca avupassati
Suññato ca upaṭṭhānaṃ adhipaññāvipassanā.

4. Kusalo tīsu anupassanāsu catasso ca5 vipassanāsu
Tayo upaṭṭhānakusalatā nānādiṭṭhisu na kampatī'ti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā
bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇaṃ. [PTS Page 059] [\q 59/]
Bhaṅgānupassanāñāṇanidedaso.

1. Cakkhu, cakkhuṃ-sabbattha 2. Paññāya-machasaṃ, vīmaho, [PTS]
3. Ārammaṇā-vasi, [PTS.] Ārammaṇavasenāpi-vimu.
4. Avimuttatā-[PTS 5.] Catusuca-syā, catusuca-[PTS.]

[BJT Page 112] [\x 112/]

8. Ādinavañāṇaṃ

Kathaṃ bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ:

'Uppādo bhaya'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ. 'Pavattaṃ bhaya'nti
bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'nimittaṃ bhaya'nti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'āyuhanā1 bhaya'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'paṭisandhi
bhaya'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'gati bhaya'nti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, ' nibbatti bhaya'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'upapatti
bhaya'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'jāti bhaya'nti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'jarā bhaya'nti bhayatuṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'vyādhi bhaya'nti
bhayatuṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'maraṇaṃ bhaya'nti bhayatuṭṭhāne paññā ādīnave
ñāṇaṃ, 'soko bhaya'nti bhayatuṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'paridevo bhaya'nti
bhayatuṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'upāyāso bhaya'nti bhayatuṭṭhāne paññā ādīnave
ñāṇaṃ.

'Anuppādo khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'appavattaṃ khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'animittaṃ
khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'anāyūhanā khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'appaṭisandhi khema'nti
santipade ñāṇaṃ, 'na agati khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'na anibbatti khema'nti ñāṇaṃ, 'na
anuppatti khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'na ajāti khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'na ajarā
khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'na avyādhi khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'na amaraṇaṃ
khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'na asoko khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'na aparidevo khema'nti
santipade ñāṇaṃ, 'na anupāyāso khema'nti santipade ñāṇaṃ.

'Uppādo bhayaṃ, anuppādo khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'pavattaṃ bhayaṃ, appavattaṃ
khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'nimittaṃ bhayaṃ, animittaṃ khema'nti santipade ñāṇaṃ,
'āyūhanā bhayaṃ, anāyūhanā khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'paṭisandhi bhayaṃ, appaṭisandhi
khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'gati bhayaṃ, agati khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'nibbatti bhayaṃ,
anibbatti khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'upapatti bhayaṃ, anuppatti khema'nti santipade
ñāṇaṃ, 'jāti bhayaṃ, ajāti khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'jarā bhayaṃ, ajarā khema'nti santipade
ñāṇaṃ, 'vyādhi bhayaṃ, avyādhi khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'maraṇaṃ bhayaṃ, amaraṇaṃ
khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'soko bhayaṃ, asoko khema'nti santipade ñāṇaṃ, 'paridevo
bhayaṃ, aparidevo khema'nti ñāṇaṃ, 'upāyāso bhayaṃ, anupāyāso khema'nti, santipade
ñāṇaṃ.

'Uppādo dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'pavattaṃ dukkha'nti
bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'nimittaṃ dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'āyūhanā dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'paṭisandhi
dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'gati dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne
paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'nibbatti dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ,
'upapatti dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'jāti dukkha'nti
bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'jarā dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave
ñāṇaṃ, 'vyādhi dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'maraṇaṃ dukkha'nti
bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'soko dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave
ñāṇaṃ, 'paridevo dukkha'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'upāyāso dukkha'nti
bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ.

Anuppādo sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'appavattaṃ sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'animittaṃ
sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'anāyūhanā sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'appaṭisandhi sukha'nti
santipade ñāṇaṃ, 'agati sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'anibbatti sukha'nti santipade ñāṇaṃ,
'anupapatti sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'ajāti sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'ajarā sukha'nti
santipade ñāṇaṃ, 'avyādhi sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'amaraṇaṃ sukha'nti santipade
ñāṇaṃ, 'asoko sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'aparidevo sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'anupāyāso
sukha'nti santipade ñāṇaṃ.

'Uppado dukkhaṃ, anuppādo sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'pavattaṃ dukkhaṃ, appavattaṃ
sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'nimittaṃ dukkhaṃ, animittaṃ sukha'nti santipade ñāṇaṃ,
'āyūhanā dukkhaṃ, anāyūhanā sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'paṭisandhi dukkhaṃ,
appaṭisandhi sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'gati dukkhaṃ, agati sukha'nti santipade ñāṇaṃ,
'nibbatti dukkhaṃ, anibbatti sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'upapatti dukkhaṃ, anupapatti
sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'jāti dukkhaṃ, ajāti sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'jarā dukkhaṃ,
ajarā sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'vyādhi dukkhaṃ, avyādhi sukha'nti santipade ñāṇaṃ,
'maraṇaṃ dukkhaṃ, amaraṇaṃ sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'soko dukkhaṃ, asoko sukha'nti
santipade ñāṇaṃ, 'paridevo dukkhaṃ, aparidevo sukha'nti santipade ñāṇaṃ, 'upāyāso
dukkhaṃ, anupāyāso sukha'nti santipade ñāṇaṃ.

'Uppādo sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'pavattaṃ sāmisa'nti
bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'nimittaṃ sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'āyūhanā sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'paṭisandhi
sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'gati sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'nibbatti sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'upapatti
sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'jāti sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ. 'Jarā sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'vyādhi sāmisa'nti
bhayatupaṭṭhāne paññā ādinave ñāṇaṃ, 'maraṇaṃ sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'soko sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'paridevo
sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'upāyāso sāmisa'nti bhayatupaṭṭhāne
paññā ādīnave ñāṇaṃ.

'Anuppādo nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'appavattaṃ nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ,
'animittaṃ nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'anāyūhanā nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ,
'appaṭisandhi nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'agati nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'anibbatti
nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'anupapatti sāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'ajāti nirāmisa'nti
santipade ñāṇaṃ, 'ajarā nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'avyādhi nirāmisa'nti santipade
ñāṇaṃ, 'amaraṇaṃ nirāmisa'nti santipade paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'asoko nirāmisa'nti
santipade ñāṇaṃ, 'aparidevo nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'anupāyāso nirāmisa'nti
santipade ñāṇaṃ.

Uppado sāmisaṃ, anuppādo nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'pavattaṃ sāmisaṃ, appavattaṃ
nirāmisa'nti [PTS Page 060] [\q 60/] santipade ñāṇaṃ, 'nimittaṃ sāmisaṃ, animittaṃ
nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'āyūhanā sāmisaṃ, anāyūhanā nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ,
'paṭisandhi sāmisaṃ, appaṭisandhi nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'gati sāmisaṃ, agati
nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'nibbatti sāmisaṃ, anibbatti nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ,
'upapatti sāmisaṃ, anupapatti nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'jāti sāmisaṃ, ajāti nirāmisa'nti
santipade ñāṇaṃ, 'jarā sāmisa'nti, ajarā nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'vyādhi sāmisaṃ,
avyādhi nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'maraṇaṃ sāmisaṃ, amaraṇaṃ nirāmisa'nti santipade
ñāṇaṃ, 'soko sāmisaṃ, asoko nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'paridevo sāmisaṃ, aparidevo
nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ, 'upāyāso sāmisaṃ, anupāyāso nirāmisa'nti santipade ñāṇaṃ.

1. Āyūhanā-machasaṃ, syā, [PTS BJT Page 114] [\x 114/]

'Uppādo saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'pavattaṃ saṅkhārā'ti
bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'nimittaṃ saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'āyūhanā saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'paṭisandhi
saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'gati saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'nibbatti saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'upapatti
saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'jāti saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'jarā saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'vyādhi saṅkhārā'ti
bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'maraṇaṃ saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ, 'soko saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'paridevo
saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇaṃ, 'upāyāso saṅkhārā'ti bhayatupaṭṭhāne
paññā ādīnave ñāṇaṃ.

'Anuppādo nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'appavattaṃ nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ,
'animittaṃ nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'anāyūhanā nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ,
appaṭisandhi nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'agati nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'nibbatti
nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'anupapatti nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'ajāti nibbāna'nti
santipade ñāṇaṃ, 'ajarā nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, avyādhi nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ,
'amaraṇaṃ nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'asoko nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'aparidevo
nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'anupāyāso nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ.

'Uppādo saṅkhārā, anuppādo nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'pavattaṃ saṅkhārā appavattaṃ
nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'animittaṃ saṅkhārā, nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'āyūhanā
saṅkhārā, anāyūhanā nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'paṭisandhi saṅkhārā, appaṭisandhi
nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'gati saṅkhārā, agati nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'nibbatti
saṅkhārā, anibbatti nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'upapatti saṅkhārā, anupapatti nibbāna'nti
santipade ñāṇaṃ, 'jāti saṅkhārā, ajāti nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'jarā saṅkhārā, ajarā
nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'vyādhi saṅkhārā, avyādhi nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ,
'maraṇaṃ saṅkhārā, amaraṇaṃ nibbāna'ti santipade ñāṇaṃ, 'soko saṅkhārā, asoko nibbāna'nti
santipade ñāṇaṃ, 'paridevo saṅkhārā, aparidevo nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ, 'upāyāso
saṅkhārā, anupāyāso nibbāna'nti santipade ñāṇaṃ.

1. Uppādañca pavattañca nimittaṃ dukkhanti passati
Āyūhanaṃ paṭisandhi ñāṇaṃ ādīnave idaṃ

2. Anuppādaṃ appavattaṃ animittaṃ sukhanti ca
Anāyūhanaṃ appaṭisandhiṃ1 ñāṇaṃ santipade idaṃ

3. Idaṃ ādīnave ñāṇaṃ pañcaṭṭhānesu jāyati
Pañcaṭṭhāne santipade dasa ñāṇe pajānāti,

Dvinnaṃ ñāṇānaṃ kusalātā nānādiṭṭhisu na kampatī'ti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati. Bhayatupaṭṭhāne paññā
ādīnave ñāṇaṃ.

Ādīnavañāṇaniddeso.

9. Muñcitukamyatāñāṇaṃ

Kathaṃ muñcitukamyatā paṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ:

Uppādaṃ2 muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. 3
Muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, nimittaṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, āyuhanaṃ
muñcatukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, paṭisandhiṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, gatiṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, nibbattiṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, upapattiṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, jātiṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, jaraṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, vyādhiṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, maraṇaṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, sokaṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, paridevaṃ
muñcitukamayatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, upāyāsaṃ
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.

1. Anāyūhappaṭisandhi-vima 2. Uppādamuñci. . . -Syā
3. Pavattamuñcitu. . . . (Icacādi)-syā.

[BJT Page 116] [\x 116/]
'Uppādo dukkha'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā [PTS Page 061] [\q 61/]
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. 'Pavattaṃ dukkha'nti
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'nimittaṃ
dukkha'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
'āyuhanā dukkha'nti muñcatukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'paṭisandhi dukkha'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, gati dukkha'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'nibbatti dukkha'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'upapatti dukkha'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'jāti dukkha'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'jarā dukkha'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'vyādhi dukkha'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'maraṇaṃ dukkha'nti
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, soka dukkha'nti
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'paridevo
dukkha'nti muñcitukamayatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
'upāyāso muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.

'Uppādo bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
'Pavattaṃ bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
'nimittaṃ bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
'āyuhanā bhaya'nti muñcatukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
'Paṭisandhi bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'gati bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'nibbatti bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'upapatti bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'jāti bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'jarā bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'vyādhi bhayanti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, maraṇaṃ bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'soka bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'paridevo bhaya'nti muñcitukamayatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, upāyāso bhaya'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.

'Uppādo sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
'Pavattaṃ sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'nimittaṃ sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'āyuhanā sāmisa'nti muñcatukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'paṭisandhi sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'gati sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'nibbatti sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'upapatti sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'jāti sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'jarā sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'vyādhi sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'maraṇaṃ sāmisa'nti
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'soka sāmisa'nti
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'paridevo
sāmisa'nti muñcitukamayatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
'upāyāso sāmisa'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.

'Uppādo saṅkhārā'ti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ. 'Pavattaṃ saṅkhārā'ni muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'nimittaṃ saṅkhārā'ti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'āyuhanā saṅkhārā'ti
muñcatukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'paṭisandhi
saṅkhārā'ti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'gati
saṅkhārā'ti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'nibbatti
saṅkhārā'ti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
'upapatti saṅkhārā'ti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'jāti saṅkhārā'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'jarā saṅkhārā'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'vyādhi saṅkhārā'ti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, 'maraṇaṃ saṅkhārā'nti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'soka saṅkhārā'ti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'paridevo saṅkhārā'ti muñcitukamayatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā
paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'upāyāso soka dukkha'nti
muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, 'paridevo
dukkha'nti muñcitukamayatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
'upāyāso saṅkhārā'ti muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhānā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ.

Uppādo saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca
upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā.

Pavattaṃ saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca
upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Nimitataṃ
saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā
ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Āyūhanā saṅkhārā, te
saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā,
te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Paṭisandhi te saṅkhāre ajjhupekkhatīti
saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre
ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Gati saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā.
Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti
saṅkhārupekkhā. Nibbatti saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Ye ca
saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā.
Upapatti saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca
upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Jāti saṅkhārā, te
saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā,
te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Jarā saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti
saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre
ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Byādhi saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti
saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre
ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Maraṇaṃ saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti
saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre
ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Soko saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti
saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā caupekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre
ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Paridevo saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti
saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre
ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā. Upāyāso saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti
saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre
ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhā.
Katīhākarehi saṅkhārupekkhāya cittassa ahinīhāro hoti: aṭṭhahākārehi saṅkhārupekkhāya
cittassa abhinīhāro hoti.

Puthujjanassa katīhākārehi saṅkhārupekkhāya cīttassa abhinīhāro hoti, sekkhassa
katīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti, vitarāgassa katīhākārehi
saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti: [PTS Page 062] [\q 62/]

[BJT Page 118] [\x 118/]

Puthujjanassa dvīkārehi saṅkhārupekkhāya cīttassa abhinīhāro hoti, sekkhassa tīhākārehi
saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti, vitarāgassa tīhākārehi saṅkhārupekkhāya
cittassa abhinīhāro hoti:

Puthujjanassa katamehi dvīkārehi saṅkhārupekkhāya cīttassa abhinīhāro hoti, puthujjano
saṅkhārupekkhaṃ abhinandati vā, vipassati vā puthujjanassa imehi dvīkārehi
saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti.

Sekkhassa katamehi tīhakārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti: sekkho
saṅkhārupekkhaṃ abhinandati vā vipassati vā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samājapatti,
sekkhassa imehi tīhākārahi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti.

Vītarāgassa katamehi tīhakārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti: vītarāgo
saṅkhārupekkhā vipassati vā, paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samājapatti,
tadajjhupekkhitvā suññatavihārena vā animittavihārena vā appaṇihitavihārena vā viharati;
vītarāgassa imehi tīhākārahi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti.

Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti:
puthujjanassa saṅkhārupekkhaṃ abhinandato cittaṃ kilissati, bhāvanāya paripattho hoti,
paṭivedhassa antarāyo hoti, āyatiṃ paṭisandhiyā paccayo hoti, sekkhassapi saṅkhārupekkhaṃ
abhinandato cittaṃ kilissati, bhāvanāya paripattho hoti, uttariṃ paṭivedhassa antarāyo hoti,
āyatiṃ paṭisandhiyā paccayo hoti. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca saṅkhārupekkhāya
cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti abhinandanaṭṭhena.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro
ekattaṃ hoti: puthujjano saṅkhārupekkhaṃ aviccatopi dukkhatopi anattatopi vipassati,
sekkhopi saṅkhārupekkhaṃ aniccatopi dukkhatopi anattatopi vipassati. Vītarāgopi
saṅkhārupekkhaṃ [PTS Page 063] [\q 63/] aniccatopi dukkhatopi anattatopi vipassati
evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro
ekattaṃ hoti abhinīhāraṭṭhena.

Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro
nānattaṃ hoti: puthujjanassa saṅkhārupekkhā kusalā hoti, sekkhassa saṅkhārupekkhā kusalā
hoti, vītarāgassa saṅkhārupekkhā avyākatā hoti. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca
vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti kusalābyākataṭṭhena.

[BJT Page 120] [\x 120/]

Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro
nānattaṃ hoti: puthujjanassa saṅkhārupekkhā kiñci kāle suviditā hoti, kiñci kāle na suviditā
hoti, sekkhassapi saṅkhārupekkhā kiñci kāle suviditā hoti, kiñci kāle na suviditā hoti,
vītarāgassa saṅkhārupekkhā accantaṃ suviditā hoti. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca
vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti viditaṭṭhena ca
aviditaṭṭhena ca.

Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro
nānattaṃ hoti: puthujjano saṅkhārupekkhaṃ1, atittattā vipassati, sekkhopi
Saṅkhārupekkhaṃ1 atittatti vipassati, vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ nittattā vipassati. Evaṃ
puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ
hoti tittaṭṭhena ca atittaṭṭhena ca.

Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhessa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro
nānattaṃ hoti: puthujjano saṅkhārupekkhaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya sotāpattimaggaṃ
paṭilābhatthāya vipassati, sekkho saṅkhārupekkhaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahīnattā
uttaripaṭilābhatthāya vipassati, vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ sabbakilesānaṃ pahīnattā
diṭṭhammasukhavihāratthāya vipassati. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhessa ca vītarāgassa ca
saṅkhārupekkhāya cittassa anīhāro nānattaṃ hoti pahīnaṭṭhena ca appahīnaṭṭhena ca. [PTS
Page 064] [\q 64/]

Kathaṃ sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti:
sekkho saṅkhārupekkhaṃ abhinandati vā, vipassati vā, paṭisaṅkhāya vā, phalasamāpattiṃ
samāpajjatiiiiia; vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ vipassati vā, paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ
samapajjati, tadajjhupekkhitvā suññatavihārena vā animittavihārena vā appaṇihitavihārena
vā viharati. Evaṃ sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro
nānattaṃ hoti vihārasamāpattaṭṭhena.

Kati saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti, kati saṅkhārupekkhā vipassanāvasena
uppajjanti: aṭṭhasaṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti, dasa saṅkhārupekkhā
vipassanāvayena uppajjanti.

1. Saṅkhārupekkhā-syā.

[BJT Page 122] [\x 122/]

Katamā aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti: paṭhamaṃ jhānaṃ1
paṭilābhatthāya nīvaraṇe paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, dutiyaṃ
jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakkavicāre paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ, tatiyaṃ jhāṇaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya pīti paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, catutthaṃ ñāṇaṃ paṭilābhatthāya sukhadukkhe
paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ
paṭilābhatthāya rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya
ākāsānañcāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya viññāṇañcāyatana saññaṃ
paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ
paṭilābhatthāya ākiñcaññāyatana saññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu
ñāṇaṃ. Imā aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti.

Katamā dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjaniti: [PTS Page 065] [\q 65/]
sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ2 paṭisandhiṃ gatiṃ
nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ
paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, sotāpattiphalasamāpattatthāya
uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ2 paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ
vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, sakadāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ
āyūhanaṃ2 paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ
paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ
sakadāgāmiphalasamāpattatthāya paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ2
paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ
upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
sakadāgāmiphalasamāphattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ2 paṭisandhiṃ gatiṃ
nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ
paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, anāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya
uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ2 paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ
vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, anāgāmiphalasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ
āyūhanaṃ2 paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ
paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
arahattamaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ2 paṭisandhiṃ gatiṃ
nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ
paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, arahattaphalasamāpattatthāya
uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ2 paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ
vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā
saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, suññatavihārasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ
āyūhanaṃ2 paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ vyādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ
paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ,
animittavihārasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ
nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ vādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ
paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Imā dasa saṅkhārupekkhā
vipassanāvasena uppajjanti.

Kati saṅkhārupekkhā kusalā, kati akusalā, kati abyākatā: paṇṇarasa saṅkhārupekkhā kusalā,
tisso saṅkhārupekkhā abyākatā. Natthi saṅkhārupekkhā akusalā.

1. "Paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā aṭṭha cittassa gocarā
Puthujjanassa dve honti tayo sekkhassa gocarā
Tayo ca vītarāgassa yehi cittaṃ vivaṭṭati. .

1. Paṭhamajjhānaṃ-[PTS 2.] Āyūhanaṃ-syā-[PTS]

[BJT Page 124] [\x 124/]

2. Aṭṭha samādhissa paccayā dasa ñāṇassa gocarā
Aṭṭhārasa saṅkhārupekkhā tiṇṇaṃ vimokkhāna paccayā.

3. Ime aṭṭhārasākārā paññā yassa parivitā1
Kusalo saṅkhārupekkhāsu nānādiṭṭhisu na kampatī"ti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati
'muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ'. [PTS Page 066]
[\q 66/]

Saṅkhārupekkhāñāṇaniddeso.

10. Gotrabhuñāṇaṃ

Kathaṃ bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭāne paññā gotrabhu ñāṇaṃ:

Uppādaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, pavattaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, nimittaṃ
abhibhuyyatīti gotrabhu, āyūhanaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, paṭisandhiṃ abhibhuyyatīti
gotrabhu, gatiṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, nibbattiṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, upapattiṃ
abhibhuyyatīti gotrabhu, jātiṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, jaraṃ abhibhuyyatīti gotrabhu,
vyādhiṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, maraṇaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, sokaṃ abhibhuyyatīti
gotrabhu, paridevaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, upāyāsaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, bahiddhā
saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu.

Anuppādaṃ pakkhandatīti gotrabhu, appavattaṃ pakkhandatīti gotrabhu, animittaṃ
pakkhandatīti gotrabhu, anāyūhanaṃ pakkhandatīti gotrabhu, appaṭisandhiṃ pakkhandatīti
gotrabhu, agatiṃ pakkhandatīti gotrabhu, anibbattiṃ pakkhandatīti gotrabhu, anupapattiṃ
pakkhandatīti gotrabhu, ajātiṃ pakkhandatīti gotrabhu, ajaraṃ pakkhandatīti gotrabhu,
avyādhiṃ pakkhandatīti gotrabhu, amaraṇaṃ pakkhandatīti gotrabhu, asokaṃ
pakkhandatīti gotrabhu, aparidevaṃ pakkhandatīti gotrabhu, anupāyāsaṃ pakkhandatīti
gotrabhu, nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti gotrabhu.

Uppādaṃ abhibhuyyitvā anuppādaṃ pakkhandatīti gotrabhu, pavattā abhibhuyyitvā
appavattaṃ pakkhandatīti gotrabhu, nimittaṃ abhibhuyyitvā animittaṃ pakkhandatīti
gotrabhu, āyūhanā abhibhuyyitvā anāyūhanā pakkhandatīti gotrabhu, paṭisandhi
abhibhuyyitvā appaṭisandhi pakkhandatīti gotrabhu, gati abhibhuyyitvā agati
pakkhandatīti gotrabhu, nibbatti abhibhuyyitvā anibbatti pakkhandatīti gotrabhu, upapatti
abhibhuyyitvā anupapatti pakkhandatīti gotrabhu, jāti abhibhuyyitvā ajāti pakkhandatīti
gotrabhu jarā abhibhuyyitvā ajarā pakkhandatīti gotrabhu, maraṇā abhibhuyyitvā
amaraṇaṃ pakkhandatīti gotrabhu, sokā abhibhuyyitvā asokā pakkhandatīti gotrabhu,
paridevā abhibhuyyitvā aparidevo pakkhandatīti gotrabhu, upāyāso abhibhuyyitvā
anupāyāso pakkhandatīti gotrabhu, bahiddhā saṅkhārā nimittaṃ abhibhuyyitvā nirodhaṃ
nibbānaṃ pakkhandati gotrabhu.
Uppādā vuṭṭhātīti gotrabhu, pavattā vuṭṭhātīti gotrabhu, nimittā vuṭṭhātīti gotrabhu,
āyūhanā vuṭṭhātīti gotrabhu, paṭisandhiyā vuṭṭhātīti gotrabhu, gatiyā vuṭṭhitīti gotrabhu,
nibbattiyā vuṭṭhātīti gotrabhu, upapattiyā vuṭṭhātīti gotrabhu, jātiyā vuṭṭhātīti gotrabhu,
jarāyā vuṭṭhātīti gotrabhu byādhimhā vuṭṭhātīti gotrabhu, maraṇā vuṭṭhātīti gotrabhu,
sokā vuṭṭhātīti gotrabhu, paridevā vuṭṭhātīti gotrabhu, upāyāsā vuṭṭhātīti gotrabhu,
bahiddhā saṅkhāranimittā vuṭṭhitīti gotrabhu.

1. Paricavitā machasaṃ

[BJT Page 126] [\x 126/]

Anuppādaṃ pakkhandatīti gotrabhu, appavattaṃ pakkhandatīti gotrabhu, animittaṃ
pakkhandatīti gotrabhu, anāyūhanaṃ pakkhandatīti gotrabhu, paṭisandhiṃ pakkhandatīti
gotrabhu, gatiṃ pakkhandatīti gotrabhu, nibbattiṃ pakkhandatīti gotrabhu, upapattiṃ
pakkhandatīti gotrabhu, jātiṃ pakkhandatīti gotrabhu, jaraṃ pakkhandatīti gotrabhu,
vyādhiṃ pakkhandatīti gotrabhu, maraṇaṃ pakkhandatīti gotrabhu, sokaṃ pakkhandatīti
gotrabhu, paridevaṃ pakkhandatīti gotrabhu, upāyāsaṃ pakkhandatīti gotrabhu, nirodhaṃ
nibbānaṃ pakkhandatīti gotrabhu,

Uppādā vuṭṭhahitvā anuppādaṃ pakkhandatīti gotrabhu, pavattā vuṭṭhahitvā appavattaṃ
pakkhandatīti gotrabhu, nimittā vuṭṭhahitvā animittaṃ pakkhandatīti gotrabhu, āyūhanā
[PTS Page 067] [\q 67/] vuṭṭhahitvā anāyuhanaṃ pakkhandatīti gotrabhu, paṭisandhiyā
vuṭṭhahitvā appaṭi sandhiṃ pakkhandatīti gotrabhu, gatiyā vuṭṭhahitvā agatiṃ
pakkhandatīti gotrabhu, nibbattiyā vuṭṭhahitvā anibbattiṃ pakkhandatīti gotrabhu,
upapattiyā vuṭṭhahitvā anupapattiṃ pakkhandatīti gotrabhu, jātiyā vuṭṭhahitvā ajātiṃ
pakkhandatīti gotrabhu, jarāya vuṭṭhahitvā ajaraṃ pakkhandatīti gotrabhu, byādhimhā
vuṭṭhahitvā abyādhiṃ pakkhandatīti gotrabhu, maraṇā vuṭṭhahitvā amaraṇaṃ
pakkhandatīti gotrabhu, sokā vuṭṭhahitvā asokaṃ pakkhandatīti gotrabhu, paridevo
vuṭṭhahitvā aparidevaṃ pakkhandatīti gotrabhu, upāyāso vuṭṭhahitvā anupāyāsaṃ
pakkhandatīti gotrabhu, bahiddhāsaṅkhāranimittā vuṭṭhahitvā nirodhaṃ nibbānaṃ
pakkhandatīti gotrabhu.

Uppādā vivaṭṭatīti gotrabhu, pavattā vivaṭṭatīti gotrabhu, nimittā vivaṭṭatīti gotrabhu,
āyūhanā vivaṭṭhatīti gotrabhu, paṭisandhiyā vinaṭṭhatīti gotrabhu, gatiyā vivaṭṭatīti
gotrabhu, nibbattiyā vivaṭṭhatīti gotrabhu, upapattiyā vivaṭṭhatīti gotrabhu, jātiyā
vivaṭṭatīti gotrabhu, jarāyā vivaṭṭatīti gotrabhu byādhimhā vivaṭṭatīti gotrabhu, maraṇā
vivaṭṭatīti gotrabhu, sokā vivaṭṭatīti gotrabhu, paridevā vivaṭṭatīti gotrabhu, upāyāsā
vivaṭṭatīti gotrabhu, bahiddhā saṅkhāranimittā vivaṭṭatīti gotrabhu.

Anuppādaṃ pakkhandatīti gotrabhu, appavattaṃ pakkhandatīti gotrabhu, animittaṃ
pakkhandatīti gotrabhu, anāyūhanaṃ pakkhandatīti gotrabhu, paṭisandhiṃ pakkhandatīti
gotrabhu, gatiṃ pakkhandatīti gotrabhu, nibbattiṃ pakkhandatīti gotrabhu, upapattiṃ
pakkhandatīti gotrabhu, jātiṃ pakkhandatīti gotrabhu, jaraṃ pakkhandatīti gotrabhu,
vyādhiṃ pakkhandatīti gotrabhu, maraṇaṃ pakkhandatīti gotrabhu, sokaṃ pakkhandatīti
gotrabhu, paridevaṃ pakkhandatīti gotrabhu, upāyāsaṃ pakkhandatīti gotrabhu, nirodhaṃ
nibbānaṃ pakkhandatīti gotrabhu,

Uppādā vivaṭṭitvā anuppādaṃ pakkhandatīti gotrabhu, pavattā vivaṭṭitvā appavattaṃ
pakkhandatīti gotrabhu, nimittā vivaṭṭitvā animittaṃ pakkhandatīti gotrabhu, āyūhanā
vivaṭṭitvā anāyuhanaṃ pakkhandatīti gotrabhu, paṭisandhiyā vivaṭṭitvā appaṭi sandhiṃ
pakkhandatīti gotrabhu, gatiyā vivaṭṭatvā agatiṃ pakkhandatīti gotrabhu, nibbattiyā
vivaṭṭitvā anibbattiṃ pakkhandatīti gotrabhu, upapattiyā vivaṭṭitvā anupapattiṃ
pakkhandatīti gotrabhu, jātiyā vivaṭṭitvā ajātiṃ pakkhandatīti gotrabhu, jarāya vivaṭṭitvā
ajaraṃ pakkhandatīti gotrabhu, byādhimhā vivaṭṭatvā abyādhiṃ pakkhandatīti gotrabhu,
maraṇā vivaṭṭitvā amaraṇaṃ pakkhandatīti gotrabhu, sokā vivaṭṭitvā asokaṃ
pakkhandatīti gotrabhu, paridevo ninaṭṭitvā aparidevaṃ pakkhandatīti gotrabhu, upāyāso
vivaṭṭitvā anupāyāsaṃ pakkhandatīti gotrabhu, bahiddhā saṅkhāranimittā vivaṭṭitvā
nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti gotrabhu.

Kati gotrabhudhammā samathavasena uppajjanti, kati gotrabhudhammā vipassanā vasena
uppajjanti: aṭṭha gotrabhudhammā samathavasena uppajjanti, dasa gotrabhudhammā
vipassanāvasena uppajjanti.

Katame1 aṭṭha gotrabhudhammā samathavasena uppajjanti: paṭhamaṃ jhānaṃ2
paṭilābhatthāya nivaraṇe abhibhuyyantīti gotrabhu, dutiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya
vitakkavicāre abhibhuyyantīti gotrabhu, tatiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya pītiṃ
abhibhuyyantīti gotrabhu, catutthaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya sukhadukkhe abhibhuyyantīti
gotrabhu, ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ
nānattasaññaṃ abhibhuyyantīti gotrabhu, viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya
ākāsānañcayatanasaññaṃ abhibhuyyantīti gotrabhu, ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ
paṭilābhatthāya viññāṇañcāyatanasaññaṃ [PTS Page 068] [\q 68/] ābhibhuyyantīti
gotrabhu, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya ākiñcaññāyatanasaññaṃ
abhibhuyyantīti gotrabhu. Ime aṭṭha ṭagātrabhudhammā samathavasena uppajjanti.

1. Katamā-sī1. 2. Paṭhamajjhānaṃ-[PTS] sī 1.

[BJT Page 128] [\x 128/]

Katame dasa gotrabhudhammā vipassanāvasena uppajjanti: sotā, pattimaggaṃ
paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyuhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ
jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ
abhibhuyyatīti gotrabhu, sotāpattiphalasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ
āyuhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ
paridevaṃ upāyāsaṃ bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu,
sakadāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyuhanaṃ paṭisandhiṃ
gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ
bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, sakadāgāmiphalasamāpattatthāya
uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyuhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ
byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti
gotrabhu, anāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyuhanaṃ
paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ
upāyāsaṃ bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu,
anāgāmiphalasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyuhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ
nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ
bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, arahattamaggaṃ paṭilābhatthāya
uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyuhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ
byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti
gotrabhu, arahattaphalasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyuhanaṃ paṭisandhiṃ
gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ
bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, suññatavihārasamāpattatthāya uppādaṃ
pavattaṃ nimittaṃ āyuhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ
maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu,
animittavihārasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyuhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ
nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ
bahiddhāsaṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu, ime dasa gotrabhudhammā
vipassanāvasena uppajjanti.

Kati gotrabhudhammā kusalā, kati akusalā, kati abyākatā, natthi gotrabhudhammā akusalā.
1. "Sāmisañca nirāmisaṃ paṇihitañca appaṇihitaṃ
Suññakañca visaññūttaṃ vuṭṭhitañca avuṭṭhitaṃ

2. Aṭṭha samādhissa paccayā dasa ñāṇassa gocarā
Aṭṭhārasa gotrabhudhammā tiṇṇaṃ vimokkhāna paccayā,

3. Ime aṭṭhārasākārā paññā yassa parivitā
Kusalo vivaṭṭe vuṭṭhāne nānādiṭṭhisu na kampatī'ti

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānaṭṭhena paññā, tena vuccati: "bahiddhāvuṭṭhānavivaṭṭane
paññā gotrabhu ñāṇaṃ"
[PTS Page 069] [\q 69/]
Gotrabhuñāṇaniddeso.

11. Maggañāṇaṃ

Kathaṃ dubhato vuṭṭhāna vivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Sotāpattimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi vicchādiṭṭhiyā vuṭṭhāti,
tadanūvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Tena
vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ

[BJT Page 130] [\x 130/]

Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Tena vuccati: dubhato
vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca bhandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhako vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Samuṭṭhānaṭṭhena smamākammanto micchākammantā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato
vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ

Vodānaṭṭhena sammā ājīvo micchāājīvo vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati micchāsatiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: 'dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato
vuṭṭhāna vivaṭṭane pañña magge ñāṇaṃ.

[BJT Page 130- [\x 130/] 128] sakadāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭeṭhana sammādiṭṭhi
[PTS Page 070] [\q 70/] micchādiṭṭhiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehica khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkhappo micchāsaṅkappā viṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Tena vuccati: dubhato
vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimithi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato
vuṭṭhāvivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Vodānaṭṭhena sammā ājīvo micchāājīvā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti,
bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: 'dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā
magge ñāṇaṃ.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato
vuṭṭhāna vivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Avikekhapaṭṭhena sammāsamādhi oḷārikā kāmarāgasaññojanā paṭīghasaññojanā oḷārikā
kāmarāgānusayā paṭighānusayā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti,
bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā
magge ñāṇaṃ.
[BJT Page 130- [\x 130/] 128]
Anāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭeṭhana sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhāti,
tadanuvattakakilesehica khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Tena
vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkhappo micchāsaṅkappā viṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Tena vuccati: dubhato
vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimithi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato
vuṭṭhāvivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Vodānaṭṭhena sammā ājīvo micchāājīvā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti,
bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: 'dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā
magge ñāṇaṃ.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato
vuṭṭhāna vivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Avikkhepaṭṭhena samimāsamādhi aṇusahagatā kāmarāgasaññojanā paṭaghasaññojanā,
aṇusahagatā kāmarāgānusayā paṭāghānusayā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ'

[BJT Page 132- [\x 132/] 128]

Arahattamaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchāduṭṭhiyā vuṭṭhāti,
tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Tena
vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkhappo micchāsaṅkappā viṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Tena vuccati: dubhato
vuṭṭhānavivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimithi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato
vuṭṭhāvivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Vodānaṭṭhena sammā ājīvo micchāājīvā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ.

Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti,
bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: 'dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā
magge ñāṇaṃ.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato
vuṭṭhāna vivaṭṭane paññā magge ñāṇaṃ.

Avikekhapaṭṭhena sammāsamādhi rūparāgā arūparāgā mānā uddhaccā avijjāyamānānusā
bhavarāgānusayā avijjānusayā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti,
bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, tena vuccati: dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane paññā
magge ñāṇaṃ.

1. "Ajātaṃ jhāpeti1 jātena jhānaṃ2 tena pavuccati
Jhānavimokkhe3 kusalatā nānādiṭṭhisu na kampati4

2. Samādahitvā yathā ce vipassati
Vipassamāno tathā ce samādahe
Vipassanā ca samatho tadā ahu
Samānabhāgā yūganandhā vattare.

3. Dukkhā saṅkhārā sukho nirodhoti dassanaṃ
Dubhato vuṭṭhitā paññā phasseti amataṃ padaṃ

4. Vimokkhacariyaṃ jānāti nānattekatta5 kovido
Dvinnaṃ ñāṇānaṃ kusalatā nānādiṭṭhisu na kampatī"ti,

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ pajānaṭṭhena paññā, tena vuccati "dubhato vuṭṭhānavivaṭṭane
paññā magge ñāṇaṃ. [PTS Page 071] [\q 71/] "

Maggañāṇaniddeso.


12. Phalañāṇaṃ

Kathaṃ payogapaṭippassaddhipaññā phale ñāṇaṃ.

Sotāpattimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhi vuṭṭhāti,
tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti,
taṃpayoga6 paṭippassaddhattā uppajjati sammādiṭṭhi, maggassetaṃ phalaṃ.

1. Ñāpeti-[PTS, 2.] Ñāṇaṃ-[PTS, 3.] Ñāṇavimokkhe-[PTS.]
4. Na kampatīti-syā 5. Nānattekante-[PTS. 6.] Tappayoga vima
[BJT Page 134] [\x 134/]

Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā vuṭṭhāti tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayoga1 paṭippassaddhattā
uppajjati sammāsaṅkappo, maggassetaṃ phalaṃ.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāvācā, maggassetaṃ phalaṃ.

Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā
uppajjati sammākammanto. Maggassetaṃ phalaṃ.

Vodānaṭṭhena sammāājīvo micchāājīvo vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāājīvo, maggassetaṃ phalaṃ.

Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayoga1 paṭippassaddhattā uppajjati
sammāvāyāmo. Maggassetaṃ phalaṃ.
Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati micchāsatiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayo gavippassaddhattā uppajjati
sammāsati, maggassetaṃ phalaṃ.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Taṃpayogapaṭippassaddhattā
[PTS Page 072] [\q 72/] uppajjati sammāsamādhi, maggassetaṃ phalaṃ.

[BJT Page 134- [\x 134/] 132]
Sakadāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhāti,
tadanuvattakakilesehica khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhāca sabbanimittehi vuṭṭhāti,
taṃpayoga6 paṭippassaddhattā uppajjati sammādiṭṭhi, maggassetaṃ phalaṃ.

Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā vuṭṭhāti tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayoga1 paṭippassaddhattā
uppajjati sammāsaṅkappo, maggassetaṃ phalaṃ.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāvācā, maggassetaṃ phalaṃ.

Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā
uppajjati sammākammanto. Maggassetaṃ phalaṃ.

Vodānaṭṭhena sammāājīvo micchāājīvo vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāājīvo, maggassetaṃ phalaṃ.

Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayoga1 paṭippassaddhattā uppajjati
sammāvāyāmo. Maggassetaṃ phalaṃ.

Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati micchāsatiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayo gavippassaddhattā uppajjati
sammāsati, maggassetaṃ phalaṃ.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Taṃpayogapaṭippassaddhattā
uppajjati sammāsamādhi, maggassetaṃ phalaṃ.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi oḷārikā kāmarāgasaṃyojanā paṭighasaṃyojanā oḷārikā
kāmarāgānusayā paṭighānusayā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhahi ca vuṭṭhāti,
bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāsamādhitha maggassetaṃ phalaṃ.

1. Tappayoga. . . . Vima

[BJT Page 136- [\x 136/] 132]

Anāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhāti,
tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti,
taṃpayoga6 paṭippassaddhattā uppajjati sammādiṭṭhi, maggassetaṃ phalaṃ.
[BJT Page 136- [\x 136/] 134]
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā vuṭṭhāti tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayoga1 paṭippassaddhattā
uppajjati sammāsaṅkappo, maggassetaṃ phalaṃ.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāvācā, maggassetaṃ phalaṃ.

Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā
uppajjati sammākammanto. Maggassetaṃ phalaṃ.

Vodānaṭṭhena sammāājīvo micchāājīvo vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāājīvo, maggassetaṃ phalaṃ.

Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayoga1 paṭippassaddhattā uppajjati
sammāvāyāmo. Maggassetaṃ phalaṃ.

Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati micchāsatiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayo gavippassaddhattā uppajjati
sammāsati, maggassetaṃ phalaṃ.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Taṃpayogapaṭippassaddhattā
uppajjati sammāsamādhi, maggassetaṃ phalaṃ

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi aṇusahagatā kāmarāga saññojanā paṭighasaññojanā
aṇusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāsamādhi, maggassetaṃ phalaṃ.

[BJT Page 136- [\x 136/] 132]
Arahattamaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā vuṭṭhāti,
tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti,
taṃpayoga6 paṭippassaddhattā uppajjati sammādiṭṭhi, maggassetaṃ phalaṃ.

[BJT Page 136- [\x 136/] 134]
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo micchāsaṅkappā vuṭṭhāti tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayoga1 paṭippassaddhattā
uppajjati sammāsaṅkappo, maggassetaṃ phalaṃ.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāvācā, maggassetaṃ phalaṃ.

Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā
uppajjati sammākammanto. Maggassetaṃ phalaṃ.

Vodānaṭṭhena sammāājīvo micchāājīvo vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāājīvo, maggassetaṃ phalaṃ.

Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi
ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayoga1 paṭippassaddhattā uppajjati
sammāvāyāmo. Maggassetaṃ phalaṃ.

Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati micchāsatiyā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayo gavippassaddhattā uppajjati
Sammāsati, maggassetaṃ phalaṃ.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca
khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti. Taṃpayogapaṭippassaddhattā
uppajjati sammāsamādhi, maggassetaṃ phalaṃ

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi rūparāgā arūparāgā mānā uddhaccā avijjāya, mānānusayā
bhavarāgānusayā avijjānusayā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti,
bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti, taṃpayogapaṭippassaddhattā uppajjati
sammāsaṅkappo maggassetaṃ phalaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā, tena vuccati: payogapaṭippassaddhipaññā
phale ñāṇaṃ.

Phalañāṇaniddeso.


13. Vimuttiñāṇaṃ

Kathaṃ chinnavaṭṭamanupassane1 paññā vimuttiñāṇaṃ:

Sotāpattimaggena sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbata parāmāso, diṭṭhānusayo
vicikicchānusayo, attano cittassa upakkīlesā sammāsamucchinnā honti, imehi pañcahi
upakkīlesehi sapariyuṭṭhānehi cittaṃ vimuttaṃ hoti suvimuttaṃ. [PTS Page 073] [\q 73/]
taṃvimutti ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānaṭṭhena paññā. Tena vuccati:
chinnavaṭṭamanupassane1 paññā vimutti ñāṇaṃ.

Satadāgāmimaggena oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ oḷāriko
kāmarāgānusayo paṭāghānusayo attano cittassa upakkīlesā sammā samucchinnā honti,
imehi catūhi upakkīlesehi pariyuṭṭhānehi cittaṃ vimuttaṃ hoti suvimuttaṃ. Taṃvimutti
ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati. 'Chinnavaṭṭamanupassane paññā
vimutti ñāṇaṃ.

1. Chinnavaṭumānupassane-machasaṃ. Jinna manupassane-syā, [PTS.]
[BJT Page 138] [\x 138/]

Anāgāmimaggena aṇusahagataṃ aṇusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ
aṇusahagato kāmarāgānusayo paṭighānusayo attano cittassa upakkīlesā sammā
samucchinnā honti, imehā catūhi upakkīlesehi sapariyuṭṭhānehi cittaṃ vimuttaṃ hotī
sumuttaṃ. Taṃvimutti ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā, tena vuccati:
'chinnavaṭṭamanupasane paññā vimutti ñāṇaṃ.

Arahattamaggena rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā mānānusayo bhavarāgānusayo
avijjānusayo attano cittassa upakkīlesā sammā samucchinnā honti, imehi aṭṭhahi
upakkīlesehi sapariyuṭṭhānehi cittaṃ vimuttaṃ hoti sucimuttaṃ, taṃvimutti ñātaṭṭhena
ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā, tena vuccati: 'chinnavaṭṭamanupassane paññā vimuttiñāṇaṃ.
'

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā, tena vuccati: chinnavaṭṭamanupassane
paññā vimuttiñāṇaṃ.

Vimuttiñāṇaniddeso.

14. Paccakkhanañāṇaṃ

Kathaṃ tadā samudāgate1 dhamme passane2 paññā paccavekkhane ñāṇaṃ:

Sotāpattimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi tadā samudāgatā. 3
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo tadā samudāgato, pariggahaṭṭhena sammāvācā tadā
samudāgatā, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto tadā samudāgato, [PTS Page 074] [\q
74/] vodānaṭṭhena sammāājīvo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo tadā
samudāgato, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena
sammāsamādhi tadā samudāgato.

Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgo tadā samudāgato, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo tadā
samudāgato, pharaṭṭhena pītisambojjhaṅgo tadā samudāgato, upasamaṭṭhena
passiddhisambojjhaṅgo tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo tadā
samudāgato, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo tadā samudāgato.

1. Samupāgate-syā
2. Vipassane-[PTS]
3. Samupāgatā-syā

[BJT Page 140] [\x 140/]

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ tadā samudāgataṃ, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ tadā samudāgataṃ, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ tadā samudāgataṃ
uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ tadā samudāgataṃ avijjāya akampiyaṭṭhena
paññābalaṃ tadā samudāgataṃ.

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ tadāsamudāgataṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ tadā
samudāgataṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindruyaṃ tadā samudāgataṃ avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ tadā samudāgataṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ tadā samudāgataṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā tadā samudāgatā, akampiyaṭṭhena balā tadā samudāgatā
niyyanaṭṭhena khojjhaṅgā tadā samudāgatā, hetuṭṭhena1 maggo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā tadā samudāgatā, padahanaṭṭhena sammappadhānā tadā
samudāgatā, ijjhanaṭṭhena iddhipādā tadā samudāgatā, tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā,
avikkhepaṭṭhena samatho tadā samudāgato, anupassanaṭṭhena vipassanā tadā samudāgatā,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā tadā samudāgatā, anativattanaṭṭhena yuganandhaṃ tadā
samudāgataṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi
tadā samudāgatā, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi tadā samudāgatā, vimuttaṭṭhena vimokkhā
tadā samudāgatā, paṭivedhaṭṭhena vijjā tadā samudāgatā, pariccāgaṭṭhena vimutti tadā
samudāgatā, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ. [PTS Page 075] [\q 75/]


Chando mūlaṭṭhena tadā samudāgato, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena tadā samudāgato,
phasso samodhānaṭṭhena tadā samudāgato, vedanā samosaraṇaṭṭhena tadā samudāgatā,
samādhi pamukhaṭṭhena tadā samudāgato, sati ādhipateyyaṭṭhena tadā samudāgatā, paññā
taduttaraṭṭhena tadā samudāgatā, vimutti sāraṭṭhena tadā samudāgatā, amatogadhaṃ
nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena tadā samudāgataṃ, vuṭṭhahitvā paccavekkhati. Ime dhammā
tadā samudāgatā.

1. Hetaṭṭhena-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 138]
Sotāpattiphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi tadā samudāgatā. 3 Abhiniropanaṭṭhena
sammāsaṅkappo tadā samudāgato, pariggahaṭṭhena sammāvācā tadā samudāgatā,
samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto tadā samudāgato, vodānaṭṭhena sammāājīvo tadā
samudāgato, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo tadā samudāgato, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati
tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi tadā samudāgato.

Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgo tadā samudāgato, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo tadā
samudāgato, pharaṭṭhena pītisambojjhaṅgo tadā samudāgato, upasamaṭṭhena
passiddhisambojjhaṅgo tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo tadā
samudāgato, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo tadā samudāgato.

3. Samupāgatā-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 140]

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ tadā samudāgataṃ, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ tadā samudāgataṃ, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ tadā samudāgataṃ
uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ tadā samudāgataṃ avijjāya akampiyaṭṭhena
paññābalaṃ tadā samudāgataṃ.

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ tadāsamudāgataṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ tadā
samudāgataṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindruyaṃ tadā samudāgataṃ avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ tadā samudāgataṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ tadā samudāgataṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā tadā samudāgatā, akampiyaṭṭhena balā tadā samudāgatā
niyyanaṭṭhena khojjhaṅgā tadā samudāgatā, hetuṭṭhena1 maggo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā tadā samudāgatā, padahanaṭṭhena sammappadhānā tadā
samudāgatā, ijjhanaṭṭhena iddhipādā tadā samudāgatā, tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā,
avikkhepaṭṭhena samatho tadā samudāgato, anupassanaṭṭhena vipassanā tadā samudāgatā,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā tadā samudāgatā, anativattanaṭṭhena yuganandhaṃ tadā
samudāgataṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi
tadā samudāgatā, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi tadā samudāgatā, vimuttaṭṭhena vimokkhā
tadā samudāgatā, paṭivedhaṭṭhena vijjā tadā samudāgatā, pariccāgaṭṭhena vimutti tadā
samudāgatā, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ.

1. Hekaṭṭhena-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 142]

Paṭipassaddhaṭṭhena1 anuppāde ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ. Chando mūlaṭṭhena tadā
samudāgato, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena tadā samudāgato, phasso samodhānaṭṭhena
tadā samudāgato, vedanā samosaraṇaṭṭhena tadā samudāgatā, paññā taduttaraṭṭhena tadā
samudāgatā, vimutti sāraṭṭhena tadā samudāgatā, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena
tadā samudāgataṃ, vuṭṭhahitvā paccavekkhati. Ime dhammā tadā samudāgatā.

[BJT Page 142- [\x 142/] 138]
Sakadāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi tadā samudāgatā. 3
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo tadā samudāgato, pariggahaṭṭhena sammāvācā tadā
samudāgatā, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto tadā samudāgato, vodānaṭṭhena
sammāājīvo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi tadā
samudāgato.

Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgo tadā samudāgato, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo tadā
samudāgato, pharaṭṭhena pītisambojjhaṅgo tadā samudāgato, upasamaṭṭhena
passiddhisambojjhaṅgo tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo tadā
samudāgato, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo tadā samudāgato.

3. Samupāgatā-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 140]

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ tadā samudāgataṃ, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ tadā samudāgataṃ, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ tadā samudāgataṃ
uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ tadā samudāgataṃ avijjāya akampiyaṭṭhena
paññābalaṃ tadā samudāgataṃ.

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ tadāsamudāgataṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ tadā
samudāgataṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindruyaṃ tadā samudāgataṃ avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ tadā samudāgataṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ tadā samudāgataṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā tadā samudāgatā, akampiyaṭṭhena balā tadā samudāgatā
niyyanaṭṭhena khojjhaṅgā tadā samudāgatā, hetuṭṭhena1 maggo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā tadā samudāgatā, padahanaṭṭhena sammappadhānā tadā
samudāgatā, ijjhanaṭṭhena iddhipādā tadā samudāgatā, tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā,
avikkhepaṭṭhena samatho tadā samudāgato, anupassanaṭṭhena vipassanā tadā samudāgatā,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā tadā samudāgatā, anativattanaṭṭhena yuganandhaṃ tadā
samudāgataṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi
tadā samudāgatā, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi tadā samudāgatā, vimuttaṭṭhena vimokkhā
tadā samudāgatā, paṭivedhaṭṭhena vijjā tadā samudāgatā, pariccāgaṭṭhena vimutti tadā
samudāgatā, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ.

Chando mūlaṭṭhena tadā samudāgato, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena tadā samudāgato,
phasso samodhānaṭṭhena tadā samudāgato, vedanā samosaraṇaṭṭhena tadā samudāgato,
samādhi pamukhaṭṭhena tadā samudāgato, sati ādhipateyyaṭṭhena tadā samudāgato, paññā
taduttaraṭṭhena tadā samudāgatā, vimutti sāraṭṭhena tadā samudāgatā, amatagodhaṃ
nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena tadā samudāgataṃ, vuṭṭhahitvā paccavekkhati. Ime dhammā
tadā samudāgatā.

1. Hekaṭṭhena-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 138]
Sakadāgāmiphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi tadā samudāgatā. 3
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo tadā samudāgato, pariggahaṭṭhena sammāvācā tadā
samudāgatā, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto tadā samudāgato, vodānaṭṭhena
sammāājīvo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi tadā
samudāgato.

Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgo tadā samudāgato, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo tadā
samudāgato, pharaṭṭhena pītisambojjhaṅgo tadā samudāgato, upasamaṭṭhena
passiddhisambojjhaṅgo tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo tadā
samudāgato, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo tadā samudāgato.
3. Samupāgatā-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 140]

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ tadā samudāgataṃ, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ tadā samudāgataṃ, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ tadā samudāgataṃ
uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ tadā samudāgataṃ avijjāya akampiyaṭṭhena
paññābalaṃ tadā samudāgataṃ.

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ tadāsamudāgataṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ tadā
samudāgataṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindruyaṃ tadā samudāgataṃ avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ tadā samudāgataṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ tadā samudāgataṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā tadā samudāgatā, akampiyaṭṭhena balā tadā samudāgatā
niyyanaṭṭhena khojjhaṅgā tadā samudāgatā, hetuṭṭhena1 maggo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā tadā samudāgatā, padahanaṭṭhena sammappadhānā tadā
samudāgatā, ijjhanaṭṭhena iddhipādā tadā samudāgatā, tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā,
avikkhepaṭṭhena samatho tadā samudāgato, anupassanaṭṭhena vipassanā tadā samudāgatā,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā tadā samudāgatā, anativattanaṭṭhena yuganandhaṃ tadā
samudāgataṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi
tadā samudāgatā, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi tadā samudāgatā, vimuttaṭṭhena vimokkhā
tadā samudāgatā, paṭivedhaṭṭhena vijjā tadā samudāgatā, pariccāgaṭṭhena vimutti tadā
samudāgatā, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ.

Chando mūlaṭṭhena tadā samudāgato, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena tadā samudāgato,
phasso samodhānaṭṭhena tadā samudāgato, vedanā samosaraṇaṭṭhena tadā samudāgato,
samādhi pamukhaṭṭhena tadā samudāgato, sati ādhipateyyaṭṭhena tadā samudāgato, paññā
taduttaraṭṭhena tadā samudāgatā, vimutti sāraṭṭhena tadā samudāgatā, amatagodhaṃ
nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena tadā samudāgataṃ, vuṭṭhahitvā paccavekkhati. Ime dhammā
tadā samudāgatā.

1. Hekaṭṭhena-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 138]

Anāgāmimiggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi tadā samudāgatā. 3
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo tadā samudāgato, pariggahaṭṭhena sammāvācā tadā
samudāgatā, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto tadā samudāgato, vodānaṭṭhena
sammāājīvo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi tadā
samudāgato.

Upaṭṭhānaṭṭhena satidambojjhaṅgo tadā samudāgato, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo tadā
samudāgato, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgo tadā samudāgato, upasamaṭṭhena
passaddhisambojjhaṅgo tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo tadā
samudāgato, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo tadā samudāgato.

3. Samupagatā-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 140]

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ tadā samudāgatā, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ tadā samudāgataṃ, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ tadā samudāgataṃ
uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ tadā samudāgataṃ, avijjāya akampiyaṭṭhena
paññābalaṃ tadā samudāgataṃ.
Ādhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ tadāsamudāgataṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ tadā
samudāgataṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satiyindriyaṃ tadā samudāgataṃ avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ tadā samudāgataṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ tadā samudāgataṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā tadā samudāgatā, akampiyaṭṭhena balā tadā samudāgatā,
niyyānaṭṭhena khojjhaṅgā tadā samudāgatā, hotuṭṭhena1 maggo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā tadā samudāgatā, padahanaṭṭhena sammappadhānā tadā
samudāgatā, ijjhanaṭṭhena iddhipādā tadā samudāgatā, tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā,
avikkhepaṭṭhena samatho tadā samudāgato, anupassanaṭṭhena vipassanā tadā samudāgatā,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā tadā samudāgatā, anativattanaṭṭhena yuganandhaṃ tadā
samudāgataṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi
tadāsamudāgatā, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi tadā samudāgatā, vimuttaṭṭhena vimokkhā
tadā samudāgatā, paṭivedhaṭṭhena vijjā tadā samudāgatā, pariccāgaṭṭhena vimutti tadā
samudāgatā, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ.

Chando mūlaṭṭhena tadā samudāgato, manasikāro samuṭṭhanaṭṭhena tadā samudāgato,
phasso samodhānaṭṭhena tadā samudāgato, vedanā samosaraṇaṭṭhena tadā samudāgatā,
samādhi pamukhaṭṭhena tadā samudāgato, sati ādhipateyyaṭṭhena tadā samudāgatā, paññā
taduttaraṭṭhena tadā samudāgatā, vimutti sāraṭṭhena tadā samudāgatā, amatagodhaṃ
nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena tadā samudāgataṃ, vuṭṭhahitvā paccavekkhati. Ime dhammā
tadā samudāgatā.

1. Hetaṭṭhena-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 138]

Anāgāmiphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi tadā samudāgatā. 3 Abhiniropanaṭṭhena
sammāsaṅkappo tadā samudāgato, pariggahaṭṭhena sammāvācā tadā samudāgatā,
samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto tadā samudāgato, vodānaṭṭhena sammāājīvo tadā
samudāgato, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo tadā samudāgato, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati
tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi tadā samudāgato.

Upaṭṭhānaṭṭhena satidambojjhaṅgo tadā samudāgato, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo tadā
samudāgato, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgo tadā samudāgato, upasamaṭṭhena
passaddhisambojjhaṅgo tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo tadā
samudāgato, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo tadā samudāgato.

3. Samupagatā-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 140]

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ tadā samudāgatā, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ tadā samudāgataṃ, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ tadā samudāgataṃ
uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ tadā samudāgataṃ, avijjāya akampiyaṭṭhena
paññābalaṃ tadā samudāgataṃ.
Ādhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ tadāsamudāgataṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ tadā
samudāgataṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satiyindriyaṃ tadā samudāgataṃ avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ tadā samudāgataṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ tadā samudāgataṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā tadā samudāgatā, akampiyaṭṭhena balā tadā samudāgatā,
niyyānaṭṭhena khojjhaṅgā tadā samudāgatā, hotuṭṭhena1 maggo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā tadā samudāgatā, padahanaṭṭhena sammappadhānā tadā
samudāgatā, ijjhanaṭṭhena iddhipādā tadā samudāgatā, tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā,
avikkhepaṭṭhena samatho tadā samudāgato, anupassanaṭṭhena vipassanā tadā samudāgatā,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā tadā samudāgatā, anativattanaṭṭhena yuganandhaṃ tadā
samudāgataṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi
tadāsamudāgatā, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi tadā samudāgatā, vimuttaṭṭhena vimokkhā
tadā samudāgatā, paṭivedhaṭṭhena vijjā tadā samudāgatā, pariccāgaṭṭhena vimutti tadā
samudāgatā, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ.

Chando mūlaṭṭhena tadā samudāgato, manasikāro samuṭṭhanaṭṭhena tadā samudāgato,
phasso samodhānaṭṭhena tadā samudāgato, vedanā samosaraṇaṭṭhena tadā samudāgatā,
samādhi pamukhaṭṭhena tadā samudāgato, sati ādhipateyyaṭṭhena tadā samudāgatā, paññā
taduttaraṭṭhena tadā samudāgatā, vimutti sāraṭṭhena tadā samudāgatā, amatagodhaṃ
nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena tadā samudāgataṃ, vuṭṭhahitvā paccavekkhati. Ime dhammā
tadā samudāgatā.

1. Hetaṭṭhena-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 138]

Arahattamaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi tadā samudāgatā. 3
Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo tadā samudāgato, pariggahaṭṭhena sammāvācā tadā
samudāgatā, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto tadā samudāgato, vodānaṭṭhena
sammāājīvo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatitadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi tadā
samudāgato.

Upaṭṭhānaṭṭhena satidambojjhaṅgo tadā samudāgato, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo tadā
samudāgato, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgo tadā samudāgato, upasamaṭṭhena
passaddhisambojjhaṅgo tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo tadā
samudāgato, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo tadā samudāgato.

3. Samupagatā-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 140]

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ tadā samudāgatā, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ tadā samudāgataṃ, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ tadā samudāgataṃ
uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ tadā samudāgataṃ, avijjāya akampiyaṭṭhena
paññābalaṃ tadā samudāgataṃ.
Ādhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ tadāsamudāgataṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ tadā
samudāgataṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satiyindriyaṃ tadā samudāgataṃ avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ tadā samudāgataṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ tadā samudāgataṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā tadā samudāgatā, akampiyaṭṭhena balā tadā samudāgatā,
niyyānaṭṭhena khojjhaṅgā tadā samudāgatā, hotuṭṭhena1 maggo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā tadā samudāgatā, padahanaṭṭhena sammappadhānā tadā
samudāgatā, ijjhanaṭṭhena iddhipādā tadā samudāgatā, tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā,
avikkhepaṭṭhena samatho tadā samudāgato, anupassanaṭṭhena vipassanā tadā samudāgatā,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā tadā samudāgatā, anativattanaṭṭhena yuganandhaṃ tadā
samudāgataṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi
tadāsamudāgatā, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi tadā samudāgatā, vimuttaṭṭhena vimokkhā
tadā samudāgatā, paṭivedhaṭṭhena vijjā tadā samudāgatā, pariccāgaṭṭhena vimutti tadā
samudāgatā, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ.

Samucchedanaṭṭhena khaye ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ. Chando mūlaṭṭhena tadā
samudāgato, manasikāro samuṭṭhanaṭṭhena tadā samudāgato, phasso samodhānaṭṭhena
tadā samudāgato, vedanā samosaraṇaṭṭhena tadā samudāgatā, samādhi pamukhaṭṭhena
tadā samudāgato, sati ādhipateyyaṭṭhena tadā samudāgatā, paññā taduttaraṭṭhena tadā
samudāgatā, vimutti sāraṭṭhena tadā samudāgatā, amatagodhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena
tadā samudāgataṃ, vuṭṭhahitvā paccavekkhati. Ime dhammā tadā samudāgatā.

1. Hetaṭṭhena-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 138]

Arahattaphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi tadā samudāgatā. 3 Abhiniropanaṭṭhena
sammāsaṅkappo tadā samudāgato, pariggahaṭṭhena sammāvācā tadā samudāgatā,
samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto tadā samudāgato, vodānaṭṭhena sammāājīvo tadā
samudāgato, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo tadā samudāgato, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati
tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi tadā samudāgato.

Upaṭṭhānaṭṭhena satidambojjhaṅgo tadā samudāgato, pavicayaṭṭhena
dhammavicayasambojjhaṅgo tadā samudāgato, paggahaṭṭhena viriyasambojjhaṅgo tadā
samudāgato, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgo tadā samudāgato, upasamaṭṭhena
passaddhisambojjhaṅgo tadā samudāgato, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgo tadā
samudāgato, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgo tadā samudāgato.

3. Samupagatā-syā

[BJT Page 142- [\x 142/] 140]

Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ tadā samudāgatā, kosajje akampiyaṭṭhena
viriyabalaṃ tadā samudāgataṃ, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ tadā samudāgataṃ
uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ tadā samudāgataṃ, avijjāya akampiyaṭṭhena
paññābalaṃ tadā samudāgataṃ.
Ādhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ tadāsamudāgataṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ tadā
samudāgataṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satiyindriyaṃ tadā samudāgataṃ avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ tadā samudāgataṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ tadā samudāgataṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyā tadā samudāgatā, akampiyaṭṭhena balā tadā samudāgatā,
niyyānaṭṭhena khojjhaṅgā tadā samudāgatā, hotuṭṭhena1 maggo tadā samudāgato,
upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā tadā samudāgatā, padahanaṭṭhena sammappadhānā tadā
samudāgatā, ijjhanaṭṭhena iddhipādā tadā samudāgatā, tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā,
avikkhepaṭṭhena samatho tadā samudāgato, anupassanaṭṭhena vipassanā tadā samudāgatā,
ekarasaṭṭhena samathavipassanā tadā samudāgatā, anativattanaṭṭhena yuganandhaṃ tadā
samudāgataṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi tadā samudāgatā, avikkhepaṭṭhena
cittavisuddhitadāsamudāgatā, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi tadā samudāgatā,
vimuttaṭṭhena vimokkhā tadā samudāgatā, paṭivedhaṭṭhena vijjā tadā samudāgatā,
pariccāgaṭṭhena vimutti tadā samudāgatā, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ tadā
samudāgataṃ.

Paṭippassaddhaṭṭhena1* anuppāde ñāṇaṃ tadā samudāgataṃ. Chando mūlaṭṭhena tadā
[PTS Page 076] [\q 76/] samudāgato, manasikāro samuṭṭhanaṭṭhena tadā samudāgato,
phasso samodhānaṭṭhena tadā samudāgato, vedanā samosaraṇaṭṭhena tadā samudāgatā,
samādhi pamukhaṭṭhena tadā samudāgato, sati ādhipateyyaṭṭhena tadā samudāgatā, paññā
taduttaraṭṭhena tadā samudāgatā, vimutti sāraṭṭhena tadā samudāgatā, amatagodhaṃ
nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena tadā samudāgataṃ, vuṭṭhahitvā paccavekkhati. Ime dhammā
tadā samudāgatā.

Taṃ ñātaṭṭhena2 ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati tadā samudāgate dhamme
passane3 paññā paccavekkhane ñāṇaṃ. '

Paccivekkhanañāṇaniddeso.

1. Hetaṭṭhena-syā
1*Paṭipassaddhaṭṭhena-[PTS.]
2. Taññataṭṭhena-[PTS.]
3. Vipassane-[PTS.]


15. Vatthunānattañāṇaṃ.

Kathaṃ ajjhattavavatthāne paññā vatthunānatte ñāṇaṃ:

Kathaṃ ajjhattadhamme4 vavattheti:

Cakkhuṃ ajjhattaṃ vavattheti, sotaṃ ajjhattaṃ vavattheti, ghānaṃ ajjhattaṃ vavattheti, jivhi
ajjhattaṃ vavattheti, kāyaṃ ajjhattaṃ vavattheti, manaṃ ajjhattaṃ vavattheti.

[BJT Page 144] [\x 144/]

Kathaṃ cakkhuṃ ajjhattaṃ vavattheti: cakkhuṃ avijjāsambhuta'nti vavattheti, cakkhuṃ
taṇhāsambhuta'nti vavattheti, cakkhuṃ kammasambhuta'nti vavattheti, cakkhuṃ catunnaṃ
mahābhūtānaṃ upādāyā'ti vavattheti, 'cakkhuṃ uppanna'nti vavattheti, 'cakkhuṃ
samudāgatanti vavattheti, 'cakkhuṃ ahutvā samabhūtaṃ. Hutvā phavissatī'ti vavattheti,
cakkhuṃ antavantato vavattheti, cakkhuṃ addhuvaṃ asassataṃ viparināmadhamma'nti
vavattheti, 'cakkhuṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ
vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma'nti vavattheti.

Cakkhuṃ aniccato vavattheti, no niccato, dukkhato vavattheti, no sukhato; anattato
vavattheti, no attato, nibbindati, no nandati, virajjati, [PTS Page 077] [\q 77/] no rajjati,
nirodheti, no samudeti; paṭinissajjati, no ādīyati aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati,
dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ pajahati, anattato vavatthento attasaññaṃ pajahati
nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati,
paṭīnissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ cakkhuṃ ajjhattaṃ vavattheti.

Kathaṃ sotaṃ ajjhattaṃ vavattheti: 'sotaṃ avijjāsambhūta'nti vavattheti, -pe-evaṃ sotaṃ
ajjhattaṃ vavattheti.

Kathaṃ ghānaṃ ajjhattaṃ vavattheti ghānaṃ avijjāsambhūta'nti vavattheti, -pe- evaṃ ghānaṃ
ajjhattaṃ vavattheti.

Kathaṃ jivhaṃ ajjhattaṃ vavattheti: 'jivhā avijjāsambhūtā'ti vavattheti, 'jivhā taṇhāsambhūtā'ti
vavattheti, jivhā kammasambhūtā'ti vavattheti, 'jivhā āhārasambhūtā'ti vavattheti, 'jivhā
catuttaṃ mahābhūtānaṃ upādāyā'ti vavattheti, jivhā uppannā'ti vavattheti, 'jivhā
damudāgatā'ti
Vavattheti, 'jivhā ahutvā sambhutā hutvā na bhavissatī'ti vavattheti, 'jivhā antacantato
vavattheti, jivhā
Addhuvā asassatā viparināmadhammā'ti vavattheti, jivhā aniccā saṅkhatā paṭiccasamujjinnā
khayammā
Vayadhammā virāgadhammā nārodha dhammā'ti vavattheti.

1. Ajjhattaṃ dhamme - syā [PTS]

[BJT Page 146] [\x 146/]

Jivhā aticcato vavattheti no niccato, -pe- paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato
Vavatthento niccasaññaṃ pajahati, -pe-paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati, evaṃ jivhaṃ ajjhattaṃ
vavattheti.



Kathaṃ kāyaṃ ajjhattaṃ vavattheti: 'kāyo avijjāsambhūto'ti vavattheti, 'kāyo taṇhāsambhūto'ti
vavattheti, 'kāyo kammasambhūto'ti vavattheti, 'kāyo āhārasambhūto'ti vavattheti, kāyo
catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyā'ti vavattheti, kāyo uppanno'ti vavattheti, kāyo
samudāgato'ti vavattheti, kāyo ahutvā sambhūto, hutvā na bhavissatī'ti vavattheti, kāyaṃ
antavantato vavattheti, 'kāyo addhuvo asassato viparināmadhammāti vavattheti, kāyo anicco
saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo nirodhadhammo'ti vavattheti,
kāyaṃ aniccato vavattheti, no niccato: dukkhato vavattheti, no sukhato -pe- paṭinissajjati, no
ādiyati, aniccato vavatthento, naccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ
pajahati -pe- paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati, evaṃ kāyaṃ ajjhattaṃ vavattheti.

Kathaṃ manaṃ ajjhattaṃ vavattheti, 'mano avijjāsambhūto'ti vavattheti, mano
taṇhāsambhūto'ti vavattheti, mano kammasambhūto'ti vavattheti, mano āhārasambhūto'ti
vavattheti, mano uppanno'ti vavattheti, mano samudāgato'ti vavattheti, 'mano ahutvā
sambhūto, hutvā na bhavissatī'ti vavattheti, manaṃ antavantato vavattheti, mano addhuvo
asassato viparināmadhammo'ti vavattheti, 'mano anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno
khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo'ti vavattheti, manaṃ aniccato
vavattheti no niccato: dukkhato vavattheti no sukhato, anattato vavattheti, no attato,
nibbindati, no nandati: virajjati, no rajjati: nirodheti, no samudeti: paṭitissajjati, no ādiyati.
Aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ pajahati,
anantato vavatthento attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ
pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati, evaṃ manaṃ
ajjhattaṃ vavattheti, evaṃ ajjhattadhamme1 vavattheti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā tena vuccati: 'ajjhattavavatthāne paññā
vatthunānatte ñāṇaṃ',

Vatthunānattañāṇa niddeso.

1 Ajjhattaṃ dhamme-syā [PTS.]

[BJT Page 148] [\x 148/]

16. Gocaranānattañāṇaṃ
Kathaṃ bahiddhā vavatthāne paññā gocaranānatte ñāṇaṃ.

Kathaṃ bahiddhā dhamme vavattheti: rūpe bahiddhā vavattheti, sadde bahiddhā vavattheti,
gandhe bahiddhā vavattheti, rase bahiddhā vavattheti, phoṭṭhabbe bahiddhā vavattheti,
dhamme bahiddhā vavattheti.

Kathaṃ rūpe bahiddhā vavattheti: rūpā avijjāsambhūtā'ti vavattheti, rūpā taṇhā sambhūtā'ti
vavattheti, 'rūpā kammasambhūtā'ti vavattheti, 'rūpā āhārasambhūtā'ti vavattheti, 'rūpā
catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya'ti vavattheti, 'rūpā uppannā'ti vavattheti, 'rūpā
samudāgatā'ti vavattheti, rūpā ahutvā sambhūtā huttā na bhavissantī'ti vavattheti, rūpe
antavantato vavattheti, 'rūpā addhuvāpa asassatā viparināmadhammā'ti [PTS Page 078] [\q
78/] vavattheti, 'rūpā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā
virāgadhammā nirodhadhammā'ti vavattheti,

Rūpe aniccato vavattheti, no niccato, dukkhato vavattheti, no sukhato, anattato vavattheti,
no attato, nibbindati, no nandati, virajjati, no rajjati, nirodhetitha no samudeti: paṭinissajjati
no ādiyati, aniccato vavatthento viccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ
pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ jahati, anattato vavatthento attasaññaṃ
pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ
pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ rūpe bahiddhā vavattheti.

Kathaṃ sadde bahiddhā vavattheti *saddā catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti, vavattheti,
'saddā catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti vavattheti, 'saddā uppannā'ti vavattheti, saddā
samudāgatā'ti vavattheti 'saddā ahutvā sambhūtā, hutvā na bhavissantīti vavattheti, sadde
antavantato vavattheti, 'saddā addhuvā asassatā viparināmadhammā'ti vavattheti, saddi
aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā
nārodhadhammā'ti vavattheti.

Sadde aniccato vavattheti, no niccato, -pe- evaṃ sadde bahiddhā vavattheti.

*Sadadā avijjāsambhūtā'ti vavattheti -pe-' iti machasaṃ, syā sī, [PTS.] Potthakesu dissati, taṃ
pana pāḷisā na sameti, sadadassa utucitta samuṭṭhānattā, aṭṭhakathāyapi avijjā sambhūtādī
na vutta'nti vuttaṃ.

[BJT Page 150] [\x 150/]

Kathaṃ gandhe bahiddhā vavattheti: 'gandhā avijjāsambhūtā'ti vavattheti, 'gandhā
taṇhāsambhūtā'ta vavattheti, -pe- evaṃ gandhe bahiddhā vavattheti.

Kathaṃ rase bahiddhā vavattheti: 'rasā avijjāsambhūtā'ti vavattheti, 'rasā taṇhāsambhūtāti
vavattheti, -pe- evaṃ rase bahiddhā vavattheti.

Kathaṃ dhamme bahiddhā vavattheti: 'dhammā avijjāsambhūtā'ti vavattheti, 'dhammā
taṇhāsambhūtā'ti vavattheti, dhammā kamma sambhūtā'ti vavattheti, dhammā
āhārasambhūti'ti vavattheti, dhammā catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyā'ti vavattheti, *
dhammā uppannā'ti vavattheti, dhammā samudāgatā'ti vavattheti, 'dhammā ahutvā
sambhūtāti, hutvā na bhavissantī'ti vavattheti, dhamme antavantato vavattheti, dhammā
addhāvo asassatā viparināmadhammā'ti vavattheti, dhammā aniccā saṅkhatā
paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā'ti
vavattheti.

Dhamme aniccato vavattheti, no niccato: dukkhato vavateti no sukhato: anattato vavattheti,
no atatato, nibbindati, no nandati, virajjati, no rajjati, nirodheti no samudeti: paṭinissajjati no
ādiyati, -pe- aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ
pajahati, anattato vavatthento attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto
rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ
dhamme bahiddhā vavattheti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā, tena vuccati: 'bahiddhā vavatthāne paññā
gocaranānatte ñāṇaṃ'
[PTS Page 079] [\q 79/]
Gocaranānattañāṇaniddeso

*Catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti padaṃ- syā machasaṃ potthakesu va kesucī sīhala
potthakesu ca tahitaṃ

[BJT Page 152] [\x 152/]

17. Cariyānānattañāṇaṃ.
Kathaṃ cariyāvavatthāne paññā cariyānānatte ñāṇaṃ.
Cariyāti tisso cariyāyo: viññāṇacariyā, aññāṇacariyā, ñāṇacariyā.
Katamā viññāṇacariyā: 1

Rūpesu dassanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā* rūpesu dassanattho
cakkhuviññāṇaṃ viññāṇacariyā, rūpesu diṭṭhattā abhiniropanā vipākamanodhātu
viññāṇacariyā, rūpesu abhiniropitattā vipākamano viññāṇadhātu viññāṇacariyā.

Saddesu savanatthāya ājjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, saddesu savanattho sotaviññāṇaṃ
viññāṇacariyā, saddesu sutattā abhiniropanā2 vipāka manodhātu viññāṇacariyā, saddesu
abhiniropitattā vipāka manovaññāṇadhātu viññāṇacariyā,

Gandhesu ghāyanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, gandhesu ghāyanattho
ghānaviññāṇaṃ viññāṇacariyā, gandhesu ghāyitattā abhiniropanā vipākamanodhātu
viññāṇacariyā, gandhesu abhiniropitattā vipākamanoviññāṇadhātu viññāṇacariyā.

Rasesu sāyanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, rasesu sāyanattho jivhā viññāṇaṃ
viññāṇacariya, rasesu sāyitattā abhiniropanā vipākamanodhātu viññāṇacariyā, rasesu
abhiniropitattā vipakamane viññāṇadhātu viññāṇacariyā.

Phoṭṭhabbesu phusanatthāya 3 āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, phoṭṭhabbesu
phusanattho kāyaviññāṇaṃ viññāṇacariyā, phoṭṭhabbesu phuṭṭhattā abhiniropanā
vipākamanodhātu viññāṇacariyā, phoṭṭhabbesu abhiniropitattā vipākamanoviññāṇadhātu
viññāṇacariyā.

Dhammesu vijānanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, dhammesu vijānanattho
manoviññāṇaṃ viññāṇacariyā, dhammesu viññāṇatattā abhiniropanā vipākamanodhātu
viññāṇacariyā, dhammesu abhiniropitattā vipākamanoviññāṇadhātu viññāṇacariyā. [PTS
Page 080] [\q 80/]

1. Katamaṃ viññāṇacariyaṃ -sī 1,
2. Abhiniropanā - syā,
3. Phussanatthāya -[PTS,]
* 'Rūpesu' ādīni santamyattapadāni sabbattha vākyante payuttāni machasaṃ potthake.
[BJT Page 154] [\x 154/]

Viññāṇadhātu kenaṭṭhena viññāṇacariyā.
Nīrāgā1 caratīti viññāṇacariyā, niddesā2 caratīti viññāṇacariyā, nimmohā3 caratīti
viññāṇacariyā, nimmānā4 caratīti viññāṇacariyā, niddiṭṭhi 5 caratīti viññāṇacariyā,
niuddhaccā6 caratīti viññāṇacariyā, nibbivikicchā7caratīta viññāṇacariyā, nānusayā caratīti
viññāṇacariyā, rāgavippayuttā caratīti viññāṇacariyā, dosavippayuttā caratīti
viññāṇacariyā, mohavippayuttā caratīti viññāṇacariyā, mānavippayuttā caratīti
viññāṇacariyā, diṭṭhivippayuttā caratīti viññāṇacariyā, uddhaccavippayuttā caratīti
viññāṇacariyā, vicikicchāvippayuttā caratīti viññāṇacariyā, anusayavippayuttā caratīti
viññāṇacariyā, kusalehi kammehi vippayuttā caratīti viññāṇacariyā, akusalehi kammehi
vippayuttā caratīti viññāṇacariyā, sāvajjehi kammehi vippayuttā caratīti viññāṇacariyā,
anavajjehi kammehi vippayuttā caratīti viññāṇacariyā, kaṇhehi kammehi vippayuttā
caratīti viññāṇacariyā, sukkehi kammehi vippayuttā caratīti viññāṇacariyā,
sukhudraṭhayehi kammehi vippayuttā caratīti viññāṇacariyā, dukakhudrayehi kammehi
vippayuttā caratīti viññāṇacariyā, dukakhavipākehi kammehi vippayuttā caratīti
viññāṇacariyā, viññāte 8 caratīti viññāṇacariyā viññāṇassa evarūvā cariyā hotīti
viññāṇacariyā, pakatiparisuddhamidaṃ cittaṃ nikkilesaṭṭhenāti viññāṇacariyā, ayaṃ
viññāṇacariyā.

Katamā aññāṇacariyā: 9

Manāpāyesu10 rūpesu rāgassa javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, rāgassa
javanā aññāṇacariyā amanāpiyesu rūpesu dosassa javanatthāya āvajjanakiriyābyakatā
viññāṇacariyā, dosassa javanā aññāṇacariyā, tadubhayena11 asamapekkhanasmiṃ
vatthusmiṃ mohassa javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, mohassa javanā
aññāṇacariyā, vinibandhassa mānassa javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā,
mānassa javanā aññāṇacariyā, parāmaṭṭhāya12 diṭṭhiyā [PTS Page 081] [\q 81/]
javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, diṭṭhiyā javanā aññāṇacariyā,
vikkhepagatassa uddhaccassa āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, uddhaccassa javanā
aññāṇacariyā, aniṭṭhaṅgatāya13 vicikicchāya javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā
viññāṇacariyā, vicikicchāya javanā aññāṇacariyā, thāmagatassa anusayassa javanatthāya
āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, anusayassa javanā aññāṇacariyā.

1. Nirāgā-pu, ma cha saṃ, syā[PTS.] Nirāgaṃsī. 1, 2. Nidosā[PTS.] Niddosaṃ-sī 1. 3.
Nimohā-[PTS,] nimohaṃ-sī1 4. Nimānā-[PTS,] nimānaṃ- sī1, 5. Nidiṭṭhi-[PTS,] sī 1 6.
Nimuddhaccāsyā, niuddhaccaṃ- sī1. 7. Nivicikicchā-[PTS,] sī 1 8. Viññāṇe-[PTS, 9.]
Añāṇacariyā-sī1 10. Manāpikesu -sa. 11. Tadubhaye - sī. 1-2. 12. Paramaṭṭhāya-[PTS, 13.]
Aniṭṭhāgatāyasya.

[BJT Page 156] [\x 156/]

Manāpiyesu saddesu -pe- manāpiyesu gandhesu -pe- manāpiyesu rasesu -pe- manāpiyesu
phoṭṭhabbesu -pe- manāpiyesu dhammesu rāgassa javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā
viññāṇacariyā, rāgassa javanā aññāṇacariyā, amanāpiyesu dhammesu1 dosassa javanatthāya
āvajjanakiribyākatā viññāṇacariyā, dosassa javanā aññāṇacariyā, tadubhayena
asamapekkhanasmiṃ vatthusmiṃ mohassa javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā
vaññāṇacariyā, mohassa javanā aññāṇacariyā, vinibandhanassa mānassa javanatthāya
āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, mānassa javanā aññāṇacariyā, parāmaṭṭhāya diṭṭhiyā
javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, diṭṭhiyā javanā aññāṇacariyā,
vikkhepagatassa uddhaccassa javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā,
uddhaccassa javanā aññāṇacariyā, aniṭṭhaṅgatāya vicikicchāya javanatthāya
āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, vicikicchāya javanā aññāṇacariyā, thāmagatassa
anusayassa javanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, anusayassa javanā
aññāṇacariyā.

Aññāṇacariyāti kenaṭṭhena aññāṇacariyā:

Sarāgā caratīti aññāṇacariyā, sadosā caratīti aññāṇacariyā, samohā caratīti aññāṇacariyā,
samānā caratīti aññāṇacariyā, sadiṭṭhi caratīti aññāṇacariyā, sauddhaccā caratīti
aññāṇacariyā, savicikicchā caratīti aññāṇacariyā, sānusasā caratīti aññāṇacariyā,
rāgasampayuttā caratīti aññāṇacariyā, dosasampayuttā caratīti aññāṇacariyā,
mohasampayuttā aññāṇacariyā, manāsampayuttā caratīti aññāṇacariyā, diṭṭhisampayuttā
caratīti aññāṇacariyā, [PTS Page 082] [\q 82/] uddhacca sampayuttā caratīti
aññāṇacariyā, vicikicchā sampayuttā caratīti aññāṇacariyā, anusayasampayuttā caratīti
aññāṇacariyā, kusalehi kammehi vippapayuttā caratīti aññāṇacariyā, akusaleha kammehi
sampayuttā caratīti aññāṇacariyā, sāvajjehi kammehi sampayuttā2 caratīti aññāṇacariyā,
anavajjehikammehi vippayuttā caratīti aññāṇacariyā, kaṇhehi kammehi sampayuttā2
caratīti aññāṇacariyā, sakkehi kammehi vippayuttā caratīti aññāṇacariyā, sukhudrayehi
kammehi sampayuttā2 caratīti aññāṇacariyā, sukhavipākehi kammehi vippayuttā caratīti
aññāṇacariyā, dukkhavipākehi kammehi sampayuttā2 aññāte3 caratīti aññāṇacariyā,
aññāṇassa evarūpā cariyā hotīti aññāṇacariyā, ayaṃ aññāṇacariyā.

1. Rūpesu -[PTS.]
2. Vippayuttā- [PTS.]
3. Aññāṇe -sī 1-2.

[BJT Page 158] [\x 158/]

Katamā ñāṇacariyā.
Aniccānupassanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, aniccānupassanā ñāṇacariyā,
dukkhānupassanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, dukkhānupassanā ñāṇacariyā,
anattānupassanatthāya āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, anattānupassanā ñāṇacariyā,
nibbidānupassanatthāya -pevirāgānupassanattāya -penirodhānupassanatthāya
-pepaṭinissaggānupassanattāya -pe- khayānupassanatthāya -pevayānupassanatthāya
-peviparināmānupassanatthā -peanimittānupassanatthāya -pe- appanihitānupassanatthāya
-pesuññatānupassanatthāya-pe-adhipaññādhammānupassanatthāya-pe-yatha-
bhūtañāṇadassanatthāya -pe-ādīnavānupassanatthāya -pe-paṭisaṅkhānupassanatthāya
āvajjanakiriyābyākatā viññāṇacariyā, paṭisaṅkhānupassanā ñāṇaviriyā, vivaṭṭānupassanā
ñāṇacariyā, sotāpattimaggo ñāṇacariyā, sotāpattiphalasamāpatti ñāṇacariyā,
sakadāgāmimaggo ñāṇacariyā, sakadāgāmiphalasamāpatti ñāṇacariyā, anāgāmimaggo
ñāṇacariyā, anāgāmiphalasamāpatti ñāṇacariyā, arahattamaggo ñāṇacariyā
arahattaphalasamāpatti ñāṇacariyā.

Ñāṇacariyā kenaṭṭhena ñāṇacariyā.

Nirāgā caratīti ñāṇacariyā, niddosā caratīti ñāṇacariyā, nimmohā caratīti ñāṇacariyā,
nimmānā caratīti ñāṇacariyā, [PTS Page 083] [\q 83/] niddiṭṭhi caratīti ñāṇacariyā,
niuddhaccā caratīti ñāṇacariyā, nibbivikicchā caratīti ñāṇacariyā, nānusayā caratīti
ñāṇacariyā, rigavippayuttā caratīti ñāṇacariyā, dosavippayuttā caratīti ñāṇacariyā,
mohavippayuttā caratīti ñāṇacariyā, mānappayuttā caratīti ñāṇacariyā, diṭṭhivippayuttā
caratīti ñāṇacariyā, uddhaccavippayuttā caratīti ñāṇacariyā, vicikicchāvippayuttā caratīti
ñāṇacariyā, anusayavippayuttā caratīti ñāṇacariyā kusalehi kammehi sampayuttā1 caratīti
ñāṇacariyā, akasalehi kammehi vippayuttā caratīti ñāṇacariyā, sāvajjehi kammehi
vippayuttā caratīti ñāṇacariyā, anavajjehi kammehi sampayuttācaratīti ñāṇacariyā, kaṇhehi
kammehi vipupayuttā caratīti ñāṇacariyā, sukkehi kammehi sampayuttā1 caratīti
ñāṇacariyā sukhudrayehi kammehi sampayuttā caratīti ñāṇacariyā, dukkhudrayehi
kammehi vippayuttā caratīti ñāṇacariyā, sukhavipākehi kammehi sampayuttā1 caratīti
ñāṇacariyā, dukkhavipākehi kammehi vippayuttā caratīti ñāṇacariyā, ñāte2 caratīti
ñāṇacariyā, ñāṇassa evarūpā cariyā hotīti ñāṇacariyā, ayaṃ ñāṇacariyā.

Aññā viññāṇacariyā, aññā aññāṇacariyā, aññā ñāṇacariyāti taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ,
pajānanaṭṭhena paññā tena vuccati: cariyāvavatthāne paññā cariyānānatte ñāṇaṃ.

Cariyānānattañāṇaniddeso.

1. Vippayuttā-[PTS,]
2. Ñāṇe - sī, 1, 2,
[BJT Page 160] [\x 160/]

18. Bhūminānattañāṇaṃ.
Kathaṃ catudhammavavatthāne paññā bhūminānatte ñāṇaṃ.
Catasso bhūmiyo: kāmāvārā bhūmi, rūpāvacarā bhūmi, arūpāvacarā bhūmi, apariyāpannā
bhūmi.

Katamā kāmāvacarā bhūmi: heṭṭhato avīciranirayaṃ pariyantaṃ karitvā, uparito
paranimmitavasavatti deve anto karitvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā
khandhadhātuāyatanā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ, ayaṃ kāmāvacarā bhūmi.

Katamā rūpāvacarā bhūmi: [PTS Page 084] [\q 84/] heṭṭhato brahmalokaṃ parapiyantaṃ
karitvā, uparito akaniṭṭho deve anto karitvā, yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha
pariyāpannā samāpannassa vā uppannassa1 vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā
cittacetasikā dhammā, ayaṃ rūpāvacarā bhūmi.

Katamā arūpāvacarā bhūmi: heṭṭhato ākāsānañcāyatanūpage deve pariyantaṃ karitvā uparito
nevasaññānāsaññāyatanūpage deve anto karitvā, yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha
pariyāpannā samāpannassa vā uppannassa1 vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā
cittacetasikā dhammā, ayaṃ arūpāvacarā bhūmi.

Katamā apariyāpanna bhūmi: apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu,
ayaṃ apariyāpannā bhūmi. Imā catasso bhūmiyo.

Aparāpi catasso bhūmiyo: cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhapādā
cattāri jhānāni, catasso appamaññāyo, catasso arūpasamāpattiyo, catasso paṭisambhidā,
catasso paṭipadā, cattāri ārammāṇāni, cattāri ariyavaṃsāni, cattāri saṅgahavatthuni, cattāri
cakkāni, cattāri dhammapadāni, imā catasso bhūmiyo.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: catudhammavavatthāne paññā
bhūminānatte ñāṇaṃ.

Bhūminānattañāṇaniddeso.
1. Upapantassa -ma cha saṃ, sya, [PTS,]

[BJT Page 162] [\x 162/]

19. Dhammānānattañāṇaṃ.

Kathaṃ navadhammavavatthāne paññā dhammanānatte ñāṇaṃ:

Kathaṃ dhamme vavattheti: kāmavacare dhamme kusalato vavattheti, akusalato vavattheti,
abyākatato vavattheti, rūpāvacare dhamme kusalato vavattheti, abyākatato vavattheti.
Arūpāvacare dhamme kusalato vavattheti, abyākatato vavattheti. Abariyāpanne dhamme
kusalato vavattheti, abyākatato vavattheti. [PTS Page 085] [\q 85/]

Kathaṃ kāmāvacare dhamme kusalato vavattheti, akusalato vavattheti, abyākatato
vavattheti: dasa kusalakammapathe kusalato vavattheti, dasa akusalakammapathe akusalato
vavattheti, rūpañca vipākañca kiriyañca abyākatato vavattheti. Evaṃ kāmāvacare dhamme
kusalato vavattheti, akusalato vavattheti, abyākatato vavattheti.

Kathaṃ rūpāvacare dhamme kusalato vavattheti: abyākatato vavattheti: idhaṭṭhassa cattāri
jhānāni kusalato vavattheti, tatrūpapannassa cattāri jhānāni abyākatato vavattheti. Evaṃ
rūpāvacare dhamme kusalato vavattheti, abyākatato vavattheti.

Kathaṃ arūpāvacare dhamme kusalato vavattheti, abyākatato vavattheti: idhaṭṭhassa catasso
arūpāvacarasamāpattiyo kusalato vavattheti, tatrūpapannassa catasso
arūpāvacarasamāpattiyo abyākatato vavattheti. Evaṃ arūpāvacare dhamme kusalato
vavattheti, abyākatato vavattheti.

Kathaṃ apariyāpanno dhamme kusalato vavattheti, abyākatato vavattheti: cattāro
ariyamagge kusalato vavattheti, cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañca abyākatato vavattheti.
Evaṃ apariyāpanno dhamme kusalato vavattheti, abyākatato vavattheti. Evaṃ dhamme
vavattheti.

Nava pāmojjamūlako dhammā: aniccato manasikaroto pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti
jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ
samādhiyati, samāhite catte yathābhūtaṃ jānāti1 passati, yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ
nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati. Dukkhato manasikaroto pāmojjaṃ jāyati -pe-
anattato manasikaroto pāmojjaṃ jāyati -pe-

1 Pajānāti - machasaṃ, syā, [PTS]

[BJT Page 164] [\x 164/]

Rūpaṃ aniccato manasikaroto pāmojjaṃ jāyati -perūpaṃ dukkhato manasikaroto pāmojjaṃ
jāyati -pe- rūpaṃ anattato manasikaroto pāmojjaṃ jāyati -pe- vedanaṃ -pe- saññaṃ
-pesaṅkhāre -pe- viññāṇaṃ -pe- cakkhuṃ -pejarāmaraṇaṃ aniccato manasikaroto pāmojjaṃ
jāyati -pejarāmaraṇaṃ dukkhāto manasikaroto pāmojjaṃ jāyati -pe- jarāmaraṇaṃ [PTS Page
086] [\q 86/] anattato manasikaroto pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati,
pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati,
samāhite citte yathābhūtaṃ jānāti passati, yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ nibbindati, nibbindaṃ
virajjati, virāgā vimuccati. Ime nava pāmojjamūlakā dhammā.

Nava yonisomanasikāramūlakā dhammā: aniccato yoniso manasikaroto pāmojjaṃ jāyati,
pamusitassa pīti jāyati, pītimanassa kāyopassambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti,
sukhino cittaṃ samādhiyati, samāhitena cittena 'idaṃ dukkha'nti yathābhūtaṃ pajānāti, 'ayaṃ
dukkhasamudayo'ti yathābhūtaṃ pajānāti, pajānāti, 'ayaṃ dukkhanirodho'ti yathābhūtaṃ
pajāniti, 'ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā'ti yathābhūtaṃ pajānāti.

Dukkhato yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo
passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati, samāhitena cittena
'idaṃ dukkha'nti yathābhūtaṃ pajānāti, 'ayaṃ dukkhasamudayo'ti yathābhūtaṃ pajānāti, 'ayaṃ
dukkhanirodho'ti yathābhūtaṃ pajānāti, 'ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā'ti yathābhūtaṃ
pajānāti.

Anattato yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati -perūpaṃ aniccato yonisomanasikaroto
pāmojjaṃ jāyati -pe- rūpaṃ aniccato yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati -pe- rūpaṃ dukkhato
yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati -pe- rūpaṃ anattato yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati
-pevedanaṃ -pesaññaṃ -pe- saṅkhāre -pe- viññāṇaṃ -pecakkhuṃ -pejarāmaraṇaṃ aniccato
yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati -pe- jarāmaraṇaṃ dukkhato yonisomanasikaroto
pāmojjaṃ jāyati -pe- jarāmaraṇaṃ anattato yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa
pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati. Passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ
samādhiyati, samāhitena cittena 'idaṃ dukkha'nti yathābhūtaṃ pajānāti, 'ayaṃ
dukkhasamudayo'ti yathābhūtaṃ pajānāti, 'ayaṃ dukkhanirodho'ti yathābhūtaṃ pajānāti,
'ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā'ti [PTS Page 087] [\q 87/] yathābhūtaṃ pajānāti.
Ime nava yonisomanasikaromūlakā dhammā.

[BJT Page 166] [\x 166/]

Nava nānattā dhātunānattaṃ paṭicca uppajjati phassanānattaṃ, phassanānattaṃ paṭicca
uppajjati vedanānattaṃ, vedanānānattaṃ paṭicca uppajjati saññānānattaṃ, saññānānattaṃ
paṭicca uppajjati saṅkappanānattaṃ, saṅkappanānattaṃ paṭicca uppajjati chandanānattaṃ,
chandanānattaṃ paṭicca uppajjati pariḷāhanānattaṃ, pariḷāhanānattaṃ paṭicca uppajjati
pariyesanānānattaṃ, pariyesanānānattaṃ paṭicca uppajjati lābhanānattaṃ. Ime navanānattā.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'nava dhammavavatthāne
paññā dhammanānatte ñāṇaṃ. '

Dhammanānattañāṇaniddeso.

20 -24. Ñāṇapañcakaṃ.
Kathaṃ abhiññā paññā ñātaṭṭhe1 ñāṇaṃ, pariññāpaññā tīraṇaṭṭhe2 ñāṇaṃ, pahānapaññā
pariccāgaṭṭhe3 ñāṇaṃ, bhāvanāpaññā ekarasaṭṭhe4 ñāṇaṃ, sacchikiriyāpaññā phusanaṭṭhe5
ñāṇaṃ:
Ye ye dhammā abhiññātā honti te te dhammā ñātā honti, ye ye dhammā pariññātā honti te
te dhammā tīritā honti, ye ye dhammā pahīna honti te te dhammā pariccattā honti, ye ye
dhammā bhāvitā honti te te dhammā ekarasā honti, ye ye dhammā sacchikatā honti te te
dhammā phassitā6 honti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā tena vuccati: 'abhiññāpaññā ñātaṭṭhe ñāṇaṃ,
pariññāpaññā tīraṇaṭṭhe ñāṇaṃ, pahānapaññā pariccāgaṭṭhe ñāṇaṃ, bhāvanāpaññā
ekarasaṭṭhe ñāṇaṃ, sacchikiriyā paññā phusanaṭṭhe ñāṇaṃ'. [PTS Page 088] [\q 88/]

Ñāṇapañcakaniddeso.


1. Ñātaṭṭhena - sī 1, 2, 3, syā, 2, tīraṇaṭṭhena - sī 1, 2, 3, syā, 3. Pariccāgaṭṭhena - sī 1, 2,
3, syā, 4. Ekarasaṭṭhena - sī. 1, 2, 3, Syā. 5. Phassataṭṭhena - sī. 1, 2, 3, Syā. 6. Phusitā - syā.
Ma cha saṃ.

[BJT Page 168] [\x 168/]

25-28. Paṭisambhidāñāṇaṃ

Kathaṃ atthanānatte paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammanānatte paññā
dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ,
paṭibhānanānatte paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ.

Saddhindriyaṃ dhammo, viriyindriyaṃ dhammo, satindriyaṃ dhammo, samādhindriyaṃ
dhammo, paññindriyaṃ dhammo, añño saddhindriyaṃ dhammo1 añño viriyindriyaṃ
dhammo, añño satindriyaṃ dhammo, añño samādhindriyaṃ dhammo, añño paññindriyaṃ
dhammo, yena ñāṇena ime nānā dhammā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā dhammā
paṭividitā'ti. Tena vuccati, 'dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Adhimokkhaṭṭho attho paggahaṭṭho attho, upaṭṭhānaṭṭho attho, avikkhepaṭṭho attho,
Dassanaṭṭho attho, añño adhimokkhaṭṭho attho, añño paggahaṭṭho attho, añño
upaṭṭhānaṭṭho attho, añño avikkhapaṭṭho attho, añño dassanaṭṭho attho yena ñāṇena ime
nānā atthā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā atthā paṭividitā'ti. Tena vuccati 'atthanānatte
paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Pañca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañcatthe sandassetuṃ
byañjananiruttābhilāpā. Aññā dhammaniruttiyo, aññā atthaniruttiyo. Yena ñāṇena imā nānā
niruttiyo ñātā, teneva ñāṇena imā nānā niruttiyo paṭividitā'ti. Tena vuccati: 'niruttinānatte
paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Pañcasu dhammesu ñāṇāni, pañcasu atthesu ñāṇāni, dasasu niruttisu ñāṇāni. Aññāni
dhammesu ñāṇāni, aññāni atthesu ñāṇāni, aññāni niruttisu ñāṇāni. Yena ñāṇena ime nānā
ñāṇā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā ñāṇā paṭividitāti. Tena vuccati: 'paṭibhānanānatte
paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Saddhābalaṃ dhammo, viriyabalaṃ dhammo, satibalaṃ dhammo, samādhabalaṃ dhammo,
paññābalaṃ dhammo. Añño saddhābalaṃ dhammo, añño viriyabalaṃ dhammo, añño
satibalaṃ dhammo, añño samādhibalaṃ dhammo, añño paññābalaṃ dhammo. Yena ñāṇena
ime [PTS Page 089] [\q 89/] nānā dhammā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā dhammā
paṭividitā'ti. Tena vuccati: 'dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ'.


1. Saddhindriya dhammo (iccādi) - sī 1. 3.

[BJT Page 170] [\x 170/]

Assaddhiye akampiyaṭṭho attho, kosajje akampiyaṭṭho attho, pamāde akampiyaṭṭho attho,
uddhacce akampiyaṭṭho attho, avijjāya akampiyaṭṭho attho, añño assaddhiye akampiyaṭṭho
attho, añño kosajje akampiyaṭṭho attho, añño pamāde akampiyaṭṭho attho, añño uddhacce
akampiyaṭṭho attho, añño avijjāya akampiyaṭṭho attho. Yena ñāṇena ime nānā atthā ñātā,
teneva ñāṇena ime nānā atthā paṭividitā'ti. Tena vuccati: 'atthanānatte paññā
atthapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Añca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañca atthe sandassetuṃ
byañjananiruttābhilāpā. Aññā dhammaniruttiyo, aññā atthaniruttiyo. Yena ñāṇena imā nānā
niruttiyo ñātā, teneva ñāṇena imā nānā niruttiyo paṭividitā'ti. Tena vuccati: 'niruttinānatte
paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Pañcasu dhammesu ñāṇāni, pañcasu atthesu ñāṇāni, dasasu niruttisu ñāṇāni. Aññāni
dhammesu ñāṇāni, aññāni atthesu ñāṇāni, aññāni niruttisu ñāṇāni. Yena ñāṇena ime
nānāñāṇā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā ñāṇā paṭividitā'ti. Tena vuccati: 'paṭibhānanānatte
paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Satisambojjhaṅgo dhammo, dhammavicayasambojjhaṅgo dhammo, viriyasambojjhaṅgo
dhammo, pītisambojjhaṅgo dhammo, passaddhisambojjhaṅgo dhammo,
samādhisambojjhaṅgo dhammo, upekkhāsambojjhaṅgo dhammo. Añño satisambojjhaṅgo
dhammo, añño dhammavicayasambojjhaṅgo dhammo, añño viriyasambojjhaṅgo dhammo,
añño pītasambojjhaṅgo dhammo, añño passaddhisambojjhaṅgo dhammo, añño
samādhisambojjhaṅgo dhammo, añño upekkhāsambojjhaṅgo dhammo. Yena ñāṇena ime
nānā dhammā ñātā, teneva ñāṇena ime nānādhammā paṭividitā'ti. Tena vuccati:
'dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ'. [PTS Page 090] [\q 90/]

Upaṭṭhānaṭṭho attho, pavicayaṭṭho attho, paggahaṭṭho attho, pharaṇaṭṭho attho,
upasamaṭṭho attho, avikkhepaṭṭho attho, paṭisaṅkhānaṭṭho attho, añño upaṭṭhānaṭṭho
attho, añño pavicayaṭṭho attho, añño paggahaṭṭho attho, añño pharaṇaṭṭho attho, añño
upasamaṭṭho attho, añño avikkhepaṭṭho attho, añño paṭisaṅkhānaṭṭho attho. Yena ñāṇena
ime nānā atthā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā atthā paṭividitā'ti. Tena vuccati: 'atthanānatte
paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

[BJT Page 172] [\x 172/]

Satta dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, satta atthe sandassetuṃ
byañjananiruttābhilāpā. Aññā dhammaniruttiyo, aññā atthaniruttiyo, yena ñāṇena imā
nānāniruttiyo ñātā, teneva ñāṇena imā nānāniruttiyo paṭividitā'ti. Tena vuccati:
'niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Sattasu dhammesu ñāṇāni, sattasu atthesu ñāṇāni, cuddasu niruttisu ñāṇāni, aññāni
dhammesu ñāṇāni, aññāni niruttisu ñāṇāni, yena ñāṇena ime nānāñāṇā ñātā, teneva
ñāṇena ime nānāñāṇā paṭividitā'ti. Tena vuccati: 'paṭibhānanānatte paññā
paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Sammādiṭṭhi dhammo, sammāsaṅkappo dhammo, sammāvācā dhammo, sammākammanto
dhammo, sammāājīvo dhammo, sammāvāyāmo dhammo, sammāsati dhammo,
sammāsamādhi dhammo, añño sammādiṭṭhi dhammo, añño sammāsaṅkappo dhammo,
añño sammāvācā dhammo, añño sammākammanto dhammo, añño sammāājīvo dhammo,
añño sammāvāyāmo dhammo, añño sammāsati dhammo, añño sammāsamādhi dhammo,
yena ñāṇena ime nānādhammā ñātā, teneva ñāṇena ime nānādhammā paṭividitā'ti. Tena
vuccati: 'dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Dassanaṭṭho attho, abhiniropanaṭṭho attho, pariggahaṭṭho attho, samuṭṭhānaṭṭho attho,
vodānaṭṭho attho, paggahaṭṭho attho, upaṭṭhānaṭṭho attho, avikkhepaṭṭho attho, añño
dassanaṭṭho attho, añño abhiniropanaṭṭho attho, añño pariggahaṭṭho attho, añño
samuṭṭhānaṭṭho attho, [PTS Page 091] [\q 91/] añño upaṭṭhānaṭṭho attho, añño
avikkhepaṭṭho attho, yena ñāṇena ime nānā atthā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā atthā
paṭividitā'ti. Tena vuccati: 'atthanānatte paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Aṭṭha dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, aṭṭha atthe sandassetu
byañjananiruttābhilāpā. Aññā dhammaniruttiyo, aññā atthaniruttiyo. Yena ñāṇena imā
nānāniruttiyo ñātā, teneva ñāṇena imā nānāniruttiyo paṭividitā'ti. Tena vuccati:
'niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ'.

[BJT Page 174] [\x 174/]

Aṭṭhasu dhammesu ñāṇāni, aṭṭhasu atthesu ñāṇāni, soḷasasu niruttīsu ñāṇāni. Aññāni
dhammesu ñāṇāni, aññāni atthesu ñāṇāni, aññāni niruttisu ñāṇāni. Yena ñāṇena ime
nānāñāṇā ñātā, teneva ñāṇena ime nānāñāṇā paṭisambhidetā'ti. Tena vuccati:
'paṭibhānanānatte paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ'.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'atthanānatte paññā
atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ,
niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ, paṭibhānanānatte paññā
paṭibhānapaṭasambhide ñāṇaṃ'.

29- 31. Ñāṇattayaṃ

Kathaṃ vihāranānatte paññā vihāraṭṭhe ñāṇaṃ, samāpatti nānatte paññā samāpattaṭṭhe
ñāṇaṃ, vihārasamāpattinānatte paññā vihārasamāpattaṭṭhe ñāṇaṃ:

Nimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati
animitto vihāro, paṇidhiṃ bhayato sampassamāno appaṇihite adhimuttattā phussa phussa
vayaṃ passati appaṇihito vihāro, abhinivesaṃ bhayato sampassamāno suññate adhimuttattā
phussa phussa vayaṃ passati suññato vihāro.

Nimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ
nibbānaṃ animittaṃ āvajjitvā samāpajjati, animittā samāpatti. Paṇādhiṃ bhayato
sampassamāno appaṇihitaṃ adhimuttattā [PTS Page 092] [\q 92/] pavattaṃ
ajjhupekkhitvā nirodhaṃ nibbānaṃ appaṇihitaṃ āvajjitvā samāpajjati, appaṇihitā samāpatti.
Abhinivesaṃ bhayato sampassamāno suññate adhimuttattā pavattaṃ ajjhupekkhitvā
nirodhaṃ nibbānaṃ suññataṃ āvajjitvā samāpajjati, suññatā samāpatti.

[BJT Page 176] [\x 176/]

Nimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā phusasa phussa vayaṃ passati,
pavattaṃ ajjhupekkakhitvā nirodhaṃ nibbānaṃ animittaṃ āvajjitvā samāpajjati, animittā
vihārasamāpatti. Paṇidhaṃ bhayato sampassamāno appaṇihite adhimuttattā phussa phussa
vayaṃ passati, pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ nibbānaṃ appaṇihitaṃ āvajjitvā samāpajjati,
appaṇihitā vihārasamāpatti. Abhinivesaṃ bhayato sampassamāno suññate adhimuttattā
phussa phussa vayaṃ passati, pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ nibbānaṃ suññataṃ āvajjitvā
samāpajjati, suññatā vihārasamāpatti.

Rūpanimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati,
animitto vihāro. Rūpapaṇidadhiṃ bhayato sampassamāno appaṇihite adhimuttattā phussa
phussa vayaṃ passati, apappaṇihito vihāro. Rūpābhinivelaṃ bhayato sampassamāno suññate
adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati, suññato vihāro.

Rūpanimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā pavattaṃ ajjhupekkhitvā
nirodhaṃ nibbānaṃ animittaṃ āvajjitvā samāpajjati, animittā samāpatti. Rūpapaṇidhiṃ
bhayato sampassamāno appaṇihite adhimuttattā pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ
nibbānaṃ appaṇihitaṃ āvajjitvā samāpajjati, appaṇihitā samapatti. Rūpābhinivesaṃ bhayato
sampassamāno suññate adhimuttattā pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ nibbānaṃ suññataṃ
āvajjitvā samāpajjati, suññatā samāpatti.

Rūpanimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati,
pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ nibbānaṃ animittaṃ āvajjitvā samāpajjati, animittā
vihāsamāpatti. Rūpapaṇidhiṃ bhayato sampassamāno appaṇihite adhimuttattā phussa [PTS
Page 093] [\q 93/] phussa vayaṃ passati, pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ vibbānaṃ
appaṇihitaṃ āvajjatvā samāpajjati, appaṇihitā vihārasamāpatti. Rūpābhinivesaṃ bhayato
sampassamāno suññate adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati, pavattaṃ ajjhupekkhitvā
nirodhaṃ nibbānaṃ suññataṃ āvajjitvā samāpajjati, suññatā vihārasamāpatti.

[BJT Page 178] [\x 178/]

Vedanānimittaṃ -pe- saññānimittaṃ -pe- saṅkhāranimittaṃ -peviññāṇanimittaṃ -pe-
cakkhunimittaṃ -pejarāmaraṇanimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā
phussa phussa vayaṃ passati, animitto vihāro. Jarāmaraṇapaṇidhiṃ bhayato sampassamāno
appaṇihite adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati, appaṇihito vihāro.
Jarāmaraṇābhinivesaṃ bhayato sampassamāno suññate adhimuttattā phussa phussa vayaṃ
passati, suññato vihāro.

Jarāmaraṇanimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā pavattaṃ ajjhupekkhitvā
nirodhaṃ nibbānaṃ animittaṃ āvajjitvā samāpajjati, animittā samāpatti. Jarāmaraṇapaṇādhiṃ
bhayato sampassamāno appaṇihite adhimuttattā pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ
nibbānaṃ appaṇihitaṃ āvajjitvā samāpajjati, appaṇihitā samāpatti. Jarāmaraṇābhinivesaṃ
bhayato sampassamāno suññate adhimuttattā pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ nibbānaṃ
suññataṃ āvajjitvā samāpajjati suññatā samāpatti.

Jarāmaraṇanimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā phussa phussa vayaṃ
passati, pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ nibbānaṃ animittaṃ āvajjitvā samāpajjati animittā
vihārasamāpatti. Jarāmaraṇapaṇidhiṃ bhayato sampassamāno appaṇihite adhimuttattā
phussa phussa vayaṃ passati, pavattaṃ ajjhupekkhitvā nirodhaṃ nibbānaṃ appaṇihitaṃ
āvajjitvā samāpajjati, appaṇihitā vihārasamāpatti. Jarāmaraṇābhinivesaṃ bhayato
sampassamāno suññate adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati, pavattaṃ ajjhupekkhitvā
nirodhaṃ nibbānaṃsuññataṃ āvajjitvā samāpajjati, suññatā vihārasamāpatti. [PTS Page 094]
[\q 94/]

Añño animitto vihāro, añño appaṇihito vihāro, añño suññato vihāro. Aññā animittā
samāpatti. Aññā appaṇihitā samāpatti, aññā suññatā samāpatti. Aññā animittā
vihārasamāpatti, aññā appaṇihitā vihārasamāpatti, aññā suññatā vihārasamāpatti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'vihāranānatte paññā
vihāraṭṭhe ñāṇaṃ, samāpattinānatte paññā vihārasamāpattaṭṭhe ñāṇaṃ'.

Ñāṇattayaniddeso.

[BJT Page 180] [\x 180/]
32. Ānantarikasamādhiñāṇaṃ

Kathaṃ avikkhepaparisuddhattā1 āsavasamucchede paññā ānantarikasamādhismiṃ2 ñāṇaṃ:

Nekkhammavasena cittassekaggatā avikkhepo samādhi, tassa samādhissa vasena uppajjati
ñāṇaṃ, tena ñāṇena āsavā khīyanti, iti paṭhamaṃ samatho, pacchā ñāṇaṃ, tena ñāṇena
āsavānaṃ khayo hoti. Tena vuccati: 'avikkhepaparisuddhattā āsavasamucchede paññā
ānantarikasamādhismiṃ3 ñāṇaṃ'.

Āsavāti katame te āsavā: kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.
Katthete āsavā khīyanti: sotāpattimaggena anavaseso diṭṭhāsavo khīyati, apāyagamanīyo
kāmāsavo khīyati, apāyagamanīyo bhavāsavo khīyati, apāyagamanīyo avijjāsavo khīyati,
etthete āsavā khīyanti.

Sakadāgāmimaggena oḷāriko kāmāsavo khīyati. Tadekaṭṭho bhavāsavo khīyati, tadekaṭṭho
avijjāsavo khīyati, etthete āsavā khīyanti.

Anāgāmimaggena anavaseso kāmāsavo khīyati. Tadekaṭṭho bhavāsavo khīyati, tadekaṭṭho
avijjāsavo khīyati. Etthete āsavā khīyanti.

Arahattamaggena anavaseso bhavāsavo khīyati. Anavaseso avijjāvasavo khīyati. Etthete
āsavā khīyanti. [PTS Page 095] [\q 95/]

Abyāpādavasena -pe- ālokasaññāvasena -peavikkhepavasena -pe- dhammavavatthānavasena
-pe- ñāṇavasena -pepāmojjavasena -pe- paṭhamajjhānavasena -pedutiyajjhānavasena
-petatiyajjhānavasena -pecatutthajjhānavasena -peākāsānañcāyatanasamāpattivasena
-peviññāṇañcāyatanasamāpattivasena -peākiñcaññāyatanasamāpattivasena
-penevasaññānāsaññāyatanasamāpattivasena -pe- paṭhavikasiṇavasena -peāpokasiṇavasena
-pe- tejokasiṇavasena -pevāyokasiṇavasena -pe- nīlakasiṇavasena -pepītakasiṇavasena
-pelohitakasiṇavasena -pe- odātakasiṇavasena -peānāsakasiṇavasena
-peviññāṇakasiṇavasena -pebuddhānussativasena -pedhammānussativasena
-pesaṅghānussativasena -pesīlānussativasena -pecāgānussativasena -pedevatānussativasena
-peānāpānasati4 vasena -pemaraṇasati5vasena -pe- kāyagatāsativasena
-peupasamānussativasena -peuddhumātakasaññāvasena -pevinilakasaññāvasena
-pevipubbakasaññāvasena -pevicchiddakasaññāvasena -pevikkhāyitakasaññāvasena -pe-

1. Pārisuddhattā -sī, 2. Samādhimhi - machasaṃ, 3. Ānantarikasamādhismiṃ -sī 1, 2. 4.
Ānāpānassati -[PTS. 5.] Maraṇassati -[PTS.]

[BJT Page 182] [\x 182/]

Vikkhittakasaññāvasena -pe- hatavikkhittasaññāvasena -pelohitakasaññāvasena -pe-
puḷavakasaññāvasena -peaṭṭhikasaññāvasena -pe- dīghaṃ assāsavasena -pe- dīghaṃ
passāsavasena -pe- rassaṃ assāsavasena -pe- rassaṃ passāsavasena -pe-
sabbakāyapaṭisaṃvedi assāsavasena -pesabbakāyapaṭisaṃvedi passāsavasena -pe-
passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena -pepassambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena
-pepītipaṭisaṃvedi assāsavasena -pepītipaṭisaṃvedi passāsavasena -pe- sukhapaṭisaṃvedi
assāsavasena -pesukhapaṭisaṃvedi passāsavasena -pecittasaṅkhārapaṭisaṃvedi assāsavasena
-pe- cittasaṅkhārapaṭisaṃvedi passāsavasena -pepassambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsavasena
-pepassambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasavasena -pecittapaṭisaṃvedi assāsavasena -pe-
cittapaṭisaṃvedi passasavasena -peabhippamodayaṃ cittaṃ assāsavasena -pe-
abhippamodayaṃ cittaṃ passāsavasena -pesamādahaṃ cittaṃ -pe- vimocayaṃ cittaṃ
-peaniccānupassī -pe- virāgānupassī -pe- nirodhānupassī -pepaṭinissagānupassī
assāsavasena - pepaṭinissagānupassī passāsavasena cittassekaggatā avakkhepo samādhi.
Tassa samādhissa vasena uppajjati ñāṇaṃ, tena ñāṇena āsavā khīyanti. Iti paṭhamaṃ
samatho, pacchā ñāṇaṃ, tena [PTS Page 096] [\q 96/] ñāṇena āsavānaṃ khayo hoti.
Tena vuccati: 'avikkhepaparisuddhattā āsavasamucchede paññā ānantarikasamādhismiṃ
ñāṇaṃ'.

Āsavāti katame te āsavā: kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo avijjāsavo.
Katthete āsavā khīyanti: sotāpattamaggena anavaseso diṭṭhāsavo khiyati, apāyagamanīyo
kāmāsavo khīyati. Apāyagamanīyo bhavāsavo khīyati, apāyagamanīyo avijjāsavo khīyatita
etthete āsavā khīyanti.

Sakadāgāmimaggena oḷāriko kāmāsavo khīyati, tadekaṭṭho bhavāsavo khīyati, tadekaṭṭho
avijjāsave khīyati, etthete āsavā khīyanti.

Anāgāmimaggena anavaseso kāmāsavo khīyati, tadekaṭṭho bhavāsavo khīyati, tadekaṭṭho
avijjāsavo khīyati, etthete āsavā khīyanti.

Arahattamaggena anavaseso bhavāsavo khīyati, anavaseso avijjāsavo khīyati, etthete āsavā
khīyanti.
Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'avikkhepaparisuddhattā
āsavasamucchede paññā ānantarikasamādhismiṃ ñāṇaṃ'.

Ānantarikasamādhiñāṇaniddeso.

[BJT Page 184] [\x 184/]

33. Araṇavihārañāṇaṃ

Kathaṃ dassanādhipateyyaṃ santo ca vihārādhigamo paṇitādhimuttatā paññā araṇavihāre
ñāṇaṃ'

Dassanādhipateyyanti aniccānupassanā dassanādhipateyyaṃ, dukkhānupassanā
dassanādhipateyyaṃ, anattānupassanā dassanādhipateyyaṃ, rūpe aniccānupassanā
dassanādhipateyyaṃ, rūpe dukkhānupassanā dassanādhipateyyaṃ, rūpe anattānupassanā
dassanādhipateyyaṃ, vedanāya -pe- saññāya -pe- saṅkhāresu -peviññāṇe -pecakkhusmiṃ
-pe- jarāmaraṇe aniccānupassanā dassanādhipateyyaṃ, jarāmaraṇe dukkhānupassanā
dassanādhipateyyaṃ, jarāmaraṇe anattānupassanā dassanādhipateyyaṃ. [PTS Page 097] [\q
97/]

Santo ca vihārādhigamoti suññato vihāro santo vihārādhigamo, animitto vihāro santo
vihārādhigamo, appaṇihito vihāro santo vihārādhigamo.

Paṇitādimuttatāti suññato adhimuttatā paṇitādhimuttatā, animitto adhimuttatā
paṇitādhimuttatā, appaṇihite adhimuttatā paṇitādhimuttatā.

Araṇavihāroti paṭhamaṃ jhānaṃ1 araṇavihāro, dutiyaṃ jhānaṃ araṇavihāro, tatiyaṃ jhānaṃ
araṇavihāro. Catutthaṃ jhānaṃ araṇavihāro, ākāsānañcāyatanasamāpatti araṇavihāro
-penevasaññānāsaññāyatanasamāpatti araṇavihāro.

Araṇavihāroti kenaṭṭhena araṇavihāro: paṭhamena jhānena2 nīvaraṇe haratīti
araṇavihāro, dutiyena jhānena vitakkavicāre haratīti araṇavihāro, tatiyena jhānena pītiṃ
haratīti araṇavihāro, catutthena jhānena sukhadukkhe haratīti araṇavihāro,
ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ haratīti
araṇavihāro, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññaṃ haratīti araṇavihāro,
ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññānañcāyatanasaññaṃ haratīti araṇavihāro,
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatana saññaṃ haratīti araṇavihāro. Ayaṃ
araṇavihāro.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'dassanidhipateyyaṃ santo ca
vihārādhigamo paṇītādhimuttatā paññā araṇavihāre ñāṇaṃ'.

Araṇavihārañāṇaniddeso.

1. Paṭhamajjhānaṃ - machasaṃ, 2 paṭhamajjhānena - machasaṃ.

[BJT Page 186] [\x 186/]

34. Nirodhasamāpattiñāṇaṃ

Kathaṃ dvīhi balehi samannāgatattā tayoca saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā soḷasahi
ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi
Vasībhāvatā paññā nirodhasamāpattiyā ñāṇaṃ:

Dvīhi balehiti dve balāni: samathabalaṃ, vipassanābalaṃ.

Kathaṃ samathabalaṃ: nekkhammavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ,
avyāpādavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ, alokasaññāvasena cittassekaggatā
avikkhepo [PTS Page 098] [\q 98/] samathabalaṃ, -pepaṭinissaggānupassī assāsavasena
cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ, paṭinissagganupassī passāsavasena
cuttassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ.

Samathabalanti kenaṭṭhena samathabalaṃ: paṭhamena jhānena nīvaraṇe na kampatīti
samathabalaṃ, dutiyena jhānena vitakkavicāre na kampatīti samathabalaṃ, tatiyena jhānena
pītiyā na kampatīti samathabalaṃ, catutthena jhānena sukhadukkhe na kampatīti
samāthabalaṃ, ākisānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya na
kampatīti samathabalaṃ, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññāya na
kampatīti samathabalaṃ, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññāya na
kampatīti samathabalaṃ, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññāya na
kampatīti samathabalaṃ, uddhacce ca uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati, na
calati, na vedhatīti samathabalaṃ. Idaṃ samathabalaṃ.

Katamaṃ vipassanābalaṃ: aniccānupassanā vipassanābalaṃ, dukkhānupassanā
vipassanābalaṃ, anattānussanā vipassanābalaṃ, nibbidānupassanā vipassanābalaṃ,
virāgānupassanā vipassanābalaṃ, nirodhānupassanā vipassānābalaṃ, paṭinissaggānupassanā
vipassanābalaṃ. Rūpe aniccānupassanā vipassanābalaṃ, -pe-rūpe paṭinissaggānupassanā
vipassanābalaṃ, vedanāya -pesaññāya -pe- saṅkhāresu -peviññāṇe -pecakkhusmiṃ
-pejarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ.

[BJT Page 188] [\x 188/]

Vipassanābalanti kenaṭṭhena vipassanābalaṃ: aniccānupassanāya niccāsaññāya na kampatīti
vipassanābalaṃ, dukkhanupassanāya sukhasaññāya na kampatīti vipassanābalaṃ,
anattānupassanāya attasaññāya na kampatīti vipassanābalaṃ, nibbidānupassanāya nandiyā
na kampatīti vipassanābalaṃ, virāgānupassanāya rāge na kampitīti vipassanābalaṃ,
nirodhānupassanāya [PTS Page 099] [\q 99/] samudaye na kampatīti vipassanābalaṃ,
paṭinissaggānupassanāya ādāne na kampatīti vipassanābalaṃ, avijjāsahagatākilese ca
khandhe ca na kampati, na calati, na vedhatīti vipassanābalaṃ. Idaṃ vuccati vipassanābalaṃ.

Tayo ca saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyāti katamesaṃ tiṇṇannaṃ saṅkhārānaṃ
paṭippassaddhiyā: dutiyajjhānaṃ samāpannassa vitakkavicārā vacīsaṅkhārā paṭippassaddhā
honti, catutthajjhānaṃ samāpannassa assāsapassāsā kāyasaṅkhārā paṭippassaddhā honti,
saññāvedayitanirodhaṃ samāpannassa saññā ca vedanā ca cittasaṅkhārā paṭippassaddhā
honti, imesaṃ tiṇṇannaṃ saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā.

Soḷasahi ñāṇacariyāhiti katamehi soḷasahi ñāṇacariyāhi: aniccānupassanā ñāṇacariyā,
dukkhānupassanā ñāṇacariyā, anattānupassanā ñāṇacariyā, nibbidānupassanā ñāṇacariyā,
virāgānupassanā ñāṇacariyā,
Nirodhānupassanā ñāṇacariyā, paṭinissaggānupassanā ñāṇacariyā, vivaṭṭānupassanā
ñāṇacariyā, sotāpattimaggo ñāṇacariyā, sotāpattiphalasamāpatti ñāṇacariyā,
sakadāgāmimaggo ñāṇacariyā, sakadāgāmiphalasamāpatti ñāṇacariyā, anāgāmimaggo
ñāṇacariyā, anāgāmimaggophalasamāpatti ñāṇacariyā, arahattamaggo ñāṇacariyā.
Arahattamaggophalasamāpatti ñāṇacariyā. Imehā soḷasahi ñāṇacariyāhi.

Navahi samādhicariyāhīti katamehi navahi samādhicariyāhi: paṭhamaṃ jhānaṃ
samādhicariyā, dutiyaṃ jhānaṃ samādhicariyā, tatiyaṃ jhānaṃ samādhicariyā, catutthaṃ
jhānaṃ samādhicariyā, ākāsānañcāyatanasamāpatti -pe - viññāṇañcāyatanasamāpatti
-peākiñcaññāyatanasamāpatti -penevasaññānāsaññāyatanasamāpatti samādhicariyā,
paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhaṃ ca cittekaggatā ca
-penevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhaṃ
ca cittekaggatā ca. Imāhi navahi samādhicariyāhi.

[BJT Page 190] [\x 190/]

Vasīti pañca vasiyo: āvajjana1 vasī, samāpajjanavasī, [PTS Page 100] [\q 100/]
adhiṭṭhānavasī, vuṭṭhānavasī, paccavekkhana2 vasī.

Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ3 yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ āvajjati, āvajjanāya
dandhāyitattaṃ natthīti āvajjanavasī, paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ
yāvaticchakaṃ samāpajjati, samāpajjanāya dandhāyitattaṃ natthīti samāpajjanavasī,
paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ adhiṭṭhāti. Adhiṭṭhāne
dandhayitattaṃ natthīti adhiṭṭhānā vasītha paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ
yāvaticchakaṃ vuṭṭhāti, vuṭṭhāne dandhāyitattaṃ natthīti vuṭṭhānavasī, paṭhamaṃ jhānaṃ
yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ paccavekkhati, paccavekkhanāya dandhāyatattaṃ
natthīti paccavekkhanavasi.

Dutiyaṃ jhānaṃ -pe- nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ
yāvaticchakaṃ āvajjati, āvajjanāya datvāyitattaṃ natthi āvajjanavāsī,
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjati
-peadhiṭṭhāti -pe- vuṭṭhāti -pepaccavekkhati. Paccavekkhanāya dandhāyitattaṃ natthi
paccavekkhanavasī. Imā pañca ca siyo.

Taṃ ñāteṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā tena vuccati: dvīhi balehi samannāgattā tayo
ca saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā soḷasahi ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi
vasibhāvatā paññā nirodha samāpattiyā ñāṇaṃ'

Nirodhasamāpattiñāṇaniddeso.

35. Parinibbānañāṇaṃ

Kathaṃ sampajānassa pavattapariyādāne paññā parinibbāne ñāṇa:

Idha samāpajjāno nekkhammena kāmacchandassa pavattaṃ pariyādiyati, abyāpādena
byāpadassa pavattaṃ pariyādiyati. Ālokasaññāya thinamiddhassa pavattaṃ pariyādiyati,
avikkhepena uddhaccassa pavattaṃ pariyādiyati, dhammavavatthānaina vicikicchāya -pe-
ñāṇena avijjāya -pe- pāmojjena aratiyā -pepaṭhamena jhānena nīvaraṇānaṃ pavattaṃ
pariyādiyati -pearahattamaggena [PTS Page 101] [\q 101/] sabbakilesānaṃ pavattaṃ
pariyādiyati.

1. Āvajjanā samāpajjanā: [PTS 2.] Paccavekkhaṇā - machasaṃ, si 1, [PTS 3.] Yathicchakaṃ -
[PTS,]

[BJT Page 192] [\x 192/]

Athavā pana sampajānassa anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatanassa idañceva
cakkhupavattaṃ1- pariyādiyati. Aññañca cakkhupavattaṃ na uppajjati, idañceva sotapavattaṃ
-peghānapavattaṃ -pe- jivhāpavattaṃ -pe- kāyapavattaṃ -pemanopavattaṃ pariyādiyati,
aññañca manopavattaṃ na uppajjati, idaṃ sampajānassa pavattapariyādāne paññā
parinibbāne ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā tena vuccati: sampajānassa
pavattapariyādāne paññā parinibbāne ñāṇaṃ'

Parinibbānañāṇaniddeso.

36. Samasīsaṭṭhañāṇaṃ.
Kathaṃ sabbadhammānaṃ sammāsamucchede nirodhe ca anupaṭṭānatā paññā samasīsaṭṭhe
ñāṇaṃ:

Sabbadhammānanti: pañcakkhandhā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasadhātuyo, kusalā dhammā,
akusalā dhammā, abyākatā dhammā, kāmāvacarā dhammā, rūpāvacarā dhammā,
arūpāvacarā dhammā, apariyāpannā dhammā.

Sammāsamucchedeti: nekkhammena kāmacchandhaṃ sammā samucchindati, abyāpādena
byāpādaṃ sammā samucchindati, ālokāsaññāya thīnamiddhaṃ sammā samucchindati,
avikkhepena uddhaccaṃ sammā samucchindati, dhammavavatthānena vicikicchaṃ sammā
samucchindati. Ñāṇena avijjaṃ sammā samucchindati, pāmojjena aratiṃ sammā
samucchindati, paṭhamena jhānena nīvaraṇe sammā samucchindati -pearahattamaggena
sabbakalese sammā samucchindati.

Nirodheti: nekkhammena kāmacchandaṃ nirodheti, abyāpādena byāpādaṃ nirodheti,
alokasaññāya thinamiddhaṃ nirodheti, avikkhepena uddhaccaṃ nirodheti,
dhammavavatthānena vicikicchaṃ nirodheti, ñāṇeṇa aviccaṃ nirodheti, pāmejjena aratiṃ
nirodheti, paṭhamena jhānena nivaraṇe nirodheti -pearahattamaggena sabbakilese nirodheti.

Anupaṭṭhānatāti: nekkhammaṃ paṭiladdhassa kāmacchando na upaṭṭhāti, abyāpādaṃ
paṭiladdhassa [PTS Page 102] [\q 102/] byāpādo na upaṭṭhāti, ālokasaññaṃ
paṭiladdhassa thinamiddhaṃ na upaṭṭhāti, avikkhepaṃ paṭiladdhassa uddhaccaṃ na
upaṭṭhāti, dhammavavavatthānaṃ paṭiladdhassa vicikicchā na upaṭṭhāti, ñāṇaṃ
paṭiladdhassa avijjāna upaṭṭhāti, pāmojjaṃ paṭiladdhassa arati na upaṭṭhāti, paṭhamaṃ
jhānaṃ paṭiladdhassa nīvaraṇā na upaṭṭhahanti2-pearahattamaggaṃ paṭiladdhassa
sabbakilesā na upaṭṭhahanti3-

1. Cakkhusmiṃ pavattaṃ - sī 1, 2 2. Nīvaraṇaṃ na uppajjati si 2, upaṭṭhanti - [PTS] syā 3.
Sabbakileso na uppajjati - sī 1, uppajjati - sī 2, upaṭṭhanti - [PTS,] syā

[BJT Page 194] [\x 194/]
Samanti kāmacchandassa pahīnattā nekkhammaṃ samaṃ, byāpādassa pahīnattā abyāpādo
samaṃ, thinamiddhassa pahīnattā ālokasaññā samaṃ, uddhaccassa pahīnattā avikkhepo
samaṃ, vicikicchāya pahīnattā dhammavavatthānaṃ samaṃ, avijjāya pahīnattā ñāṇaṃ samaṃ
-pesabbakilesānaṃ pahīnattā arahattamaggo samaṃ.

Sīsanti terasa sīsāti: paḷibodhasisañca taṇhā, vinibandhanasīsañca1māno, parāmāsasīsañca
diṭṭhi, vikkhepasisañca uddhaccaṃ, kilesasisañca2- avijjā, adhimokkhasīsañca saddhā,
paggahasisañca viriyaṃ, upaṭṭhānasisañca sati, avikkhepasisañca samādhi, dassanasisañca
paññā, pavattasīsañca jīvitindriyaṃ, gocarasīsañca vimokkho. Saṅkhārasīsaññaca niredho.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭena paññā, tena vuccati: sabbadhammānaṃ sammā
samucchede nirodhe ca anupaṭṭhānatā paññā samasisaṭṭhe ñāṇaṃ'

Samasīsaṭṭañāṇaniddeso.

37. Salelakhaṭṭhañāṇaṃ.
Kathaṃ puthunānattekattatejapariyādāne3- paññā sallebaṭṭhe ñāṇaṃ.

Puthuti rāgo puthu, doso puthu, moho puthu, kodho -peupanāho -pemakkho -pe- paḷāso
-pe- issā -pemacchariyaṃ -pe- māyā -pe- sāṭṭheyyaṃ -pe- thambho -pesārambho -pe- māno
-pe- atimāno -pe- mado -pepamādo -pe- sabbe kilesā -pe- sabbeduccaritā -pesabbe
abhisaṅkhārā -pe-sabbe bhavagāmi kammā puthu. [PTS Page 103] [\q 103/]

Nānattekattanti kāmacchando nānattaṃ, nekkhammaṃ ekattaṃ. Byāpādo nānattaṃ, abyāpādo
ekattaṃ thinamiddhaṃ nānattaṃ, ālokasaññā ekattaṃ uddhaccaṃ nānattaṃ, avikkhepo ekattaṃ.
Vicikicchā nānattaṃ, dhammacavatthānaṃ ekattaṃ avijjā nānattaṃ, ñāṇaṃ ekattaṃ. Arati
nānattaṃ, pāmojjaṃ ekattaṃ nīvaraṇā nānattaṃ, paṭhamaṃjhānaṃ ekattaṃ -pe- sabbe kilesā
nānattaṃ, arahattamaggo ekattaṃ.

Tejoti pañca tejā: caraṇatejo, guṇatejo, paññātejo, puññatejo, dhammatejo, caraṇatejena
tejitattā dussilyatejaṃ pariyādiyati, guṇatejena tejitattāaguṇatejaṃ pariyādiyati, paññātejena
tejitattā duppaññatejaṃ pariyādiyati, puññatejena tejitattā apuññatejaṃ pariyādiyati,
dhammatejena tejitattā adhammatejaṃ pariyādiyati

1. Khandhanasīsañca - syā, sī 2. Saṃkilesasīsañca -machasaṃ 3. Puthunānatteja - katthaci

[BJT Page 196] [\x 196/]

Salleboti kāmacchando asallokho, nekkhammaṃ sallekho, byāpādo asallokho, abyāpādo
sallekho, thinamiddhaṃ asallekho, ālokasaññā sallekho, uddhaccaṃ asallekho, avikkhepo
sallekho, vicikicchā asallekho, dhammavavatthānaṃ sallekho, avijjā asallelakho, ñāṇaṃ
sallekho, arati asallekho, pāmojjaṃ sallekho, nīvaraṇāasallekho, paṭamaṃ jhānaṃ sallekho
-pe- sabbe kilesā asallekho, arahattamaggo sallekho.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati:
puthunānattekattatejapariyādāne paññā sallekhaṭṭhe ñāṇaṃ'

Sallekhaṭṭhañāṇa niddeso.

38. Viriyārambhañāṇaṃ.

Kathaṃ asallīnattapahitattapaggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ:
Anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya asallīnattā pahitattā
paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ
pahānāya asallīnattā pahitattā paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ, anuppannānaṃ
kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya asallīnattā pahitattā paggahaṭṭhe [PTS Page 104] [\q
104/] paññā viriyārambhe ñāṇaṃ, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā
asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripuriyā asallinattā pahitattā
paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ.

Anuppannassa kāmacchandassa anuppādāya asallinattā pahitattā paggahaṭṭhe paññā
viriyārambhe ñāṇaṃ, uppannassa kāmacchandassa pahānāya asallinattā pahitattā
paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ anuppannassa nekkhammassa uppādāya asallinattā
pahitattā paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ, uppannassa nekkhammassa ṭhitiyā
asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripuriyā asallinattā pahitattā
paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ -peanuppannānaṃ sabbakilesānaṃ anuppādāya
asallinattā pahitattā paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ, uppannānaṃ sabbakilesānaṃ
pahānāya asallinattā pahitattā paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ, anuppannassa
arahattamaggassa uppādāya asallīnattā pahitattā paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ.
Uppannassa arahattamaggassa ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya
pāripuriyā asallīnattā pahitattā paggahaṭṭhe paññā viriyārambhe ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati:
asallinattapahitattapaggahaṭṭhepaññā viriyārambhe ñāṇaṃ'

Viriyārambhañāṇa niddeso.

[BJT Page 198] [\x 198/]
39. Atthasandassanañāṇaṃ
Kathaṃ nānādhammapakāsantā paññā atthasandassane ñāṇaṃ:

Nānādhammāni pañcakkakhandhā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, kusalā dhammā,
akusalā dhammā, abyākatā dhammā, kāmāvacarā dhammā, rūpāvacarā dhammā,
arūpāvacarā dhammā, pariyāpannā dhammā.

Pakāsanatāti rūpaṃ aniccato pakāseti, rūpaṃ dukkhato pakāseti, rūpaṃ anattatopakāseti.
Vedanaṃ -pe- saññaṃ -pe- saṅkhāre -pe- viññāṇaṃ -pecakkhuṃ [PTS Page 105 [\q 105/]
-@]pa- jarāmaraṇaṃ aniccato pakāseti, jarāmaṇaṃ dukkhato pakāseti, jarāmaraṇaṃ anattato
pakāseti.

Atthasandassaneti kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammatthaṃ sandasseti, byāpādaṃ
pajahanto abyāpādatthaṃ sandasseti, thinamiddhaṃ pajahanto ālokasaññatthaṃ sandasseti,
uddhaccaṃ pajahanto avikkhepatthaṃ sandasseti, vicikicchaṃ pajahanto
dhammavavatthānatthaṃ sandasseti, avijjaṃ pajahanto ñāṇatthaṃ sandasseti, aratiṃ
pajahanto pāmojjatthaṃ sandasseti, nīvaraṇe pajahanto paṭhamajjhānatthaṃ sandasseti
-pesabbakilese pajahanto arahattamaggatthaṃ sandasseti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: nānādhammapakāsanatā
paññāatthasandassane ñāṇaṃ'

Atthasandassanañāṇa niddeso.

40. Dassanavisuddhiñāṇaṃ
Kathaṃ sabbadhammānaṃ ekasaṅgahatā1- nānattekattapaṭivedhe paññā
dassanavisuddhiñāṇaṃ:

Sabbadhammānanti pañcakkhandhā -pe- apariyāpannā dhammā.

Ekasaṅgahatāti1- dvādasahi ākārehi sabbe dhammā2ekasaṅgahitā tathaṭṭhena anattaṭṭhena
saccaṭṭhena paṭivedhaṭṭhena abhijānanaṭṭhena parijānanaṭṭhena dhammaṭṭhena
dhātuṭṭhena3ñātaṭṭhena sacchikiriyaṭṭhena phusanaṭṭhena abhisamayaṭṭhena imehi
dvādasahi ākārehi sabbe dhammā ekasaṅgahitā.

1. Ekasaṅgahitā si, 1, 2 2. Sabbadhammā - sī1, 2 3. Dhātaṭṭhena - syā.

[BJT Page 200] [\x 200/]

Nānattekattanti kāmacchando nānattaṃ, nekkhammaṃ ekattaṃ, -pesabbakilesā nānattaṃ,
arahattamaggo ekattaṃ

Paṭivedheti dukkhasaccaṃ pariññāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati, samudayasaccaṃ
pahānapaṭivedhaṃ paṭivijjhati, nirodhasaccaṃ sacchikiriyāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati,
maggasaccaṃ bhāvanā paṭivedhaṃpaṭivijjhati.

Dassanavisuddhīti sotāpattimaggakkhaṇe dassanaṃ visujjhati, sotāpattiphalakkhaṇe
dassanaṃ visuddhaṃ, sakadāgāmimaggakkhaṇe dassanaṃ visujjhati,
sakadāgāmiphalakkhaṇe dassanaṃ visuddhaṃ, anāgāmimaggakkhaṇe [PTS Page 106] [\q
106/] dassanaṃ visujjhati, anāgāmiphalakkhaṇe dassanaṃ visuddhaṃ,
arahattamaggakkhaṇe dassanaṃ vusujjhati, arahattaphalakkhaṇe dassanaṃ visuddhaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'sabbadhammānaṃ
ekasaṅgahatānānattekattapaṭivedhe paññā dassanavisuddhi ñāṇaṃ'.

Dassanavisuddhiñāṇaniddeso.

41. Khantiñāṇaṃ.

Kathaṃ viditattā paññā khantiñāṇaṃ:

Rūpaṃ aniccato viditaṃ, rūpaṃ dukkhato vīditaṃ rūpaṃ anattato vīditaṃ, yaṃ yaṃ viditaṃ
taṃtaṃ khamatīti viditattā paññā khantiñāṇaṃ. Vedanā aniccato viditaṃ, vedanānaṃ
dukkhato viditaṃ, vedanānaṃ anattato viditaṃ, yaṃ yaṃ viditaṃ taṃ taṃ khamatīti viditattā
paññā khantiñāṇaṃ. Saññāṇaṃ aniccato viditaṃ, saññāṇaṃ dukkhato viditaṃ, saññāṇaṃ
anattato viditaṃ, yaṃ yaṃ viditaṃ taṃ taṃ khamatīti viditattā paññā khantiñāṇaṃ.
Saṅkhārāṇaṃ aniccato viditaṃ, saṅkhārāṇaṃ dukkhato viditaṃ, saṅkhārāṃṇa anattato viditaṃ,
yaṃ yaṃ viditaṃ taṃ taṃ khamatīti viditattā paññā khantiñāṇaṃ. Viññāṇaṃ aniccato viditaṃ,
viññāṇaṃ dukkhato viditaṃ, viññāṇaṃ anattato viditaṃ, yaṃ yaṃ viditaṃ taṃ taṃ khamatīti
viditattā paññā khantiñāṇaṃ. Cakkhuṃ aniccato viditaṃ, cakkhuṃ dukkhato viditaṃ, cakkhuṃ
anattato viditaṃ, yaṃ yaṃ viditaṃ taṃ taṃ khamatīti viditattā paññā khantiñāṇaṃ.
Jarāmaraṇaṃ aniccato viditaṃ, jarāmaraṇaṃ dukkhato viditaṃ, jarāmaraṇaṃ anattato viditaṃ,
yaṃ yaṃ viditaṃ taṃ taṃ khamatīti viditattā paññā khantiñāṇaṃ. Ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'viditattā paññā khantiñāṇaṃ.
'

Khantiñāṇaniddeso
[BJT Page 202] [\x 202/]

42. Pariyogāhanañāṇaṃ

Kathaṃ phuṭṭhattā paññā pariyogāhane ñāṇaṃ rūpaṃ aniccato phusati, rūpaṃ dukkhato
phūsati, rūpaṃ anattato phūsati, yaṃ yaṃ phūsati taṃ taṃ pariyogahatīti phūṭṭhattā paññā
pariyogāhane ñāṇaṃ. Vedanaṃ aniccato phusati, vedanaṃ dukkhato phūsati, vedanaṃ
anattato phūsati, yaṃ yaṃ phūsati taṃ taṃ pariyogahatīti phūṭṭhattā paññā pariyogāhane
ñāṇaṃ. Saññaṃ aniccato phusati, saññaṃ dukkhato phūsati, saññaṃ anattato phūsati, yaṃ yaṃ
phūsati taṃ taṃ pariyogahatīti phūṭṭhattā paññā pariyogāhane ñāṇaṃ. Saṅkhāreṇaṃ aniccato
phusati, saṅkhāreṇaṃ dukkhato phūsati, saṅkhāreṇaṃ anattato phūsati, yaṃ yaṃ phūsati taṃ
taṃ pariyogahatīti phūṭṭhattā paññā pariyogāhane ñāṇaṃ. Viññāṇaṃ aniccato phusati,
viññāṇaṃ dukkhato phūsati, viññaṇaṃ anattato phūsati, yaṃ yaṃ phūsati taṃ taṃ
pariyogahatīti phūṭṭhattā paññā pariyogāhane ñāṇaṃ. Cakkhuṃ aniccato phusati, cakkhuṃ
dukkhato phūsati, cakkhaṃ anattato phūsati, yaṃ yaṃ phūsati taṃ taṃ pariyogahatīti
phūṭṭhattā paññā pariyogāhane ñāṇaṃ. Jarāmaraṇaṃ aniccato phusati, jarāmaraṇaṃ
dukkhato phūsati, jarāmaraṇaṃ anattato phūsati, yaṃ yaṃ phūsati taṃ taṃ pariyogahatīti
phūṭṭhattā paññā pariyogāhane ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'phūṭṭhattā paññā
pariyogāhane ñāṇaṃ. [PTS Page 107 [\q 107/] ']

Pariyogāhanañāṇaniddeso

43. Padesavihārañāṇaṃ.

Kathaṃ samodahane1 paññā padesavihāre ñāṇaṃ:

Micchādiṭṭhipaccayāpi vedayitaṃ, miccādiṭṭhivūpasamapaccayāpi vedayitaṃ,
sammādiṭṭhipaccayāpi vedayitaṃ, sammādiṭṭhivūpasamapaccayāpi vedayitaṃ, micchā
saṅkappapaccayāpi vedayitaṃ, micchāsaṅkappavūpasamapaccayāpi vedayitaṃ,
sammāsaṅkappapaccayāpi vedayitaṃ, sammāsaṅkappavūpasamapaccayāpi vedayitaṃ,
sammāsaṅkappa paccayāpi vedayitaṃ, sammāsaṅkappavūpasamapaccayāpi vedayi
sammāsaṅkappapaccayāpi vedayitaṃ, sammāsaṅkappavūpasamapaccayāpi vedayitaṃ,
micchāvumuttipaccayāpi vedayitaṃ, micchāvumuttivūpasamapaccayāpi vedayitaṃ,
sammāvimuttipaccayāpi vedayitaṃ, sammāvumuttivūpasamapaccayāpi vedayitaṃ,
chandapaccayāpi vedayitaṃ, chandavūpasamapaccayāpi vedayitaṃ, mitakkapaccayāpi
vedayitaṃ, vitakkavūpasamapaccayāpi vedayitaṃ, saññāpaccayāpi vedayitaṃ,
saññāvūpasamapaccayāpi vedayitaṃ.

Chando ca avupasanto hoti, vitakko ca avupasanto hoti, saññā ca avupasantā2hoti,
tappaccayāpi vedayitaṃ, chando ca vūpasanto hoti, vitakko ca avupasanto hoti, saññā va
avupasantā hoti, tappaccayāpi vedayitaṃ, chando ca vūpasanto hoti, vitakko ca vūpasanto
hoti, saññā ca avupasantā hoti, tappaccayāpi vedayitaṃ, chando ca vūpasanto hoti, vitakko
ca vūpasanto hoti, saññā ca vūpasantā hoti, tappaccayāpi vedayitaṃ, appattassa pattiyā atthi
āsavaṃ3 tasmimpi ṭhāne anuppatte tappaccayāpi vedayitaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'samodahane1 paññā
padesavihāre ñāṇaṃ'

Padesavihārañāṇaniddeso.

1. Samodāhane [PTS. 2.] Avupasanto - si1, 2, [PTS 3.] Āsāvaṃ- pu, āsavaṃmachasaṃ, sa,

[BJT Page 204] [\x 204/]

44-49, Vivaṭaṭañāṇachakkaṃ.
(44 Saññāvivaṭṭañāṇaṃ)

Kathaṃ adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ:
Nekkhammādhipatattā1 paññā kāmacchandato saññāya vivaṭṭatīti adhipatattā paññā
saññāvivaṭṭe4 ñāṇaṃ, abyāpādādhipatattā paññā byāpādato saññāya vivaṭṭatīti adhipatattā
paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ, ālokasaññādhipatattā [PTS Page 108] [\q 108/] paññā
thinamiddhato saññāya vivaṭṭatīti adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ,
avikkhepādhipatattā paññā uddhaccato saññāya vivaṭṭatīti adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe
ñāṇaṃ, dhammavavatthānādhipatattā paññā vicikicchāya saññāya vivaṭṭatīti adhipatattā
paññā saññāvivaṭṭe4 ñāṇaṃ, ñāṇādhipatattā paññā avijjāya saññāya vivaṭṭatīti adhipatattā
paññā saññāvivaṭṭe4 ñāṇaṃ, pāmojjādhipatattā paññā aratiyā saññāya vivaṭṭatīti
adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe4 ñāṇaṃ, paṭhamajjhānādhipatattā paññā nīvaraṇehi
saññāya vivaṭṭatīti adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ, dutiyena jhānenādhipatatti
paññā nīvaraṇehi vitakkavicārena kampatīti samathabalaṃ saññā vivaṭṭatīti
adhipatattāpaññā saññā vivaṭṭe ñāṇaṃ tatiyena jhānenādhipatti paññānīvaraṇe pītiyā na
kampatīti samathabalaṃgha saññā vivaṭṭatīti adhipatattā paññā saññā vivaṭṭe ñāṇaṃ
catutthena jhānenādhipatatti paññā nīvaraṇe sukhadukkhe na kampatīti samathabalaṃ,
ākāsānañcāyatana samāpattiyā rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya na kampatīti
samathabalaṃ. Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññāya na kampatīti
samaphabalaṃ, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññāya na kampatīti
samathabalaṃ. Neva saññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññāya na kampatīti
samathabalaṃ, uddhacceuddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati, na calati, na
vedhatīti samathabalaṃ nīvaraṇehi saññā vivaṭṭatīti adhipatattāpaññā saññā vivaṭṭe
ñāṇaṃ. Arahatta maggattā paññā sabbakilesehi saññāya vivaṭṭatīti adhipatattā paññā saññā
vivaṭṭe ñāṇaṃ. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ. Pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: ' adhipatattā
paññā saññāvivaṭṭe ñāṇa. '

(45. Cetovivaṭṭañāṇaṃ)

Kathaṃ nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ:

Kāmacchando nānattaṃ, nekkhammaṃ5 ekattaṃ, nekkhammekattaṃ cetayato kāmacchandato
cittaṃ vivaṭṭatīti2 nānatte paññācetovivaṭṭe ñāṇaṃ. Byāpādo nānattaṃ, abyāpādo ekattaṃ,
abyāpādekattaṃ cetayato byāpādato cittaṃ vivaṭṭatīti nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ.
Thinamiddhaṃ nānattaṃ, alokasaññā ekattaṃ, ālokasaññekattaṃ cetayato thinamiddhato
cittaṃ vivaṭṭatīti nānatte paññā tetovivaṭṭe ñāṇaṃ. Thinamiddhaṃ nānattaṃ, alokasaññā
ekattaṃ. Ālokasaññekatta cetayato thinamiddhato cittaṃ vivaṭṭatīti nānatte paññā
cetovivaṭṭe ñāṇaṃ. Avikkhepādhipattaālokasaññekattaṃ cetayato ālokasaññekattaṃ
saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ. Dhammavavatthānādhipattaālokasaññekattā vicikicchāya saññāya
vivaṭṭatīti dhammavavatthānādhipatta āloka saññāya vivaṭṭatīti ñāṇaṃ.
Ñāṇādhipatattaālokasaññekatta avijjāya saññāya vivaṭṭatīti dhammavavatthānādhipatta
āloka saññāya vivaṭṭatiti adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ,
pāmojjādhipattaālokasaññekattaṃ aratiyā saññāya vivaṭṭatiti pāmojjadhipatta
ālokasaññekattā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ, paṭhamajjhānādhipattaālokasaññekatta nīvaraṇehi
saññā vivaṭṭatīti paṭhamajjhānādhipattaālokasaññekatta saññā vivaṭṭe ñāṇaṃ.
Dutiyanajhānenaālokasaññekatta nīvaraṇe na kampatīti samathabalaṃ saññā vivaṭṭatīti
ālokasaññekatta saññā vivaṭṭe ñāṇaṃ. Tatiyena jhānena pītiyā na kampatīti samathabalaṃ
saññā vivaṭṭe ñāṇaṃ. Catutthena jhānena sukhadukkhe na kampatita samathabalaṃ
adhipatattāpaññāālokasaññekattaṃ sañña vivaṭṭe ñāṇaṃ. Ākāsānañcāyatana samāpattiyā
rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattayaññāya na kampatīti samathabalaṃ saññā
vivaṭṭeñāṇaṃ. Vuññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññāya na kampatiti
samathabalaṃ adhipatattāpaññāālokasaññekattaṃ paññā tetovivaṭṭe ñāṇaṃ.
Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññāya na kampatīti samathabalaṃ
adhipatattāālokasaññekattaṃ cetayato vivaṭṭe ñāṇaṃ. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā
ākiñcaññāyatanasaññāya na kampatīti samathabalaṃ adhipatattāālokasaññekattaṃ saññā
vivaṭṭe ñāṇaṃ. Arahatta maggattā ekattaṃ. Arahattamaggekattaṃ cetayato sabbakilesehi
cittaṃ vivaṭṭatīti nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'nānatte paññā cetovivaṭṭe
ñāṇaṃ. '
1. Nekkhammādhipavattā -sa 2. Vivattatīti - sī1. 2 3. Adhipavattā - sa 4. Saññāvivatte-sī1,
2 5. Nikkhammaṃ-sī1, 2 6. Nānatte- sī2.

[BJT Page 206] [\x 206/]

(46 Vittavivaṭṭañāṇaṃ)

Kathaṃ adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ:

Kāmaccandaṃ pajahanto nekkhammavasena cittaṃ adiṭṭhātīti adhiṭṭhāne paññā
cittavivaṭṭeñāṇaṃ. Byāpādaṃ [PTS Page 109] [\q 109/] pajahanto abyāpādavasena cittaṃ
adhiṭṭhātīti adiṭṭhānepaññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ. Thinamiddhaṃ pajahanto
ālokasaññāvasena cittaṃ adhiṭṭhātīti adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ. -Pesabbakilese
pajahanto arahattamaggavasena cittaṃ adhiṭṭhātīti adiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe
ñāṇaṃ'.

(47. Ñāṇavivaṭṭañāṇaṃ)

Kathaṃ suññate pañña ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ:

Cakkhuṃ suññaṃ1 attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā
aviparināmadhammena vāti yathābhūtaṃ jānato2 passato cakkhābhinivesato3 ñāṇaṃ
vivaṭṭatīti suññate paññā ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ. 'Sotaṃ suññaṃ1 attena vā attaniyena
Vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena vāti yathābhūtaṃ jānato2
passato cakkhābhinivesato3 ñāṇaṃ vivaṭṭatīti suññate paññā ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ. 'Ghānaṃ
suññaṃ1 attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā
aviparināmadhammena vāti yathābhūtaṃ jānato2 passato cakkhābhinivesato3 ñāṇaṃ
vivaṭṭatīti suññate paññā ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ. 'Jivhā suñño attena vā attaniyena vā niccena
vā dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena vāti yathābhūtaṃ jānato2 passato
cakkhābhinivesato3 ñāṇaṃ vivaṭṭatīti suññate paññā ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ. 'Kāyo suñño
attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena vāti
yathābhūtaṃ jānato2 passato cakkhābhinivesato3 ñāṇaṃ vivaṭṭatīti suññate paññā
ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ. 'Mano suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena
vā aviparināmadhammena vāti yathābhūtaṃ jānato2 passato mānābhinivesato3 ñāṇaṃ
vivaṭṭatīti suññate paññā ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ. '

(48. Vimokkhavivaṭṭañāṇaṃ)

Kathaṃ vossagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ:

Nekkhammena kāmacchandaṃ vossajjatīti vossagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ,
abyāpādena vyāpādaṃ vossajjatīti vossaggo paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ, ālokasaññāya
thīnamiddhaṃ vossajjatī'ti vossagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ. Avikkhepena
uddhaccaṃ vossajjatīti vossagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ, dammavavatthānena
vicikicchaṃ vossajjatīti vossagge paññā [PTS Page 110] [\q 110/] vimokkhavivaṭṭe
ñāṇaṃ -pe-arahattamaggena sabbakilese vossajjatīti vossagge paññā vimokkhavivaṭṭe
ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ. Pajānanaṭṭhena paññā. Te vuccati: ' vossagge paññā
vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ'.

1. Cakkhu suññaṃ- machasaṃ'sa 2. Pajānato-syā. 3. Passato va kāmābhinivesato-syā.

[BJT Page 208] [\x 208/]

(49. Saccavivaṭṭañāṇaṃ)

Kathaṃ tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ:

Dukkhassa pīḷanaṭṭhaṃ saṅkhataṭṭhaṃ santāpaṭṭhaṃ viparināmaṭṭhaṃ parijānanto
vivaṭṭatīti tathaṭṭhepaññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ, samudayassa āyūhanaṭṭhaṃ nidānaṭṭhaṃ
saññogaṭṭhaṃ paḷibodhaṭṭhaṃ pajahanto vivaṭṭatīti tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ,
nirodhassa nissaraṇaṭṭhaṃ vivekaṭṭhaṃ asaṅkhataṭṭhaṃ amataṭṭhaṃ sacchikaronto
vivaṭṭatīti tathaṭṭhe paññāsaccavivaṭṭe ñāṇaṃ, maggassa niyyānaṭṭhaṃ hetuṭṭhaṃ1
dassanaṭṭhaṃ ādhipateyyaṭṭhaṃ bhāvento vivaṭṭatīti tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ.

Saññāvivaṭṭe, 2 cetovivaṭṭe, cittavivaṭṭe, ñāṇavivaṭṭo, mimokkhavivaṭṭe, saccavivaṭṭo.
Sañjananto vivaṭṭatīti saññā vivaṭṭe, vetayanto vivaṭṭatīti cetovivaṭṭo vijānanto vivaṭṭatīti
cittavivaṭṭe, ñāṇaṃ karonto vivaṭṭatīti ñāṇavivaṭṭe vossajjanto vivaṭṭatīti
vimokkhavivaṭṭe, tathaṭṭhe vivaṭṭatīti saccavivaṭṭo.

Yattha saññāvivaṭṭe tattha cetovivaṭṭo. Yattha cetovivaṭṭe tattha saññāvivaṭṭe, yattha
saññāvivaṭṭe cetovivaṭṭe tattha cittavivaṭṭo, yattha cittavivaṭṭo tattha saññāvivaṭṭe
cetovivaṭṭo, yattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo tattha ñāṇavivaṭṭo, yattha
ñāṇavivaṭṭo tattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo, yattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo
cittavivaṭṭo ñaṇavivaṭṭo tattha vimokkhavivaṭṭo, yattha vimokkhavivaṭṭe tattha
saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭo, yattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo
cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭe vimokkhavivaṭṭe tattha saccavivaṭṭo, yattha saccavivaṭṭo tattha
saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭe cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭe vimokkhavivaṭṭo.

Taṃ ñātaṭṭhena [PTS Page 111] [\q 111/] ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati:
'tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ. '

Vivaṭṭañāṇachakkaniddeso.

1. Hetaṭṭhaṃ- syā 2. Saññāvivatto ( iccādi) -si1, 2.

[BJT Page 210] [\x 210/]

50. Idadhividhañāṇaṃ

Kathaṃ kāyampa cittampi ekavavatthānatā sukhasaññañca lahusaññañca adhiṭṭhānavasena
ijjhanaṭṭhepaññā iddhividhe ñāṇaṃ:

Idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhapādaṃ bhāveti,
viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,
cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,
vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgatasaṃ iddhipādaṃ bhāveti, so imesu catusu
iddhipādesu cittaṃ paribhāveti, paridameti, muduṃ karoti kammaniyaṃ. So imesu catusu
iddhipādesu cittaṃ paribhāvetvā paridametvā muduṃ karitvā kammaniyaṃ kāyampi citte
samodahati, cittampi kāye samodahati, kāyavasena cittaṃ parināmeti, cittavasena kāyaṃ
parināmeti, kāyavasena cittaṃ adhiṭṭhāti, cittavasena kāyaṃ adhiṭṭhāti, kāyavasena cittaṃ
parināmetvā, cittavasena kāyaṃ parinametvā, kāyavasena cittaṃ adhiṭṭhahitvā, cittavasena
kāyaṃ adhiṭṭhahitvā, sukhasaññañca lahusaññañca kāye okkamitvā viharati so tathā
bhāvitena cittena parisuddhena pariyodātena iddhividhañāṇāya cittaṃ abhinīharati
abhininnāmeti.

So anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti: ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvāeko
hoti, āvībhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati
seyyathāpi ākase. Paṭhaviyāpi1 ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpiudake. Udakepi
abhijjamāne gacchati seyyathāpi paṭhaviyaṃ. Akāsepi pallaṅkenakamati2 seyyathāpi pakkhī
sakuṇo. Imepi candimasuriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimasati
parimajjati. Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'kāyampi cittampi
ekavavatthānatā sukhasaññāñca lahusaññañca adhiṭṭhānavasena ijjhanaṭṭhe paññā
iddhividhe ñāṇaṃ. [PTS Page 112 [\q 112/] ']

Eddhividhañāṇaniddeso.

1. Pathaviyāpi - macasaṃ. Caṅkamati - syā,

[BJT Page 212] [\x 212/]

51. Sotadhātuvusuddhiñāṇaṃ

Kathaṃ citakkavipphāravasena nānattekattasaddanimittānaṃ pariyogāhane paññā
sotadhātuvisuddhiñāṇaṃ:

Idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,
cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti. So imesu catusu
iddhipādesu cittaṃ paribhāveti, paridameti, muduṃ karoti kammaniyaṃ so imesu catusu
iddhipādesu cittaṃ paribhāvetvā paridametvā muduṃ karitvā kammaniyaṃ, dūrepi
saddānaṃ1 saddanimittaṃ manasi kāroti, santikepi saddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti,
oḷārikanampisaddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti, sukhumānampi saddānaṃ
saddanimittaṃ manasikaroti, saṇhasaṇhānampi saddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti,
puratthimāyapi disāya saddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti, pacchimāyapi disāya
saddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti, uttarāyapi disāya saddānaṃ saddanimittaṃ
manasikaroti, dakkhiṇāyapi disāya saddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti, puratthimāyapi
anudisāya saddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti, pacchimāyapi anudisāya saddānaṃ
saddanimittaṃ manasikaroti. Uttarāyapi anudisāya saddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti.
Dakkhiṇāyapi anudisāya saddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti. Heṭṭhimāyapi disāya
saddānaṃ saddanimittaṃ manasikaroti. Uparimāyapi disāya saddānaṃ saddanimittaṃ
manasikaroti.

So tathā bhāvitena cittena parisuddhena pariyodātena sotadhātu2 visuddhiñāṇāya cittaṃ
abinīharati abhinīnnāmeti. So dibbāya sotadhātuyā vusuddhāya atikkantamānusikāya3 ubho
sadde suṇāti dibbe ca mānuse ca, ye dūre ca santite ca.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'vitakkavipphāravasena
nānattekattasaddanimittānaṃ pariyogāhane paññā sotudhātuvisuddiñānaṃ'. [PTS Page 113]
[\q 113/]

Sotadhātuvisuddhiñāṇaniddeso.

52. Cetopariyañāṇaṃ

Kathaṃ tiṇṇaṃ cittānaṃ vipphārattā indriyānaṃ pasādavasena
nānattekattaviññāṇacariyāpariyogāhane paññā cetopariyañāṇaṃ:
Idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,
cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti. So imesu catusu
iddhipādesu bhāvitesu cittaṃ paribhāveti, paridameti, muduṃ karoti kammaniyaṃ. So imesu
catusu iddhipādesu cittaṃ paribhāvetvā paridametvā muduṃ karitvā kammaniyaṃ
evaṃjānāti: 4 ' idaṃ rūpaṃ somanassindriyasamuṭṭhitaṃ, idaṃ rūpaṃ
domanassindriyasamuṭṭhitaṃ, idaṃ rūpaṃ upekkhindriyasamuṭṭhita'nti.

1. Sattānaṃ - sī1 2. Sotadhātuyā - syā 3. Atikkantamānusakāya - sa 4. Pajanāti - machajaṃ,
[PTS.]
[BJT Page: 214 [\x 214/] ]

So tathā bhāvitena cittena parisuddhena pariyodātena ceto pariyañāṇāya cittaṃ abhinīharati,
abhininnāmeti. So parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti. Sarāgaṃ vā
cittaṃ 'sarajagaṃ citta'nti pajānāti, cītarāgaṃ vā cittaṃ 'vītarāgaṃ cittaṃ'nti pajānāti, sadosaṃ
vā cittaṃ sadosaṃ vā citta'nti pajānāti, vītadosaṃ vā citta vītadosaṃ citta'nti pajānāti,
samohaṃ vā cittaṃ samehaṃ citta'nti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ citta'nti
pajānāti, saṅkhittaṃ vā cittaṃ saṅkhittaṃ citta'nti pajānāti, vikkhittaṃ vā citaṃ vikkhittaṃ vā
citta'nti pajānāti, mahaggataṃ vi cittaṃ mahaggataṃ vā citta'nti pajānāti amahaggataṃ vā
cittaṃ amahaggataṃ vā citta'nti pajānāti, sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ vā citta'nti pajānāti
anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ vi citta'nti pajānāti samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ vā citta'nti
pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ vā citta'nti pajānāti, vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ
citta'nti pajānāti, avumuttaṃ vā cittaṃ 'avimuttaṃ citta'nti pajānāti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'tiṇṇaṃ cittānaṃ vipphārattā
induyānaṃ pasādavasena nānattekattaviññāṇavariyāpariyogāhane paññā cetopariyañāṇaṃ.
'

Cetopariyañāṇaniddeso.

53. Pubbenivāsānussatiñāṇaṃ.

Kathaṃ paccayapavattānaṃ1 dhammānaṃ nānattekattakammavipphāravasena [PTS Page 114]
[\q 114/] pariyogāhane paññā pubbenivāsānussatiñāṇaṃ:

Idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti. Muduṃ
karitvā kammaniyaṃ evaṃ jānāti: 2 'imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati,
yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārāga saṅkhārapaccayāviññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmārūpaṃ,
nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā,
vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti,
jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa
kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.

So tathā bhāvitena cittena parisuddhena pariyodātena pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ
abhinīharati, abhininnāmeti: so anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, syethidaṃ:
ekampijātiṃ, dvepi jātiyo, tissopi jātiyo, catassopi jātiyo, pañcapi jātiyo, dasapi jātiyo,
vīsampi jātiyo, tiṃsampi jātiyo, cattāḷīsampi jātiyo, paññāsampi jātiyo, jātisatampi,
jātisahassampi, jātisatasahassampi. Anekepi saṃvaṭṭakappe, anekepi vivaṭṭakappe, anekepi
saṃvaṭṭavivaṭṭakappe, 'amutrāsaṃ evannāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃ
sukhadukkhapaṭisaṃvedī
Evamāyupariyanto, so tato cuto īdhūpapanno'ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ
pubbenivāsaṃ anussajarati.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'paccaya pavattānaṃ
dhammānaṃ nānattekattakammavipphāravasena pariyegāhane paññā
pubbenivāsānussatiñāṇaṃ. '

Pubbenivāsānussatiñāṇa niddeso.

1. Paccayānaṃ vavatthānaṃ - si 2. Pajānāti - syā, [PTS]

[BJT Page 216] [\x 216/]

54. Dibbacakkhūñāṇaṃ.

Kathaṃ obhāsavasena nānattekattarūpanimittānaṃ dassanaṭṭhe paññā dibbacakkhuñāṇaṃ.
:

Idha bhikkhu chandasamādhi padhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti. Idha
bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,
cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti. So imesu catusu
iddhipādesu cittaṃ paribhāveti, paridameti, muduṃ karoti kammaniyaṃ so imesu catusu
iddhipādesu cittaṃ paribhāvetvā paridametvā muduṃ karitvā kammaniyaṃ, so imesu catusu
iddhipādesu cittaṃ paribhāvetvā paridametvā muduṃ karitvā [PTS Page 115] [\q 115/]
kammaniyaṃ ālokasaññaṃ manasikaroti, divāsaññaṃ adhiṭṭhāti, 'yathā divā tathā rattī, yathā
ratti tathā divā3 iti vivaṭena1 cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveti.

So tathā bhāvitena cittena parisuddhena pariyedātena sattānaṃ cūtupapātañāṇāya
cittaṃabhinīharati, abhininnāmeti, so dibbena cakkhunā vusuddhena atikkantamānusakena
satte passati cavamāne uppajjamāne2 hīne paṇīte suvaṇṇe3 dubbaṇṇe sugate duggate
yathākammūpage satte pajānāti: 'ime vata bhonto sattā kāya duccaritena samannāgatā
vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā
micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ
duggatiṃvinīpātaṃ nirayaṃ upapannā. Ime vā pana bhento sattā kāyasucaritena
samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ
anupavādakāsammādiṭṭhikā sammadiṭṭhikammasamādānā, te kāyassabhedā parammaraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā'ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena
satte passati cavamāne uppajjamāne2 hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate
yathā kammūpage satte pajānāti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'obhāsavasena
nānattekattarūpanimittānaṃ dassanaṭṭhe paññā dibbacakkhuñāṇaṃ. '

Dibbacakkhuñāṇaniddeso

1. Vivattena - sī, 2. 2. Upapajjamāne- machasaṃ. Syā[PTS. 3.] Savaṇṇe-[PTS]

[BJT Page 218] [\x 218/]
55. Āsavakkhayañāṇaṃ.

Kathaṃ vatusaṭṭhiyā ākārehi tiṇṇaṃ1 indriyānaṃ vasībhāvatā paññā āsavānaṃ khaye
ñāṇaṃ:

Katamesaṃ tiṇṇaṃ1 indriyānaṃ: anaññātaññassāmītindriyassa, aññindriyassa,
aññātāvindriyassa.

Anaññataññassāmītindriyaṃ kati ṭhānāni gacchati, aññindriyaṃ katiṭhānāni gacchati,
aññātāvinduyaṃ kati ṭhānāni gacchati: anaññātaññassāmītindriyaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati:
sotāpattimagga. Aññindriyaṃ cha ṭhānāni gacchati: [PTS Page 116] [\q 116/]
sotāpattiphalaṃ, sakadāgāmumaggaṃ, sakadāgāmiphalaṃ anāgāmi maggaṃ anāgāmiphalaṃ,
arahattamaggaṃ. Aññātāvindriyaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati: arahattaphalaṃ.


Sotāpattimaggakkhaṇe anaññātaññassāmītindriyassa saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ
hoti, viriyindriyaṃ paggahaparivāraṃ hoti, satindriyaṃ upaṭṭhānaparivāraṃ hoti,
samādhindriyaṃ avikkhepaparivāraṃ hoti, paññindriyaṃ dassanaparivāraṃ hoti, manindriyaṃ
vijānanaparivāraṃ hoti, somanassindriyaṃ abhisandanaparivāraṃ2 hoti, jīvitindriyaṃ
pavattasantatādhipateyyaparivāraṃ hoti, sotāpattimaggakkhaṇe jātā dhammā ṭhapetvā
Cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ sabbeva kusajala honti, sabbeva anāsavā honti, sabbeva niyyānikā
honti, sabbeva apavayagāmino honti, sabbeva lokuttarā honti, sabbeva nibbānārammaṇā
honti, sotāpattimaggakkhaṇe anaññātaññassamītinduyassa imāni aṭṭhindriyāni
sahajātaparivārā honti, aññamaññaparivārā honti, nissayaparivārā honti, sampayuttaparivārā
honti, sahagatā honti. Sahajātā honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti. Teva tassa ākārā
ceva honti parivārā ca.

Sotāpattiphalakkhaṇe aññinduyassa saddhinduyaṃ adimokkhaparivāraṃ hoti, viriyindriyaṃ
paggahaparivāraṃ hoti, satindriyaṃ upaṭṭhānaparivāraṃ hoti, samādindriyaṃ
avikkhepaparivāraṃ hoti, paññindriyaṃ dassanaparivāraṃ hoti, manindriyaṃ
vijānanaparivāraṃhoti, somanassindriyaṃ abhisandanaparivāraṃ2 hoti, jīvitindriyaṃ
pavattasantatādhipateyyaparivāraṃ hoti, sotāpatti phalakkhaṇe jātā dhammā sabbeva
abyākatā honti ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ, sabbeva anāsavā honti, sabbeva lokuttarā
honti, sabbeva nibbānārammaṇā honti, sotāpattiaññamaññaparivārāhonti, nissayaparivārā
honti, sampayuttaparivārā honti, sahagatā honti, sahajātā honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā
honti, teva tassa ākārā ceva honti parivārā ca. [PTS Page 117] [\q 117/]

1. Tiṇṇannaṃ machasaṃ, - syā[PTS 2.] Abhinandanaparivāraṃsyā, [PTS,] sī 1, 2


[BJT Page 220] [\x 220/]

Sakadāgāmimaggakkhaṇe aññindriyassa saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ hoti,
sakadāgāmiphalakkhaṇe aññindriyassa saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ hoti,
anāgāmimaggakkhaṇe aññindriyassa saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ hoti,
anāgāmiphalakkhaṇe aññindriyassa saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ hoti,
arahattimaggakkhaṇe aññindriyassa saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ hoti,
viriyindriyaṃ paggahaparivāraṃ hoti, satindriyaṃ upaṭṭhānaparivāraṃ hoti, samādhindriyaṃ
avikkhepaparivāraṃ hoti, paññindriyaṃ dassanaparivāraṃ hoti, manindriyaṃ
vijānanaparivāraṃ hoti, somanassindriyaṃ abhisandanaparivāraṃ2 hoti, jīvitindriyaṃ
pavattasantatādhipateyyaparivāraṃ hoti,
Arahattamaggakkhaṇe jātā dhammā ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ sabbeva kusalā
honti, sabbeva anāsavā honti, sabbeva niyyānikā honti, sabbeva apacayagāmino honti,
sabbeva lokuttarā honti, sabbeva nibbānārammaṇā honti aharattamaggakkhaṇe
aññindriyassa imāni aṭṭhindriyāni sahajātaparivārā honti, aññamaññaparivārā honti,
nissayaparivārā honti, sampayuttaparivārā honti, sahagatā honti, sahajātā honti, saṃsaṭṭhā
honti, sampayuttā honti. Teva tassa ākārāceva honti parivārā ca.

Arahattaphalakkhaṇe aññātāvindriyassa saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ hoti,
viriyindriyaṃ paggahaparivāraṃ hoti, satindriyaṃ upaṭṭhānaparivāraṃ hoti, samādhindriyaṃ
avikkhepaparivāraṃ hoti, paññindriyaṃ dassanaparivāraṃ hoti, manindriyaṃ
vijānanaparivāraṃ hoti, somanassindriyaṃ abhisandanaparivāraṃ2 hoti, jīvitindriyaṃ
pavattasantatādhipateyyaparivāraṃ hoti. Arahattaphalakkhaṇe jātā dhammā sabbeva
abyākatā honti, ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ, sabbeva anāsavā honti, sabbeva lokuttarā
honti, sabbeva nibbānārammaṇā honti. Arahattaphalakkhaṇe aññatāvindriyassa imāni
aṭṭhindriyāni sahajātaparivārā honti, aññamaññaparivārā honti, nissayaparivārā honti,
sampayuttaparivārā honti, sahagatā honti, sahajātā honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti.
Teva tassa ākārā ceva honti parivārā ca. Iti imāni aṭṭhaṭṭhakāni catusaṭṭhi honti.

Āsavāti katame te āsavā: kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

Katthete āsavā khīyanti: sotāpattimaggena anavaseso diṭṭhāsavo khiyati, apāyagamanīyo
[PTS Page 118] [\q 118/] kāmāsavo khīyati, apāyagamanīyo bhavāsavo khīyati,
apāyagamanīyo avijjāsavo khīyati, etthete āsavā khīyanti.

Sakadāgāmumaggena oḷāriko kāmāsavo khīyati, tadekaṭṭho bhavāsavo khīyati, tadekaṭṭho
avijjāsavo kīyati, etthete āsavā khīyanti.

Anāgāmimaggena anavaseso kāmāsavo khīyati, tadekaṭṭho gavāsavo khīyati, tadekaṭṭho
avijjāsavo khīyati, etthete āsavā khīyanti.

Arahattamaggena anavaseso bhavāsavo khīyati, anavaseso avijjāsavo khīyati, etthete āsavā
khīyanti.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'catusaṭṭhiyā ākārehi tiṇṇaṃ
indriyānaṃ vasībhāvatā paññā āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ'.

Āsavakkhayañāṇaniddeso.

[BJT Page 222] [\x 222/]

56-63. Saccañāṇacatukkadavayaṃ
Kathaṃ pariññaṭṭhe paññā dukkhe ñāṇaṃ, pahānaṭṭhe paññā samudaye ñāṇaṃ,
sacchikiriyaṭṭhepaññā nirodhe ñāṇaṃ, bhāvanaṭṭhe paññā magge ñāṇaṃ:

Dukkhassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho sattāpaṭṭho viparināmaṭṭho pariññaṭṭho.

Samudayassa āyūhanaṭṭho nidānaṭṭho saññogaṭṭho paḷibodhaṭṭho pahānaṭṭho.

Nirodhassa nissaraṇaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho amataṭṭho sacchikiriyaṭṭho.

Maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho bhāvanaṭṭho.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati ' pariññaṭṭhe paññā dukkhe
ñāṇaṃ, pahānaṭṭhe paññā samudaye ñāṇaṃ, saccikiriyaṭṭhe paññā nirodhe ñāṇaṃ,
bhāvanaṭṭhe paññā magge ñāṇaṃ'.

Kathaṃ dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ,
dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ: [PTS Page 119] [\q 119/]

Maggasamaṅgissa ñāṇaṃ dukkhepetaṃ ñāṇaṃ, dukkhasamudayepetaṃ ñāṇaṃ,
dukkhanirodhepetaṃñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāyapetaṃ ñāṇaṃ.

Tattha katamaṃ dukkhe ñāṇaṃ: dukkhaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā vicayo
pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaḍa
nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā parināyikā vipassanā sampajaññaṃ
vebhavyā cintāupaparikkhā bhurī medhā parināyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā
paññinduyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto
paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Idaṃ vuccati dukkhe ñāṇaṃ.
Dukkhasamudayaṃ ārabbha
Dukkhaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā
upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaḍa nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā
bhūrī medhā parināyikā vipassanā sampajaññaṃ vebhavyā cintāupaparikkhā bhurī medhā
parināyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññinduyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ
paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo
sammādiṭṭhi. Idaṃ vuccati dukkha samudaye ñāṇaṃga

Dukkhanirodhaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo
sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaḍa nepuññaṃ vebhavyā cintā
upaparikkhā bhūrī medhā parināyikā vipassanā sampajaññaṃ vebhavyā cintāupaparikkhā
bhurī medhā parināyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññinduyaṃ paññābalaṃ
paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho
dhammavicayo sammādiṭṭhi. Idaṃ vuccati dukkha nirodhe ñāṇaṃ. Dukkhanirodhagāminiṃ
paṭipadaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo
sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaḍa nepuññaṃ vebhavyā cintā
upaparikkhā bhūrī medhā parināyikā vipassanā sampajaññaṃ vebhavyā cintāupaparikkhā
bhurī medhā parināyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññinduyaṃ paññābalaṃ
paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho
dhammavicayo sammādiṭṭhi. Idaṃ vuccati dukkha nirodhagāminiyo ñāṇaṃ. Amoho
dhammavicayo sammādiṭṭhi. Idaṃ vuccati dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ. Pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'dukkhe ñāṇaṃ,
dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya
ñāṇaṃ'.

Saccañāṇacatukkadavayaniddeso.

[BJT Page 224] [\x 224/]

64-67 Suddhikapaṭisambhidāñāṇaṃ

Kathaṃ atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttipaṭisambhada
ñāṇaṃ, paṭibhānapaṭisambide ñāṇaṃ:

Atthesu ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, niruttīsu
ñāṇaṃ niruttīpaṭisambhidā, paṭibhānesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.

Atthanānatte paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dammanānatte pañña dhemmapaṭisambhide
ñāṇaṃ, niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ.

Atthavavatthāne paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammavavatthāne paññā
dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttivavatthāne [PTS Page 120] [\q 120/] paññā
niruttipaṭisambhade ñāṇaṃ, paṭibhānavavatthāno paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ

Atthasallakkhaṇe paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammasallakkhaṇe paññā
dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttisallakkhaṇe paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ,
paṭibhānasallakkhaṇe paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ.

Atthūpalakkhaṇe paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammūpalakkhaṇe paññā
dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttupalakkhaṇe paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ,
paṭibhānūpalakkhaṇe paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ.
Atthappabhede paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammappabhede paññā
dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttippabhede paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ,
paṭibhānappabhede paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ.

Atthappabhāvane paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammappabhāvane paññā
dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttippabhāvane paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ,
paṭibhānappabhāvane paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ.

Atthajotane paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammajotane paññā dhammapaṭisambhide
ñāṇaṃ, niruttijotane paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ, paṭibhānajotane paññā paṭibhāna
paṭisambhade ñāṇaṃ

[BJT Page 226] [\x 226/]

Atthavirocane paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammavirocane paññā
dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttivirocane paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ,
paṭibhānavirocane paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ.

Atthappakāsane paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammappakāsane paññā
dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttippakāsane paññā nirutti paṭisambhide ñāṇaṃ,
paṭibhānappakāsane paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ.

Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati: 'atthapaṭisambhide ñāṇaṃ,
dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ, paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ.
[PTS Page 121 [\q 121/] ']

Suddhikapaṭisambhadāñāṇaniddeso.

68. Indriyaparopariyattañāṇaṃ.

Katamaṃ tathāgatassa indurayaparopariyatta1 ñāṇaṃ.

Idha tathāgato satte passati: apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudundriye svākāre
dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino appekacce na
paralokavajjabhayadassāvino.

Apparajakkhe mahārajakkheti saddho puggalo apparajakkho, assaddho2 puggalo
mahārajakkho; āraddhaviriyo puggalo apparajakkho, kusito puggalo mahārajakkho;
upaṭṭhitassati puggalo apparajakkho, muṭṭhassati puggalo mahārajakkho; samāhito puggalo
apparajakkho, asamāhito puggalo mahārajakkho; paññavā puggalo apparajakkho, duppañño
puggalo mahārajakkho,
Tikkhindriye mudindriyeti saddho puggalo tikkhindriyo, assaddho puggalo mūdindriyo;
āraddhaviriyo puggalo tikkhindriyo, kusīto puggalo mudindriyo; upaṭṭhitassati puggalo
tikkhindriyo, muṭṭhassati puggalo mūdindriyo; samāhito puggalo tikkhindriyo, asamāhito
puggalo mudindriyo; paññavā puggalo tikkhindriyo, duppañño puggalo mudindriyo.

1. Indriyānaṃ paropariyatte- syā. Indriyaparopariyantemachasaṃ, [PTS,] sī1, 2, 3, 2.
Asaddho[PTS.]

[BJT Page 228] [\x 228/]

Svākare dvākāreti saddho puggalo svākāro, assaddho puggalo dvakāro;āraddhaviriyo
puggalo svākāro, kusīto puggalo dvākaro; upaṭṭhitassati puggale svākāro, muṭṭhassati
puggalo dvākāro; samāhito puggalo svākāro, asamāhito puggalo. Dvākāro; paññavā puggalo
svākāro, duppañño puggalo dvākāro.
Suviññāpaye duviññāpayeti saddho puggalo suviññāpayo, assaddho puggalo duviññāpayo;
āraddhaviriyo puggalo suviññāpayo, kusito puggalo duviññāpayo; upaṭṭhitassati puggalo
suviññāpayo, muṭṭhassati puggalo duviññāpayo; samāhito puggalo [PTS Page 122] [\q
122/] suviññāpayo, asamāhito puggalo duviññāpayo; paññavā puggalo suviññāpayo,
duppañño puggalo duviññāpayo.

Appekacce paralokavajjabhayadassāvino appekacce na paralokavajjabhayadassāvinoti
saddho puggalo paralokavajjabhayadassāvino, assaddho puggalo na appekacce
paralokavajjabhayadassāvi; kusito puggalo na paralokavajjabhayadassāvi; upaṭṭhitassati
puggalo paralokavajjabhayadassāvi, muṭṭhassati puggalo na paralokavajjabhayadassāvi;
samāhito puggalo paralokavajjabhayadassāvi; asamāhito puggalo na
paralokavajjabhayadassāvi; paññavā puggalo paralokavajjabhayadassāvi; duppaññe puggalo
na paralokavajjabhayadassāvi.

Lokoti bandhaloko, dhātuloko, āyatanaloko, vipattibhavaloko, vipattisambhavaloko,
sampattibhavaloko, sampattisambhavaloko.

Eko loko: sabbesattā āhāraṭṭhitikā, dve lokā: nāmañca rūpañca, tayolokā: tisso vedanā,
cattāro lokā: cattāro āhārā, pañca lokā: pañcupādānakkhandhā, cha lokā: cha ajjhattikāni
āyatanāni, satta lokā: satta viññāṇaṭṭhitiyo, aṭṭha lokā: aṭṭha lokadhammā, nava lokā: nava
sattāvāsā, dasa lokā: dasāyatanāni, dvādasa lokā: dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa lokā: aṭṭhārasa
dhātuyo.

Vajjanti sabbe kilesā vajjā, sabbe duccaritā vajjā, sabbe abhisaṅkhārā, sabbe bhavagāmī
kammā vajjā.

[BJT Page 230] [\x 230/]

Iti imasmiñca loke imasmiñca vajje tibbā bhayasaññā paccupaṭṭhitā hoti,
seyyathāpiukkhittāsike vadhake. Imehi paññāsāya ākārehi imāni pañcindriyāni jānāti,
passati, aññāti, paṭivijjhati.

Idaṃ tathāgatassa indriyaparopariyattañāṇaṃ. [PTS Page 123] [\q 123/]

Indriyaparopariyattañāṇaniddeso.

69 Āsayānusayañāṇaṃ.

Katamaṃ tathāgatassa sattānaṃ āsayānusayañāṇaṃ:

Idha tathāgato sattānaṃ āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ jānāti, adhimuttiṃjānāti,
bhabbābhabbe satte jānāti.

Katamo ca sattānaṃ āsayo: 'sassato loko'ti vā 'asassato loko'ti vi' antavā loko'ti vi 'anantavā
loko'ti vā taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā 'aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra'nti vā ' hoti tathāgato
parammaraṇāti' vā ' na hoti tathāgato parammaraṇā'ti vā ' hoti ca na hoti ca1 tathāgato
parammaraṇā'ti vā 'neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇā'ti vā. Iti
bhavadiṭṭhisannissitā vā sattā honti vibhavadiṭṭhisantissītā vā.

Ete vā pana ubho ante anupagamma idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu
anulomikā khanti2 paṭiladdhā hoti, yathābhūtaṃ vā ñāṇaṃ.

Kāmaṃ sevantaññeva jānāti ' ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto'ti, kāmaṃ3
sevantaññeva jānāti ayaṃ puggalo nekkhammagaruko nekkhammāsayo
nekkhammādhimutto'ti, nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti ' ayaṃ puggalo
nekkhammagaruko nekkhammāsayo nekkhammādimutto'ti, nekkhammaṃ seṭantaññeva
jānāti ' ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto'ti.

Byāpādaṃ sevantaññava jānāti ' ayaṃ puggalo byāpādagaruko byāpādāsayo
byāpādādhimutto'ti, byābādaṃ sevantaññeva jānāti ' ayaṃ puggalo abyāpādagaruko
abyāpādāsayo abyāpādādhimutto'ti, abyāpādaṃ sevantaññeva jānāti ' ayaṃ puggalo
abyāpādagaruko abyāpādāsayo abyāpādādhimutto'ti, abyāpādaṃ sevantameva jānāti ' ayaṃ
puggagalā byāpādagaruko byāpādāsayo byāpādādhimutto'ti.

1. Hiti ca na ca hoti - machasaṃ, syā 2. Anulomikhanti - si 1. 2. 3. Kāyaṃ, [PTS.]

[BJT Page 232] [\x 232/]

Thīnamiddhaṃ sevantaññeva jānāti ' ayaṃ puggalo thinamiddhagaruko thīnamiddhāsayo
thīnamiddhādhimutto'ti, thīnamiddhaṃ sevantaññeva jānāti ' ayaṃ puggalo
ālokasaññāgaruko ālokasaññāsayo ālokasaññādhimutto'ti, ālokasaññaṃ sevantaññeva jānāti
'ayaṃ puggalo ālokasaññāgaruko ālokasaññāsayo ālokasaññādhimutto'ti, ālokasaññaṃ
sevantaññeva jānāti 'ayaṃ puggalo thīnamiddhagaruko thīnamiddhāsayo
thīnamiddhādhimutto'ti. * Ayaṃ sattānaṃ āsayo.

Katamo ca sattānaṃ anusayo: sattānusayā, kāmarāgānusayo, paṭighānusayo, mānānusayo,
diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo, bhavarāgānusayo, avijjānusayo.

Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, ettha sattānaṃ kāmarāgānusayo anuseti; yaṃ loke
appiyarūpaṃ1 [PTS Page 124] [\q 124/] asātarūpaṃ, ettha sattānaṃ paṭighānusayo
anuseti; iti imesu dvīsu dhammesu avijā anupatitā tadekaṭṭho māno ca diṭṭhi ca vicikicchā
ca daṭṭhabbā. Ayaṃ sattānaṃ anusayo.

Katamaṃ ca sattānaṃ caritaṃ: puññābhisaṅkhāro, apuññābhisaṅkhāro, āneñjābhisaṅkhāro
parittabhumako vā mahābhumako vā, idaṃ sattānaṃ caritaṃ.

Katamā ca sattānaṃ adhimutti: santi sattā hīnādimuttikā, santi sattā paṇītādhimuttikā,
hinādhimuttikā sattā hīnādimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti,
paṇitādhimuttikāsattā paṇītādhimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti. Atītampi
addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hinādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu,
paṇītādimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu, anāgatampi
addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hīnādimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissanti,
paṇitādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissanti. Ayaṃ
sattānaṃ adhimutti.

Katame sattā abhabbā: ye te sattā kammāvaraṇena samannāgatā, kilesāvaraṇena
samannāgatā, vipākāvaraṇena samannāgatā, asaddhā acchandukā, duppaññā abhabbā
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Ime te sattā bhabbā.
Idaṃ tathāgatassa sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ. [PTS Page 125] [\q 125/]

Āsayānusayañāṇaniddeso.

*. 'Kāma'nticcādi vākyappadeso- syā [PTS] potthakesu ca katthaci sihaḷakkhara potthakesuca
vyākulo visadisoca dissate.

1. Apiyarūpaṃ-[PTS]
[BJT Page 234] [\x 234/]

70. Yamakapāṭihīrañāṇaṃ.

Katamaṃ tathāgatassa yamakapāṭihīre ñāṇaṃ.

Idha tathāgato yamakapāṭihīraṃ karoti asādhāranaṃ sāvakehi. Uparimakāyato
aggikkhandho pavattati, heṭṭhimakāyato udakadhārā pavattati; heṭṭhimakāyato
aggikkhandho pavattati, uparimakāyato udakadhārā pavattati; puratthimakāyato
aggikkhandho pavattati, pacchimakāyato udakadhārā pavattati; pacchimakāyato
aggikkhandho pavattati, puratthimakāyato udakadhārā pavattati; dakkhiṇakkhito
aggikkhandho pavattati, vāmakkhito udakadhārā pavattati; vāmakkhito aggikkhandho
pavattati, dakkhiṇakkhito udakadhārā pavattati. Dakkhiṇakaṇṇasotato aggikkhadho
pavattati, vāmakaṇṇasotato udakadhārā pavattati; vāmakaṇṇasotato aggikkhandho
pavattati, dakkhiṇakaṇṇasotato udakadhārā pavattati, dakkhiṇanāsikāsotato aggikkhandho
pavattati, vāmanāsikāsotato udakadhārā pavattati; vāmanāsikāsotato aggikkhandho
pavattati, dakkhiṇanāsikāsotato udakadhārā pavattati; dakkhiṇaṃsakuṭato1 aggīkkhandho
pavattati, vāmaṃsakuṭato2 udakadhārā pavattati; vāmaṃsakuṭato aggikkhandho pavattati,
dakkhiṇaṃsakuṭato udakadhārā pavattati; dakkhiṇahatthato aggikkhandho pavattati,
vāmahatthato udakadhārā pavattati; vāmahatthato aggikkhandho pavattati,
dakkhiṇahatthato udakadhārā pavattati; dakkhiṇapassato aggikkhandho pavattati,
vāmapassato udakadhārā pavattati; vāmapassato aggikkhandhopavattati, dakkhiṇapassato
udakadhārā pavattati; dakkhīṇapādato aggikkhandho pavattati, dakkhiṇapādato
udakadhārā pavattati, aṅgulaṅgulehi aggikkhandho pavattati, aṅgulantarikāhi udakadhārā
pavattati; aṅgulantarikāhi aggikkhandho pavattati, aṅgulaṅgulehi udakadhārā pavattati;
ekekalomato aggikkhandho pavattati, ekekalomato udakadhārā pavattati, lomakūpato
lomakupato [PTS Page 126] [\q 126/] aggikkhandho pavattati, lomakūpato lomakūpato
udakadhārā pavattati, channaṃ vaṇṇānaṃ nīlānaṃ pītakānaṃ lohitakānaṃ odātānaṃ
mañjiṭṭhānaṃ3 pabhassarānaṃ.

Bhagavā vaṅkamati, * nimmito tiṭṭhati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti. Bhagavā tiṭṭhati,
nimmito vaṅkamati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti; bhagavā nisidati, nimmito caṅkamati
vā tiṭṭhati ca nisīdati vā; nimmito caṅkamati, bhagavā tiṭṭhati vā nisīdati vā seyyaṃ vā
kappeti; nimmito tiṭṭhati, bhagavācaṃkamati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti; nimmito
nisīdati, bhagavā caṅkamati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti; nimmito seyyaṃ kappeti,
bhagavā caṅkamati vā tiṭṭhati vā nisīdati vāti'.

Idaṃ tathāgatassa yamakapāṭihīre ñāṇaṃ.

Yamakapaṭihīrañāṇaniddeso

1. Dakkhiṇamaṃsakuṭato- [PTS,] dakkhiṇa aṃsa - machasaṃ,
2. Vāmamaṃsakuṭa to- [PTS,] vāmaaṃsa- machasaṃ, 3. Mañjeṭṭhānaṃ - [PTS,]
* Pāḷīpapadeso'tra syā makkharapotthake visadiso dissati.

[BJT Page 236] [\x 236/]

71. Mahākarunāsamāpattiñāṇaṃ.

Katamaṃ tathāgatassa mahānaruṇāsamāttiyā ñāṇaṃ:

Bahukehi ākārehi passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarunā okkamati:
'āditto lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā
okkamati. 'Uyyutto lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Payāto lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ
sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Kummaggapaṭipanno. 1 ' Lokasannivāso'ti passantānaṃ
buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. ' Upanīyati loko adadhuvo'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati, 'atāṇo2
lokoanabhissaro'ti passantāyaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Assako [PTS Page 127] [\q 127/] loko sabbaṃ pahāya gamanīya'nti passantānaṃ
baduddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Ūno loko atitto taṇhādāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarunā okkamati. 'Atāyano3
lokasannivāso'tipassantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā okkamati.
'Aleṇo lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā
okkamati. 'Asaraṇo lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākarāṇā okkamati.

'Uddhato loko avupasanto'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā
okkamati. 'Sasallo lokasannivāse viddho puthusallehi. Tassa natthañño koci sallānaṃ
uddhātā4 aññatra mayā'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā
okkamati. 'Avijjandhakārāvaraṇo lokasannivāse5 kilesapañjarapakkhitto, 6 tassa natthañño
koci ālokaṃ dassetā aññatra mayā'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākarāṇā okkamati. 'Avijjāgato lokasannivāso andabhuto7 pariyonaddho8
tantākulakajāto9 guḷāguṇaṭhikajāto10muñjababbajabhūto11 apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ
saṃsāraṃ nātivattatī'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā
okkamati. 'Avijjāvisadosasaṃlitto12 lokasannivāso kilesakalalībhuto'ti 13 passantānaṃ
buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā okkamati.

'Rāgadosamohajaṭājaṭito14 lokasannivāso, tassa natthañño koci jaṭaṃ vijaṭetā15 aññatra
mayā'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā okkamati. 'Taṇhā
saṅghāṭapaṭimukko16 lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākarāṇā okkamati. 'Taṇhājālena otthaṭo17 lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā okkamati. 'Taṇhāso tena vuyhati lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā okkamati. 'Taṇhāsaṃyojanena
saññūtto lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā
okkamati. 'Taṇhānusayena anusaṭo18 lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā okkamati. 'Taṇhāsantāpena santappati lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā okkamati. Taṇhāpariḷāhena
[PTS Page 128] [\q 128/] pariḍayhati19 losannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākarāṇā okkamati.
1. Kumaggapaṭipanno-[PTS, 2.] Attāṇo-syā, 3. Atāṇo-[PTS 4.] Uddhatāmachasaṃ,
udadhato-[PTS,] uddharako-si2. Udadhūtā-syā. 5. , . . . Sannivāso aṇḍabhuto-machasaṃ, 6.
Pañjaraṃ pakakhitto-syā, 7. Andhabhuto-[PTS, 8.] Pariyonandho-[PTS. 9.] Tannākulajāto-syā,
[PTS 10.] Kulāguṇḍikajāto-machasaṃ, gulāguṇḍika-syā. 11. Pabbajabhuto-[PTS 12]
dosasallito-[PTS 13.] Kilesakalibhuto-[PTS 14.] Mehajaṭito-[PTS] syā 15. Vijamitā-syā, [PTS,
16.] Saṅghātapatimukko-sī1. 2. 17. Ottaṭo-[PTS 18.] Anusahagato-[PTS.] Si2 19.
Pariḷiyhati-[PTS]

[BJT Page 238] [\x 238/]

'Diṭṭhisaṅghāṭapaṭimukko lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. Diṭṭhijālena otthaṭo lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Diṭṭhisotena vuyhati lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Diṭṭhisaṃyojanena
saññutto lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā
okkamati. 'Diṭṭhānusayena anusaṭo lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Diṭṭhisantāpena santappati lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. Diṭṭhipariḷāhena
pariḍayhati lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā
okkamati.
'Jātiyā anugato lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā
okkamati. 'Jarāya anusaṭo1 lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Byādhinā abhibhuto lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. Maraṇena abbhāhato2 lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. Dukkhe patiṭṭhito3
lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.

'Taṇhāya uḍḍito lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Jarāpākāraparikkhitto lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Maccupāsena4 parikkhitto lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Mahābandhanabaddho5 lokasannivāso rāgabandhanena dosabandhanena moha bandhanena
mānabandhanena diṭṭhibandhanena kilesabandhanena duccarita bandhanena, tassa
natthañño koci bandhanaṃ mocetā aññatra mayā'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ
sattesu mahākaruṇā okkamati. ' Mahāsambādhapaṭipanno lokasannivāso, tassa natthañño
koci okāsaṃ dassetā 'mahāpaḷibodhena paḷibuddho lokasannivāso, tassa natthañño koci
paḷibodhaṃ chettā6 aññatra mayā'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Haebabāke bakiko lokasannivāso, tassa natthañño koci papātā
uddhātā7 añña'haebabāke bakiko lokasannivāso, tassa natthañño koci papātā uddhātā7
'haebabāke bakiko lokasannivāso, tassa natthañño koci papātā uddhātā7 aññatra mayā'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Mahākantārapaṭipanno lokasannivāso, tassa natthañño koci kantāraṃ tāretā aññatra mayā'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Mahāsaṃsārapaṭipanno lokasannivāso, tassa natthañño koci saṃsāmocetā8 aññatra mayā'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Mahāvidugge
samparivattati lokasannivāso, tassa natthañño koci vuduggā uddhātā7 aññatra mayā'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Mahāpaḷipe
paḷipanno [PTS Page 129] [\q 129/] lokasannivāso, tassa natthañño koci paḷipā
uddhātā7 aññatra mayā'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā
okkamati.

'Abbhāhato lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā
okkamati. 'Aditto lokasannivāso rāgagginā dosagginā mohagginā jātiyā jarāmaraṇena9
sokeha paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, tassa natthañño koci nibbāpetā aññatra
mayā'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. Unnītako10
lokasannivāso haññati niccamatāṇo11 pattadaṇḍo

1. Anusahagato- [PTS 2.] Ahihato-syā, [PTS 3.] Dukkhapatino-syā. [PTS 4.]
Paccupāsena-[PTS, 5.] Bandho-[PTS, 6.] Choditā-machasaṃ, chedetā syā, [PTS. 7.]
Uddhatā-machasaṃ, uddhattā syā, 8. Saṃsārā mocetā-machasaṃ, [PTS. 9.] Jarāya maraṇena-
machasaṃ, 10. Unnitako-syā. 11. Niccamantāṇo-syā.

[BJT Page 240] [\x 240/]
Takkaro'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Vajjabandhanabaddho lokasannivāso āghātanapaccupaṭṭhito, tassa natthañño koci mocetā;
aññatra mayā'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Anāto lokasannivāso paramakāpaññappatto2 tassa natthañño koci tāyetā3 aññatra mayā'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Dukkhābhitunno4
lokasannivāso cirarattapiḷito'ti5 passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Niccagadhito6 lokasannivāso niccapipāsito'ti7 passantānaṃ
buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.

'Andhe lokasannivāso acakkhuko'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Hatanetto lokasannivāso aparināyako'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Vipathapakkhanno8 lokasannivāso
añjasāparaddho, tassa natthañño koci ariyapathaṃ ānetā aññatra mayā'ti passantānaṃ
buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Mahoghapakkhanno
lokasannivāso, tassa natthañño koci oghā uddhātā9 aññatra mayā'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.

'Dvīhi diṭṭhigatehi pariyuṭṭhito lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ
sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Tīhi duccaritehi vippaṭipanno lokasannivāso'ti passantānaṃ
buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamanati. 'Catūhi yogehi yutto 10
lokasannivāso catuyogayojito' ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Catūhi ganthehi ganthito11 lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Catūhi upādānehi upādīyati lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Pañcagatisamāruḷehā lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Pañcahi nīvaraṇehi [PTS Page 130] [\q 130/] otthaṭo
lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Chahi vivādamūlehi vivadati lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ
sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Chahi taṇhākāyehi rajjati lokasannivāso'ti passantānaṃ
buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Chahi diṭṭhigatehi pariyuṭṭhito
lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Sattahi anusayehi anusaṭo lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. Sattahi saṃyojanehi saññutto lokasannivāso'ti passantānaṃ
buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Sattahi mānehi unnato
lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Aṭṭhahi lokadhammehi samparivattati lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Aṭṭhahi micchattehi niyyāto lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Aṭṭhahi
purisadosehi dussati lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Navahi āghātavatthūhi āghātito lokasannivāso'ti passantānaṃ
buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Navavidhamānehi unnato
lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Navahi taṇhāmūlakehi dhammehi rajjati lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Dasahi kilesavatthū kilissati lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Dasahi
āghātavatthūhi āghātito lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Dasahi akusalakammapathehi samannāgato lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Dasahi saññojanehi
saññutto lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā
okkamati.

1. Bandhanaṃ mocetā-machasaṃ, 2. Paramakāruññappanto-machasaṃ, syā [PTS. 3.] Tāyitā
-tāyitāti vā pāṭho sundaro- sa. (Aṭṭhakathā) 4. Dukkhāhituṇṇo [PTS] sa 5. Cirarattaṃ
pilitomachasaṃ. 6. Gadhito- machasaṃ 7. Niccaṃ pipāsito machasaṃ 8.
Pakkhandho-machasaṃ, pakkhanto - bahūsu 9. Uddhatāmachasaṃ. [PTS,] udadhatto-syā' 10.
Pūrito -syā, 11. Gaṇṭhehi gaṇṭhito-syā.

[BJT Page 242] [\x 242/]

Dasahi micchattehi niyyāto lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu
mahākaruṇā okkamati. 'Dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā samannāgato lokasannivāso'ti
passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Dasavatthukāya
antaggāhikāya1 diṭṭhiyā samannāgato lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati. 'Aṭṭhasatataṇhāpapañcasatehi papañcito
lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatehi pariyuṭṭhito lokasannivāso'ti passantānaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā okkamati.
'Hañcamhi tiṇṇo, loko ca atiṇṇo; ahañcamhi mutto, loko ca amutto; ahañcamhī danto, loko
ca adanto; ahañcamhi santo, [PTS Page 131] [\q 131/] loko ca asanto; ahañcamhi
assattho, loko ca anassattho; ahañcamhi parinibbuto, loko ca aparinibbuto. Pahomi khvāhaṃ
tiṇṇo tāretuṃ, mutto mocetuṃ, danto dametuṃ, santo sametuṃ, assattho assāsetuṃ,
parinibbuto parinibbāpetu'nti passantānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sattesu mahākaruṇā
okkamati.

Idaṃ tathāgatassa mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ.

Mahākaruṇāsamāpattiñāṇa niddeso.

72-73. Sababaññuta - anāvaraṇañāṇāni

Katamaṃ tathāgatassa sabbaññūtañāṇaṃ:

Sabbaṃ saṅkhatamasaṅkhataṃ2 anavasesaṃ jānātiti sabbaññūtañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ
natthīti anāvaraṇañāṇaṃ2

Atītaṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Anāgataṃ sabbaṃ janātīti sabbaññūtañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Paccuppannaṃ sabbaṃ janātiti sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthi anāvaraṇañāṇaṃ.

Cakkuñceva4 rūpā ca etaṃ sabbaṃ5 jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthi
anāvaraṇañāṇaṃ, sotañceva saddā ca etaṃ sabbaṃ5 jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha
āvaraṇaṃ natthi anāvaraṇañāṇaṃ, ghānañceva gandhā ca etaṃ sabbaṃ5 jānātīti
sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthi anāvaraṇañāṇaṃ, jivhā ceva rasā ca etaṃ sabbaṃ5
jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthi anāvaraṇañāṇaṃ, kāyo ceva phoṭṭhabbā
ca etaṃ sabbaṃ5 jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthi anāvaraṇañāṇaṃ, mano
ceva dhammā ca etaṃ sabbaṃ5 jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthi
anāvaraṇañāṇaṃ,

1. Antaggāhikadiṭṭhiyā- si1 2. Sabbasaṅkhatamasaṅkataṃ - syā, si2 5. Anāvaraṇaṃñāṇaṃ -
syā 4. Cakkhu ceva - macasaṃ 5. Evaṃ taṃ sabbaṃ-machasaṃ

[BJT Page 244] [\x 244/]

Yāvatā aniccaṭṭhaṃ dukkhaṭṭhaṃ anattaṭṭhaṃ, taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ yāvatā rūpassa aniccaṭṭhā [PTS Page 132] [\q 132/]
dukkhaṭṭhaṃ anattaṭṭhaṃ, taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā vedanāya dukkhaṭṭhaṃ anattaṭṭhaṃ, taṃ sabbaṃ jānātīti
sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā viññāṇassa
dukkhaṭṭhaṃ anattaṭṭhaṃ, taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā cakkhussa dukkhaṭṭhaṃ anattaṭṭhaṃ, taṃ sabbaṃ jānātīti
sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā jarāmaraṇassa
dukkhaṭṭhaṃ anattaṭṭhaṃ, taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā abhiññāya abhiññaṭṭhaṃ, taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ
natthīti anāvaraṇañāṇaṃ, yāvatā pariññāya pariññaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti
sabbaññutañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ, yāvatā pahānassa1
pahānaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvanaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā bhāvanāya bhāvanaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ
tattha āvanaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā sacchikiriyāya sacchikiriyaṭṭhaṃ taṃ
sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvanaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.
Yāvatā dhandhānaṃ khandhaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ
natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā dhātūnaṃ dhātuṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti
sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā āyatanānaṃ
āyatanaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā saṅkhatānaṃ saṅkhataṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ
tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā asaṅkhatassa asaṅkhataṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ
jānātīti sabbaññūtañāṇaṃ tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā kusale dhamme sabbaṃ* jānātīti saññūbbatañāṇaṃ, tattha āvaranaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā akusale dhamme sabbaṃ jānātīti saññūbbatañāṇaṃ, tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā abyākate dhamme sabbaṃ jānātīti
saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇa natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā kāmāvacare dhamme sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā rūpāvacare dhamme sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā arūpāvacare dhamme sabbaṃ jānātīti
saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā apariyāpanne dhamme
sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā dukkhassa dukkhaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ
natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā samudayassa samudayaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti
saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā nirodhassa
nirodhaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā maggassa maggaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ,
tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā atthapaṭisambhidāya atthapaṭisambhidaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ,
tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā dhammapaṭisambhidāya
dhammapaṭisambhidaṭṭha taṃ sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā niruttipaṭisambhidāya niruttipaṭisambhidaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ
jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā [PTS Page 133]
[\q 133/] paṭibhānapaṭisambhidāya paṭibhānapaṭisambhidaṭṭhaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti
saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā induyaparopariyatte ñāṇaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ
natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti
saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Yāvatā yamakapāṭihīre
ñāṇaṃ taṃ sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.
Yāvatā mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ, taṃ sabbaṃ jānātīti saññubbatañāṇaṃ, tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

1. Pahānaya- syā.
*"Sabbe jānātīti bahuvacanapāṭho sundaro, ekavacanasote panītattā pana
potthakesuthakavacanena likhitaṃ" yanu aṭuvāyi.

[BJT Page 246] [\x 246/]

Yāvatā sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya
sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā,
sabbaṃjānātīti sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaranaṃ natthīti anāvaraṇa ñāṇaṃ.

1. 'Na tassa addiṭṭhamidhatthi1 kiñci
Atho aviññātamajānitabbaṃ,
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ2
Tathāgato tena samantacakkhū'ti.

Samantacakkhūti kenaṭṭhena samantacakkhu:

Cūddasa buddhañāṇāni: dukkhe ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ
buddhañāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya
ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ, atthapaṭisambhide ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ, dhammapaṭisambhide
ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ, niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ, paṭibhānapaṭisambhide
ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ, indriyaparopariyatte ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ, āsayānusaye ñāṇaṃ
buddhañāṇaṃ, yamakapāṭihīre ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ, mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ
buddhañānaṃ, sabbaññuta ñāṇaṃ buddhañāṇaṃ anāvaraṇañāṇaṃ buddhañāṇaṃ, imāni
cuddasa buddhañāṇāni. Imasaṃ cuddasannaṃ buddhañāṇānaṃ aṭṭha ñāṇāni
sāvakasādhāraṇāni, cha ñāṇāni asādhāraṇāni sāvakehi. [PTS Page 134] [\q 134/]

Yāvatā dukkhassa dukkhaṭṭho sabbo ñāto, aññāto dukkhaṭṭho natthīti sabbaññutañāṇaṃ.
Tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā dukkhassa dukkhaṭṭho sabbo diṭṭho aññāto dukkhaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ.
Tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Sabbo vidito aññāto dukkhaṭṭho natthi
sabbaññutañāṇaṃ. Tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Sabbo sacchikato aññāto
dukkhaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ. Tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ. Sabbo
phassito paññāya, aphassito paññāya dukkhaṭṭho natthīti sabbaññutañāṇaṃ. Tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā samudayassa samudayaṭṭho natthīti sabbaññutañāṇaṃ. Tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ.
Yāvatā samudayassa samudayaṭṭhe sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito
paññāya dukkhaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ
Yāvatā nirodhassa nirodhaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā nirodhassa nirodhaṭṭhe sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya
niroṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ
Yāvatā maggassa maggaṭṭho natthīti sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā maggassa maggaṭṭho sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya
maggaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā atthapaṭisambhidāya attha paṭisambhidaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā atthapaṭisambhidāya attha paṭisambhidaṭṭho sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya,
aphassito paññāya attha paṭisambhadaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi
anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā dhammapaṭisambhidāya dhammapaṭisambhidaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā dhammapaṭisambhidāya dhammapaṭisambhidaṭṭho sabbo diṭṭho sabbo phassito
paññāya, aphassito paññāya dhammapaṭisambhidaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha
āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā niruttipaṭisambhidāya niruttipaṭisambhidaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā niruttipaṭisambhidāya niruttipaṭisambhidaṭṭho sabbo diṭṭho sabbo phassito
paññāya, aphassito paññāya niruttipaṭisambhidaṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha
āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā paṭibhānapaṭisambhidāya paṭibhānapaṭisambhidaṭṭho sabbo ñāto natthi
sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā paṭibhānapaṭisambhidāya paṭibhānapaṭisambhidaṭṭho sabbo ñāto sabbo diṭṭho
sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya paṭibhānapaṭisambhidaṭṭho sabbo ñāto natthi
sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā sabbo diṭṭho natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvata sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya sabbe diṭṭho natthi
sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā sabbo vidito natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sabbo vidito sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya sabbo vidito
natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā sabbo sacchikato natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sabbo sacchikato sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya sabbo
sacchikato natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya paṭibhānapaṭisambhidaṭṭho natthīti
sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ

[BJT Page 248] [\x 248/]

Yāvatā indriyaparopariyatte ñāṇaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā indriyaparopariyatte ñāṇaṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya
indriyaparopariyatto ñāṇaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa
ñāṇaṃ

Yāvatā sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito
paññāya sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi
anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā yamakapāṭihīre ñāṇaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā yamakapaṭihīre ñāṇaṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya
yamakapaṭihīre ñāṇaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ sabbaṃ ñātaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ sabbaṃ ñātaṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya,
aphassito paññāya mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ sabbaṃ ñātaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ
, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā sabbaṃ diṭṭhaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sabbaṃ diṭṭhaṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya sabbaṃ
diṭṭhaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ , tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa
Yāvatā sabbaṃ viditaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sabbaṃ viditaṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya sabbaṃ
viditaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ , tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā sabbaṃ sacchikataṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sabbaṃ sacchikataṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya sabbaṃ
sacchikataṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ sabba
phassitaṃ paññāya, aphassitaṃ paññāya mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ natthīti
sabbaññūtañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya
sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā,
Yāvatā mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ sabbaṃ ñātaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha
āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ sabbaṃ ñātaṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya,
aphassito paññāya mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ sabbaṃ ñātaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ
, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā sabbaṃ diṭṭhaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sabbaṃ diṭṭhaṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya sabbaṃ
diṭṭhaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ , tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa
Yāvatā sabbaṃ viditaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sabbaṃ viditaṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya sabbaṃ
viditaṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ , tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ

Yāvatā sabbaṃ sacchikataṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti
anāvaraṇañāṇaṃ.

Yāvatā sabbaṃ sacchikataṃ sabbo diṭṭho sabbo phassito paññāya, aphassito paññāya sabbaṃ
sacchikataṃ natthi sabbaññutañāṇaṃ, tattha āvaraṇi natthi anāvaraṇa ñāṇaṃ sabba
phassitaṃ paññāya, aphassitaṃ paññāya mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ natthīti
sabbaññūtañāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇaṃ.

Na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñci
Atho aviññātamajānitabbaṃ,
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ
Tathāgato tena samantacakkhū'ti

Sabbaññutañāṇaniddeso.
Ñāṇakathāsamattā. [PTS Page 135] [\q 135/]

[BJT Page 250] [\x 250/]

2.
Diṭṭhikathā.

Kā diṭṭhi1 kati diṭṭhiṭṭhānāni, kati diṭṭhipariyuṭṭhānāni, kati diṭṭhiyo, kati
diṭṭhābhinivesā, katamo diṭṭhiṭṭhāna samugghātoti.

1. Kādiṭṭhiti: abhinivesaparāmāso diṭṭhi2.
2. Katidiṭṭhiṭṭhānānīti: aṭṭha diṭṭhiṭṭhānāni.
3. Katidiṭṭhipariyuṭṭhānānīti: aṭṭhārasa diṭṭhipariyuṭṭhānāni,
4. Katidiṭṭhiyoti: soḷasa diṭṭhiyo.
5. Katidiṭṭhābhinivesāti: tīni sataṃ3 diṭṭhābhinivesā,
6. Katamo diṭṭhiṭṭhānasamugghātoti: sotāpattimaggo diṭṭhiṭṭhānasamugghāto.

Kathaṃ4 abhinivesaparāmāso diṭṭhi:

Rūpaṃ 'etaṃ mama, eso'hamasmi, eso me attā'ti abinivesa parāmāso diṭṭhi, vedakaṃ 'etaṃ
mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abinivesa parāmāso diṭṭhi, saññaṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abinivesa parāmāso diṭṭhi, saṅkhāre 'etaṃ mama eso'hamasmi,
eso me attā'ti abinivesa parāmāso diṭṭhi, viññāṇaṃ 'etaṃ mama, eso'hamasmi, eso me attā'ti
abinivesa parāmāso diṭṭhi.

Cakkhu etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Sotaṃ etaṃ
mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Ghānaṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Jivhaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso
me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Kāyaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Manaṃ' etaṃ mama, eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Rūpe5 etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Sadde etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Gandhe etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Rase etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Phoṭṭhabbe etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Dhamme etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. [PTS Page 136] [\q 136/]

Cakkhuviññāṇaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Sotaviññāṇaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Ghāviññāṇaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Jivhāviññāṇaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Kāyaviññāṇaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Manoviññāṇaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Cakkhusamphassaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Sotasamphassaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Ghānasamphassaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Jivhāsamphassaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Kāyasamphassaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Manosamphassaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

1. Kādiṭṭhiti - syā, nanthi. 2. Kati abhinivesaparāmāso diṭṭhisyā 3. Tiṃsasataṃ - syā' 4. Kati-
syā 5. Rūpaṃ saddaṃ (iccā)- syā, sī1. 2.

[BJT Page 252] [\x 252/]

Cakkhusamphassajaṃ
Vedanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Sotasamphassajaṃ vedanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso
diṭṭhi. Ghāsamaphassaṃ vedanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Jivhāsamphassajaṃ vedanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me
attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Kāyasamphassajaṃ vedanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso
me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Manosampassajaṃ vedanaṃ 'etaṃ mama eso'hamasmi,
eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Rūpasaññaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Saddasaññaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Gandhasaññaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Rasasaññaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Phoṭṭhabbasaññaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso
dhammasaññaṃ 'etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Rūpasañcetanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Saddasañcetanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Gandhasañcetanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Rasasañcetanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Phoṭṭhabbasañcetanaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Dhammasañcetanaṃ'etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Rūpataṇhaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Saddataṇhaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Gandhataṇhaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Rasataṇhaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Phoṭṭhabbataṇhaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Dhammataṇhaṃ ' etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Rūpavitakkaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Saddavitakkaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Gandhavitakkaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Rasavitakkaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Phoṭṭhabbavitakkaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Dhammavitakkaṃ ' etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Rūpavicāraṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Saddavicāraṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Gandhavicāraṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Rasavicāraṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Phoṭṭhabbavicāraṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Dhammavicāraṃ ' etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Paṭhavīdhātuṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Āpodhātuṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Tejodhātuṃ
etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Vāyodhātuṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Ākāsadhātuṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Viññāṇadhātuṃ ' etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Paṭhavikasiṇaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Āpokasiṇaṃ etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Tejokasiṇaṃ
etaṃ mama eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Vāyokasiṇaṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Nīlakasiṇaṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Pītakasiṇaṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Lohitakasiṇaṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Odātakasiṇaṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Ākāsasakasiṇaṃ etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Viññāṇakasiṇaṃ ' etaṃ mama
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

[BJT Page 254] [\x 254/]
Kesaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Lomaṃ etaṃ
mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Nakhaṃ [PTS Page 137] [\q
137/] etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Dantaṃ etaṃ
mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Tacaṃ etaṃ mama' eso
hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Maṃsaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso
me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Nahāruṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Aṭṭhiṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Aṭṭhimiñjaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Vakkaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Hadayaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Yakanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Kilomakaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Pihakaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Papphāsaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Antaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Antaguṇaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Udariyaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Karīsaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Pittaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Semhaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Pubbaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Lohitaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Sedaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Medaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Assuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Vasaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Kheḷaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Saṅghānikaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Lasikaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Muttaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Matthaluṅgaṃ'etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Cakkāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Rūpāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Sotāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Saddāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Ghānāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Ghandhāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Jivhāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Rasāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Kāyāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Phoṭṭhabbāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Manāyatanaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Dhammāyatanaṃ' etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Cakkhudhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Rūpadhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Cakkhuviññāṇadhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Sotadhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Saddadhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Sotaviññāṇadhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Ghānadhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Ghandhadhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Ghānaviññāṇadhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Jivhādhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Rasadhātuṃ
etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Jivhāviññāṇadhātuṃ
etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Kāyadhātuṃ etaṃ mama'
eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Phoṭṭhabbadhātuṃ etaṃ mama' eso
hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Kāya viññāṇadhātuṃ etaṃ mama' eso
hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Manodhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi,
eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Dhammadhātuṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me
attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Manoviññāṇadhātuṃ 'etaṃ mama' esohamasmi, eso me
attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Cakkhunduyaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Sotinduyaṃ etaṃ mama' eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi
ghāninduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭha.
Jīvitinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Kāyinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Maninduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Jīvitinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Itthindriyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Purisīnduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Sukhinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Dukkhindriyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Somanassinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Domanassinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Upekkhinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Saddhinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Viriyinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Satinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Samādhinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Paññinduyaṃ etaṃ mama eso hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Kāmadhātuṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi.
Rūpadhātuṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi.
Arūpadhātuṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi.
Kāmabhavaṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi.
Rūpabhavaṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi.
Arūpabhavaṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi.
Saññābhavaṃ [PTS Page 138] [\q 138/] vataṃ mama esohamasmi, eso me attā'ti
abhinimesaparāmāso diṭṭhi. Asaññābhavaṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me attā'ti
abhinimesaparāmāso diṭṭhi. Nevasaññānāsaññābhavaṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me
attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi. Ekavokārabhavaṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me
attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi. Catuvokārabhavaṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me
attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi. Pañcavekārabhavaṃ vataṃ mama esohamasmi, eso me
attā'ti abhinimesaparāmāso diṭṭhi.
[BJT Page 256] [\x 256/]

Paṭhamaṃ jhānaṃ1 etaṃ mama esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Dutiyaṃ
jhānaṃ1 etaṃ mama esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Tatiyaṃ jhānaṃ1
etaṃ mama esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Catutthaṃ jhānaṃ1 etaṃ
mama esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Metta cetovimuttiṃ2 etaṃ mama
esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Karuṇaṃ cetovimuttiṃ etaṃ mama
esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Muditaṃ cetovimuttiṃ etaṃ mama
esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Upekkhaṃ cetevimuttiṃ etaṃ mama
esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ etaṃ mama
esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ etaṃ
mama esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ etaṃ
mama esohasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ' etaṃ mama esohasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi.

Avijjaṃ etaṃ mama, eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Saṅkhāre etaṃ
mama, eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Viññāṇaṃ etaṃ mama,
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Nāma rūpaṃ etaṃ mama,
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Saḷāyatanaṃ etaṃ mama,
eso'hamasmi, eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Phassaṃ etaṃ mama, eso'hamasmi,
eso me attā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Vedanaṃ etaṃ mama, eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Taṇhaṃ etaṃ mama , eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Upādānaṃ etaṃ mama, eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Bhavaṃ etaṃ mama, eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Jātiṃ etaṃ mama , eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Jarāmaraṇaṃ ' etaṃ mama, eso'hamasmi, eso me attā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi.
Evaṃ abhinivesapārāmāso diṭṭhi.

Katamāni aṭṭha diṭṭhiṭṭhānāni:
Khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ, avijjāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ, phassopi diṭṭhiṭṭhānaṃ saññāpi
diṭṭhiṭṭhānaṃ, pāpimittopi diṭṭhiṭṭhānaṃ, paratopi ghoso4- diṭṭhiṭṭhānaṃ.

Khandhā hetu khandhā paccayo diṭṭhinaṃ5- uppādānaṃ samuṭṭhānaṭṭhena, evaṃ
khandhāpi diṭṭhānaṃ.

Avijjā hetu avijjā paccayo diṭṭhinaṃ uppādāya6samuṭṭhānaṭṭhena evaṃ avijjāpi
diṭṭhiṭṭhānaṃ.

Phasso hetu phasso paccayo diṭṭhinaṃ5- uppādāya samuṭṭhānanaṭṭhena evaṃ phassopi
diṭṭhiṭṭhānaṃ.

Saññā hetu saññā paccayo diṭṭhinaṃ uppādāya samuṭṭhānaṭṭhena evaṃ saññāpi
diṭṭhiṭṭhānaṃ.

Vitakko7- hetu vitakko7- paccayo diṭṭhinaṃ uppādāya samuṭṭhānaṭṭhena, evaṃ vitakkopi
diṭṭhiṭṭhānaṃ.

Ayoniso manasikāro hetu ayoniso manasikāro paccayo diṭṭhinaṃ uppādāya
samuṭṭhānaṭṭhena, evaṃ ayoniso manasikāropi diṭṭhiṭṭhānaṃ.

Pāpamitto hetu pāpamitto paccayo diṭṭhinaṃ uppādāya samuṭṭhānaṭṭhena, evaṃ
pāpamittopi diṭṭhiṭṭhānaṃ.

Paratoghoso hetu paratoghoso paccayo diṭṭhinaṃ uppādāya samuṭṭhānaṭṭhena, evaṃ
paratopi gheso4diṭṭhiṭṭhānaṃ.
Imāni aṭṭha diṭṭhiṭṭhānāti.
1. Paṭhamajjhānaṃ - (iccādi) bahūsu 2. Mettācetovimuttiṃ-(iccādi) syā [PTS] di 1, 2, 3.
Vitakkāpi - syā 4. Paratogheṃsopi - machasaṃ syā, [PTS 5.] Diṭṭhiṭṭhānaṃ - machasaṃ, [PTS,]
syā, si 1 2 6. Upādāya - machasaṃ, syā, [PTS 7.] Vitakkā - syā.

[BJT Page 258] [\x 258/]
katamāni aṭṭhārasa diṭṭhipariyuṭṭhānāti:
Yā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ, diṭṭhikantāraṃ, diṭṭhivisukaṃ1diṭṭhivipphanditaṃ,
diṭṭhisaññojanaṃ, diṭṭhisallāṃ, diṭṭhisambādho2, diṭṭhipaḷibodho2, diṭṭhibandhānaṃ,
diṭṭhipapāto, diṭṭhānusayo, diṭṭhisantāpo, diṭṭhipariḷāho, diṭṭhigantho, diṭṭhupādānaṃ,
diṭṭhābhiniveso, diṭṭhiparāmaso.

Imāni aṭṭhārasa diṭṭhipariyuṭṭhānāti.
[PTS Page 139] [\q 139/]

Katamaṃ soḷasa diṭṭhiyo:
Assādadiṭṭhi, attānudiṭṭhi, micchādiṭṭhi, sakkāyadiṭṭhi, sakkāya vatthukā sassatadiṭṭhi,
sakkāyavatthukā ucchedadiṭṭhi, attaggāhikā diṭṭhi, pubbattānu diṭṭhi, aparantānudiṭṭhi,
saññojanikā diṭṭhi, aha'nti mānavinibandhā diṭṭhi, mama'nti mānavinibandhā diṭṭhi diṭṭhi,
attavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, bhavadiṭṭhi, vibhavadiṭṭhi.
Imā soḷasa diṭṭhiyo.

Katame tīṇi sataṃ diṭṭhābhinivesā: +

Assādadiṭṭhiyā katihākārehi abhiniveso hoti:

Attānudiṭṭhiyā katihākarehi abhiniveso hoti.

Micchādiṭṭhiyā katihākārehi abhiniveso hoti.

Sakkāyadiṭṭhiyā katihākarehi abhiniveso hoti.

Sakkāyavatthukāya sassatadiṭṭhiyā katihākarehi abhiniveso hoti.

Sakkāyavatthukāya ucchedadiṭṭhiyā katihākarehi abhiniveso hoti.

Antaggābhikāya diṭṭhiyā katihākārehi abhiniveso hoti.

Pubbantānudiṭṭhiyā katihākārehi abhiniveso hoti.

Aparantānudiṭṭhiyā katihākārehi abhiniveso hoti.

Saññojanikāya diṭṭiyā katihākārehi abhiniveso hoti:

1. Diṭṭivisukāyikaṃ - dhammasaṅgaṇi 2. Diṭṭisamagavo - syā 3. Diṭthipalibodho -machasaṃ
syā [PTS +]"katakame tīṇi sataṃ diṭṭhābhinivesā"ti pucchā syā - [PTS,] potthakesu na gahitā

[BJT Page 260] [\x 260/]
Aha'nti mānavinibandhāya diṭṭhiyā katihākārehi abhiniveso hoti.

Mama'nti mānavinibandhāya diṭṭhiyā katihākārehi abhiniveso hoti.

Attavādapaṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā katihākārehi abhiniveso hoti.

Lokavādapaṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā katihākāro abhiniveso hoti.

Bhavadiṭṭiyā katihākārehi abhiniveso hoti.

Vibhavadiṭṭhiyā katihākārehi abhiniveso hoti.

Assādadiṭṭhiyā pañcatiṃsāya ākārehi abhiniveso hoti.

Attānudiṭṭiyā visatiyā ākārehi abhiniveso hoti.

Miccādiṭṭiyā dasahākārehi abhiniveso hoti.

Sakkāyadiṭṭiyā visatiyā ākārehi abhiniveso hoti.

Sakkāyavatthukāya sassatadiṭṭhāyā pannarasahi ākārehi abhiniveso hoti.

Sakkāyavatthukāya ucchedadiṭṭhayā pañcahākārehi abhiniveso hoti

Antaggāhikāya diṭṭhiyā paññāsāya akārehi abhiniveso hoti.

Pubbantānudiṭṭhiyā aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti.

Aparantānudiṭṭhiyā catucattālīsāya ākārehi abhiniveso hoti.

Saññojanikāya diṭṭhiyā aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveraso hoti.

Aha'nti mānavinibandhāya diṭṭhiyā aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti.

Mama'nti mānavinibandhāya diṭṭhiyā aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti.

Attavādapaṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā visatiyā ākārehi abhiniveso hoti
[PTS Page 140] [\q 140/]
Lokavādapaṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā aṭṭhahi ākārehi abhiniveso hoti.

Bhavadiṭṭhiyā ekena ākārena1- abhiniveso hoti.

Vibhavadiṭṭhiyā ekena ākārena1- abhiniveso hoti.

1- Ekunavisatiyā ākārehi - syā

[BJT Page 262] [\x 262/]
2. 1 Assādadiṭṭhi

Assādadiṭṭhiyā katamehi pañcatiṃsāya ākārehi abhiniveso hoti.

Yaṃ rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ rūpassa assādo'ti abhinivesaparāmāso
diṭṭhi. Diṭṭhi na assādo, assādo na diṭṭhi, aññadiṭṭhi, aññoassādo. Yā ca diṭṭhi, yo ca
assādo, ayaṃ vuccati assādadiṭṭhi.

Assādiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi1- diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhi, micchādiṭṭhi1-
diṭṭhivipatti, samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsinabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pāpikā yo diṭṭhiyā rāgo2, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo, yā ca diṭṭī yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭirāgo, tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3- tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭirāgaratto3diṭṭhirāgaratte puggale dinnaṃ
dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ taṃ kissa hetu: hissa pāpikaṃ.

Assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dve gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoti vā micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭī
samattaṃ4samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ -pe- yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃja, yā ca cetanā ya ca patthanā, yo ca paṇidhi, ye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā
aniṭṭāyaakattāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu diṭṭi hissa
pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā nosātakibījaṃ vā tittakālābubījaṃ5vā allāyapaṭhaviyā
nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca [PTS Page 141] [\q 141/] āporasaṃ
upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya6kaṭukattāya7asātattāya8- saṃvattati taṃ kisasa hetu: bījaṃ
hissa pāpakaṃ evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhisamattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ -peyañca manokammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā, sabbe te
dhammā aniṭṭhāya akattāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kisasa hetu
diṭṭhi hissa pāpikā.

Assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi9- diṭṭhigataṃ, diṭṭhigatanaṃ, diṭṭhikattāraṃ,
diṭṭhivisukaṃ, diṭṭhivipphanditaṃ, diṭṭhisaññojanaṃ, diṭṭhisallaṃ, diṭṭhisambādho,
diṭṭhipaḷibodho, [PTS Page 143] [\q 143/] diṭṭibandhanaṃ, diṭṭhipāpāto, diṭṭhānusayo,
diṭṭhisantāpo diṭṭipariḷāho, diṭṭhigantho, diṭṭhupādānaṃ, diṭṭābhiniveso, diṭṭhiparāmāso,
10imehi aṭṭārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

1. Micchādiṭṭhi' iti syāma potthake natthi 2. Yā diṭṭiyo rāgo - syā [PTS 3.] Diṭṭhirāgarato -
syā 4. Yathādiṭṭhisampattaṃ - sī2 5. Tittakalābubījaṃ - bahūsu 6. Satittakatāya - syā [PTS 7.]
Kaṭukatāya syā [PTS 8.] Asāratāya- syā [PTS 9.] Yā diṭṭhi - syā 10.
Diṭṭhābhinivesaparāmāso hoti - syā

[BJT Page 264] [\x 264/]

Atthi saññojanāti ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo.

Katamāni saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca: sakkāyadiṭṭhi sīlabbataparāmāso, imāni
saññojanāni ceva diṭṭiyo ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ
mānasaññojanaṃ vicikicchāsaññojanaṃ bhavarāgasaññojanaṃ issāsaññojanaṃ
macchariyasaññojanaṃ anunayasaññojanaṃ avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo, +

Yaṃ vedanaṃ paṭicca -pe- yaṃ saññaṃ paṭicca -pe- yaṃ saṅkhāre paṭicca -pe- yaṃ viññāṇaṃ
paṭicca -pe- yaṃ cakkhuṃ paṭicca -peyaṃ sotaṃ paṭicca -pe- yaṃ ghānaṃ paṭicca -pe- yaṃ
jivhāṃ paṭicca -pe- yaṃ kāyaṃ paṭicca -pe- yaṃ ghānaṃ paṭicca -pe- yaṃ jivhāyaṃ paṭicca
-pe- yaṃ sadde paṭicca -pe- yaṃ mānaṃ paṭicca -pe- yaṃ rase paṭicca -pe- yaṃ phoṭṭhabbe
paṭicca -pe- yaṃ dhamme paṭicca -pe- yaṃ cakkhuviññāṇaṃ paṭicca -pe- paṭicca -peyaṃ
dhamme paṭicca -pe- ghānaviññāṇaṃ paṭicca pe- jivhāviññāṇaṃ paṭicca -pe- yaṃ
kāyaviññāṇaṃ paṭicca -pe- yaṃ mano viññāṇaṃ paṭicca -pe- yaṃ cakkhusamphassaṃ paṭicca
-pe- yaṃ setaviññāṇaṃ paṭicca -pe- yaṃ cakkhusamphassaṃ paṭicca -pe- sesamphassaṃ
paṭicca -pe- yaṃ ghānasamphassaṃ paṭicca -peyaṃ manosamphassaṃ paṭicca -peyaṃ
cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca -pe- yaṃ setasamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca
-peghānasamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca -pe- yaṃ jivhaṃsamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca -pe-
yaṃ kāyasamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca -peyaṃ manosamphassajaṃ vedanaṃ paṭicca
uppajjati sukā somanassaṃ, ayaṃ manosamphassajāya vedanāya assādo'ti
abhitivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na assādo'ti abhinivesaparāmaso diṭṭhi diṭṭhina assādo
na diṭṭhi. Aññā diṭṭi, añño assādo yā ca diṭṭi yo ca assādo, [PTS Page 142] [\q 142/]
ayaṃ vuccati assādadiṭṭhi.

Assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pāpikā. Yo diṭṭiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na
rāgo, aññādiṭṭhi, añño rago. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭirāgaratte puggale dinnaṃ
dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

+Imehi aṭṭhārasahi' ādiṃ katvā yāva na ca diṭṭhiyo'ti - syā [PTS] potthakesu ūnaṃ.

[BJT Page 266] [\x 266/]

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Assādadiṭṭhiyā imehi pañcatiṃsāya ākārehi abhiniveso hoti.

2-2. Attānudiṭṭhi.

Attānudiṭṭhiyā katamehi vīsatiyā ākārehi abhiniveso hoti:

Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme
avinīto, sappurisānaṃ adassāvī, 3 sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme
avinītorūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmi vā
attānaṃ, vedanaṃ attato samanupassati, vedanavantaṃ vā attānaṃ, attani vā vedanaṃ,
vedanasmiṃ vi attānaṃ. Saññi attato samanupassati, saññāvantaṃ vā attānaṃ, attani vā
saññaṃ, saññasmiṃ vā attānaṃ, saṅkhāre attato samanupassati, saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ,
attani vā saṅkhāre, saṅkhārasmiṃ vi attānaṃ, viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ
vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.

1. Pāpikaṃ-machasaṃ 2. Sakkāyadiṭṭhi parāmāso ceva sakkāyadiṭṭhi sīlabbataparāmā sāca-
syā 3. ' Sappurisānaṃ adassāvī'ti - syāmapotthake natthi.

[BJT Page 268] [\x 268/]

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco paṭhavīkasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. [PTS Page 144 [\q
144/] 2] so vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati.
Evameva edhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ;
yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati.
Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu.
Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi
micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi,
añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena
samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Idhekacco āpekasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi
telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca
advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
Diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Idhekacco tejokasiṇaṃ attato samanupassati, yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi
telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca
advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca
Saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti.
Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Idhekacco vāyokasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi
telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca
advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.
Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Idhekacco nīlakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi
telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca
advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Idhekacco pītakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi
telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca
advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Idhekacco pītakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi
telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca
advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
ṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Idhekacco lohitakasiṇaṃ attato samanupassati, yaṃ lohitakasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ
lohitakasiṇa'nti lohitakasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa
jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ
samanupassati. Evameva edhekacco lohitakasiṇaṃ attato samanupassati, 'yaṃ lohitakasiṇaṃ,
so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati.
Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu.
Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Idhekacco odatakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi
telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca
advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Attato samanupassati. 'Yaṃ odātakasiṇaṃ so ahaṃ, yā ahaṃ taṃ odātakasiṇaṃ'nti
odātakasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassajhāyato'yā acciso
vaṇṇo yo vaṇṇo sā acci'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
odātakasiṇaṃ attato samanupassati, yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi
telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca
advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni
Ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ rūpaṃ attato samanupassati.

Kathaṃ rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ
attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā iminā
rūpena rūpavā'ti rupavantaṃ attānaṃ samanupassati, syethāpi rukkho chāyāsampanno assa,
tamena3 puriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā, añño rukkho, aññā chāyā; so kho
panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā'ti chāyāvantaṃ rukkhaṃ samanupassati. Evameva
idhekacco vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre vaññāṇaṃ attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ
kho me attā, so kho pana ayaṃ attā iminā rūpena rūpavā'ti rūpavantaṃ attānaṃ
samanupassati, abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi,
aññāṃ vattha; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ dutiyā rūpavatthukā attānudiṭṭhi.
Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti

Paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti,
tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na
sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā
rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ
vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati. [PTS Page 145] [\q 145/]

1Gapaṭhavikasiṇaṃ- machasaṃ 2. Acchi- syā 3. Tamenaṃ - syā. [PTS]

[BJT Page 270] [\x 270/]

Kathaṃ attani rūpaṃ samanupassati: idhekacco vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ attato
samanupassati. Tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā imasmiṃ ca pana attani idaṃ rūpa'nti
attani rūpaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa, tamena1 puriso
evaṃ vadeyya: idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho, aññaṃ pupphaṃ, añño gandho, so kho panāyaṃ
gandho imasmiṃ pupphe'ti pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me
attā, imasmiṃ ca pana attani idaṃ rūpa'nti attani rūpaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu: yā ca diṭṭhi, yañca vatthu;
ayaṃ tatiyā rupavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo
na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo
diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo,
ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani rūpaṃ samanupassati.

Kathaṃ rūpasmiṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ
attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā
imasmiṃ rūpe'ti rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati, seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto
assa, tamena1 puriso evaṃ vadeyya: 'ayaṃ maṇi ayaṃ karaṇḍako; aññomaṇi, añño
karaṇḍako, so kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake'ti karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ
samanupassati. Evameva idhekacco vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ attato
samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imasmiṃ
rupe'ti rūpasmiṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na diṭṭhi: aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi, yañca vatthu, ayaṃ catutthā
rūpavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto
diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ rūpasmiṃ attānaṃ samanupassati.

Kathaṃ vedanaṃ attato samanupassati: idhekacco cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ attato
samanupassati: sotasamphassajaṃ vedanaṃ attato samanupassati: ghānasamphassajaṃ
vedanaṃ attato samanupassati: jivhāsamphassajaṃ vedanaṃ attato samanupassati:
kāyasamphassajaṃ vedanaṃ attato samanupassati: manosamphassajaṃ vedanaṃ attato
samanupassati, ' yā [PTS Page 146] [\q 146/] manosamphassajā vedanā, so ahaṃ; yo
ahaṃ, sā manosamphassajā vedanā'ti manosamphassajaṃ vedanañca attañca advayaṃ
samanupassati: seyyathāpi telappadīpassa jhāyato yā acci so vaṇeṇā, yo vaṇṇo sā acci'ti
acciñca vaṇṇañca advayaṃsamanupassati evameva edhekacco manosamphassajaṃ vedanaṃ
attato samanupassati 'yā manosamphassajā vedanā so ahaṃ, yo ahaṃ sā manosamphassajā
vedanā'ti mano samphassajaṃ vedanañca attañca advayaṃ samanupassati.
Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu,
yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃpaṭhamā vedanāvatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi
micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi,
añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca
rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ vedanaṃ attato samanupassati.

1. Tamenaṃ -syā, [PTS]

[BJT Page 272] [\x 272/]

Kathaṃ vedanāvantaṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco saññāṃ saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ
attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana meayaṃ attā imāya
vedanāya vedanāva'ti vedanāvantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho
chāyāsampanno assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ rukkho ayaṃ chāyā, añño rukkho
aññā chāyā, so kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā'ti chāyāvantaṃ rukkhaṃ
samanupassati. Evameva idhekacco saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ attato samanupassati,
tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imāya vedanāya vedanāvā'ti
vedanāvantaṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu
na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vattha; yā ca diṭṭhi, yañca vatthu; ayaṃ dutiyā
vedanāvatthukā attānudiṭṭhi attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto
diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ attani vedanaṃ samanupassati: idhekacco saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ attato
samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, imasmiñca pana attani ayaṃ vedanā'ti
attani vedanaṃ samanupassati, seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa, tamenapuriso
evaṃ vadeyya: ' idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho, aññaṃ pupphaṃ añño gandho; so kho panāyaṃ
gandho imasmiṃ pupphe'ti pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃhoti: 'ayaṃ kho me attā:
imasmiṃ ca pana attani ayaṃ vedanā'ti attani vedanaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi, yañca
vatthu; ayaṃ tatiyā vedanāvatthukā attānudiṭṭhi attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno
puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā.
Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo rāgo,
ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃkissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani vedanaṃ samanupassati.

Kathaṃ vedanāya attānaṃ samanupassati: idhekacco saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ attato
samanupassati, tassa evaṃ hoti: ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imāya
vedanāyā'ti vedanāya attānaṃ samanupassati. 'Seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto assa,
tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako; añño maṇi, añño karaṇḍako,
so kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake'ti karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ samanupassati.
Evameva idhekacco saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ attato samanupassati tassa evaṃ hoti:
' ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imāya vedanāyā'ti vedanāya attānaṃ
samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi,
aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ catutthā vedanā vatthukā attānudiṭṭhi.
Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyoga evaṃ vedanāya attānaṃ samanupassati.

[BJT Page 274] [\x 274/]

Kathaṃ saññaṃ attato samanupassati: idhekacco cakkhusamphassajaṃ saññaṃ attato
samanupassati: setasamphassajaṃ saññaṃ attato samanupassati: ghānasamphassajaṃ saññaṃ
attatosamanupassati: jivhāsamphassajaṃ saññaṃ attato samanupassati: kāyasamphassajaṃ
saññaṃ attato samanupassati: mano samphassajaṃ saññaṃ attato samanupassati. ' Yā
manosamphassajā saññā, so ahaṃ; yo ahaṃ sā manosamphassajā saññā'ti manosamphassajaṃ
saññañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato yā acci, so
vaṇṇo; yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
manosamphassajaṃ saññaṃ attato samanupassati, yā manosamphassajā saññā so ahaṃ, ye
ahaṃ sā manosamphassajā saññā'ti manosamphassajaṃ saññañca attañca advayaṃ
samanupassati, abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi
aññaṃ vattha; yā ca diṭṭhi, yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā saññāvatthukā attānudiṭṭhi.
Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti
Assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni [PTS Page 147] [\q
147/] saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Evaṃ saññaṃ attato samanupassati.

Kathaṃ saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ
attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ ko me attā, so kho pana me ayaṃ ttā imāya
saññāya saññāvā'ti saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati, seyyathāpi rukkho chāyāsampanno
assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā, añño rukkho aññā chāyā, so
kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā'ti yāyāvantaṃ rukkhaṃ samanupassati.
Evameva idhekacco saṅkhāre vaññāṇaṃ rupaṃ vedanaṃ attato samanupassati, tassa evaṃ
hoti' ' ayaṃ kho me attā, se kho pana me ayaṃ attā imāya saññāya saññāvā'ti saññāvantaṃ
attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā
diṭṭhi, aññāṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ dutiyā saññāvatthukā attānudiṭṭhi.
Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya
Ahitāya dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati.
Kathaṃ attani saññaṃ samanupassati: idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ attato
samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, imasmiṃ ca pana attani ayaṃ saññā'ti
attani saññaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa, tamenapuriso,
evaṃ vadeyya: ' idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho, aññaṃ pupphaṃ, añño gandho, so kho
panāyaṃ gandho imasmiṃ pupphe'ti pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. E vameva
idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūṃ vedanaṃ attato samanupassati, tassa evaṃ hoti. 'Ayaṃ kho
me attā, imasmiṃ ca pana attani ayaṃ saññā'ti attani saññaṃ samanupassati.
Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu;
yā ca diṭṭhi, yañca vatthu, ayaṃ tatiyā saññāvatthukā attānudiṭṭhi attānudiṭṭhi
micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi,
añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca
rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani saññaṃ samanupassati.

[BJT Page 276] [\x 276/]

Kathaṃ saññāya attānaṃ samanupassati: idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ attato
samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana meayaṃ attā imāya
saññāyā'ti saññāya attānaṃ samanupassati. Syethāpi maṇi karaṇakai pakkhitto assa,
tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako añño maṇi, añño karaṇḍako,
so kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake'ti karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ samanupassati,
evameva idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ attato samanupassati, tassa evaṃ
hoti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imāya saññāyā'ti saññāya attānaṃ
samanupassati, abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi aññā diṭṭhi,
aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vatthu ayaṃ catutthā saññāvatthukā attānudiṭṭhi.
Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ saṅkhāre attato samanupassati: idhekacco cakkhusamphassajaja cetanaṃ attato
samanupassati: sotasamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati: ghānasamphassajaṃ cetanaṃ
attato samanupassati: jivhāsamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati: kāyasamphassajaṃ
cetanaṃ attato samanupassati: manosamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati: ' yā
manosamphassajā cetanā so ahaṃ, yo ahaṃ sā manosamphassajā cetanā'ti manosamphassajaṃ
cetanañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi gelappadīpassa jhāyato yā acci, so
vaṇṇo; yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
manosamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati; 'yā manosamphassajā cetanā so ahaṃ yo
ahaṃ sā manosamphassajā cetanā'ti manosamphassaji cetanañca attañca advayaṃ
samanupassati. Abinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhina vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi,
aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃpaṭhamā saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi.
Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ saṅkhāre attato samanupassati.

Kathaṃ saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ
attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imehi
saṅkhārahi saṅkhāravā'ti saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho
chāyāsampanno assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā, añño rukkho,
aññā chāyā; so kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyācā'ti chāyāvantaṃ rukkhaṃ
samanupassati. Evameva idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ attato samanupassati.
Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ khome attā so kho pana me ayaṃ attā imehi saṅkhārehi saṅkhāravāti
saṃkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati. Abinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu
nadiṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu: yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ dutiyā
saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto
diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati. [PTS Page 148] [\q 148/]

[BJT Page 278] [\x 278/]

Kathaṃ attani saṅkhāre samanupassati: idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ attato
samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, imasmiñca pana attani ime saṅkhārāti
attani saṅkhāre samanussati. Syyethāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa, tamena puriso
evaṃ vadeyya: ' idaṃ pupphaṃ ayaṃ gandho, aññaṃ pupphaṃ aññe gandho, so kho panāyaṃ
gandho imasmiṃ pupphe'ti pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā,
imasmiñca pana attani ime saṅkhārā'ti attani saṅkhāre samanupassati, abhivesaparāmāso
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ tatiyā saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno
puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā.
Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca
rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
Kathaṃ saṅkhāresu attānaṃ samanupassati: idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ atato
samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imesu
saṅkhāresū'ti saṅkhāresu attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto
assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako; añño maṇi, añño
karaṇḍako; so kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake'ti karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ
samanupassati. Evameva idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ attato samanupassati.
Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana meayaṃ attā imesu saṅkhāresū'ti
saṅkhāresu attānaṃ samanupassati, abinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi; aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ catutthā saṅkhāravatthukā
attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Imāni saññojanāni na ca diṭṭhiye. Evaṃ saṅkhāresu attānaṃ samanupassati.

Kathaṃ viññāṇaṃ attato samanupassati: idhekacco cakkhuviññāṇaṃ attato samanupassati:
sotaviññāṇaṃ attato samanupassati: ghānaviññāṇaṃ attato samanupassati: jivhāviññāṇaṃ
attato samanupassati: kāyaviññāṇaṃ attato samanupassati: manoviññāṇaṃ attato
samanupassati: ' yaṃ manoviññāṇaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ manoviññāṇa'nti
manoviññāṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadipassa jhāyato yāacci
so vaṇṇo yo vaṇṇo sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva
idhekacco manoviññāṇaṃ attato samanupassati: ' yaṃ manoviññāṇañāṇaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ
taṃ manoviññāṇa'nti manoviññāṇañca attañca advayaṃ samanupassati.
Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu,
yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi, attānudiṭṭhi
micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi,
añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca
rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ viññāṇaṃ attato samanupassati.

[BJT Page 280] [\x 280/]

Kathaṃ viña. Ṇavantaṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre
attato samanupassati, tassa evaṃ heti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā iminā
viññāṇena viññāṇavā'ti viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho chāyā
sampanno assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā, añño rukkho, aññā
chāyā; so kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā'ti yāyāvantaṃ rukkhaṃ
samanupassati. Evameva idhekacco rūpa vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre attato samanupassati,
tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā iminā viññāṇena viññāṇavā'ti
viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati, abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu
nadiṭṭhi. Aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu: yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ dutiyā
viññāṇavatthukāattānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto
diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Imāni saññojanāni na ca diṭṭhiye, evaṃ viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati.

Kathaṃ attani viññāṇaṃ samanapassati: idhekacco rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre attato
samanupassati, tassa evaṃ hoti 'ayaṃ kho me attā, imasmiṃ ca pana attani idaṃ viññāṇa'nti
attani viññāṇaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa, tamenapuriso
evaṃ vadeyya: 'idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho: aññaṃ pupphaṃ añño gandho, so kho panāyaṃ
gandho imasmiṃ pupphoti pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evameva idhekacco rūpaṃ
vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, imasmiṃ
ca pana attani idaṃ viññāṇa'nti attani viññāṇaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso'
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ tatiyā viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno
puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā.
Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca
rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.
Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre
attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti. ' Ayaṃ kho me attā, so kho pana meayaṃ attā
imasmiṃ viññāṇe'ti viññāṇasmiṃ [PTS Page 149] [\q 149/] attānaṃ samanupassati.
Seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ maṇi, ayaṃ
karaṇḍako; añño maṇi, añño karaṇḍako; so kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake'ti
karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ samanupassati. Evameva idhekacco rupaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre
attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana meayaṃ attā
imasmiṃ viññāṇe'ti viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi
na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
catutthā viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno
puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā.
Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca
rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati.

Attānudiṭṭhiyā imehi vīsatiyā ākārehi abhiniveso hoti.

[BJT Page 282] [\x 282/]

2-3. Micchādiṭṭhi
Micchādiṭṭhiyā katamehi dasahākārehi abhiniveso hoti:

' Natthi dinna'nti vatthu1 evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā
micchāvatthukā micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto
diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

'Natthi yiṭṭha'nti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā
micchāvatthukā micchādiṭṭhi. 'Ntthi huta'nti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi. 'Natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ
phalaṃ vipāko'ti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na
Diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā
micchādiṭṭhi. 'Natthi ayaṃ loko'ti vatthu 'natthi ayaṃ loko'ti vatthu evaṃvādo
micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ
vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi. : Katthi paro
lo'ti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi;
aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā
micchādiṭṭhi. 'Natthi mātā'ti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na
vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
paṭhamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi. 'Natthi pitā'ti vatthu evaṃvādo
micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ
vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi. 'Natthi sattā
opapātikā'ti vattha evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā
micchādiṭṭhi. Thukā micchādiṭṭhi. 'Natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā
sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃparañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā paṭivedentī'ti
vatthu, evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā
diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ dasamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi.
Micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi,
añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca
rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā tiracchānayoni vā.
Micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ.
Samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca manokammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā, yā ca patthanā, yo ca paṇidhi, ye ca
saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti.
Kaṃ kissa hetu: diṭṭhi hassa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
ṃjaṃ hissa pāpakaṃ. Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhisamattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṭhidhi ye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Micchādiṭṭhiyā imehi dasahākārehi abhinivesā hoti.

2-4. Sakkāyadiṭṭhi.

'Sakkāyadiṭṭhiyā katamehi vīsatiyā ākārehi abhiniveso hoti:

Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto
sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ
attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ
attato samanupassati, saññaṃ attato samanupassati, saṅkhāre attato samanupassati,
viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ,
viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco paṭhavīkasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo
vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco
paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno
puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā,
yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca
rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. 2 Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco āpokasiṇaṃ1 attato
samanupassati, yaṃ āpokasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ āpokasiṇa'nti āpokasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo
vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco
āpokasiṇaṃ attato samanupassati, 'yaṃ āpokasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ āpokasiṇa'nti
āpokasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā
rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco tejokasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
tejokasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ tejokasiṇa'nti kejokasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco tejokasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ tejokasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ tejokasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca
attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā
attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco vāyokasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
vāyokasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ paṭhavīkasiṇa'nti vāyokasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco vāyokasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ vāyokasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ vāyokasiṇa'nti vāyokasiṇañca
attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā
attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco nīlakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
nīlakasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ nīlakasiṇa'nti nīlakasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco nīlakasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ nīlakasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ nīlakasi'nti nīlakasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānu
diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco pītakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
pītakasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ pītakasiṇa'nti pītakasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco pītakasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ pītakasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ pītakasiṇa'nti pītakasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānu
diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco lohitakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
lohitakasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ lohitakasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco lohitakasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ lohitakasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ lohitakasiṇa'nti lohitakasiṇañca
attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā
attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco odātakasiṇaṃ1 [PTS Page 150] [\q 150/]
attato samanupassati, yaṃ odātakasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ odātakasiṇa'nti
odātakasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci.
2 So vaṇṇo, yo
Vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
odātakasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ odātakasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ
odātakasiṇa'nti odātakasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthuka sakkāyadiṭṭhi. Sakkānudiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno,
diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu:
diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo;
yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena
samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃkissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ rūpaṃ attato samanupassati.
Kathaṃ saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ
attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ ko me attā, so kho pana me ayaṃ attā imāya
saññāya saññāvā'ti saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati, seyyathāpi rukkho chāyāsampanno
assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā, añño rukkho aññā chāyā, so
kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā'ti yāyāvantaṃ rukkhaṃ samanupassati.
Evameva idhekacco saṅkhāre vaññāṇaṃ rupaṃ vedanaṃ attato samanupassati, tassa evaṃ
hoti' ' ayaṃ kho me attā, se kho pana me ayaṃ attā imāya saññāya saññāvā'ti saññāvantaṃ
attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā
diṭṭhi, aññāṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ dutiyā saññāvatthukā attānudiṭṭhi.
Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo
vātiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati.
Kathaṃ attani saññaṃ samanupassati: idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ attato
samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, imasmiṃ ca pana attani ayaṃ saññā'ti
attani saññaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa, tamenapuriso,
evaṃ vadeyya: ' idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho, aññaṃ pupphaṃ, añño gandho, so kho
panāyaṃ gandho imasmiṃ pupphe'ti pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. E vameva
idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūṃ vedanaṃ attato samanupassati, tassa evaṃ hoti. 'Ayaṃ kho
me attā, imasmiṃ ca pana attani ayaṃ saññā'ti attani saññaṃ samanupassati.
Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu;
yā ca diṭṭhi, yañca vatthu, ayaṃ tatiyā saññāvatthukā attānudiṭṭhi attānudiṭṭhi
micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi,
añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca
rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ
Kissa hetu: bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva
kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃ, yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca
patthanā yo ca paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya
ahitāya dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani saññaṃ samanupassati.

[BJT Page 276] [\x 276/]

Kathaṃ saññāya attānaṃ samanupassati: idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ attato
samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana meayaṃ attā imāya
saññāyā'ti saññāya attānaṃ samanupassati. Syethāpi maṇi karaṇakai pakkhitto assa,
tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako añño maṇi, añño karaṇḍako,
so kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake'ti karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ samanupassati,
evameva idhekacco saṅkhāre viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ attato samanupassati, tassa evaṃ
hoti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imāya saññāyā'ti saññāya attānaṃ
samanupassati, abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi aññā diṭṭhi,
aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vatthu ayaṃ catutthā saññāvatthukā attānudiṭṭhi.
Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassasaññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ saṅkhāre attato samanupassati: idhekacco cakkhusamphassajaja cetanaṃ attato
samanupassati: sotasamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati: ghānasamphassajaṃ cetanaṃ
attato samanupassati: jivhāsamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati: kāyasamphassajaṃ
cetanaṃ attato samanupassati: manosamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati: ' yā
manosamphassajā cetanā so ahaṃ, yo ahaṃ sā manosamphassajā cetanā'ti manosamphassajaṃ
cetanañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi gelappadīpassa jhāyato yā acci, so
vaṇṇo; yo vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
manosamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati; 'yā manosamphassajā cetanā so ahaṃ yo
ahaṃ sā manosamphassajā cetanā'ti manosamphassaji cetanañca attañca advayaṃ
samanupassati. Abinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhina vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi,
aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃpaṭhamā saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi.
Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ saṅkhāre attato samanupassati.

Kathaṃ saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ
attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imehi
saṅkhārahi saṅkhāravā'ti saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho
chāyāsampanno assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā, añño rukkho,
aññā chāyā; so kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyācā'ti chāyāvantaṃ rukkhaṃ
samanupassati. Evameva idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ attato samanupassati.
Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ khome attā so kho pana me ayaṃ attā imehi saṅkhārehi saṅkhāravāti
saṃkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati. Abinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu
nadiṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu: yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ dutiyā
saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto
diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati.

[BJT Page 278] [\x 278/]

Kathaṃ attani saṅkhāre samanupassati: idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ attato
samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, imasmiñca pana attani ime saṅkhārāti
attani saṅkhāre samanussati. Syyethāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa, tamena puriso
evaṃ vadeyya: ' idaṃ pupphaṃ ayaṃ gandho, aññaṃ pupphaṃ aññe gandho, so kho panāyaṃ
gandho imasmiṃ pupphe'ti pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā,
imasmiñca pana attani ime saṅkhārā'ti attani saṅkhāre samanupassati, abhivesaparāmāso
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ tatiyā saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno
puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā.
Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca
rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
Kathaṃ saṅkhāresu attānaṃ samanupassati: idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ atato
samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā imesu
saṅkhāresū'ti saṅkhāresu attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto
assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako; añño maṇi, añño
karaṇḍako; so kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake'ti karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ
samanupassati. Evameva idhekacco viññāṇaṃ rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ attato samanupassati.
Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana meayaṃ attā imesu saṅkhāresū'ti
saṅkhāresu attānaṃ samanupassati, abinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi; aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ catutthā saṅkhāravatthukā
attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Imāni saññojanāni na ca diṭṭhiye. Evaṃ saṅkhāresu attānaṃ samanupassati.

Kathaṃ viññāṇaṃ attato samanupassati: idhekacco cakkhuviññāṇaṃ attato samanupassati:
sotaviññāṇaṃ attato samanupassati: ghānaviññāṇaṃ attato samanupassati: jivhāviññāṇaṃ
attato samanupassati: kāyaviññāṇaṃ attato samanupassati: manoviññāṇaṃ attato
samanupassati: ' yaṃ manoviññāṇaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ manoviññāṇa'nti
manoviññāṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadipassa jhāyato yāacci
so vaṇṇo yo vaṇṇo sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva
idhekacco manoviññāṇaṃ attato samanupassati: ' yaṃ manoviññāṇañāṇaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ
taṃ manoviññāṇa'nti manoviññāṇañca attañca advayaṃ samanupassati.
Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu,
yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi, attānudiṭṭhi
micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi,
añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca
rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ viññāṇaṃ attato samanupassati.

[BJT Page 280] [\x 280/]

Kathaṃ viña. Ṇavantaṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre
attato samanupassati, tassa evaṃ heti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā iminā
viññāṇena viññāṇavā'ti viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho chāyā
sampanno assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā, añño rukkho, aññā
chāyā; so kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā'ti yāyāvantaṃ rukkhaṃ
samanupassati. Evameva idhekacco rūpa vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre attato samanupassati,
tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, so kho pana me ayaṃ attā iminā viññāṇena viññāṇavā'ti
viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati, abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu
nadiṭṭhi. Aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu: yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ dutiyā
viññāṇavatthukāattānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto
diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Imāni saññojanāni na ca diṭṭhiye, evaṃ viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati.

Kathaṃ attani viññāṇaṃ samanapassati: idhekacco rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre attato
samanupassati, tassa evaṃ hoti 'ayaṃ kho me attā, imasmiṃ ca pana attani idaṃ viññāṇa'nti
attani viññāṇaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa, tamenapuriso
evaṃ vadeyya: 'idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho: aññaṃ pupphaṃ añño gandho, so kho panāyaṃ
gandho imasmiṃ pupphoti pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evameva idhekacco rūpaṃ
vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre attato samanupassati, tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā, imasmiṃ
ca pana attani idaṃ viññāṇa'nti attani viññāṇaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso'
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ tatiyā viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno
puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā.
Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca
rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati: idhekacco rūpaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre
attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti. ' Ayaṃ kho me attā, so kho pana meayaṃ attā
imasmiṃ viññāṇe'ti viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi maṇi karaṇḍake
pakkhitto assa, tamenapuriso evaṃ vadeyya: ' ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako; añño maṇi,
añño karaṇḍako; so kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake'ti karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ
samanupassati. Evameva idhekacco rupaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre attato samanupassati.
Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me attā, so kho pana meayaṃ attā imasmiṃ viññāṇe'ti
viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu
na diṭṭhi, aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ catutthā
viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto
diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati.

Attānudiṭṭhiyā imehi vīsatiyā ākārehi abhiniveso hoti.

[BJT Page 282] [\x 282/]

2-3. Micchādiṭṭhi

Micchādiṭṭhiyā katamehi dasahākārehi abhiniveso hoti:

' Natthi dinna'nti vtthu1 evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā
micchāvatthukā micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto
diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

'Natthi yiṭṭha'nti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā
micchāvatthukā micchādiṭṭhi. 'Ntthi huta'nti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi. 'Natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ
phalaṃ vipāko'ti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na
Diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā
micchādiṭṭhi. 'Natthi ayaṃ loko'ti vatthu 'natthi ayaṃ loko'ti vatthu evaṃvādo
micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ
vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi. : Katthi paro
lo'ti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi;
aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā
micchādiṭṭhi. 'Natthi mātā'ti vatthu evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na
vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
paṭhamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi. 'Natthi pitā'ti vatthu evaṃvādo
micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ
vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi. 'Natthi sattā
opapātikā'ti vattha evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso2 diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā micchāvatthukā
micchādiṭṭhi. Thukā micchādiṭṭhi. 'Natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā
sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃparañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā paṭivedentī'ti
vatthu, evaṃvādo micchābhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi; aññā
diṭṭhi, aññaṃ vatthu; yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ dasamā micchāvatthukā micchādiṭṭhi.
Micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññadiṭṭhi,
añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhiyā tena ca
rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale dinnaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā tiracchānayoni vā.
Micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ.
Samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca manokammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā, yā ca patthanā, yo ca paṇidhi, ye ca
saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti.
Kaṃ kissa hetu: diṭṭhi hassa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
ṃjaṃ hissa pāpakaṃ. Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhisamattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṭhidhi ye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato
puggalo diṭṭhivipanno; diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu diṭṭhi hissa pipikā. Yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññadiṭṭhi, añño rāgo. Yā ca diṭṭhi, yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhiyā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto diṭṭhirāgaratto puggale
dinnaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Micchādiṭṭhiyā imehi dasahākārehi abhinivesā hoti.

2-4. Sakkāyadiṭṭhi.

'Sakkāyadiṭṭhiyā katamehi vīsatiyā ākārehi abhiniveso hoti:

Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto
sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ
attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ
attato samanupassati, saññaṃ attato samanupassati, saṅkhāre attato samanupassati,
viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ,
viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco paṭhavīkasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo
vaṇṇo, sā accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco
paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ
paṭhavīkasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno
puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā,
yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca
rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
[Something is wrong from here to Page 288]
[Page 284-286 missing?]
2 Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco āpokasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
āpokasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ āpokasiṇa'nti āpokasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco āpokasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ āpokasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ āpokasiṇa'nti āpokasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānu
diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco tejokasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
tejokasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ tejokasiṇa'nti kejokasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco tejokasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ tejokasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ tejokasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca
attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā
attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco vāyokasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
vāyokasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ paṭhavīkasiṇa'nti vāyokasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco vāyokasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ vāyokasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ vāyokasiṇa'nti vāyokasiṇañca
attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā
attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco nīlakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
nīlakasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ nīlakasiṇa'nti nīlakasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco nīlakasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ nīlakasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ nīlakasi'nti nīlakasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānu
diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.
Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco pītakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
pītakasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ pītakasiṇa'nti pītakasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco pītakasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ pītakasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ pītakasiṇa'nti pītakasiṇañca attañca
advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānu
diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco lohitakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
lohitakasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ lohitakasiṇa'nti paṭhavīkasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva edhekacco lohitakasiṇaṃ attato
samanupassati, 'yaṃ lohitakasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ lohitakasiṇa'nti lohitakasiṇañca
attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā
attānu diṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati: idhekacco odātakasiṇaṃ1 attato samanupassati, yaṃ
odātakasiṇaṃ, so ahaṃ, yo ahaṃ, taṃ odātakasiṇa'nti odātakasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ' yā acci. 2 So vaṇṇo, yo vaṇṇo, sā
accī'ti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva idhekacco odātakasiṇaṃ attato
samanupassati, ' yaṃ odātakasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ odātakasiṇa'nti odātakasiṇañca
attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na
diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā rūpavatthuka
sakkāyadiṭṭhi. Sakkānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti, tāya diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ rūpaṃ attato samanupassati.
Kathaṃ attani rūpaṃ samanupassati: idhekacco vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ attato
samanupassati. Tassa evaṃ hoti: 'ayaṃ kho me attā ivasmiṃ ca pana attani idaṃ rūpa'nti
attani rūpaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa, tamena1 puriso
evaṃ vadeyya: idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho, aññaṃ pupphaṃ, ñño gandho, so kho panāyaṃ
gandho imasmiṃ pupphe'ti pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evameva idhekacco
vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti: ' ayaṃ kho me
attā, imasmiṃ ca pana attani idaṃ rūpa'nti attani rūpaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu na diṭṭhi; aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu: yā ca diṭṭhi, yañca vatthu;
ayaṃ tatiyā rupavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi
Micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi,
añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena
samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhayā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ pañcami ' sassato loko'ti antaggāhikā diṭṭhi,
antaggāhikā diṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi,
añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena
samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani rūpaṃ samanupassati. 'Sassato loko'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi
pañcahākārehi abhiniveso hoti.

'Asassato loko'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā katamehi pañcahākārehi abhiniveso hoti: 'rūpaṃ
loko ceva asassatañcā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti
antaggāhikā diṭṭhi katamehi pañcahākārehi abhiniveso hoti: ayaṃ paṭhamā asassato loko'ti
antaggāhikā diṭṭhi, antaggāhikā diṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti.
Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani rūpaṃ samanupassati.

[Something is wrong form Page 284-286]
[Some Part missing?]

[BJT Page 288] [\x 288/]

'Vedanā loko ceva asassatā cā'ti antaggāhikāya diṭṭiyā imehi pañcahākāgehi abhiniveso hoti.
'Saññā loko ceva asassato cā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi pañcahākāgehi abhiniveso hoti.
'Saṅkhārā loko ceva asassatā cā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi pañcahākāgehi abhiniveso
hoti. Viññāṇaṃ loko ceva asassatañcā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Tāya diṭṭhiyā so anto
gahito'tiantaggāhikā diṭṭhi, antaggāhikā diṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti:
diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na
bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na
diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati
diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3
diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. 'Asassato loko'ti antagagāhikāya diṭṭhiyā imehi pañcahākāgehi abhiniveso hoti.

'Antavā loko'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā katamehi pañcahākārehi abhiniveso hoti: idhekacco
parittaṃ okāsaṃ nīlakato erati, tassa evaṃ hoti: 'antavā ayaṃ loko parivaṭumo'ti antasaññi
hoti. ' Yaṃ erati, taṃ vatthu ceva loke ca, yena erati, so attā ceva loko cā'ni
abhinivesaparāmāse diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so ante gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi, diṭṭhi na
vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
paṭhamā 'antavā loko'ti antaggāhikādiṭṭhi, antaggāhikā diṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo
na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo
diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo,
ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāna
Ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Idhekacco parittaṃ okāsaṃ pītakato erati tassa evaṃ hoti lohitakato erati tassaevaṃ hoti
odātakato erati tassa evaṃ hoti: 'antavā ayaṃ loko parivaṭumo'ti antasaññi hoti. ' Yaṃ erati
taṃ vatthu ceva loko ca, yena erati, so attā ceva loko cā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Tāya
diṭṭhiyā so anto gahito'ti annaggāhikā diṭṭhi diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā
diṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā 'antavā loko'ti antaggāhikāya
diṭṭhiyā imehi pañcahākārahi abhiniveso [PTS Page 153] [\q 153/]
Hoti.

'Anantavā loko'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā katamehi pañcahākārehi abhiniveso hoti: idhekacco
vipulaṃ okāsaṃ nīlakato erati. Tassa evaṃ hoti: 'anantavā ayaṃ loko apariyanto'ti
anantasaññi hoti. ' Yaṃ erati, taṃ vatthu ceva loko ca, yena erati, so attā ceva loko cā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi, diṭṭhi na
vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
paṭhamā 'anantavā loko'ti attaggāhikā diṭṭhi. Antaggāhikā diṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi
diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo
na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo
diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo,
ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo
diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na
mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani rūpaṃ samanupassati.
Idhekacco vipulaṃ okāsaṃ pītakato erati tassa evaṃ hoti. Lohitakatato erati, tassa evaṃ hoti.
'Anantavā ayaṃ loko apariyanto'ti anattasaññi hoti. 'Yaṃerati, taṃ vatthu ceva loko ca. Yena
erati, so attā ceva loko cā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti
antaggāhikā diṭṭhi diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca
diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā ' anantavā loko'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi pañca
hākārehi abhiniveso hoti.

[BJT Page 290] [\x 290/]

'Taṃ jīvaṃ taṃ sarīra'nti antaggāhikāya diṭṭhiyā katamehi pañca hākārehi abhiniveso hoti:
'rūpaṃ jivañceva sarīrañca. Yaṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ, yaṃ sarīraṃ taṃ ñivanti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi, diṭṭhi na
vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
paṭhamā 'taṃ jīvaṃ taṃ saraura'nti antaggāhikā diṭṭhi, antaggāhikā diṭṭhi micchādiṭṭhi
micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno,
diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu:
diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo;
yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena
samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.
'Vedana jīvaṃ 1 ceva sarīrañca abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saññā jīvaṃ ceva sarīrañca
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saṅkhārā jīvaṃ ceva sarīrañca abhinivesaparāmāso diṭṭhi,
'viññāṇaṃ ñivañceva sarīrañca, yaṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ, yaṃ sarīhaṃ taṃ jiva'nti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi diṭṭhi na
vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā 'taṃ
jīvaṃ taṃ sarīra'nti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi pañcahākārehi abhiniveso hoti.

'Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra'nti antaggāhikāya diṭṭhiyā katamehi pañcahākārehi abhiniveso
hoti: 'rūpaṃ sarīraṃ na jīvaṃ, jīvaṃ na sarīraṃ. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi. Diṭṭhi na
vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
paṭhamā 'aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra'nti antaggāhikā diṭṭhi antaggāhikā diṭṭhi micchādiṭṭhi
micacchādiṭṭhi diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno,
diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu:
diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo;
yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena
samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani rūpaṃ samanupassati.
Vedanā sarīraṃ na jīvaṃ abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Saññā sarīraṃ na jīvaṃ
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saṅkhārā sarīraṃ na jīvaṃ abhinivesaparāmāso diṭṭhi, viññāṇaṃ
sarīraṃ na jīvaṃ, jīvaṃ na sarīraṃ. Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīra'nti abhinivesaparāmāso
diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi.
Aññaṃ diṭṭhi. Aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, [PTS Page 154] [\q 154/]
Ayaṃpaṭhamā 'aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra'nti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi pañcahākārehi
abhiniveso hoti.

'Hoti tathagato parammaraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā katamehi pañcahākārehi abhiniveso
hoti: 'rūpaṃ idheva maraṇadhammaṃ, tathāgato kāyassa bhedā hoti'pi tiṭṭhatipi appajjatipi
nibbattatipī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi,
diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu,
ayaṃ paṭhamā 'hoti tathāgato paraṃmaraṇā'ti antaggāhikā diṭṭhi, antaggāhikā diṭṭhi
micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi,
añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena
samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya
Ahitāya dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani rūpaṃ samanupassati.

'Vedanā idheva maraṇadhammā tathāgato kāyassa bhedā hoti'ti tiṭṭhitipi uppajjatipi
nibbattatipī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saññā idheva maraṇadhamma tathāgato kāyassa
bhedā hoti'pi tiṭṭhatipi uppajjatipi nibbattatipī'ti abhinivesaparāmaso diṭṭhi, saṅkhārā
idheva maraṇadhammā tathāgato kāyassa bhedā hoti'pi tiṭṭhatipi uppajjatipi
nibbattatipī'tiabhinivesaparāmāso diṭṭhi, viññāṇaṃ idheva maraṇadhammaṃ, tathāgato
kāyassa bhedā hotipi tiṭṭhatipi uppajjatipi nibbattatipī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya
diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā
diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā 'hoti tathāgato
parammaraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi pañcahākārehi abhiniveso hoti.

1. Jīvā - machasaṃ. Syā.

[BJT Page 292] [\x 292/]

'Na hoti tathāgato paraṃmaraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā katamehi pañcahākārehi
abhiniveso hoti. 'Rūpaṃ idheva maraṇadhammaṃ, tathāgatopi kāyassa bhedā ucchijjati
vinassati na hoti tathāgato paraṃmaraṇāti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto
gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu
yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā 'na hoti tathāgato paraṃ varaṇā'tiantaggāhikā
diṭṭhi, antaggāhikā diṭṭhi micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā
samannāgato puggalo diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na
payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi
na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca
diṭṭhi yā tena ca rāgena samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale
diṭṭhaṃ dānaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani rūpaṃ samanupassati.
'Vedanā idheva maraṇadhammā tathāgatopi kāyassabhedā ucchijjati vinassati na hoti
tathāgato paraṃmaraṇā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saññā idheva maraṇadhammā
tathāgatopi kāyassabhedā ucchijjati vinassati na hoti tathāgato paraṃmaraṇā'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saṅkhārā idheva maraṇadhamma tathāgatopi kāyassabhedā
ucchijjati vinassati na hoti tathāgato paraṃmaraṇā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, viññāṇaṃ
idheva maraṇadhammaṃ, tathāgatopi kāyassabhedā ucchijjati vinassati na hoti tathāgato
paraṃmaraṇā'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthuyā ca diṭṭhi yañca
vattu, ayaṃ paṭhamā na hoti tathāgato pari maraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi
pañcahākārehi abhiniveso hoti.

'Hoti ca na ca hoti tathāgato parāmaraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā katamehi pañcahākārehi
abhiniveso hoti: 'rūpaṃ idheva maraṇadhammaṃ, tathāgato kāyassa bhedā hoti ca na ca
hotī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so antogahito'ti antaggāhikā diṭṭhi, diṭṭhi
na vatthu. Vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
paṭhamā 'hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ varaṇā'ti antaggāhikā diṭṭhi, antaggāhiki diṭṭhi
micchādiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo
diṭṭhivipanno, diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ
kissa hetu: diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi,
añño rāgo; yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena
samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

'Vedanā idheva maraṇadhammā tathāgato kāyassa bhedā hoti ca na ca hoti'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saññā idheva maraṇadhammā tathāgato kāyassa bhedā hoti ca
na ca hotī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saṅkhārā idheva maraṇadhammā tathāgato kāyassa
bhedā hoti ca na ca hotī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saṅkhārā idheva maraṇadhammā
tathāgato kāyassa bhedā hoti ca na ca hitī'ti aebhinivesaparāmāso diṭṭhi, viññāṇaṃ idheva
maraṇadhammaṃ, tathāgato kāyassa bhedā hoti ca na ca hotī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi,
tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā
diṭṭhi aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vattu, ayaṃ paṭhamā 'hoti ca na ca hoti tathāgato
paraṃ maraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi pañcahākārehi abhiniveso hoti.

'Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃmaraṇā'ti antaggāhikāya [PTS Page 155] [\q 155/]
diṭṭhiyā katamehi pañcahākārehi abhiniveso hoti. 'Rūpaṃ idheva maraṇadhammaṃ,
tathāgato kāyassa bhedā1 paraṃ maraṇā neva hoti na na hotī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi,
tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā
diṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā 'neva hoti na na hoti
tathāgato paraṃ maraṇāti antaggāhikā diṭṭhi. Antaggāhikā diṭṭhi micchādiṭṭhi
micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti: diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo diṭṭhivipanno,
diṭṭhivipanno puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu:
diṭṭhi hissa pipikā, yo diṭṭhiyā rāgo, so na diṭṭhi, diṭṭhi na rāgo, aññā diṭṭhi, añño rāgo;
yā ca diṭṭhi yo ca rāgo, ayaṃ vuccati diṭṭhirāgo. Tāya ca diṭṭhi yā tena ca rāgena
samannāgato puggalo diṭṭhirāgaratto3 diṭṭhirāgaratte puggale diṭṭhaṃ dānaṃ na
mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā.

Asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ attani rūpaṃ samanupassati.

1. Kāyassabhedā parā maraṇā - machasaṃ.

[BJT Page 294] [\x 294/]

'Vedanā idheva maraṇadhammā tathāgato kāyassa bhedā neva hoti na na hotī'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saññā idheva maraṇadhammā tathāgato kāyassa bhedā neva
hoti na na hotī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, saṅkhārā idheva maraṇadhammā tathāgato
kāyassa bhedā neva hoti na na hotī'ti abhinivesaparāmāso diṭṭhi, viññāṇaṃ
idhevamaraṇadhammaṃ, tathāgato kāyassa bhedā neva hoti na na hotī'ti
abhinivesaparāmāso diṭṭhi, tāya diṭṭhiyā so anto gahito'ti antaggāhikā diṭṭhi, diṭṭhi na
vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññādiṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi yañca vatthū, ayaṃ pañcamī
' neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā'ti antaggāhikā diṭṭhi, antaggāhika diṭṭhi
micchādiṭṭhi asasādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo:
nirayo vā tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhi ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. 'Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā imehi
pañcahākārebha abhiniveso hoti.

Antaggāhikāya diṭṭhiya imehi paññāsāya ākārehi abhiniveso hoti.

2-8. Pubbantānudiṭṭhi

Pubbantānudiṭṭhiyā katamehi aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti:

Cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā,
dve adhiccasamuppannikā.

Pubbantānudiṭṭhiyā imehi aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti.

2-9. Aparantānudiṭṭhi

Aparantānudiṭṭhiyā katamehi catucattālisāya ākārehi abhiniveso hoti.

Soḷasa saññivādā, aṭṭha asaññivādā, aṭṭha nevasaññi nāsaññivādā, satta ucchedavādā,
pañca diṭṭhadhammanibbānavādā.

Aparantānudiṭṭhiyā imehi catucattālisāya ākārehi abhiniveso hoti.

2-10. Saññojanikā diṭṭhi

Saññojanikāya diṭṭhiyā katamehi aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti:

Yā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ, diṭṭhikantāraṃ, diṭṭhivisūkaṃ1 diṭṭhivipphanditaṃ,
diṭṭhisaññojanaṃ, diṭṭhisallaṃ, diṭṭhisambādho, 2 diṭṭhipaḷibodho3 diṭṭhibandhanaṃ,
diṭṭhipapāto, daṭṭhānusayo, diṭṭhisantāpo, diṭṭhipariḷāho, diṭṭhigattho, diṭṭhūpādānaṃ,
diṭṭhābhiniveso, diṭṭhiparāmāso.

Saññojanikāya diṭṭhiyā imehi aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti.

[BJT Page 296] [\x 296/]

2-11. Ahantimānavinibandhā diṭṭhi

'Aha'nti mānavinibandhāya diṭṭhiyā katamehi aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti:
: Cakkhuṃ aha'nti abhinivesaparāmāso 'ahanti mānavinibandhā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthuna diṭṭhi. Aññā diṭṭhi aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca [PTS Page 156] [\q 156/]

Vatthu, ayaṃ paṭhamā ' aha)nti mānavinibandhā diṭṭhi, mānavinibandhā diṭṭhi
micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā tiracchānayoni
vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca manokammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā
sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā tittakālābubījaṃ vā
allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca āporasaṃ upādiyati,
sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu: bījaṃ hissa
pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

'Sotaṃ aha'nti abhinivesaparāmāso 'aha'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'ghānaṃ aha'nti
abhinivesaparāmāso 'aha'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'jivhā aha'nti abhinivesaparāmāso
'aha'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'kāyo aha'nti abhinivesaparāmāso 'aha'nti mānavinibandhā
diṭṭhi, 'mano aha'nti abhinivesaparāmāso 'aha'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'rūpā aha'nti
abhinivesaparāmāso 'aha'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'dhammā aha'nti abhinivesaparāmāso
'aha'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'cakkhuviññāṇaṃ aha'nti abhinivesaparāmāso 'aha'nti
mānavinibandhā diṭṭhi, manoviññāṇaṃ ahaṃ'nti abhinivesaparāmāso 'aha'nti
mānavinibandhā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca
diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ aṭṭhārasamī 'aha'nti mānavinibandhā diṭṭhi, māna vinibandhā
diṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

'Aha'nti mānavinibandhāya diṭṭhiyā imehi aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti.

2-12. Mamantimānavinibandhā diṭṭhi

'Mama'nti mānavinibandhāya diṭṭhiyā katamehi aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti:

'Cakkhuṃ mama'nti abhinivesaparāmāso 'mama'nti mānavinibandhā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ paṭhamā
'mama'nti mānavinibandhā diṭṭhi, mānavinibandhā diṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhi,
micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā tiracchānayoni vā,
micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca manokammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā
sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā tittakālābubījaṃ vā
allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca āporasaṃ upādiyati,
sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu: bījaṃ hissa
pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

'Sotaṃ mama'nti 'abhinivesaparāmāso mama'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'ghānaṃ mama'nti
'abinivesaparāmāso mama'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'jivhā mama'nti 'abhinivesaparāmāso
mama'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'kāyo mama'nti 'abhinivesaparāmāso mama'nti
mānavinibandhā diṭṭhi, 'mano mama'nti 'abhinivesaparāmāso mama'nti mānavinibandhā
diṭṭhi, 'rūpā mama'nti 'abhinivesaparāmāso mama'nti mānavinibandhā diṭṭhi, 'dhammā
mama'nti 'abhinivesaparāmāso 'cakkhuviññāṇaṃ mama'nti 'abhinivesaparāmāso mama'nti
mānavinibandhā diṭṭhi, 'manoviññāṇaṃ mama'nti 'abhinivesaparāmāso mama'nti
mānavinibandhā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu yā ca
diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ aṭṭhārasami 'mama'nti mānavinibandhā diṭṭhi, mānavinibandhā
diṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā
tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi
samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi
ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya
saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā
tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca
āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu:
bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ,
yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca
paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya
dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi,
micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti
diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

"Mama'nti mānavinibandhāya diṭṭhiyā imehi aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso hoti.

[BJT Page 298] [\x 298/]

2-13. Attavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi.

Attavādapaṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā katamehi vīsatiyā ākārehi abhiniveso hoti:

Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme
avinīto, sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto,
rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ
vedana attato samanupassati, vedanavantaṃ vā attānaṃ, attani vā vedanaṃ, vedanasmiṃ vā
attānaṃ, saññaṃ attato samanupassati, saññavantaṃ vā attāṃ, attani vā saññaṃ, saññasmiṃ vā
attānaṃ, saṅkhāre attato samanupassati, saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ, attani vā saṅkhāraṃ,
saṅkhārasmiṃ vā attānaṃ, viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani
vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ -pe-

Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati:

Idhekacco paṭhavīkasiṇaṃ attato samanupassati, 'yaṃ paṭhavikasiṇaṃ so haṃ, yo ahaṃ taṃ
paṭhavikasiṇa'nti paṭhavikasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Idhekacco āpokasiṇaṃ
attato samanupassati, ' yaṃ āpokasiṇaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ āpokasiṇa'nti āpokasiṇañca
attañca advayaṃ samanupassati. Idhekacco tejokasiṇaṃattato samanupassati, 'yaṃ
tejokasiṇaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ tejokasiṇa'nti tojokasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Idhekacco vāyokasiṇaṃ attato samanupassati, ' yaṃ vāyokasiṇaṃ so ahaṃ, yo
ahaṃ taṃ vāyokasiṇa'nti vāyokasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Idhekacco
nīlakasinaṃ attato samanupassati, 'yaṃ nīlakasiṇaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ nīlakasiṇa'nti
nīlakasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Idhekacco pītakasiṇaṃ attato samanupassati,
' yaṃ pītakasiṇaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ pītakasiṇa'nti pītakasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Idhekacco lohitakasiṇaṃ attato samanupassati, 'yaṃ lohitakasiṇaṃ so ahaṃ,
yo ahaṃ taṃ lohitakasiṇa'nti lohitakasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Idhekacco
odātakasiṇaṃ attato samanupassati, [PTS Page 157 [\q 157/] ']yaṃ odātakasiṇaṃ so
ahaṃ, yo ahaṃ taṃ odātakasiṇa'nti odātakasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati.
Seyyathāpi 'telappadipassa jhāyato yā acci, so vaṇṇo yo vaṇṇo sā acci'ti acciñca vaṇṇañca
advayaṃ samanupassati. Evameva idhekacco odātakasiṇaṃ attato samanupassati 'yaṃ
odātakasiṇaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ odatakasiṇa'nti odātakasiṇañca attañca advayaṃ
samanupassati. Ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi
attavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva
gatiyo: nirayo vā tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva
kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃ, yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca
patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya
ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ
vā kosātakībījaṃ vā tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ
upādiyati, yañca āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya
saṃvattati. Taṃ kissa hetu: bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa
purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā
aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa
pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso'
hamasmi, eso me attā'ti diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi
pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo. Evaṃ rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ
vā attānaṃ vedana attato samanupassati, vedanavantaṃ vā attānaṃ, attani vā vedanaṃ,
vedanasmiṃ vā attānaṃ, saññaṃ attato samanupassati, saññavantaṃ vā attāṃ, attani vā
saññaṃ, saññasmiṃ vā attānaṃ, saṅkhāre attato samanupassati, saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ,
attani vā saṅkhāraṃ, saṅkhārasmiṃ vā attānaṃ, viññāṇaṃ attato samanupassati,
viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ

Attavādapaṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā imehi vīsatiyā ākārehi abhiniveso hoti.

2-14. Lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi

Lokavādapaṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā katamehi aṭṭhahi ākārehi abhiniveso hoti.

'Sassato attāca loko cā'ti abhinivesaparāmāso lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu,
vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu, yā ca diṭṭhi, yañca vatthu. Ayaṃ paṭhamā
lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi. Lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa
purisapuggalassa dveva gatiyo: nirayo vā tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa
purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā
aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa
pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ vā kosātakībījaṃ vā tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā
nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ upādiyati, yañca āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ
tittakattāya kaṭukattāya asātattāya saṃvattati. Taṃ kissa hetu: bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1
Evameva micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca manokammaṃ
yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhiye ca saṅkhārā,
sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa
hetu: diṭṭhi hissa pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ
diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso' hamasmi, eso me attā'ti diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso.
Imehi aṭṭhārasahi ākārehi pariyuṭṭhitacittassa saññogo.

Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

'Asassato attā ca loko cā'ti abhinivesaparāmāso lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, diṭṭhi na
vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ
aṭṭhamī lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, 'sassato ca asassato ca attā ca loko cā'ti
abhinivesaparāmāso lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā
diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ aṭṭhamī lokavādapaṭisaṃyuttādiṭṭhi,
'neva sassato nāsassato attā ca loko cā'ti abhinivesaparāmāso lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi
diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu,
ayaṃ aṭṭhamī lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, 'antavā attāca loko cā'ti abhinivesaparāmāso
lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, diṭṭi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu.
Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ aṭṭhamī lovādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, 'anantavā attā ca loko
cā'ti abhinivesaparāmāso lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi,
aññādiṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu. Ayaṃ aṭṭhamī lokavādapaṭisaṃyuttā
diṭṭhi, ' antavā ca anantavā ca attā ca loko cā'ti abhinivesaparāmāso lokavādapaṭisaṃyuttā
diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi, aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca
vatthu, ayaṃ aṭṭhamī lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, ' neva antavā na anantavā attā ca loko
cā'ti abhinivesaparāmāso lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi, diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi,
aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu, ayaṃ aṭṭhamī lokavādapaṭisaṃyuttā
diṭṭhi, lokavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa
dveva gatiyo: nirayo vā tiracchānayoni vā, micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa yañceva
kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃ, yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca
patthanā yo ca paṇidhi ye ca saṅkhārā sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya amanāpāya
ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa pāpikā. Seyyathāpi nimbabījaṃ
vā kosātakībījaṃ vā tittakālābubījaṃ vā allāya paṭhaviyā nikkhittaṃ yañceva paṭhavirasaṃ
upādiyati, yañca āporasaṃ upādiyati, sabbaṃ taṃ tittakattāya kaṭukattāya asātattāya
saṃvattati. Taṃ kissa hetu: bījaṃ hissa pāpakaṃ. 1 Evameva micchādiṭṭhikassa
purisapuggalassa yañceva kāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca
vacīkammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ, yañca manokammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ
samādinnaṃ, yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇidhiye ca saṅkhārā, sabbe te dhammā
aniṭṭhāya akantāya amanāpāya ahitāya dukkhāyasaṃvattanti. Taṃ kissa hetu: diṭṭhi hissa
pāpikā assādadiṭṭhi micchādiṭṭhi, micchādiṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ 'etaṃ mama, eso'
hamasmi, eso me attā'ti diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso. Imehi aṭṭhārasahi ākārehi
pariyuṭṭhitacittassa saññogo.
Atthi saññojanāni ceva diṭṭhiyo ca, atthi saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Katamāni saññojanāni
ceva diṭṭhiye ca: sakkāyadiṭṭhi, sīlabbataparāmāso, 2 imāni saññojanāni ceva diṭṭhiye ca.

Katamāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo: kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ,
mānasaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ, issāsaññojanaṃ,
macchariyasaññojanaṃ, anunayasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ, imāni saññojanāni na ca
diṭṭhiyo.

Lokavāda paṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā imehi aṭṭhihi ākārehi abhiniveso hoti.

[BJT Page 300] [\x 300/]

2 - 15, 16. Bhavadiṭṭhi - vibhavadiṭṭhiyo.

Olīyanābhiniveso1 bhavadiṭṭhi, atidhāvanābhiniveso vibhavadiṭṭhi, assādadiṭṭhiyā
pañcatiṃsāya akārehi abhiniveso kati bhavadiṭṭhiyo, kati vibhavadiṭṭhīyo: attānudiṭṭhīyā
visatiyā ākārehi abhiniveso kati bhavadiṭṭhiyo, kati vibhavadiṭṭhiyo -pe-
Lokavādapaṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā aṭṭhahi ākārehi abhiniveso kati bhavadiṭṭhiyo, kati
vibhavadiṭṭhiyo:

Assādadiṭṭhiyā pañcatiṃsāya ākārehi abhiniveso siyā bhavadiṭṭhiyo, siyā vibhavadiṭṭhiyo.
Attānudiṭṭhiyā vīsatiyā ākārehi abhiniveso pannarasa bhavadiṭṭhiyo, pañca
vibhavadiṭṭhiyo, micchādiṭṭhiyā dasahi ākārehi abhiniveso sabbāva tā vibhavadiṭṭhiyo.
Sakkāyadiṭṭhiyā vīsatiyā ākārehi abhiniveso pannarasa bhavadiṭṭhiyo, pañca
vibhavadiṭṭhiyo. Sakkāyavatthukāya sassatadiṭṭhiyā pannarasahi [PTS Page 158] [\q 158/]
ākārehi abhiniveso sabbāva tā bhavadiṭṭhiyo. Sakkāyavatthukāya ucchedadiṭṭhiyā
pañcahākārehi abhiniveso, sabbāva tā vibhadiṭṭhiyo.

Sassato loko'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā pañcahākārehi abhiniveso, sabbāva tā bhavadiṭṭhiyo.
'Assato loko'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā pañcahākārehi abhiniveso, sabbāva tā
vibhavadiṭṭhiyo. 'Antavā loko'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā pañcahākārehi abhiniveso siyā
bhavadiṭṭhiyo, siyā vibhavadiṭṭhiyo. 'Antavā loko'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā pañcahākārehi
abhiniveso. Siyā bhavadiṭṭhiyo, siyā vibhavadiṭṭhiyo. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīra'nti
antaggāhikāya diṭṭhiyā pañcahākārehi abhiniveso, sabbāva tā vibhavadiṭṭhiyo. 'Aññaṃ
jīvaṃ aññaṃ sarīra'nti antaggāhikāya diṭṭhiyā pañcahākārehi abhiniveso, sabbāva tā
bhavadiṭṭhīyo. 'Hoti tathāgato paraṃ maraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā pañcahākārehi
abhinivoso, sabbāva tā bhavadiṭṭhiyo. 'Na hoti tathāgato paraṃ maraṇā'ti antaggāhikāya
diṭṭhiyā pañcāhākārehi abhiniveso sabbāva tā vibhavadiṭṭhiyo. 'Hoti ca na ca hoti tathāgato
paraṃ maraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā pañcahākārehi abhiniveso, siyā bhavadiṭṭhiyo, siyā
vibhavadiṭṭhiyo. 'Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā'ti antaggāhikāya diṭṭhiyā
pañcahākārehi abhiniveso, siyā bhavadiṭṭhiyo, siyā vibhavadiṭṭhiyo.

Pubbantānudiṭṭhiyā aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso, siyā bhavadiṭṭhiyo, siyā
vibhavadiṭṭhiyo. Aparantānudiṭṭhiyā catucattālīsāya ākārehi abhiniveso, siyā
bhavadiṭṭhiyo, siyā vibhavadiṭṭhiyo. Saññojanikāya diṭṭhiyā aṭṭhārasahi ākārehi
abhiniveso, siyā bhavadiṭṭhiyo, siyā vibhavadiṭṭhiyo. 'Aha'nti mānavinibandhāya diṭṭhiyā
aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso, sabbāva tā vibhavadiṭṭhiyo. 'Mama'nti mānavinibandhāya
diṭṭhiyā aṭṭhārasahi ākārehi abhiniveso. Sabbāva tā bhavadiṭṭhiyo. Antavādapaṭisaṃyuttāya
diṭṭhiyā vīsatiyā ākārehi abhiniveso, pannarasa bhavadiṭṭhiyo, pañca vibhavadiṭṭhiyo.
Lokavādapaṭisaṃyuttāya diṭṭhiyā aṭṭhahi ākārehi abhiniveso siyā bhavadiṭṭhiyo, siyā
vibhavadiṭṭhiyo.

1. Oliyanābhiniveso - syā.

[BJT Page 302] [\x 302/]

Sabbāva tā diṭṭhiyo assādadiṭṭhiyo. Sabbāva tā diṭṭhiyo attānu diṭṭhiyo. Sabbāva tā
diṭṭhiyo micchādiṭṭhiyo. Sabbāva tā diṭṭhiyo sakkāyadiṭṭhiyo. Sabbāva tā diṭṭhiyo
antaggāhikā diṭṭhiyo. Sabbāva [PTS Page 159] [\q 159/] tā diṭṭhiyo saññojanikā
diṭṭhiyo. Sabbāva tā diṭṭhiyo antavādapaṭisaṃyuttā diṭṭhīyo.

"Bhavañca diṭṭhiṃ vibhavañca diṭṭhiṃ1
Etaṃ dvayaṃ takkikā tissitā se2
Tesaṃ nirodhamhi na hatthi3 ñāṇaṃ
Yatthāyaṃ loko viparītasaññi"ti.

"Dvīhi bhikkhave diṭṭhigatehi pariyuṭṭhitā devamanussā olīyanti4 eke, atidhāvanti eke,
cakkhumanto ca passanti.

Kathañca bhikkhave, olīyanti eke: bhavārāmā bhikkhave, devamanussā bhavaratā
bhavasammuditā, tesaṃ bhavanirodhāya dhamme desiyamāne cittaṃ na pakkhandati
nappasīdati5 nasantiṭṭhati nādhimuccati. Evaṃ kho bhikkhave olīyanti eke.

Kathañca bhikkhave, athidhāvanti eke: bhaveneva6 kho paneke aṭṭīyamānā. 7
Harāyamānā jīgucchamānā vibhavaṃ abhinandanti: 'yato kira bho ayaṃ antā kāyassa bhedā8
ucchijjati vinassati na hoti paraṃ maraṇā, etaṃ santaṃ etaṃ paṇitaṃ etaṃ yāthāvanti9 evaṃ
kho bhikkhave atīdhāvanti eke.

Kathañca bhikkhave cakkhumanto ca passanti: idha bhikkhave bhikkhū bhūtaṃ bhūtato
passati, bhūtaṃ bhūtato disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Evaṃ
kho bhikkhave cakkhumanto ca passanti.

'Yo bhūtaṃ bhūtato disvā bhūtassa ca atikkamaṃ,
Yathābhūte'dhimuccati bhavataṇhā parikkhayā' (1)

Sa ce10 bhūta pariññāto11 vītataṇho bhavābhave
Bhūtassa vibhavā bhikkhu nāgacchati punabbhava"nti [PTS Page 160] [\q 160/] (2)

Tayo puggalā vipannadiṭṭhi, tayo puggalā sampannadiṭṭhi.

Katame tayo puggalā vipannadiṭṭhi. Titthiyo ca titthiyasāvako ca yo ca micchādiṭṭhīko. Ime
tayo puggalā vipannadiṭṭhi.
Katame tayo puggalā sampannadiṭṭhi. Tathāgato ca tathāgatasāvako ca yo ca
sammādiṭṭhiko, ime tayo puggalā sampannadiṭṭhi.

1 Bhavadiṭṭhiyo vibhadiṭṭhiyo - syā [PTS]
2 Nissitā ye - syā [PTS]
3 Natthi - syā [PTS]
4 Oliyanti - syā [PTS]
5 Na pasīdati - machasaṃ [PTS] na sampasīdati - syā
6 Bhavena - syā
7 Aṭṭiyamānā - syā [PTS]
8 Bhedā paraṃ maraṇā - machasaṃ
9 Yathāvanti - syā - [PTS]
10 Sace - syā
11 Bhūtassa pariññā - [PTS] bhūtassa pariññāto so - syā

[BJT Page 304] [\x 304/]

'Kodhano upanāhī ca pāpamakkhī ca yo naro,
Vipannadiṭṭhi māyāvī taṃ jaññā vasalo iti, (1)

Akkodhano anupanāhī visuddho1 suddhataṃ gato,
Sampannadiṭṭhi medhāvī taṃ jaññā ariyo itī'ti, (2)

Tisso vipannadiṭṭhiyo, tisso sampannadiṭṭhiyo.

Katamā tisso vipannadiṭṭhiyo: 'etaṃ mamā'ti2 vipannadiṭṭhī 'eso'hamasmiti vipannadiṭṭhi,
'eso me attā'ti vipannadiṭṭhi, imā tisso vipannadiṭṭhiyo.

Katamā tisso sampannadiṭṭhiyo. 'Netaṃ mamā'ti2 sampannadiṭṭhi, 'neso hamasmī'ti
sampannadiṭṭhi, 'na meso attā'ti sampannadiṭṭhi, imā tisso sampannadiṭṭhiyo.

'Etaṃ mamā'ti2 kā diṭṭhi. Kati diṭṭhiyo: katamantānuggahitā tā diṭṭhiyo. 'Eso hamasmī'ti kā
diṭṭhi. Kati diṭṭhiyo. Katamantānuggahitā tā diṭṭhiyo. 'Eso me attā'ti kā diṭṭhi. Kati
diṭṭhiyo. Katamantānuggahitā tā diṭṭhiyo.

'Etaṃ mama'ti pubbantānudiṭṭhī, aṭṭhārasa diṭṭhiyo, pubbantānuggahitā tā diṭṭhiyo, 'eso
hamasmī'ti aparantānudiṭṭhi, catucattālīsaṃ diṭṭhiyo, aparāntanuggahitā tā diṭṭhiyo, [PTS
Page 161 [\q 161/] ']eso me attā'ti vīsativatthukā attānudiṭṭhi, vīsati vatthukā
sakkāyadiṭṭhi, sakkāyadiṭṭhippamukhāni3 dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni,
pubbantāparantānuggahitā tā diṭṭhiyo.

'Ye keci bhikkhave, mayi nīṭṭhaṃ gatā, sabbe te diṭṭhisampannā, tesaṃ diṭṭhisampannāya
pañcantaṃ idha niṭṭhā, pañcantaṃ idha vihāya niṭṭhā.

Katamesaṃ pañcantaṃ idha niṭṭhā: sattakkhattuparamassa, kolaṃkolassa, ekabījissa,
sakadāgāmissa, yo ca diṭṭheva dhamme arahā. Imesaṃ pañcantaṃ idha niṭṭhā.

Katamesaṃ pañcantaṃ idha vihāya niṭṭhā: antarāparinibbāyissa, upahaccaparinibbāyissa,
asaṅkhāraparinibbāyissa, sasaṅkhāraparinibbāyissa, uddhaṃsotassa akaniṭṭhagāmino, imesaṃ
pañcantaṃ idha vihāya niṭṭhā.

1. Amakkhi - syā [PTS.]
2. Mamanti - syā [PTS.]
3. Diṭṭhappamukhena - syā.

[BJT Page 306] [\x 306/]

Ye keci bhikkhave mayi niṭṭhaṃ gatā, sabbe te diṭṭhisampannā, tesaṃ diṭṭhisampannānaṃ
imesaṃ pañcannaṃ idha niṭṭhā, imesaṃ pañcannaṃ idha vihāya niṭṭhā.

Ye keci bhikkhame mayi aveccappasannā, sabbe te sotāpannā, tesaṃ sotāpannānaṃ
pañcannaṃ idha niṭṭhā, pañcannaṃ idha vihāya niṭṭhā.

Katamesaṃ pañcannaṃ idha niṭṭhā: sattakkhattuparamassa, kolaṃkolassa, ekabījissa,
sakadāgāmissa, yo ca diṭṭheva dhamme arahā, imesaṃ pañcannaṃ idha niṭṭhā.

Katamesaṃ pañcannaṃ idha vihāya niṭṭhā: antarāparinibbāyissa, upahaccaparinibbāyissa,
asaṅkhāraparinibbāyissa, sasaṅkhāra parinibbāyissa, uddhaṃsotassa akaniṭṭhagāmino,
imesaṃ pañcannaṃ idha vihāya niṭṭhā.
Ye keci bhikkhave mayi aveccappasannā, sabbe te sotāpattā, tesaṃ sotāpannānaṃ imesaṃ
pañcannaṃ idha niṭṭhā, imesaṃ pañcannaṃ idha vibhāya niṭṭhā. "

Diṭṭhikatā samattā. [PTS Page 162] [\q 162/]

[BJT Page 308] [\x 308/]

3

Ānāpānasatikathā.

3 - 1. Gaṇanuddeso
Soḷasavatthukaṃ ānāpānasati samādhiṃ1 bhāvayato samadhikāti2 dve ñāṇasatāni uppajjanti:
aṭṭha paripanthe ñāṇāni, aṭṭha3 upakāre ñāṇāni, aṭṭhārasa upakkilese ñāṇāni, terasa
vodāne ñāṇāni, battiṃsa4 satokārissa5 ñāṇāni, catuvīsati samādhivasena ñāṇāni, dvesattati
vipassanāvasena ñāṇāni, aṭṭha nibbidāñāṇāni, aṭṭha nibbidānulomañāṇāni, aṭṭha
nibbidāpaṭippassaddhāñāṇāni, ekavīsati vimuttisukhe ñāṇāni.

Gaṇanuddeso samatto

3 - 2. Paripantha - upakārasoḷasa ñāṇāni

Katamāni aṭṭha paripanthe ñāṇāni, aṭṭha paripanthe ñānāni, aṭṭha ca upakāre ñāṇāni.

Kāmacchando samādhissa paripantho, nekkhammaṃ samādhissa upakāraṃ: byāpādo
samādhissa paripantho, abyāpādo samādhissa upakāraṃ: thinamiddhaṃ6 samādhissa
paripantho, ālokasaññā samādhissa upakāraṃ: uddhaccaṃ sāmadhissa paripantho, avikkhepo
samādhissa upakāraṃ: vicikicchā samādhissa paripantho, dhammavavatthānaṃ samādhissa
upakāraṃ: avijjā sāmadhissa paripantho, ñāṇaṃ samādhissa upakāraṃ, arati samādhissa
paripantho, pāmojjaṃ samādhissa upakāraṃ: sabbepi akusalā dhammā samādhissa
paripanthā, sabbepi kusalā dhammā samādhissa upakārā. Imāni aṭṭha paripanthe ñāṇāni,
aṭṭha ca upakāre ñāṇāni.

Imehi soḷasahi ākārehi uducitaṃ cittaṃ7 samuducitaṃ8 ekatte santiṭṭhati, nīvaraṇehi
visujjhati. [PTS Page 163] [\q 163/]

Katame te ekattā: nekkhammaṃ ekattaṃ, abyāpādo ekattaṃ, ālokasaññā ekattaṃ, avikkhepo
ekattaṃ, dhammavavatthānaṃ ekattaṃ, ñāṇaṃ ekattaṃ, pāmojjaṃ ekattaṃ, sabbepi kusalā
dhammā ekattā.

Katame9 te nīvaraṇā: kāmacchando nīvaraṇaṃ, byāpādo nīvaraṇaṃ, thinamiddhaṃ
nīvaraṇaṃ, uddhaccakukkuccaṃ nīvaraṇaṃ, vicikicchā nīvaraṇaṃ, avijjā nīvaraṇaṃ, arati
nīvaraṇaṃ, sabbepi akusalā dhammā nīvaraṇā.

1. Ānāpānassatisamādhiṃ - machasaṃ, syā
2. Samādhikāni - machasaṃ, syā [PTS,]
3. Aṭṭa ca - machasaṃ,
4. Bāntiṃsaṃ - machasaṃ, battiṃ saṃ - [PTS,] syā
5. Satokārisu - syā, [PTS,]
6. Thinamiddhaṃ - machasaṃ.
7. Uddhataṃ cittaṃ - [PTS] udupitacittaṃ - syā,
8. Samuducitaṃ cittaṃ - machasaṃ, samudupita cittaṃ - syā samuducittaṃ - [PTS.] Udujitaṃ
cittaṃ - samuducitaṃ - pu, udājitaṃ cittaṃ samudājitaṃ - pu.
9. Nīvaraṇāti katame - machasaṃ.
[BJT Page 310] [\x 310/]

Nīvaraṇā'ti kenaṭṭhena1 nīvaraṇā: niyyānāvaraṇaṭṭhena2 nīvaraṇā.

Katame te niyyānā: nekkhammaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ, tena ca nekkhammena ariyā nīyanti:
3 kāmacchando niyyānāvaraṇaṃ, tena ca kāmacchandena nivutattā nekkhammaṃ ariyānaṃ
niyyānaṃ nappajānātīti5 kāmacchando niyyānāvaraṇaṃ, abyāpādo ariyānaṃ niyyānaṃ, tena
ca abyāpādena ariyā nīyanti: 3 byāpādo niyyānāvaraṇaṃ, tena ca byāpādena nivutattā
abyāpādaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti4, byāpādo niyyānāvaraṇaṃ. Alokasaññā
ariyānaṃ niyyānaṃ, tāya ca alokasaññā ariyā nīyanti: thinamiddhaṃ niyyānāvaraṇaṃ, tena
ca thinamiddhena nivutattā alokasaññaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātiti thinamiddhaṃ
niyyānāvaraṇaṃ. Avikkhepo ariyānaṃ niyyānaṃ, tena ca avikkhepena ariyā nīyanti:
uddhaccaṃ niyyānāvaraṇaṃ, tena ca uddhaccena nivutattā avikkhepaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ
nappajānātīti uddhaccaṃ niyyānāvaraṇaṃ. Dhammavavatthānaṃ ariyānaṃ niyaṇānaṃ, tena
ca dhammavavatthānena ariyā nīyanti: vicikicchā niyyānāvaraṇaṃ, tāya ca vicikicchāya
nivutattā dhammavavatthānaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti vicikicchā niyyānāvaraṇaṃ,
ñāṇaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ, tena ca ñāṇena ariyā nīyanti: avijjā niyyānāvaraṇaṃ, tāya ca
avijjāya nivutattā ñāṇaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti avijjā niyyānāvaraṇaṃ, pāmojjaṃ5
ariyānaṃ niyyānaṃ tena ca pāmojjena ariyā nīyanti: arati niyyānāvaraṇaṃ, tāya ca aratiyā
nivutattā pāmojjaṃ ariyānaṃ niyyānaṃ nappajānātīti arati niyyānāvaraṇaṃ, sabbepi kusalā
dhammā ariyānaṃ niyyānaṃ, tehi ca kusalehi dhammehi ariyā nīyanti: sabbepi akusalā
dhammā niyyānāvaraṇaṃ, tehi ca akusalehi dhammehi nivutattā kusale dhamme ariyānaṃ
niyyānaṃ nappajānātīti sabbepi akusalā dhammā niyyānāvaraṇā.

Soḷasañāṇaniddeso samatto.

3 - 3. Upakkilesañāṇāni.

Imehi ca pana nīvaraṇehi visuddhacittassa [PTS Page 164] [\q 164/] soḷasavatthukaṃ6
ānāpānasatisamādhiṃ bhāvayato khaṇikasamodhānā katame aṭṭhārasa upakkilesā
uppajjanti:

1. Kenatthena - syā.
2. Niyyānāvāraṇaṭṭhena - pu.
3. Niyyanti - machasaṃ, [PTS.]
4. Na pajānātīti - [PTS.]
5. Pāmujjaṃ - syā,
6. Soḷasakavatthukaṃ - sī 2

[BJT Page 312] [\x 312/]

Assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattavikkhepagataṃ cittaṃ samādhissa
paripantho, passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhāvikkhepagataṃ citaṃ
samādhissa paripantho, assāsapaṭikaṅkhanā nikantitaṇhācariyā samādhissa paripantho,
passāsapaṭikaṅkhatā nikantitaṇhācariyā samādhissa paripantho, assāsenābhitunnassa
passāpaṭilābhe mucchanā samādhissa paripantho, passāsenābhitunnassa assāsapaṭilābhe
mucchanā samādhissa paripantho.

"Anugacchanā ca assāsaṃ passāsaṃ anugacchanā,
Sati ajjhattavikkhepā kaṅkhatā bahiddhā vikkhepapatthanā1 (1)

Assāsenābhitunnassa passāsapaṭilābhe mucchanā,
Passāsenābhūtunnassa assāsapaṭilābhe mucchanā2 (2)

Cha ete upakkilesā ānāpānasati3 samādhissa,
Yehi vikkhippamānassa4 no ca5 cittaṃ vimuccati
Vimokkhaṃ appajānantā te honti parapattiyā'ti. (3)

Paṭhamaṃ chakkaṃ.

Nimittaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampati, samādhissa paripantho: assāsaṃ āvajjato nimitte
cittaṃ vikampati, samādhissa paripantho: nimittaṃ āvajjate passāse cittaṃ vikampati,
samādhissa paripantho: passāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ vikampati, samādhissa paripantho:
assāsaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampati, samādhissa paripantho: passāsaṃ āvajjato assāse
cittaṃ vikampati, samādhissa paripantho: [PTS Page 165] [\q 165/]

"Nimittaṃ āvajjamānassa assāse vikkhippate6 mano
Assāsaṃ āvajjamānassa nimitte cittaṃ vikampati (4)

Nimittaṃ āvajjamānassa passāse vikkhippate mano,
Passāsaṃ āvajjamānassa nimitte cittaṃ vikampati, (5)

Assāsaṃ āvajjamānassa passāse vikkhippate mano,
Passāsaṃ āvajjamānassa assāse cittaṃ vikampati. (6)

Cha ete upakkilesā ānāpānasatisamādhissa,
Yehi vikkhippamānassa no ca cittaṃ vikampati,
Vimokkhaṃ appajānantā te honti parapattiyā"ti, (7)

Dutiyaṃ chakkaṃ.

1. Cikkhepapanthanā - syā.
2. 'Assāsenāti ayaṃ gāthā syāma potthake na dissate
3. Ānāpānassati - machasaṃ syā
4. Vikkhepamānassa - [PTS.] Syā, kampamānassa - syā
5. Noce - syā
6. Vikkhipate - machasaṃ, [PTS.]
[BJT Page 314] [\x 314/]

Atītānudhāvanaṃ cittaṃ vikkhepānupatitaṃ samādhissa paripantho, anāgatapaṭikaṅkhanaṃ
cittaṃ vikampitaṃ1 samādhissa paripantho, līnaṃ cittaṃ kosajjānupatitaṃ samādhissa
paripantho, atipaggahitaṃ cittaṃ uddhaccānupatitaṃ samādhissa paripantho, abhinataṃ2
cittaṃ rāgānupatitā samādhissa paripantho, apanataṃ3 cittaṃ byāpādānupatitaṃ samādhissa
paripantho.

"Atītānudhāvanaṃ cittaṃ - anāgatapaṭikaṅkhanaṃ līnaṃ,
Atipaggahitaṃ abhinataṃ2 - apanataṃ3 cittaṃ na samādhiyati. (8)

Cha ete upakkilesā - ānāpānasatisamādhissa,
Yehi upakkilisaṭṭhasaṅkappo - adhicittaṃ nappajānāti"ti. (9)

Tatiyaṃ chakkaṃ.

Assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattaṃ vikkhepagatena cittena kāyopi
cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca, passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā
anugacchato bahiddhā vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca
phanditā ca: assāsapaṭikaṅkhanāya nikantiyā taṇhācariyāya kāyopi cittampi sāraddhā ca
honti iñjitā ca phanditā ca, passāsapaṭikaṅkhanāya nikantiyā taṇhācariyāya kāyopi cittampi
sāraddhā ca honti iñjitā [PTS Page 166] [\q 166/]
Ca phanditā ca: assāsenābhitunnassa passāsapaṭilābhe mucchitattā kāyopi cittampi sāraddhā
ca honti iñjitā ca phanditā ca, passāsenābhitunnassa assāsapaṭilābhe mucchitattā kāyopi
cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca: nimittaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampitattā
kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phandicā ca, assāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ
vikappitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca: nimittaṃ āvajjato
passāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca, passāsaṃ
āvajjato nimitte cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhāca honti iñjitā ca phanditā ca:
assāsaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca
phanditā ca, passāsaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti
iñjitā ca: phanditā ca atītānudhāvanena cittena vikkhepānupatitena kāyopi cittampi
sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca, anāgatapaṭikaṅkhanena cittena vikampitena kāyopi
cittampi sāraddhā cahonti iñjitāca phanditā ca, līnena cittena kosajjānupatitena kāyopi
cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca, atipaggahitena cittena uddhaccānupatitena
kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca: abhinatena cittena rāgānupatitena
kāyopi cittampi sāraddhā cahenti iñjitā ca phanditā ca, apanatena cittena byāpādānupatitena
kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.

1. 'Vikkhambhitaṃ - [PTS.]
2. 'Abhiṇataṃ - [PTS.] Abhiññātaṃ - syā.
3. Apaṇataṃ - [PTS,] apaññāhaṃ - syā.

[BJT Page 316] [\x 316/]

"Ānāpānasati yassa paripuṇṇaṃ1 abhāvitā
Kāyopi iñjito hoti cittampi hoti iñjitaṃ
Kāyopi phandito hoti cittampi hoti phanditaṃ (10)

Ānāpānasati yassa paripuṇṇaṃ subhāvitā
Kāyopi aniñjito hoti cittampi hoti aniñjitaṃ
Kāyopi aphandito hoti cittampi hoti aphandita"nti, (11)

Tehi ca pana nīvaraṇehi visuddhacittassa soḷasavatthukaṃ ānāpānasatisamādhiṃ bhāvayato
khaṇikasamodhānā ime aṭṭhārasa upakkilesā uppajjanti.

Uppakkilesañāṇa niddeso.

3 - 4. Vodānañāṇāni

Katamāni terasa vodāne ñāṇāni: atītānudhāvanaṃ cittaṃ vikkhepānupatitaṃ, taṃ vivajjayitvā
ekaṭṭhāne samādahati, evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati, anāgatapaṭikaṅkhanaṃ cittaṃ
vikampitaṃ, [PTS Page 167 [\q 167/] 2] taṃ vivajjayitvā tattheva adhimoceti, evampi
cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati, līnaṃ cittaṃ kosajjānupatitaṃ, taṃ paggaṇahitvā kosajjaṃ
pajahati, evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati. Atipaggahitaṃ cittaṃ uddhaccānupatitaṃ, taṃ
niggaṇhitvā3 uddhaccaṃ pajahati, evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati, abhinataṃ cittaṃ
rāgānupatitaṃ, taṃ sampajāno hutvā rāgaṃ pajahati, evampi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati
apanataṃ cittaṃ byāpādānupatitaṃ, taṃ sampajāno hutvā, byāpādaṃ pajahati, evampi cittaṃ
na vikkhepaṃ gacchati, imehi chahi ṭhānehi parisuddhaṃ cittaṃ pariyodānaṃ ekattagataṃ
hoti.

Katame te ekattā: dāna vossaggupaṭṭhānekattaṃ, 4 samathanimittu paṭṭhānekattaṃ,
vayalakkhaṇupaṭṭhānekattaṃ, nirodhupaṭṭhānekattaṃ.

Dānavossaggupaṭṭhānekattaṃ cāgādhimuttānaṃ, samathanimittupaṭṭhānekattañca
adhicittamanuyuttānaṃ, vayalakkhaṇupaṭṭhānekattañca vipassakānaṃ,
nirodhupaṭṭhānekattañca ariyapuggalānaṃ, imehi catūhi ṭhānehi ekaggagataṃ cittaṃ
paṭipadāvisuddhipakkhantañceva5 hoti, upekkhānubrūhitañca ñāṇena ca sampahaṃsitaṃ.

Paṭhamassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: paṭhamassa jhānassa
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

1. Ānāpānassati yassa paripuṇṇā - machasaṃ. Yassa aparipuṇṇā - syā, [PTS,]
2. Vikkhambhitaṃ - [PTS,] sī 2
3. Viniggaṇhitvā - machasaṃ.
4. Dānavosaggupaṭṭhānekattā - machasaṃ.
5. Pakkhandañceva - machasaṃ pasannañceva - syā [PTS,]

[BJT Page 318] [\x 318/]

Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, paṭhamassa [PTS Page 168] [\q 168/] jhānassa paṭipadāvisuddhi
ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati paṭhamaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, paṭhamassa
jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati
paṭhamaṃ jhānaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati paṭhamaṃ jhānaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

[BJT Page 318] [\x 318/]

Dutiyassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: dutiyassa jhānassa paṭipadāvisuddhi
ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Dutiyassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni: yo
tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, dutiyassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati paṭhamaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Dutiyassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, dutiyassa jhānassa
upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati dutiyaṃ jhānaṃ
majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Dutiyassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni: pariyosānassa
cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā,
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā,
āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ.
Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati paṭhamaṃ jhānaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ pītisampannañca hoti
sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca
viriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca. [PTS Page
169] [\q 169/]

Tatiyassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: tatiyassa jhānassa paṭipadāvisuddhi
ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Tatiyassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni: yo
tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, tatiyassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati tatiyamaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Tatiyassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, tatiyassa jhānassa
upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati tatiyaṃ jhānaṃ
majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Tatiyassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni: pariyosānassa
cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā,
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā,
āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: tatiyassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa
imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati tatiyaṃ jhānaṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.
Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ sukhasampannañceva
hoti cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca
satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.

[BJT Page 320] [\x 320/]

Catutthassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: catutthassa jhānassa
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Catutthassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, catutthassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati catutthaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Catutthassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, catutthassa
jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati catutthaṃ
jhānaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Catutthassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: catutthassa jhānassa sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati catutthaṃ jhānaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
upekkhāsampannañceva hoti cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca
viriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.

Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ:
ākāsānañcāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe,
sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi,
ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ ādikalyāṇañceva
hoti lakkhaṇasampannañca.

Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni.
Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ
ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
ākāsānañcāyatanasamāpattiyā upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: ākāsānañcāyatanasamāpattiyā sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati
ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
upekkhāsampannañceva hoti cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca
viriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.

Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ:
viññāṇañcāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe,
sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi,
ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ ādikalyāṇañceva
hoti lakkhaṇasampannañca.

Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni.
Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ
ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
viññāṇañcāyatanasamāpattiyā upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: viññāṇañcāyatanasamāpattiyā sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati
viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
upekkhāsampannañceva hoti cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca
viriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.

Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ:
ākiñcaññāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe,
sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi,
ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ ādikalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni.
Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ
ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
ākiñcaññāyatanasamāpattiyā upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: ākiñcaññāyatanasamāpattiyā sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati
ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
upekkhāsampannañceva hoti cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca
viriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ:
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe,
sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa
tīṇi lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā
paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni.
Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ
ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ majjhekalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati
lakkhaṇāni: pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā
sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
upekkhāsampannañceva hoti cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca
viriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.

Aniccānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: aniccānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Aniccānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, aniccānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati aniccānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Aniccānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, aniccānupassanāya
upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati aniccānupassanaṃ
majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Aniccānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: aniccānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati aniccānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Dukkhānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: dukkhānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Dukkhānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, dukkhānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati dukkhānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Dukkhānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
dukkhānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati dukkhānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Dukkhānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: dukkhānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati dukkhānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Anattānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: anattānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Anattānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, anattānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati anattānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Anattānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, anattānupassanāya
upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati anattānupassanaṃ
majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Anattānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: anattānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati anattānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Nibbidānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: nibbidānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Nibbidānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, nibbidānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati nibbidācānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Nibbidānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
nibbidānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati nibbidānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Nibbidānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: nibbidānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati nibbidānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Virāgānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: virāgānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Virāgānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, virāgānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati virāgānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Virāgānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, virāgānupassanāya
upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati virāgānupassanaṃ
majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Virāgānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: virāgānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati virāgānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.
Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.
Nirodhānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: nirodhānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Nirodhānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, nirodhānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati nirodhānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Nirodhānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
nirodhānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati nirodhānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Nirodhānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: nirodhānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati nirodhānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Paṭinissaggānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: paṭinissaggānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Paṭinissaggānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, paṭinissaggānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi,
ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati paṭinissaggānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Paṭinissaggānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa
tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
paṭinissaggānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati paṭinissaggānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Paṭinissaggānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: paṭinissaggānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati paṭinissaggānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Khayānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: khayānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Khayānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, khayānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati khayānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Khayānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, khayānupassanāya
upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati khayānupassanaṃ
majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Khayānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: khayānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati khayānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Vayānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: vayānupassanāya paṭipadāvisuddhi
ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Vayānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni: yo
tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, vayānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati vayānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Vayānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, vayānupassanāya
upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati vayānupassanaṃ
majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Vayānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni: pariyosānassa
cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā,
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā,
āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: vayānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa
imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati vayānupassanaṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Vipariṇāmānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: vipariṇāmānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Vipariṇāmānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, vipariṇāmānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi,
ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati vipariṇāmānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Vipariṇāmānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa
tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
vipariṇāmānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati vipariṇāmānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Vipariṇāmānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: vipariṇāmānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati vipariṇāmānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.
Animittānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: animittānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Animittānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, animittānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati animittānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Animittānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
animittānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati animittānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Animittānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: animittānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati animittānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hotivicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Appaṇihitānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: appaṇihitānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Appaṇihitānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, appaṇihitānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi,
ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati appaṇihitānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Appaṇihitānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa
tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
appaṇihitānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati appaṇihitānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Appaṇihitānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: appaṇihitānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati appaṇihitānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Suññatānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: suññatānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Suññatānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, suññatānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati suññatānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Suññatānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
suññatānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati suññatānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Suññatānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: suññatānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati suññatānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.
Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Adhipaññādhammavipassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ:
adhipaññādhammavipassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe,
sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Adhipaññādhammavipassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, adhipaññādhammavipassanāya paṭipadāvisuddhi
ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati adhipaññādhammavipassanaṃ
ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Adhipaññādhammavipassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni.
Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ
ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
anidhipaññādhammavipassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati adhipaññādhammavipassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Adhipaññādhammavipassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: adhipaññādhammavipassanāya
sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati
adhipaññādhammavipassanaṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Yathābhūtañāṇadassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: yathābhūtañāṇadassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Yathābhūtañāṇadassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, yathābhūtañāṇadassanāya paṭipadāvisuddhi ādi,
ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati yathābhūtañāṇadassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Yathābhūtañāṇadassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa
tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
yathābhūtañāṇadassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati yathābhūtañāṇadassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Yathābhūtañāṇadassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: yathābhūtañāṇadassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati yathābhūtañāṇadassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Ādīnavānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: ādīnavānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Ādīnavānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, ādīnavānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati ādīnavānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Ādīnavānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
ādīnavānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati ādīnavānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Ādīnavānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: ādīnavānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati ādīnavānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Paṭisaṅkhānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: paṭisaṅkhānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Paṭisaṅkhānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, paṭisaṅkhānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi,
ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati paṭisaṅkhānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Paṭisaṅkhānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa
tīṇi lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
paṭisaṅkhānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati paṭisaṅkhānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Aṭisaṅkhānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: paṭisaṅkhānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati paṭisaṅkhānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Vivaṭṭanānupassanāya ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: vivaṭṭanānupassanāya
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Vivaṭṭanānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi
lakkhaṇāni: yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ
samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako
cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca
paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, vivaṭṭanānupassanāya paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa
imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati vivaṭṭanānupassanaṃ ādikalyāṇañceva hoti
lakkhaṇasampannañca.

Vivaṭṭanānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati,
vivaṭṭanānupassanāya upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena
vuccati vivaṭṭanānupassanaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Vivaṭṭanānupassanāya sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: vivaṭṭanānupassanāya sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati vivaṭṭanānupassanaṃ
pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Sotāpattimaggassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: sotāpattimaggassa paṭipadāvisuddhi
ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Sotāpattimaggassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni: yo
tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, sotāpattimaggassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati sotāpattimaggo ādikalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampananno ca.

Sotāpattimaggassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, tena vuccati
sotāpattimaggo majjhekalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca.

Sotāpattimaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni: pariyosānassa
cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā,
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā,
āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: sotāpattimaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa
imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati sotāpattimaggo pariyosānakalyāṇo ceva hoti
lakkhaṇasampanno ca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Sakadāgāmimaggassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: sakadāgāmimaggassa
paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Sakadāgāmimaggassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni:
yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, sakadāgāmimaggassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi
lakkhaṇāni, tena vuccati sakadāgāmimaggo ādikalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampananno ca.

Sakadāgāmimaggassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, tena vuccati
sakadāgāmimaggo majjhekalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca.

Sakadāgāmimaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni:
pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: sakadāgāmimaggassa sampahaṃsanā
pariyosānaṃ. Pariyosānassa imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati sakadāgāmimaggo
pariyosānakalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Anāgāmimaggassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: anāgāmimaggassa paṭipadāvisuddhi
ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Anāgāmimaggassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni: yo
tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: yañca paripanthako cittaṃ visujjhati,
yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha
cittaṃ pakkhandati, anāgāmimaggassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni,
tena vuccati anāgāmimaggo ādikalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampananno ca.

Anāgāmimaggassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, tena vuccati
anāgāmimaggo majjhekalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca.

Anāgāmimaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni: pariyosānassa
cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā,
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā,
āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: anāgāmimaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa
imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati anāgāmimaggo pariyosānakalyāṇo ceva hoti
lakkhaṇasampanno ca.

Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ
vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca
cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca viriyasampannañca satisampannañca
samādhisampannañca paññāsampannañca.

Arahattamaggassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ: arahattamaggassa paṭipadāvisuddhi
ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.

Arahattamaggassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni: ādissa tīṇi lakkhaṇāni: yo
tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati: [PTS Page 170] [\q 170/] yañca
paripanthako cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ
paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, arahattamaggassa
paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni, tena vuccati arahattamaggo ādikalyāṇo
ceva hoti lakkhaṇasampananno ca.

Arahattamaggassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni. Majjhassa tīṇi
lakkhaṇāni: visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati,
ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati: yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca
samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, tena vuccati
arahattamaggo majjhekalyāṇo ceva hoti lakkhaṇasampanno ca.

[BJT Page 322] [\x 322/]

Arahattamaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ pariyosānassa kati lakkhaṇāni: pariyosānassa
cattāri lakkhaṇāni: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā,
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā,
āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā: arahattamaggassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Pariyosānassa
imāni cattāri lakkhāṇāni, tena vuccati arahattamaggo pariyosānakalyāṇo ceva hoti
lakkhaṇasampanno ca. Evaṃ tivattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ
dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca
sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca
viriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañca.

Nimittaṃ assāsapassāsā anārammaṇāmekacittassa, 1
Ajānato ca tayo dhamme bhāvanā nūpalabbhati. [PTS Page 171] [\q 171/] (1)

Nimittaṃ assāsapassāsā anārammaṇāmekacittassa,
Jānato ca tayo dhamme bhāvanā upalabbhatī'ti. (2)

Kathaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇā na honti, na cime tayo dhammā aviditā
honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti,
visesamadhigacchati:

Seyyathāpi rukkho same bhūmibhāge nikkhitto, 2 tamenaṃ puriso kakacena chindeyya,
rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti, na āgate vā gate vā
kakacadante manasikaroti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca
paññāyati, payogañca sādheti. Yathā rukkho same bhūmibhāge nikkhitto, evaṃ
upanibandhanānimittaṃ. Yathā kakacadantā, evaṃ assāsapassāsā. Yathā rukkhe
phuṭṭhakakavadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti na āgate vā gate vā
kakacadante manasi karoti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca
paññāyati, payogañca sādheti. Evameva bhikkhu nāsikagge vā mukhanimitte vā satiṃ
upaṭṭhapetvā nisinno hoti, na āgate vā gate vā assāsapassāse manasi karoti, na āgatā vā gatā
vā assāsapassāsā aviditā honti, padhānañca paññāyati. Payogañca sādheti,
visesamadhigacchati.

1. Anārammaṇamekassa cittassa - sī 1, 2 anārammaṇamekavissatta - machasaṃ,
Anārammaṇaṃ ekacittassa - pu
2. Nikkhipito - sī 1, 2

[BJT Page 324] [\x 324/]

Padhānanti1 katamaṃ padhānaṃ: āraddhaviriyassa kāyopi cittampi kammaniyaṃ hoti, idaṃ
padhānaṃ. Katamo payogo: āraddhaviriyassa upakkilesā pahīyanti, vitakkā vūpasamanti.
Ayaṃ payogo. Katamo viseso: āraddhaviriyassa saññojanā pahīyanti, anusayā byantīhonti2
ayaṃ viseso.

Evaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇā na [PTS Page 172] [\q 172/] honti, na
cime3 tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gaccati, padhānañca paññāyati,
payogañca sādheti, visesamadhigacchati.

Ānāpānasati yassa paripuṇṇā subhāvitā,
Anupubbaṃ paricitā yathā buddhena desitā,
So imaṃ lokaṃ pabhāseti abbhā muttova candimā"ti. (3),

Ānanti assāso, no passāso. Apānanti passāso, no assāso. Assāsavasena upaṭṭhānaṃ sati,
passāsavasena upaṭṭhānaṃ sati. Yo assasati, tassupaṭṭhāti: yo passasati, tassupaṭṭhāti.

Paripuṇṇāti pariggahaṭṭhena paripuṇṇā, parivāraṭṭhena paripuṇṇā, paripūraṭṭhena
paripuṇṇā.

Subhāvitāti catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,
indiyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena
bhāvanā. Tassime cattāro bhāvanaṭṭhā yānīkatā4 honti vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā.
Yānīkatāti yattha yattha ākaṅkhati, tattha tattha vasippatto hoti balappatto vesārajjappatto.
Tassa5 te dhammā āvajjanapaṭibaddhā6 honti ākaṅkhanapaṭibaddhā7
manasikārapaṭipaddhā cittuppādapaṭibaddhā. Tena vuccati: 'yānīkatā'ti.

Vatthukatāti yasmiṃ yasmiṃ vatthusmiṃ cittaṃ svādhiṭṭhitaṃ hoti tasmiṃ tasmiṃ vatthusmiṃ
sati sūpaṭṭhitā8 hoti. Yasmiṃ yasmiṃ vā pana vatthusmiṃ sati supaṭṭhitā hoti, tasmiṃ tasmiṃ
vatthusmiṃ cittaṃ svādhiṭṭhītaṃ hoti. Tena vuccati: 'vatthukatā'ti.

Anuṭṭhitāti9 yena yena cittaṃ abhinīharati, tena tena sati anuparivattati. Ne yena vā pana
sati anuparivattati, tena tena cittaṃ abhinīharati. Tena vuccati: 'anuṭṭhitā'ti.

1. Visesamadhigacchati padhānañca - machasaṃ, 'padhānanti' padaṃ - syā, [PTS.] Potthakesu
na dissati.
2. Byāsanti - syā, byanti honti - [PTS]
3. Na ca me - pu
4. Yānikatā - [PTS.]
5. Tassa me - machasaṃ.
6. Avajjanappaṭibaddhā - [PTS]
7. Ākaṅkhapaṭibaddhā - machasaṃ, ākaṅkhaṇappaṭibaddhā - [PTS] ākaṅkhanapaṭibaddhā
syā.
8. Supaṭṭhitā - machasaṃ, supatiṭṭhitā - [PTS.]
9. Anuṭṭhitāti vatthusmiṃ - machasaṃ.
[BJT Page 326] [\x 326/]

Paricitāni pariggahaṭṭhena paricitā, parivāraṭṭhena paricitā paripūraṭṭhena paricitā, satiyā
parigaṇhanto [PTS Page 173] [\q 173/] jānāti pāpake akusale dhamme. Tena vuccati:
'paricitā'ti. 1

Susamāraddhāti cattāro susamāraddhā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena
susamāraddhā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena susamāraddhā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena
susamāraddhā, tappaccanīkānaṃ kilesānaṃ samugghātattā2 'susamādaraddhā'.
Susamanti atthi samaṃ, atthi susamaṃ. Katamaṃ samaṃ: ye tattha jātā anavajjā kusalā
bodhipakkhiyā, 3 idaṃ samaṃ. Katamaṃ susamaṃ: yaṃ tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ ārammaṇaṃ
nirodho nibbānaṃ, idaṃ susamaṃ, iti idañca samaṃ idañca susamaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ4
viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ paññāya, āraddhaṃ hoti viriyaṃ asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati
apammuṭṭhā, 5 passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Tena vuccati:
'susamāraddhā'ti.

Anupubbaṃ paricitāti dīghaṃ assāsamasena purimā purimā paricitā, pacichimā pacchimā
anuparicitā, dīghaṃ passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā.
Rassaṃ assāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā. Rassaṃ
passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā
sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsamasena purimā purimā paricitā, pacichimā pacchimā
anuparicitā, sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā
pacchimā anuparicitā. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena purimā purimā paricitā,
pacchimā pacchimā anuparicitā. Passambhayaṃ kāyasaṅkharaṃ passāsavasena purimā
purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā pītipaṭisaṃvedī assāsamasena purimā
purimā paricitā, pacichimā pacchimā anuparicitā, pītipaṭisaṃvedī passāsavasena purimā
purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā. Sukhapaṭisaṃvedī assāsavasena purimā
purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā. Sukhapaṭisaṃvedī passāsavasena purimā
purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsamasena
purimā purimā paricitā, pacichimā pacchimā anuparicitā, cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī
passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā. Passambhayaṃ
cittasaṅkhāraṃ assāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā anuparicitā.
Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā
anuparicitā cittapaṭisaṃvedī assāsamasena purimā purimā paricitā, pacichimā pacchimā
anuparicitā, cittapaṭisaṃvedī passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā pacchimā
anuparicitā. Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā
pacchimā anuparicitā. Abhippamodayaṃ cittaṃ passāsavasena purimā purimā paricitā,
pacchimā pacchimā anuparicitā samādahaṃ cittaṃ assāsamasena purimā purimā paricitā,
pacichimā pacchimā anuparicitā, samādahaṃ cittaṃ passāsavasena purimā purimā paricitā,
pacchimā pacchimā anuparicitā. Vimocayaṃ cittaṃ assāsavasena purimā purimā paricitā,
pacchimā pacchimā anuparicitā. Vimocayaṃ cittaṃ passāsavasena purimā purimā paricitā,
pacchimā pacchimā anuparicitā aniccānupassī assāsamasena purimā purimā paricitā,
pacichimā pacchimā anuparicitā, aniccānupassī passāsavasena purimā purimā paricitā,
pacchimā pacchimā anuparicitā. Virāgānupassī assāsavase purimā purimā paricitā, pacchimā
pacchimā anuparicitā. Virāgānupassī passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā
pacchimā anuparicitā nirodhānupassī assāsamasena purimā purimā paricitā, pacichimā
pacchimā anuparicitā, nirodhānupassī passāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā
pacchimā anuparicitā. Paṭinissaggānupassī assāsavasena purimā purimā paricitā, pacchimā
pacchimā anuparicitā. Paṭinissaggānupassī passāsavasena purimā purimā paricitā pacchimā
pacchimā anuparicitā. Sabbāpi soḷasavatthukā ānāpānasatiyo aññamaññaṃ paricitā ceva
honti anuparicitā ca. Tena vuccati: 'anupubbaṃ paricitā'ti.

Yathāti dasa yathatthā: attadamathaṭṭho yathattho, attasamathaṭṭho yathattho,
attaparinibbāpanaṭṭho yathattho, abhiññaṭṭho6 yathattho, pariññaṭṭho yathattho,
pahānaṭṭho yathattho, bhāvanaṭṭho yathattho, [PTS Page 174] [\q 174/]
sacchikiriyaṭṭho yathattho saccābhisamayaṭṭho yathattho, nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭho
yathattho.

1. Dhamme paricitā - machasaṃ.
2. Susamūhatattā - machasaṃ. Susamūgghātattā - syā, [PTS.]
3. Byādhipakkhiyā - [PTS.]
4. Iṭṭhaṃ - [PTS.]
5. Asammuṭṭhā machasaṃ apamuṭṭhā - syā, [PTS.]
6. Abhiññāttho - machasaṃ.

[BJT Page 328] [\x 328/]

Buddhoti yo so bhagavā sayambhu anācariyako pubbe1 ananussutesu dhammesu sāmaṃ
saccāni abhisambujjhi, 2 tattha ca sabbaññūtaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ.

Buddhoti kenaṭṭhena buddho: 'bujjhītā saccānī'ti buddho, 'bodhetā3 pajāyā'ti buddho,
sabbaññutāya buddho, sabbadassāvitāya buddho anaññaneyyātāya buddho, visavitāya4
buddho, khīṇāsavasaṅkhātena buddho, nirupalepasaṅkhātena5 buddho, 'ekantavītarāgo'ti
buddho, 'ekantavītadoso'ti buddho, 'ekantavītamoho'ti buddho, 'ekantanikkileso'ti buddho,
'ekāyanamaggaṃgato'ti buddho, 'eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho'ti buddho,
abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā buddho. 'Buddho'ti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ, na pitarā
kataṃ, na bhātarā kataṃ, na bhaginiyā kataṃ, na mittāmaccehi kataṃ, na ñātisālohitehi kataṃ,
na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ, na devatāhi kataṃ, vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ
bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikāpaññatti, yadidaṃ
'buddho'ti.

Desitāti attadamathaṭṭho yathattho yathā buddhena desito, attasamathaṭṭho yathattho yathā
buddhena desito, attaparinibbāpanaṭṭho yathattho yathā buddhena desito, abhiññaṭṭho
yathattho yathā buddhena desito, pariññaṭṭho yathattho yathā buddhena desito, pahāṭṭho
yathattho yathā buddhena desito, bhāvanaṭṭho yathattho yathā
Buddhena desito, sacchikiriyaṭṭho yathattho yathā buddhena desito, saccābhisamayaṭṭho
yathattho yathā buddhena desito, nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭho yathattho yathā buddhena
desito,

So ti6 gahaṭṭho vā hoti pabbajito vā.

Lokoti khandhaloko dhātuloko āyatanaloko vipattibhavaloko sampattibhavaloko
sampattisambhavaloko eko loko: sabbe sattā āhāraṭṭhitikā, dve lokā: nāmañca rūpañca, tayo
lokā: tisso vedanā, cattāro lokā: cattāro āhārā, pañca lokā: pañcupādānakkhandhā, cha lokā:
cha ajjhakkikāti āyatanāni, satta lokā: satta viññāṇaṭṭhitiyā, aṭṭha lokā: aṭṭha lokadhammā,
nava lokā: nava sattāvāsā, dasa lokā: dasāyatanāni, dvādasa lokā, dvādasāyatanāni,
aṭṭhārasa lokā: aṭṭhārasa dhātuyo.

'Pabhāseti'ti attadamathaṭṭhaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā [PTS Page 175] [\q 175/]
so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti, attasamathaṭṭhaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā
so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti, attaparinibbānaṭṭhaṃ yathatthaṃ
abhisambuddhattā so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti, abhiññanaṭṭhaṃ yathatthaṃ
abhisambuddhattā so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti, pariññaṭṭhaṃ yathatthaṃ
abhisambuddhattā so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti, pahānaṭṭhaṃ yathatthaṃ
abhisambuddhattā so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti, bhāvanaṭṭhaṃ yathatthaṃ
abhisambuddhattā so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti, sacchikiriyaṭṭhaṃ yathatthaṃ
abhisambuddhattā so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti, saccābhisamayaṭṭhaṃ
yathatthaṃ abhisambuddhattā so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti nirodhe
patiṭṭhāpakaṭṭhaṃ yathatthaṃ abhisambuddhattā so imaṃ lokaṃ obhāseti bhāseti pabhāseti,

1. Buddhe - [PTS]
2. Abhisambujjhati - [PTS.]
3. Bodhetto - syā
4. Vīsatitāya - syā
5. Nirupakkilesasaṅkhātena - syā nirūpadhisaṅkhātena - [PTS. 6.] Hoti - syā sohi - [PTS.]

[BJT Page 330] [\x 330/]

Abbhāmuttova candimāti yathā abbhā evaṃ kilesā, yathā cando evaṃ ariyañāṇaṃ, yathā
candimo devaputto evaṃ bhikkhu, yathā cando abbhā mutto mahikā mutto1 dhūmarajā
mutto2 rāhugahaṇā3 vippamutto bhāsate4 ca tapate5 ca virocate6 ca, evameva bhikkhu
sabbakilesehi vippamutto bhāsate ca tapate ca virocate ca. Tena vuccati: 'abbhā muttoma
candimā'ti. Imāni terasa vodāne ñāṇāni.
Vodānañāṇaniddeso.

3 - 5. Satokāriñāṇāni

Katamāni battiṃsa satokārissa7 ñāṇāni:

Idha bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññagāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ
ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā, so satova assasati, sato
passasatiṃ, dīghaṃ vā assasanto 'dīghaṃ assasāmī'ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto 'dīghaṃ
passasāmī'ti pajānāti, rassaṃ vā assasanto 'rassaṃ assasāmī'ti pajānāti, rassaṃ vā passasanto
'rassaṃ passasāmī'ti pajānāti, 'sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī'ti sikkhati.
'Sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī'ti sikkhati, 'passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ
assasissāmī'ti sikkhati. 'Pasasambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī'ti sikkhati,
'pītipaṭisaṃvedī assasissāmī'ti sikkhati. 'Pītipaṭisaṃvedī passasissāmī'ti sikkhati,
'sukhapaṭisaṃvedī assasissāmī'ti sikkhati. 'Sukhapaṭisaṃvedī passasissāmī'ti sikkhati,
'cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assasissāmī'ti [PTS Page 176] [\q 176/]
Sikkhati. 'Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passasissāmī'ti sikkhati, 'passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ
assasissāmī'ti sikkhati. 'Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasissāmī'ti sikkhati,
'cittapaṭisaṃvedī assasissāmī'ti sikkhati. 'Cittapaṭisaṃvedī passasissāmī'ti sikkhati,
'abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmī'ti sikkhati. 'Abhippamodayaṃ cittaṃ passasissāmī'ti
sikkhati, 'samādahaṃ cittaṃ assasissāmī'ti sikkhati. 'Samādahaṃ cittaṃ passasissāmī'ti
sikkhati, 'vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī'ti sikkhati. 'Vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī'ti sikkhati,
'aniccānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Aniccānupassī passasissāmī'ti sikkhati,
'virāgānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Virāgānupassī passasissāmī'ti sikkhati,
'nirodhānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati,
'paṭinissāggānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Paṭinissāggānupassī passasissāmī'ti sikkhati,

Idhāti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṃ ādāye, imasmiṃ dhamme,
imasmiṃ vinaye, imasmiṃ dhammavinaye, imasmiṃ pāvacane, imasmiṃ brahmacariye,
imasmiṃ satthusāsane. Tena vuccati: 'idhā'ti.

Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako vā hoti bhikkhu sekkho vā arahā vā akuppadhammo.

Araññanti nikkhamitvā babhi indakhīlā, sabbametaṃ araññaṃ.

1. Mahiyā mutto - pu, [PTS,] mahiyā - syā
2. Dhūmarajamutto - syā
3. Rāhupāṇā - syā
4. Bhāsati - syā [PTS]
5. Tapati - syā [PTS]
6. Virocati - syā [PTS.]
7. Satokārīsu - syā [PTS]

[BJT Page 332] [\x 332/]

Rukkhamūlanti yattha bhikkhuno āsanaṃ paññattaṃ hoti, mañco vā pīṭhaṃ vā bhisi vā
taṭṭikā vā cammakhaṇḍo1 vā tiṇasanthāro2 vā paṇṇasanthāro2 vā palālasanthāro3 vā
tattha bhikkhu caṅkamati vā tiṭṭhati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti.

Suññanti kenaci anākiṇṇaṃ hoti gahaṭṭhehi vā pabbajitehi vā.

Agāranti4 vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā.

Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvāti nisinno hoti pallaṅkaṃ ābhujitvā.

Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti ujuko hoti kāyo ṭhito5 paṇihito. 6

Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti: parīti pariggahaṭṭho, mukhanti niyyānaṭṭho, satīti
Upaṭṭhānaṭṭho. Tena vuccati: 'parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā'ti.

Satova assasati sato passasatīti7 khattiṃsāya8 [PTS Page 177] [\q 177/] ākārehi satokārī
hoti: 9 dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati10 upaṭṭhitā hoti,
tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ
pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, rassaṃ assāsavasena
cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī
hoti, rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya
satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena cittassa ekaggataṃ
avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti,
sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā
hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena
cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī
hoti, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato
sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, pītipaṭisaṃvedī assāsavasena
cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī
hoti, pītipaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā
hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, sukhapaṭisaṃvedī assāsavasena cittassa
ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti,
sukhapaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti,
tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsavasena cittassa
ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti,
cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati
upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ
assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena
ñāṇena satokārī hoti, passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ
avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti,
cittapaṭisaṃvedī assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti,
tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, cittapaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ
avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti,
abhippamodayaṃ cittaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā
hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, abhippamodayaṃ cittaṃ passāsavasena cittassa
ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti,
samādahaṃ cittaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti,
tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, samādahaṃ cittaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ
avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, vimocayaṃ
cittaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā
tena ñāṇena satokārī hoti, vimocayaṃ cittaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ
pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, aniccānupassī
assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena
ñāṇena satokārī hoti, aniccānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato
sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, virāgānupassī assāsavasena
cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī
hoti, virāgānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā
hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, nirodhānupassī assāsavasena cittassa ekaggataṃ
avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti,
nirodhānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti,
tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti, paṭinissaggānupassī assāsavasena cittassa ekaggataṃ
avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti,
paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā
hoti, tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti,
Kathaṃ dīghaṃ assasanto 'dīghaṃ assasāmī'ti pajānāti, dīghaṃ passasanto 'dīghaṃ
passasāmī'ti pajānāti: dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, dīghaṃ passāsaṃ
addhānasaṅkhāte passasati, dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi:
dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati.

1. Vammakaṇḍo - sī 1,
2. Santharo - machasaṃ, sa, saṇṭharo - syā
3. Palāsasaṇṭharo - syā
4. Āgāranti - [PTS,] syā
5. Panidhito - syā
6. Supaṇihito - machasaṃ. [PTS] syā
7. 'Sato passasati' - tāyipotthake natthi
8. Bāttiṃsāya - machasaṃ
9. 'Hoti' - syā pottake natthi.
10. Satiṃ - syā

[BJT Page 334] [\x 334/]

Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, chandavasena
tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, chandavasena
tatosukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi chandavasena tato
sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ
uppajjati.

Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena
tato sukhumataraṃ dīghaṃ passasaṃ addhānasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato
sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi,
pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi
passasatopi dīghaṃ assāsapassāsapi cittaṃ vivaṭṭati1 upekkho saṇṭhāti.

Imehi navahākārehi dīghaṃ assāsapassāsā kāyo, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ, kāyo
upaṭṭhānaṃ, no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ
anupassati, tena vuccati: 'kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā'ti. [PTS Page 178] [\q
178/]

Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati: anupassati: aniccato anupassati, no niccato:
dukkhato anupassati, no sukhato: anattato anupassati, no attato: nibbindati, no nandati, no
virajjati, no rajjati, nirodheti, no samudeti, paṭinissajjati, no ādiyati: aniccato anupassanto
niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto
attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento
samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati.

Bhāvanāti catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena
bhāvanā.

Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā
uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti, viditā saññā uppajjanti, viditā
upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti, viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti,
viditā abbhatthaṃ gacchanti.

1. Vivattati - machasaṃ: syā,

[BJT Page 336] [\x 336/]

Kathaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti: kathaṃ
vedanāya uppādo vidito hoti: 'avijjāsamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena
vedanāya uppādo vidito hoti. 'Taṇhāsamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena
vedanāya uppādo vidito hoti. 'Kammasamudayā vedanāsamudayo'ti
paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. 'Phassasamudayā vedanāsamudayo'ti
paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi
vedanāya uppādo vidito hoti.

Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti: aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ
viditaṃ hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto
suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti: 'avijjānirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Taṇhānirodhā vedanānirodho'ti
[PTS Page 179] [\q 179/] paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti.
'Kammanirodhā vedanānirodho'ti paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti.
'Phassanirodhā vedanānirodho'ti paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti,
viparināmalakkhaṇaṃ passatopi vedanāya atthaṅgamo vidito hoti evaṃ vedanāya
atthaṅgamo vidito hoti.

Evaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

Kathaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā
abbhatthaṃ gacchanti. Kathaṃ saññāya uppādo vidito hoti: 'avijjāsamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, 'taṇhāsamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, 'kammasamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, 'phassasamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, nibbattilakkhaṇa
passatopi saññāya uppādo vidito hoti, evaṃ saññāya uppādo vidito hoti.

Kathaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti: aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ
hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto
suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

[BJT Page 338] [\x 338/]

Kathaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti: 'avijjānirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Taṇhānirodhā saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Kammanirodhā saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Phassanirodhā saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti, viparināmalakkhaṇaṃ passatopi
saññāya atthaṅgamo vidito hoti evaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti.

Evaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

Kathaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā
abbhatthaṃ gacchanti. Kathaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti: 'avijjāsamudayā
vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti,
'taṇhāsamudayā vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito
hoti, 'kammasamudayā vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo
vidito hoti, 'phassasamudayā vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ
uppādo vidito hoti, nibbattilakkhaṇa passatopi vitakkānaṃ uppādo vidito hoti, evaṃ saññāya
uppādo vidito hoti.

Kathaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti: aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ
viditaṃ hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto
suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

Kathaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti: 'avijjānirodhā vitakkanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. 'Taṇhānirodhā vittakanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. 'Kammanirodhā vitakkanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. 'Phassanirodhā vitakkanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti, viparināmalakkhaṇaṃ passatopi
vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti evaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti.

Evaṃ [PTS Page 180] [\q 180/] viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā
abbhatthaṃ gacchanti.
Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Balāni samodhāneti, gocarañca
pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Bojjhaṅge samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati. Maggaṃ samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Dhamme
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.

[BJT Page 340] [\x 340/]

Indriyāni samodhentīti kathaṃ indriyāni samodhenti: adhimokkhaṭṭhena saddhinduyaṃ
samodhāneti, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ
samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ
samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni indriyāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati:
'indriyāni samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti.

Balāni samodhānetīti kathaṃ balāni samodhāneti: assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ
samodhāneti, kosajje akampiyaṭṭhena viriyabalaṃ samodhāneti, pamāde akampiyaṭṭhena
satibalaṃ samodhāneti, uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ samodhāneti, avijjāya
akampiyaṭṭhena paññābalaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni balāni imasmiṃ ārammaṇe
samodhāneti. Tena vuccati: 'balāni samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhāna
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. [PTS Page 181] [\q 181/]
Bojjhaṅge samodhānetīti kathaṃ bojjhaṅge samodhāneti: upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgaṃ
samodhāneti, pavicayaṭṭhena dhammavicayasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena
viriyasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhagaṃ samodhāneti,
upasamaṭṭhena passaddhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena
samādhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgaṃ
samodhāneti, ayaṃ puggalo ime bojjhaṅge imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati:
'bojjhaṅge samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati,
Cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati:
'samatthañca paṭivijjhatī'ti.

[BJT Page 342] [\x 342/]

Maggaṃ samodhānetīti kathaṃ maggaṃ samodhāneti: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhiṃ
samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsaṅkappaṃ samodhāneti, pariggahaṭṭhena
sammāvācaṃ samodhāneti, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammantaṃ samodhāneti,
vodānaṭṭhena sammāājīvaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena sammāvāyāmaṃ samodhāneti,
upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhiṃ
samodhāneti. Ayaṃ puggalo imaṃ maggaṃ imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati:
'maggaṃ samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti.

Dhamme samodhānetīti kathaṃ dhamme samodhāneti: ādhipateyyaṭṭhena1 indriyāni
samodhānoti, akampiyaṭṭhena balāni samodhāneti, niyyānaṭṭhena bojjhaṅge samodhāneti,
hetuṭṭhena maggaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ samodhāneti,
padahanaṭṭhena sammappadhānaṃ samodhāneti, ijjhanaṭṭhena iddhipādaṃ samodhāneti,
tathaṭṭhena saccaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samathaṃ samodhāneti,
anupassanaṭṭhena vipassanaṃ samodhāneti, ekarasaṭṭhena samathavipassanaṃ
samodhāneti, anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ2 samodhāneti, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhiṃ
samodhāneti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiṃ
samodhāneti, vimuttaṭṭhena3 vimokkhaṃ [PTS Page 182] [\q 182/] samodhāneti,
paṭivedhaṭṭhena vijjaṃ samodhāneti, pariccāgaṭṭhena vimuttiṃ samodhāneti,
samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ samodhāneti, paṭipassaddhaṭṭhena4 anuppāde ñāṇaṃ
samodhāneti, chandaṃ mūlaṭṭhena samodhāneti, manasikāraṃ samuṭṭhānaṭṭhena
samodhāneti, phassaṃ samodhānaṭṭhena samodhāneti, vedanaṃ samosaraṇaṭṭhena
samodhāneti, samādhiṃ pamukhaṭṭhena samodhāneti, satiṃ ādhipateyyaṭṭhena1
samodhāneti, paññaṃ5 tatuttaraṭṭhena samodhāneti, vimuttiṃ sāraṭṭhena samodhāneti,
amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime dhamme
imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati: 'dhamme samodhānetī'ti.
1. Adhipateyyaṭṭhena - [PTS]
2. Yuganandhaṃ - katthaci.
3. Muttaṭṭhena - syā.
4. Paṭipassaddhaṭṭhena - [PTS.]
5. Satisampajaññaṃ - syā.

[BJT Page 344] [\x 344/]

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (1)

Kathaṃ rassaṃ assasanto 'rassaṃ assasāmī'ti pajānāti, rassaṃ passasanto 'rassaṃ passasāmī'ti
pajānāti:

Rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, rassaṃ
assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi, rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte
assasatopi passasatopi chando uppajjati.

Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, chandavasena tato
sukhumutaraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, chandavasena tato sukhumataraṃ
rassaṃ assāsapassāsaṃ ittara saṅkhāte assasatipi passasatipi chandavasena tato sukhumataraṃ
rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati.

Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato
sukhumataraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ
rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato
sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi rassā
assāsapassāsā cittaṃ vivaṭṭati, upekkhā saṇṭhāti.

Imehi navahākārehi rassā assāsapassāsā kāyo, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ kāyo
upaṭṭhānaṃ [PTS Page 183] [\q 183/] no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā
tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: 'kāye kāyānupassanā
satipaṭṭhānabhāvanā'ti.

Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati: anupassati: aniccato anupassati, no niccato:
dukkhato anupassati, no sukhato: anattato anupassati, no attato: nibbindati, no nandati, no
virajjati, no rajjati, nirodheti, no samudeti, paṭinissajjati, no ādiyati: aniccato anupassanto
niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto
attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento
samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti
catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā.

Rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā
uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti, viditā saññā uppajjanti, viditā
upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti, viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti,
viditā abbhatthaṃ gacchanti.
Kathaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti: kathaṃ
vedanāya uppādo vidito hoti: 'avijjāsamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena
vedanāya uppādo vidito hoti. 'Taṇhāsamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena
vedanāya uppādo vidito hoti. 'Kammasamudayā vedanāsamudayo'ti
paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. 'Phassasamudayā vedanāsamudayo'ti
paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi
vedanāya uppādo vidito hoti.

Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti: aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ
viditaṃ hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto
suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti: 'avijjānirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Taṇhānirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Kammanirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Phassanirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti, viparināmalakkhaṇaṃ passatopi
vedanāya atthaṅgamo vidito hoti evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti.

Evaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

Kathaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā
abbhatthaṃ gacchanti. Kathaṃ saññāya uppādo vidito hoti: 'avijjāsamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, 'taṇhāsamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, 'kammasamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, 'phassasamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, nibbattilakkhaṇa
passatopi saññāya uppādo vidito hoti, evaṃ saññāya uppādo vidito hoti.

Kathaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti: aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ
hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto
suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

Kathaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti: 'avijjānirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Taṇhānirodhā saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Kammanirodhā saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Phassanirodhā saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti, viparināmalakkhaṇaṃ passatopi
saññāya atthaṅgamo vidito hoti evaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti.

Evaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

Kathaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā
abbhatthaṃ gacchanti. Kathaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti: 'avijjāsamudayā
vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti,
'taṇhāsamudayā vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito
hoti, 'kammasamudayā vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo
vidito hoti, 'phassasamudayā vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ
uppādo vidito hoti, nibbattilakkhaṇa passatopi vitakkānaṃ uppādo vidito hoti, evaṃ saññāya
uppādo vidito hoti.

Kathaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti: aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ
viditaṃ hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto
suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

Kathaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti: 'avijjānirodhā vitakkanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. 'Taṇhānirodhā vittakanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. 'Kammanirodhā vitakkanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. 'Phassanirodhā vitakkanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti, viparināmalakkhaṇaṃ passatopi
vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti evaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti.

Evaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

Rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Balāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati. Bojjhaṅge samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati. Maggaṃ samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Dhamme
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.

Indriyāni samodhentīti kathaṃ indriyāni samodhenti: adhimokkhaṭṭhena saddhinduyaṃ
samodhāneti, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ
samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ
samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni indriyāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati:
'indriyāni samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.
Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti.

Balāni samodhānetīti kathaṃ balāni samodhāneti: assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ
samodhāneti, kosajje akampiyaṭṭhena viriyabalaṃ samodhāneti, pamāde akampiyaṭṭhena
satibalaṃ samodhāneti, uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ samodhāneti, avijjāya
akampiyaṭṭhena paññābalaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni balāni imasmiṃ ārammaṇe
samodhāneti. Tena vuccati: 'balāni samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhāna
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti.

Bojjhaṅge samodhānetīti kathaṃ bojjhaṅge samodhāneti: upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgaṃ
samodhāneti, pavicayaṭṭhena dhammavicayasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena
viriyasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhagaṃ samodhāneti,
upasamaṭṭhena passaddhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena
samādhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgaṃ
samodhāneti, ayaṃ puggalo ime bojjhaṅge imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati:
'bojjhaṅge samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati,
Cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati:
'samatthañca paṭivijjhatī'ti.

Maggaṃ samodhānetīti kathaṃ maggaṃ samodhāneti: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhiṃ
samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsaṅkappaṃ samodhāneti, pariggahaṭṭhena
sammāvācaṃ samodhāneti, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammantaṃ samodhāneti,
vodānaṭṭhena sammāājīvaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena sammāvāyāmaṃ samodhāneti,
upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhiṃ
samodhāneti. Ayaṃ puggalo imaṃ maggaṃ imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati:
'maggaṃ samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Dhamme samodhānetīti kathaṃ dhamme samodhāneti: ādhipateyyaṭṭhena indriyāni
samodhānoti, akampiyaṭṭhena balāni samodhāneti, niyyānaṭṭhena bojjhaṅge samodhāneti,
hetuṭṭhena maggaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ samodhāneti,
padahanaṭṭhena sammappadhānaṃ samodhāneti, ijjhanaṭṭhena iddhipādaṃ samodhāneti,
tathaṭṭhena saccaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samathaṃ samodhāneti,
anupassanaṭṭhena vipassanaṃ samodhāneti, ekarasaṭṭhena samathavipassanaṃ
samodhāneti, anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ samodhāneti, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhiṃ
samodhāneti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiṃ
samodhāneti, vimuttaṭṭhena vimokkhaṃ samodhāneti, paṭivedhaṭṭhena vijjaṃ samodhāneti,
pariccāgaṭṭhena vimuttiṃ samodhāneti, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ samodhāneti,
paṭipassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ samodhāneti, chandaṃ mūlaṭṭhena samodhāneti,
manasikāraṃ samuṭṭhānaṭṭhena samodhāneti, phassaṃ samodhānaṭṭhena samodhāneti,
vedanaṃ samosaraṇaṭṭhena samodhāneti, samādhiṃ pamukhaṭṭhena samodhāneti, satiṃ
ādhipateyyaṭṭhena samodhāneti, paññaṃ tatuttaraṭṭhena samodhāneti, vimuttiṃ sāraṭṭhena
samodhāneti, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime
dhamme imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati: 'dhamme samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (2)

[BJT Page 346] [\x 346/]
Kathaṃ 'sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī'ti sikkhati, 'sabbakāyapaṭisaṃvedi passasissāmī'ti
sikkhati:

Kāyoti dve kāyā: nāmakāyo ca rūpakāyo ca katamo nāma kāyo: vedanā saññā cetanā phasso
manasikāro, nāmañca nāmakāyo ca, ye ca vuccanti cittasaṅkhārā, ayaṃ nāmakāyo. Katamo
rūpakāyo: cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ assāso ca passāso
ca nimittañca upanibandhanā, ye ca vuccanti kāyasaṅkhārā, ayaṃ rūpakāyo.

Kathaṃ te kāyā paṭividitā honti: dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ
pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti, dīghaṃ
passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhiti hoti, tāya satiyā tena
ñāṇena te kāyā paṭividitā honti, rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ
pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti, rassaṃ
passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena
ñāṇena te kāyā paṭividitā honti.

Āvajjato te kāyā paṭividitā honti, pajānato te kāyā paṭividitā honti, passato te kāyā paṭividitā
honti, paccavekkhato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ adhiṭṭhahato te kāyā paṭividitā honti,
saddhāya adhimuccato te kāyā paṭividitā honti, viriyaṃ paggaṇhato te kāyā paṭividitā honti,
satiṃ upaṭṭhāpayato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ samādahanto te kāyā paṭividitā honti,
paññāya pajānato te kāyā paṭividitā honti, abhiññeyyaṃ abhijānato te kāyā paṭividitā honti,
pariññeyyaṃ parijānato te kāyā paṭividitā [PTS Page 184] [\q 184/] honti, pahātabbaṃ
pajahato te kāyā paṭividitā honti, bhāvetabbaṃ bhāvayato te kāyā paṭividitā honti,
saccikātabbaṃ sacchikaroto te kāyā paṭividitā honti, evaṃ te kāyā paṭividitā honti.

Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāso kāyo, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ, kāyo
upaṭṭhānaṃ no sati, upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati.
Tena vuccati: 'kāyo kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanā'ti.

[BJT Page 348] [\x 348/]

Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati: anupassati: aniccato anupassati, no niccato:
dukkhato anupassati, no sukhato: anattato anupassati, no attato: nibbindati, no nandati, no
virajjati, no rajjati, nirodheti, no samudeti, paṭinissajjati, no ādiyati: aniccato anupassanto
niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto
attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento
samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvetīti
catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā indriyānaṃ
ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā.
Sabbakāyapaṭisaṃvedi assāsapassāsānaṃ1 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhiṃ avikkhepaṭṭhena
citta visuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi, yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā,
yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ
adhipaññāsikkhā, imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati
paccavekkhanto sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati saddhāya adhimuccanto sikkhati,
viriyaṃ paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati,
paññāya pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto
sikkhati, pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, sacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.

Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā
vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti, viditā saññā uppajjanti,
viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti, viditā vitakkā uppajjanti, viditā
upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

Kathaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti: kathaṃ
vedanāya uppādo vidito hoti: 'avijjāsamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena
vedanāya uppādo vidito hoti. 'Taṇhāsamudayā vedanāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena
vedanāya uppādo vidito hoti. 'Kammasamudayā vedanāsamudayo'ti
paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. 'Phassasamudayā vedanāsamudayo'ti
paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi
vedanāya uppādo vidito hoti.

Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti: aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ
viditaṃ hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto
suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti: 'avijjānirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Taṇhānirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Kammanirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Phassanirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti, viparināmalakkhaṇaṃ passatopi
vedanāya atthaṅgamo vidito hoti evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti.

Evaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

Kathaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā
abbhatthaṃ gacchanti. Kathaṃ saññāya uppādo vidito hoti: 'avijjāsamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, 'taṇhāsamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, 'kammasamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, 'phassasamudayā
saññāsamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti, nibbattilakkhaṇa
passatopi saññāya uppādo vidito hoti, evaṃ saññāya uppādo vidito hoti.

Kathaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti: aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ
hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto
suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

Kathaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti: 'avijjānirodhā vedanānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Taṇhānirodhā saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Kammanirodhā saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. 'Phassanirodhā saññānirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti, viparināmalakkhaṇaṃ passatopi
saññāya atthaṅgamo vidito hoti evaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti.

Evaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

Kathaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā
abbhatthaṃ gacchanti. Kathaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti: 'avijjāsamudayā
vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti,
'taṇhāsamudayā vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito
hoti, 'kammasamudayā vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo
vidito hoti, 'phassasamudayā vitakkasamudayo'ti paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ
uppādo vidito hoti, nibbattilakkhaṇa passatopi vitakkānaṃ uppādo vidito hoti, evaṃ saññāya
uppādo vidito hoti.

Kathaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti: aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ
viditaṃ hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto
suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

Kathaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti: 'avijjānirodhā vitakkanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. 'Taṇhānirodhā vittakanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. 'Kammanirodhā vitakkanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. 'Phassanirodhā vitakkanirodho'ti
paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti, viparināmalakkhaṇaṃ passatopi
vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti evaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti.

Evaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

Rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Balāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati. Bojjhaṅge samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati. Maggaṃ samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Dhamme
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.

Indriyāni samodhentīti kathaṃ indriyāni samodhenti: adhimokkhaṭṭhena saddhinduyaṃ
samodhāneti, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ
samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ
samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni indriyāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati:
'indriyāni samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti.

Balāni samodhānetīti kathaṃ balāni samodhāneti: assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ
samodhāneti, kosajje akampiyaṭṭhena viriyabalaṃ samodhāneti, pamāde akampiyaṭṭhena
satibalaṃ samodhāneti, uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ samodhāneti, avijjāya
akampiyaṭṭhena paññābalaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni balāni imasmiṃ ārammaṇe
samodhāneti. Tena vuccati: 'balāni samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhāna
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti.

Bojjhaṅge samodhānetīti kathaṃ bojjhaṅge samodhāneti: upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgaṃ
samodhāneti, pavicayaṭṭhena dhammavicayasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena
viriyasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhagaṃ samodhāneti,
upasamaṭṭhena passaddhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena
samādhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgaṃ
samodhāneti, ayaṃ puggalo ime bojjhaṅge imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati:
'bojjhaṅge samodhānetī'ti.
Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati,
Cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati:
'samatthañca paṭivijjhatī'ti.

Maggaṃ samodhānetīti kathaṃ maggaṃ samodhāneti: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhiṃ
samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsaṅkappaṃ samodhāneti, pariggahaṭṭhena
sammāvācaṃ samodhāneti, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammantaṃ samodhāneti,
vodānaṭṭhena sammāājīvaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena sammāvāyāmaṃ samodhāneti,
upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhiṃ
samodhāneti. Ayaṃ puggalo imaṃ maggaṃ imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati:
'maggaṃ samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Dhamme samodhānetīti kathaṃ dhamme samodhāneti: ādhipateyyaṭṭhena indriyāni
samodhānoti, akampiyaṭṭhena balāni samodhāneti, niyyānaṭṭhena bojjhaṅge samodhāneti,
hetuṭṭhena maggaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ samodhāneti,
padahanaṭṭhena sammappadhānaṃ samodhāneti, ijjhanaṭṭhena iddhipādaṃ samodhāneti,
tathaṭṭhena saccaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samathaṃ samodhāneti,
anupassanaṭṭhena vipassanaṃ samodhāneti, ekarasaṭṭhena samathavipassanaṃ
samodhāneti, anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ samodhāneti, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhiṃ
samodhāneti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiṃ
samodhāneti, vimuttaṭṭhena vimokkhaṃ samodhāneti, paṭivedhaṭṭhena vijjaṃ samodhāneti,
pariccāgaṭṭhena vimuttiṃ samodhāneti, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ samodhāneti,
paṭipassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ samodhāneti, chandaṃ mūlaṭṭhena samodhāneti,
manasikāraṃ samuṭṭhānaṭṭhena samodhāneti, phassaṃ samodhānaṭṭhena samodhāneti,
vedanaṃ samosaraṇaṭṭhena samodhāneti, samādhiṃ pamukhaṭṭhena samodhāneti, satiṃ
ādhipateyyaṭṭhena samodhāneti, paññaṃ tatuttaraṭṭhena samodhāneti, vimuttiṃ sāraṭṭhena
samodhāneti, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime
dhamme imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati: 'dhamme samodhānetī'ti.

Gocarañca pajānātīti taṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ: yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa
ārammaṇaṃ, pajānātīti puggalo, pajānatā paññā.

Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ
samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho
paramaṭṭho.

Paṭivijjhatī'ti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ
paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena
vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (3)

Kathaṃ 'passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī'ti sikkhati, 'passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ
passasissāmī'ti sikkhati.

Katamo kāyasaṅkhāro: dīghaṃ assāsā kāyikā, ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te
kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsā kāyikā, ete
dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento
vūpasamento sikkhati rassaṃ assāsā kāyikā, ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te
kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Rassaṃ passāsā kāyikā, ete
dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento
vūpasamento sikkhati. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsā kāyikā, ete dhammā kāyapaṭibaddhā
kāyasaṅkhārā, te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.
Sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsā kāyikā, ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te
kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.

[BJT Page 350] [\x 350/]

Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyāssa anāmanā vinamanā sannamanā panamanā iñjanā
phandanā calanā [PTS Page 185] [\q 185/] pakampanā-1. 'Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ
assasissāmī'ti sikkhati, 'passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī'ti sikkhati. Yathārūpehi
kāyasaṅkhārehi yā kāyassa na ānamanā na vinamanā na sannamanā na panamanā-2.
Aniñjanā aphandanā acalanāakampanā, 'santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ
assasissāmī'ti sikkhati, 'passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī'ti sikkhati. Iti kira
passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī'ti sikkhati, 'passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ
passasissāmī'ti sikkhati. Evaṃ sante vātupaladdhiyā-3. Ca pabhāvanā na hoti,
assāsapassāsānañca pabhācanā na hoti, ānāpānasatiyā ca pabhāvanā na hoti,
ānāpānasatisamādhissa ca pabhāvanā na hoti, na ca naṃ taṃ-4. Samāpattiṃ paṇḍitā
samāpajjantipi vuṭṭhahantipi. Iti kira 'passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī'ti sikkhati,
'passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī'ti sikkhati. Evaṃ sante vātupaladdhiyā-3. Ca
pabhāvanā hoti, assāsapassānañca pabhāvanā hoti, ānāpānasatiyā ca pabhāvanā hoti,
ānāpānasatisamādhissa ca pabhāvanā hoti, tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi
vuṭṭhahantipi.

Yathā kathaṃ viya: seyyathāpi kaṃse ākoṭite paṭhamaṃ oḷārīkā saddā pavattanti, olārikānaṃ
saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike sadde
atha pacchā sukhumakā saddā pavattanti, sukhumakānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā
sumanasikatattā niruddhepi sukhume sadde atha pacchā
sukhumasaddanimittārammaṇakāpi-5. Cittaṃ sūpadhāritattā pavattati. Evameva paṭhamaṃ
oḷārikā assāsapassāsā pavattanti olārikānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahittā
sumanasikattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike assāsapassāse atha pacchā sukhumako
assāsapassāsā pavattantī, sukhumakānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā
sumanasikatattā [PTS Page 186] [\q 186/] sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake
assāsapassāse atha pacchā sukhumakaassāsapassāsānaṃ nimittārammanakāpi-6. Cittaṃ na
vikkhepaṃ gacchati.

Evaṃ sante vātupaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti,
ānāpānasatiyā ca pabhāvanā hoti, ānāpānasatisamādhissa ca pabhāvanā hoti, tañca naṃ
samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.

1. Kampanā - syā, [PTS. 2.] Nappaṇamanā - syā
3. Vātupaladdhiyā - syā 4. Na ca taṃ - syā - tañca taṃ [PTS]
5. Sukhumanimittārammaṇatopi - syā. Sukhumasaddanimittārammaṇattāpi - [PTS]
6. Nimittārammaṇattāpi - syā, [PTS.]

[BJT Page 352] [\x 352/]

Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsā kāyo, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ,
kāyo upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, kāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ
anupassati, tena vuccati: 'kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā'ti.
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati: aniccato anupassati, no niccato: dukkhato
anupassati, no sukhato; anattato anupassati, no attato; nibbindati, no nandati, virajjati, no
rajjati; nirodheti, no samūdeti, paṭinissajjati, no ādiyati; aniccato anupassanto niccasaññaṃ
pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ
pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ
pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati.

Bhāvanāni catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena
bhāvanā.
Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāpassāsānaṃ-1. Saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi,
avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi, yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ
adhisīlasikkhā yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisaso sikkhāyo
āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati paccavekkhanto sikkhati, cittaṃ
adhiṭṭhahanto sikkhati saddhāya adhimuccanto sikkhati, viriyaṃ paggaṇhanto sikkhati,
satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya pajānanto sikkhati,
abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati, pahātabbaṃ pajahanto
sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.

Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ
pajānatoviditā vedanā uppajjanti -pe- passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena
cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ, pajānanto indriyāni samodhāneti -pe- tena vuccati:
'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (4)

Aṭṭha anupassane-2. Ñāṇāni, aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo, -3. Cattāri suttantikavatthuni
kāye kāyānupassanāya.

Paṭhamacatukkaṃ

Kathaṃ pītipaṭisaṃvedi assasissāmīti sikkhati, 'pīṭipaṭisaṃvedī passasissāmī'ti sikkhati.

Katamā pīti: dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati
pītipāmojjaṃ, yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamantā
cittassa dīghaṃ passāvasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ
- pe- rassaṃ assāsavasena -pe- rassaṃ passāsavasena -pesabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena
-pesabbakāyapaṭisaṃvedi [PTS Page 187] [\q 187/] passāsavasena -pe-passambhayaṃ
kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena -pepassambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa
ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ. Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā
pamodanā bhāso pahāso vitti odagyaṃ attamantā cittacassa dīghaṃ passāvasena cittassa
ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ, yā pīti pāmojjaṃ āmodanā
pamodanā bhāso pabhāso vitti-4. Odagyaṃ-5. Attamantā cittassa ayaṃ pīti.

1. Assāsapassa sā - syā. 2. Anupassanā - machasaṃ.
3. Aṭṭha cupaṭṭhānānussatiyo - pu 4. Cittassa - syā.
5. Odaggaṃ sa.

[BJT Page 354] [\x 354/]

Kathaṃ sā pīti-1. Paṭividitā hoti dīghaṃ assāsavasena-2. Cittassa ekaggaṃ avikkhepaṃ
pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Dīghaṃ
passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena
ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Rassaṃ assāvasena -pe- rassaṃ passāsavasena
-pesabbakāyapaṭisaṃvedi assāsavasena -pe- sabbakāyapaṭisaṃvedi passāsavasena -pe-
passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena -pe- passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ
passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena
ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti, āvajjato sā pīti paṭividitā hoti, jānato -pe- passato -pe-
paccavekkhato - pecittaṃ adhiṭṭhahato -pe- saddhāya adhimuccato -pe- viriyaṃ paggaṇhato
-pe- satiṃ upaṭṭhāpayato -pe- cittaṃ samādahato -pe- paññāya pajānato -peabhiññeyayaṃ
abhijānato -pe- pariññeyayaṃ parijānato -pe- pahātabbaṃ. Pajahato-pe- bhāvetabbaṃ
bhāvayato -pe- sacchikātabbaṃ sacchikarāto sā pīti paṭividitā hoti. Evaṃ sā pīti paṭividitā
hoti.

Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ, vedanā
upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ
anupassati. Tena vuccati: 'vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanāti.

Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati: aniccato anupassati -peevaṃ taṃ vedanaṃ
anupassati, bhāvanāti catasso bhāvanā -peāsevanaṭṭhena bāvanā.

Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ-3. Saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi -pepītipaṭisaṃvedi
assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato -pe- pajānanto indriyāni
samodhāneti, tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī' ti.

Kathaṃ 'sukhapaṭisaṃvedī assasissāmī'ti sikkhati, -4. 'Sukhapaṭisaṃvedī passasissāmī'ti
sikkhati. [PTS Page 188] [\q 188/]
Sukhanti dve sukhāni: kāyikañca sukhaṃ, cetasikañca sukhaṃ. Katamaṃ kāyikaṃ sukhaṃ.
Yaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ-5 vedayitaṃ
kāyasamphassajāsātā sukhā vedanā, idaṃ kāyikaṃ sukhaṃ. Katamaṃ cetasikaṃ sukhaṃ: yaṃ
cetasikaṃ sātaṃ-6 cetasikaṃ sukhaṃ ceto samphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ,
cetosamphassajā sātā sukhā vedanā, idaṃ cetasikaṃ sukhaṃ.

1. 'Kathaṃ sā pīti' tiyā potthake na dissati,
2. Assāsapassāsavasena - machasaṃ
3. Assāsapassasā - syā, assāsapassa sasaṃvaraṭṭhena - sī-1.
4. 'Sukha -pe- sikkhati' tāyipotthake natthi.
5. Kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ' tāyipottake natthi.
6. Cetasikaṃ sukhaṃ' tāyipotthake natthi.

[BJT Page 356] [\x 356/]

Kathaṃ te sukhe paṭividitā honti: dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ
pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena te sukhe paṭividitā honti, dīghaṃ
passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena
ñāṇena te sukhe paṭividitā honti -pe- sacchikātabbaṃ sacchikaroto te sukhe paṭividitā honti,
evaṃ te sukhe paṭividitā honti.

Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ.
Vedanā upaṭṭhānaṃ no sati, satiupaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃvedanaṃ
anupassati. Tena vuccati: 'vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā'ti.

Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati: aniccato anupassati -peevaṃ taṃ
vedanaṃanupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā -peāsevanaṭṭhena bhāvanā.

Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi -pesukhapaṭisaṃvedī
assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato -pe- pajānanto indriyāni
samodhāneti. Tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (2)

Kathaṃ 'cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assasissāmī'ti sikkhati, 'cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī
passasissāmī'ti sikkhati.

Katamo cittasaṅkhāro: dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā, ete dhammā
cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā; dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā, ete
dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā -pe- sukhapaṭisaṃvedī assāsavasena
-pesukhapaṭisaṃvedī passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā, ete dhammā
cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Ayaṃ cittasaṅkhāro.

Kathaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti: dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ
pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena te cittasaṅkārā paṭividitā honti, dīghaṃ
passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena
ñāṇena te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. -Pe- sacchikātabbaṃ sacchikaroto te cittasaṅkhārā
[PTS Page 189] [\q 189/] paṭividitā honti. Evaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti.

[BJT Page 358] [\x 358/]

Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ,
vedanā upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ
vedanaṃ anupāssati tena vuccati: vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā'ti.

Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Aniccato anupassati, -peevaṃ taṃ
vedanaṃanupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā -peāsevanaṭṭhena bhāvanā.

Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi
-pecittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato
-pe- pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (3)

Kathaṃ passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assasissāmī'ti sikkhati, 'passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ
passasissāmī'ti sikkhati:

Katamo cittasaṅkhāro: dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā, ete dhammā
cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamenato
sikkhati, dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā, ete dhammā cittapaṭibaddhā
cittasaṅkhārā, te cittasaṅkāre passambhento nirodhento vūpasamenato sikkhati,
cittasaṅkhārapaṭisaṃvedi assāsavasena -pe- cittasaṅkhārapaṭisaṃvedi passāsavasena saññā ca
vedanā ca cetasikā, ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā, te cittasaṅkhāre
passambhento nirodhento vūpasamenato sikkhati.

Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena vedanā, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā
ñāṇaṃ, vedanā upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ
vedanaṃ anupassati. Tena vuccati: 'vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā'ti.

Anupassatīti kataṃ taṃ vedanaṃ anupassati: aniccato anupassati -peevaṃ taṃ
vedanaṃanupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā -peāsevanaṭṭhena bhāvanā.

Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi -pe-
passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato
-pepajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (4)

Aṭṭha anupassane ñāṇāni, aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo, cattāri suttantikavatthuni
vedanāsu vedanānupassanāya.
Dutiyacatukkaṃ

[BJT Page 360] [\x 360/]

Kathaṃ 'cittapaṭisaṃvedī assasissāmī'ti sikkhati, cittapaṭisaṃvedī passasissāmī'ti sikkhati.

Katamaṃ taṃ cittaṃ: dīghaṃ assāsavasena viññānaṃ cittaṃ, -1. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ
hadayaṃ paṇḍaraṃ [PTS Page 190] [\q 190/] mano-2. Manāyatanaṃ manindriyaṃ
viññāṇaṃ viññāṇakkandho tajjāmano-3. Viññāṇadhātu. -4. Dīghaṃ passāsavasena
-pepassambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsavasena -pe- passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ
passāvasena viññāṇaṃ cittaṃ-1. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano
manāyatanaṃ manīndriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā mano-3. Miññānadhātu-4.
Idaṃ cittaṃ.

Kathaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti: dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ
pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hota dīghaṃ
passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena
ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti -pe- sacchikātabbaṃ sacchikaroto taṃ cittaṃ paṭividitaṃ
hoti, evaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti.

Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena viññānaṃ cittaṃ-1. Upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā
ñāṇaṃ, cittaṃ upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena viññāṇena
taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati: 'citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā'ti.

Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati: aniccato anupassati -peevaṃ taṃ cittaṃ anupassati.
Bhāvanāti catasso bhāvanā -peāsevanaṭṭhena bhāvanā.

Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi. -Pecittapaṭisaṃvedī
assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃpajānato -pe- pajānanato indriyāni
samodhāneti. Tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī' ti. (1)

Kathaṃ 'abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmī'ti sikkhati, 'abhippamodayaṃ cittaṃ
passasissāmī'ti sikkhati:

Katamo-5. Cittassa abhippamodo. Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ
avikkhepaṃpajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodana pamodanā hāso
pahāso vitti-6. Odagyaṃ attamantā cittassa. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ
avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo, yā cittassa āmodanā pamodanā hāso
pahāso vitti odagyaṃ attamantā cittassa -pe- cittapaṭisaṃvedī assāsavasena -pe-
cittapaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa
abhippamodo, yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamantā cittassa,
ayaṃ cittassa abhippamodo.

1. Viññāṇacittaṃ - syā, [PTS]
2. 'Mano tāyipotthake natthi,
3. Tajjamano -[PTS.]
4. Viññāṇadhātu - [PTS]
5. Katamo ca - syā.
6. Cittassa - syā.

[BJT Page 362] [\x 362/]

Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā
ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ
cittaṃ anupassati. Tena vuccati: 'citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā'ti.

Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati: -pe- evaṃ taṃ cittaṃ anupassati, bhāvanāti catasso
bhāvanā -pe- āsevanaṭṭhena bhāvanā.

Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi -pe-
abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato
-pepajānanto indriyāni samodhāneti, tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (2)

Kathaṃ 'samādahaṃ cittaṃ assasissāmī'ti sikkhati, 'samādahaṃ cittaṃ passasissāmī'ti sikkhati:
[PTS Page 191] [\q 191/]


Katamo samādhi. -1. Dīghaṃ assāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, yā cittassa
ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti-2. Avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā-3. Samatho
samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā
avikkhepo samādhi -pe- samādahaṃ cittaṃ assāsavasena -pe- samādahaṃ cittaṃ
passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti
avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ
sammāsamādhi, ayaṃ samādhi.

Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā
ñāṇaṃ, cittaṃ upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ
cittaṃ anupassati, tena vuccati: 'citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabāvanā'ti.

Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati: -pe- evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso
bhāvanā -pe- āsevanaṭṭhena bhāvanā.

Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi -pesamādahaṃ cittaṃ
assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato -pe- pajānanto indriyāni
samodhāneti. Tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (3)

1. Katamañca samādhindriyaṃ - syā.
2. Adhivaṭhiti -pe- syā.
3. Avisāhatamānasatā - syā.

[BJT Page 364] [\x 364/]

Kathaṃ 'vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī'ti sikkhati. Vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī'ti sikkhati.

'Rāgato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī'ti, sikkhati 'rāgato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī'ti
sikkhati, 'dosato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī'ti sikkhati, 'dosato vimocayaṃ cittaṃ
passasissā'mīti. Sikkhati, mānato vimocayaṃ cittaṃ -pediṭṭhiyā vimocayaṃ cittaṃ -pe-
vicikicchāya vimocayaṃ cittaṃ -pethinato-1. Vimocayaṃ cittaṃ -pe- uddhaccato vimocayaṃ
cittaṃ -pe- ahirikato vimocayaṃ cittaṃ -pe'anottappato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī'ti.
Sikkhati, 'anottappato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī'ti sikkhati, vimocayaṃ cittaṃ
assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ, upaṭṭhānaṃ sati -pe-

Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati. -Pe- evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso
bhāvanā -pe- āsevanaṭṭhena bhāvanā.

Vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi -pevimocayaṃ cittaṃ
assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato -pe-pajānanto indriyāni
samodhāneti. Tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (4)

Aṭṭha anupassane ñāṇāni, aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo, cattāri suttantikavatthūni citte
cittānupassanāya.

Tatiyacatukkaṃ.

Kathaṃ 'aniccānupassī assasissāmī'ti sikkhati, 'aniccānupassī passasissāmī'ti sikkhati:
aniccanti kiṃ aniccaṃ pañcakkhandhā aniccā. Kenaṭṭhena aniccā, appādavayaṭṭhena aniccā.
Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanotā kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati
lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati: pañcannaṃ [PTS Page
192] [\q 192/] khandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ
passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati, pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ passanto
imāni paññāsa lakkhaṇāni passati.
Rūpe aniccānupassī assasissāmī'ti sikkhati, 'rūpe aniccānupassī passasissāmī'ti sikkhati,
vedanāya aniccānupassī assasissāmī'ti sikkhati, 'vedanāya aniccānupassī passasissāmī'ti
sikkhati, saññāya aniccānupassī assasissāmī'ti sikkhati, 'saññāya aniccānupassī
passasissāmī'ti sikkhati, saṅkhāresu aniccānupassī assasissāmī'ti sikkhati, 'saṅkhāresu
aniccānupassī passasissāmī'ti sikkhati, viññāṇe aniccānupassī assasissāmī'ti sikkhati,
'viññāṇe aniccānupassī passasissāmī'ti sikkhati, cakkhusmiṃ aniccānupassī assasissāmī'ti
sikkhati, 'cakkhusmiṃ aniccānupassī passasissāmī'ti sikkhati, 'jarāmaraṇe aniccānupassī
passasissāmī'ti sikkhati.

Aniccānupassī assāsapassāsavasena dhammā, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ, dhammā
upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme
anupassati, tena vuccati: 'dhammesu dhammānupassanā satipaṭṭhānabhāvanā'ti.

1. Thinato - machasaṃ, thinamiddhato - syā, [PTS.]

[BJT Page 366] [\x 366/]

Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati: -pe- evaṃ te dhamme anupassati, bhāvanāti
catasso bhāvanā -pe- āsevanaṭṭhena bhāvanā.

Aniccānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi -peaniccānupasasī
assāsapassāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepaṃ pajānato -pe- pajānanto indriyāni
samodhāneti, tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (1)

Kathaṃ 'virāgānupassī assasissāmī'ti sikkhati, 'virāgānupassī passasissāmī'ti sikkhati:

Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpavirāge chandajāto hoti saddhādhimutto cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ
'rūpe virāgānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Rūpe virāgānupassī passasissāmī'ti sikkhati,
vedanāya ādīnavaṃ disvā vedanāvi rāge chandajāto hoti saddhādhimutto cittañcassa
svādhiṭṭhitaṃ vedanā virāgānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Vedanā virāgānupassī
passasissāmī'ti sikkhati, saññāya ādīnavaṃ disvā saññāvirāge chandajāto hoti
saddhādhimutto cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ saññāvirāgānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Saññā
virāgānupassī passasissāmī'ti sikkhati, saṅkhāresu ādīnavaṃ disvā saṅkhāresuvirāge
chandajāto hoti saddhādhimutto cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ 'saṅkhāresu virāgānupassī
assasissāmī'ti sikkhati. 'Saṅkhāresu virāgānupassī passasissāmī'ti sikkhati, viññāṇe
ādīnavaṃ disvā viññāṇe virāge chandajāto hoti saddhādhimutto cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ
'viññāṇe virāgānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Viññāṇe virāgānupassī passasissāmī'ti
sikkhati, cakkhusmiṃ ādīnavaṃ disvā cakkhuṃvirāge chandajāto hoti saddhādhimutto
cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ 'cakkhuṃ virāgānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Cakkhuṃ
virāgānupassī passasissāmī'ti sikkhati, jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇevirāge
chandajāto hoti saddhādhimutto cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ 'jarāmaraṇe virāgānupassī
assasissāmī'ti sikkhati. 'Jarāmaraṇe virāgānupassī passasissāmī'ti sikkhati,
Virāgānupassī assāsapassāsavasena dhammā, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanāñāṇaṃ, dhammā
upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena te
dhammeanupassati, tena vuccati: 'dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā' ti.
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati: aniccato anupassati, no niccato: dukkhato
anupassati, no sukhato; anattato anupassati, no attato; nibbindati, no nandati, virajjati, no
rajjati; nirodheti, no samūdeti, paṭinissajjati, no ādiyati; aniccato anupassanto niccasaññaṃ
pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ
pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ
pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ te dhamme anupassati.

Bhāvanāni catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena
bhāvanā.

Virāgānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi -pevirāgānupassī
assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato -pe- pajānanto indriyāni
samodhāneti. Tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī' ti. (2)

Kathaṃ 'nirodhānupassī assasissāmī'ti sikkhati, 'nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati:
Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto-1 cittañcassa
svādhiṭṭhitaṃ 'rūpe nirodhānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Rūpe nirodhānupassī
passasissāmī'ti sikkhati, vedanāya ādīnavaṃ disvā vedanāvirāge chandajāto hoti
saddhādhimutto cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ vedanā nirodhānupassī assasissāmī'ti sikkhati.
'Saññāya nirodhānupassi passasissāmī'ti sikkhati, saññāya ādīnavaṃ disvā saññāvirāge
chandajāto hoti saddhādhimutto cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ saññānirodhānupassī dhānupassī
passasissāmī'ti sikkhati, saṅkhāresu ādīnavaṃ nirodhānupassī assasissāmī'ti sikkhati.
'Saṅkhāresu nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati, viññāṇe ādīnavaṃ disvā viññāṇe
virāge chandajāto hoti saddhādhimutto cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ 'viññāṇe nirodhānupassī
assasissāmī'ti sikkhati. 'Viññāṇe virāgānupassī passasissāmī'ti sikkhati, cakkhusmiṃ
ādīnavaṃ disvā cakkhuṃvirāge chandajāto hoti saddhādhimutto cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ
'cakkhuṃ nirodhānupassī assasissāmī'ti sikkhati. 'Cakkhusmiṃ nirodhānupassī
passasissāmī'ti sikkhati, jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇenirodhe chandajāto hoti
saddhādhimutto -1 cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ, 'jarāmaraṇe nirodhānupassī assasissāmī'ti
sikkhati jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati

1. Saddhāvimutto - sī-1.

[BJT Page 368] [\x 368/]
Katibhākārehi avijjāya ādīnavo hoti, katibhākārehi avijjā nirujjhati: pañcabhākārehi avijjāya
ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi avijjā nirujjhati. [PTS Page 193] [\q 193/]

Katamehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, anattaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena
avijjāya ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, imehi pañcabhākārehi
avijjāya ādīnavo hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati: nidānanirodhena avijjā nirujjhati,
samudayanirodhena avijjā nirujjhati, jātinirodhena avijjā nirujjhati, pahavanirodhena-1. Avijjā
nirujjhati, hetunirodhena avijjā nirujjhati, paccaya nirodhena avijjā nirujjhati, ñāṇuppādena
avijjā nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena avijjā nirujjhati. Imehi aṭṭhabhākārehi avijjā nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavaṃ disvā imehi avijjāya ādīnavaṃ disvā imehi
aṭṭhahākārehi avijjānirodhe-2. Chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ
avijjāya 'nirodhānussī assasissāmī'ti sikkhati, avijjāya nirodhānupassī passasissāmī'ti
sikkhati.

Katibhākārehi saṅkhāresu ādīnavo hoti, katibhākārehi saṅkhārā nirujjhati: pañcabhākārehi
saṅkhāresu ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi saṅkhārā nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi saṅkhāresu ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena saṅkhāresu ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena saṅkhāresu ādīnavo hoti, anattaṭṭhena saṅkhāresu ādīnavo hoti,
santāpaṭṭhena saṅkhāresu ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena saṅkhāresu ādīnavo hoti, imehi
pañcahākārehi saṅkhāresu ādīnavo hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi saṅkhārā nirujjhati: nidānanirodhena saṅkhārā nirujjhati,
samudayanirodhena saṅkhārā nirujjhati, jātinirodhena saṅkhārā nirujjhati, pahavanirodhena
saṅkhārā nirujjhati, hetunirodhena saṅkhārā nirujjhati, paccaya nirodhena saṅkhārā nirujjhati,
ñāṇuppādena saṅkhārā nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena saṅkhārā nirujjhati. Imehi
aṭṭhahākārehi saṅkhārā nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi saṅkhāresū ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi saṅkhārānirodhe
chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ saṅkhārāya 'nirodhānussī
assasissāmī'ti sikkhati, saṅkhārāya nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.

Katibhākārehi viññāṇe ādīnavo hoti, katibhākārehi viññāṇaṃ nirujjhati: pañcabhākārehi
viññāṇe ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi saṅkhārā nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi viññāṇe ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena viññāṇe ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena viññāṇe ādīnavo hoti, anattaṭṭhena viññāṇe ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena
viññāṇe ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena viññāṇe ādīnavo hoti, imehi pañcahākārehi
viññāṇe ādīnavo hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi viññāṇaṃ nirujjhati: nidānanirodhena viññāṇaṃ nirujjhati,
samudayanirodhena viññāṇaṃ nirujjhati, jātinirodhena viññāṇaṃ nirujjhati,
pahavanirodhena viññāṇaṃ nirujjhati, hetunirodhena viññāṇaṃ nirujjhati, paccaya
nirodhena viññāṇaṃ nirujjhati, ñāṇuppādena viññāṇaṃ nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena
viññāṇaṃ nirujjhati. Imehi aṭṭhahākārehi viññāṇaṃ nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi viññāṇaṃ ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi viññāṇaṃnirodhe
chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ viññāṇesu 'nirodhānussī
assasissāmī'ti sikkhati, viññāṇaṃ nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.

Katibhākārehi nāmarūpe ādīnavo hoti, katibhākārehi nāmarūpaṃ nirujjhati: pañcabhākārehi
nāmarūpe ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi nāmarūpaṃ nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi nāmarūpaṃ ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena kāsarūpe ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena nāmarūpe ādīnavo hoti, anattaṭṭhena nāmarūpe ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena
nāmarūpe ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena nāmarūpe ādīnavo hoti, imehi pañcahākārehi
nāmarūpe ādīnavo hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi nāmarūpaṃ nirujjhati: nidānanirodhena nāmarūpa nirujjhati,
samudayanirodhena nāmarūpaṃ nirujjhati, jātinirodhena nāmarūpa nirujjhati,
pahavanirodhena nāmarūpa nirujjhati, hetunirodhena nāmarūpaṃ nirujjhati, paccaya
nirodhena nāmarūpaṃ nirujjhati, ñāṇuppādena nāmarūpaṃ nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena
nāmarūpaṃ nirujjhati. Imehi aṭṭhahākārehi nāmarūpaṃ nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi nāmarūpe ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi nāmarūpanirodhe
chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ nāmarūpa 'nirodhānussī
assasissāmī'ti sikkhati, nāmarūpaṃ nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.
Katibhākārehi saḷāyatane ādīnavo hoti, katibhākārehi saḷāyatanaṃ nirujjhati: pañcabhākārehi
saḷāyatane ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi saḷāyatana nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi saḷāyatane ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena saḷāyatane ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena saḷāyatane ādīnavo hoti, anattaṭṭhena saḷāyatane ādīnavo hoti,
santāpaṭṭhena saḷāyatane ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena saḷāyatane ādīnavo hoti, imehi
pañcahākārehi saḷāyatane ādīnavo hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi saḷāyatanaṃ nirujjhati: nidānanirodhena saḷāyatana nirujjhati,
samudayanirodhena saḷāyatanaṃ nirujjhati, jātinirodhena saḷāyatanaṃ nirujjhati,
pahavanirodhena saḷāyatana nirujjhati, hetunirodhena saḷāyatanaṃ nirujjhati, paccaya
nirodhena saḷāyatana nirujjhati, ñāṇuppādena saḷāyatanaṃ nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena
saḷāyatanaṃ nirujjhati. Imehi aṭṭhahākārehi saḷāyatanaṃ nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi saḷāyatane ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi saḷāyatananirodhe
chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ saḷāyatana 'nirodhānussī
assasissāmī'ti sikkhati, saḷāyatana nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.
Katibhākārehi phasse ādīnavo hoti, katibhākārehi phasso nirujjhati: pañcabhākārehi phasse
ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi phasso nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi phasse ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena phasse ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena phasse ādīnavo hoti, anattaṭṭhena phasse ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena
phasse ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena phasse ādīnavo hoti, imehi pañcahākārehi phasse
ādīnavo hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi phasso nirujjhati: nidānanirodhena phasso nirujjhati,
samudayanirodhena phasso nirujjhati, jātinirodhena phasso nirujjhati, pahavanirodhena
phasso nirujjhati, hetunirodhena phasso nirujjhati, paccaya nirodhena phasso nirujjhati,
ñāṇuppādena phasso nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena phasso nirujjhati. Imehi aṭṭhahākārehi
phasso nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi phasso ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi phassonirodhe chandajāto
hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ phasso 'nirodhānussī assasissāmī'ti sikkhati,
phasso nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.

Katibhākārehi vedanāya ādīnavo hoti, katibhākārehi vedanā nirujjhati: pañcabhākārehi
vedanāya ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi vedanā nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi vedanāya ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena vedanāya ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena vedanāya ādīnavo hoti, anattaṭṭhena vedanāya ādīnavo hoti, santāpaṭṭhe
vedanāya ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena vedanāya ādīnavo hoti, imehi pañcahākārehi
vedanāya ādīnavo hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi vedanā nirujjhati: nidānanirodhena vedanā nirujjhati,
samudayanirodhena vedanā nirujjhati, jātinirodhena vedanā nirujjhati, pahavanirodhena
vedanā nirujjhati, hetunirodhena vedanā nirujjhati, paccaya nirodhena vedanā nirujjhati,
ñāṇuppādena vedanā nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena vedanā nirujjhati. Imehi aṭṭhahākārehi
vedanā nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi vedanāyu ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi vedanānirodhe
chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ vedanā 'nirodhānussī
assasissāmī'ti sikkhati, vedanā nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.

Katibhākārehi taṇhāya ādīnavo hoti, katibhākārehi taṇhā nirujjhati: pañcabhākārehi
taṇhāya ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi taṇhā nirujjhati.
Katamehi pañcahākārehi taṇhāya ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena taṇhāya ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena taṇhāya ādīnavo hoti, anattaṭṭhena taṇhāya ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena
taṇhāya ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena taṇhāya ādīnavo hoti, imehi pañcahākārehi
taṇhāya ādīnavo hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi taṇhā nirujjhati: nidānanirodhena taṇhā nirujjhati,
samudayanirodhena taṇhā nirujjhati, jātinirodhena taṇhā nirujjhati, pahavanirodhena taṇhā
nirujjhati, hetunirodhena taṇhā nirujjhati, paccaya nirodhena taṇhā nirujjhati, ñāṇuppādena
taṇhā nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena taṇhā nirujjhati. Imehi aṭṭhahākārehi taṇhā nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi taṇhāya ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi taṇhānirodhe chandajāto
hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ taṇhā 'nirodhānussī assasissāmī'ti sikkhati,
taṇhā nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.

Katibhākārehi upādāne ādīnavo hoti, katibhākārehi upādānaṃ nirujjhati: pañcabhākārehi
upādāne ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi upādānaṃ nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi upādāne ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena upādāne ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena upādāne ādīnavo hoti, anattaṭṭhena upādāne ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena
upādāne ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena upādāne ādīnavo hoti, imehi pañcahākārehi
upādāne ādīnavo hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi upādānaṃ nirujjhati: nidānanirodhena upādāna nirujjhati,
samudayanirodhena upādānaṃ nirujjhati, jātinirodhena upādāna nirujjhati, pahavanirodhena
upādānaṃ nirujjhati, hetunirodhena upādāna nirujjhati, paccaya nirodhena upādāna
nirujjhati, ñāṇuppādena upādāna nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena upādānaṃ nirujjhati. Imehi
aṭṭhahākārehi upādānaṃ nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi upādāne ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi upādānanirodhe
chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ upādāna 'nirodhānussī
assasissāmī'ti sikkhati, upādāna nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.

Katibhākārehi bhave ādīnavo hoti, katibhākārehi bhavo nirujjhati: pañcabhākārehi bhave
ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi bhavo nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi bhave ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena bhave ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena bhave ādīnavo hoti, anattaṭṭhena bhave ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena bhave
ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena bhave ādīnavo hoti, imehi pañcahākārehi bhave ādīnavo
hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi bhavo nirujjhati: nidānanirodhena bhavo nirujjhati,
samudayanirodhena bhavo nirujjhati, jātinirodhena bhavo nirujjhati, pahavanirodhena bhavo
nirujjhati, hetunirodhena bhavo nirujjhati, paccaya nirodhena bhavo nirujjhati, ñāṇuppādena
bhavo nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena bhavo nirujjhati. Imehi aṭṭhahākārehi bhavo nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi bhavo ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi bhavanirodhe chandajāto
hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ bhava 'nirodhānussī assasissāmī'ti sikkhati,
bhava nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.

Katibhākārehi jātiyā ādīnavo hoti, katibhākārehi jāti nirujjhati: pañcabhākārehi jātiyā
ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi jāti nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi jātiyā ādīnavo hoti: aniccaṭṭhena jātiyā ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena jātiyā ādīnavo hoti, anattaṭṭhena jātiyā ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena jātiyā
ādīnavo hoti, viparināpaṭṭhena jātiyā ādīnavo hoti, imehi pañcahākārehi jātiyā ādīnavo
hoti.

Katamehi aṭṭhahākārehi jāti nirujjhati: nidānanirodhena jāti nirujjhati, samudayanirodhena
jāti nirujjhati, jātinirodhena jāti nirujjhati, pahavanirodhena jāti nirujjhati, hetunirodhena jāti
nirujjhati, paccaya nirodhena jāti nirujjhati, ñāṇuppādena jāti nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena
jāti nirujjhati. Imehi aṭṭhahākārehi jāti nirujjhati.

Imehi pañcahākārehi jātiyā ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi jātinirodhe chandajāto hoti
saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ jāti 'nirodhānussī assasissāmī'ti sikkhati, jāti
nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.
Katibhākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, katibhākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati:
pañcabhākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, aṭṭhabhākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati.

Katamehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti: [PTS Page 194] [\q 194/]
aniccaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti,
anattaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti,
viparināpaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti, imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti.

1. Āhāranirodhena - syā,
2. Avijjanirodhena - syā. [PTS.]
[BJT Page 370] [\x 370/]

Katamehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati: nidānanirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati,
samudayanirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati, jātinirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati,
pahavanirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati, hetunirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati, paccaya
nirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati, ñāṇuppādena jarāmaraṇaṃ nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena
jarāmaraṇaṃ nirujjhati. Imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati.
Imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇanirodhe
chandajāto hoti saddhādhimutto, -2. Cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ jarāmaraṇe 'nirodhānussī
assasissāmī'ti sikkhati, jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī'ti sikkhati.

Nirodhānupassī assāsapassāsavasena dhammā, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ,
dhammāupaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena te
dhamme anupassati. Tena vuccati: 'dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā'nati.

Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati: aniccato anupassati, no niccato: dukkhato
anupassati, no sukhato; anattato anupassati, no attato; nibbindati, virajjati, no rajjati;
nirodheti, no samudeti, paṭinissajjati no ādiyati; aniccato anupassanto niccasaññaṃ
pajanahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ
pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ
pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃpajahati. Evaṃ taṃ dhammaṃ anupassati.

Bhāvanāti catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena
bhāvanā.

Nirodhānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi -penirodhānupassī
assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato -pe- pajānanto indriyāni
samodhāneti. Tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (3)

Kathaṃ 'paṭinissaggānupassī assasissāmī'ti sikkhati, 'paṭinissaggānupassī passasissāmī'ti
sikkhati:

Paṭinissāggāti dve paṭinissaggā: pariccāgapaṭinissaggo ca, pakkhandanapaṭinissaggo ca.
'Rūpaṃ pariccajatī'ti pariccāgapaṭinissaggo 'rūpanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatī' ti
pakkhandanapaṭinissaggo, rūpe paṭinissaggānupassī assasissāmī'ti sikkhati, rūpe
'paṭinissaggānupassī passasissāmī'ti sikkhati. Vedanaṃ -pe- saññaṃ -pe- saṅkhāre -pe-
viññāṇaṃ -pe- cakkhuṃ -pe- 'jarāmaraṇaṃ pariccajatī'ti pariccāgapaṭinissaggo,
'jarāmaraṇanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatī'ti pakkhandanapaṭinissaggo.

'Jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī assasissāmī'ti sikkhati, 'jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī
passasissamī'ti sikkhati. Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena dhammā, upaṭṭhānaṃ
sati, anupassanā ñāṇaṃ, dhammā upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca.
Tāyasatiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati: 'dhamamesu
dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā'ti.

1. Bhavanirodhena - syā, sī 1
2. Saddhāvimutto - sī 1.
[BJT Page 372] [\x 372/]

Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati: aniccato anupassati, no niccato: dukkhato
anupassati, no sukhato; anattato anupassati, no attato; nibbindati, virajjati, no rajjati;
nirodheti, no samudeti, paṭinissajjati no ādiyati; aniccato anupassanto niccasaññaṃ
pajanahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ
pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ
pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ taṃ dhammaṃ anupassati.

Bhāvanāti catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā
indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena
bhāvanā.

Paṭinissaggānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena
cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi, yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā.
Yo tattha avikkhepaṭṭho. Ayaṃ adhicittasikkhā, yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ
adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati -pesacchikātabbaṃ
sacchikaronto sikkhati.

Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā
vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti -pepaṭinissāggānupassī
assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati, balāni samodhāneti, bojjhaṅge samodhāneti,
maggaṃ samodhāneti, dhamme samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.

Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti: adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ
samodhāneti -pe- tena vuccati: 'samatthañca paṭivijjhatī'ti. (4)

Aṭṭha anupassane ñāṇāni, aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo, cattāri suttantikavatthūni
dhammesu dhammānupassanāya.

Imāni battiṃsa satokārissa ñāṇāni.

Catuttha catukkaṃ.
Satokāriñāṇa niddeso.

[BJT Page 374] [\x 374/]

3-6, 11. Ñāṇarāsichakkaṃ.

(6) Katamāni catuvīsati samādhivasena ñāṇāni:

Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, dīghaṃ passāsavasena cittassa
ekaggatā avikkhepo samādhi -pevimocayaṃ cittaṃ assāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo
samādhi, vimocayaṃ cittaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi.

Imāni catuvīsati samādhivasena ñāṇāni.

(7) Katamāni dvesattati vipassanāvasena ñāṇāni:

Dīghaṃ [PTS Page 195] [\q 195/] assāsaṃ aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā,
dukkhato anupassanaṭṭhena vipassanā, anattato anupassanaṭṭhena vipassanā. Dīghaṃ
passāsaṃ aniccato anupasasanaṭṭhena vipassanā, dukkhato anupassanaṭṭhena vipassanā,
anattato anupassanaṭṭhena vipassanā -pevimocayaṃ cittaṃ assāsaṃ -pe- vimocayaṃ cittaṃ
passāsaṃ aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā, dukkhato anupassanaṭṭhena vipassanā
anattato anupassanaṭṭhena vipassanā.

Imāni dvesattati vipassanāvasena ñāṇāni.

(8) Katamāni aṭṭha nibbidāñāṇāni:

Aniccānupassī assāsaṃ yathābhūtaṃ jānāti passatīti nibbidāñāṇaṃ, aniccānupassī passāsaṃ
yathābhūtaṃ jānāti passatīti nibbidāñāṇaṃ -pe- paṭinissaggānupassī assāsaṃ yathābhūtaṃ
jānāti passatīti nibbidāñāṇaṃ, paṭinissaggānupassī passāsaṃ yathābhūtaṃ jānāti passatīti
nibbidāñāṇaṃ.

Imāni aṭṭha nibbidāñāṇāni.

(9) Katamāni aṭṭha nibbidānulome ñāṇāni.

Aniccānupassī assāsaṃ bhayatupaṭṭhāne paññā nibbidānulome ñāṇaṃ, aniccānupassī
passāsaṃ bhayatupaṭṭhāne paññā nibbidānulome ñāṇaṃ -pe- paṭinissaggānupassī assāsaṃ
bhayatupaṭṭhāne paññā nibabidānulome ñāṇaṃ, paṭinissaggānupassī passāsaṃ
bhayatupaṭṭhāne paññā nibbidānulome ñāṇaṃ.

Imāni aṭṭha nibbidānulome ñāṇāni.

[BJT Page 376] [\x 376/]

(10) Katamāni aṭṭha nibbidāpaṭippassaddhi ñāṇāni:

Aniccānupassī assāsaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā nibbidāpaṭippassaddhiñāṇaṃ,
aniccānupassī passāsaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā nibbidāpaṭipapassaddhiñānaṃ
-pepaṭinissaggānupassī assāsaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā
nibbidāpaṭippassaddhiñāṇaṃ, paṭinissaggānupassī passāsaṃ paṭisaṅkhā santiṭṭhanā paññā
nibbidāpaṭippassaddhiñāṇaṃ.

Imāni aṭṭha nibbidāpaṭippassaddhiñāṇāni.

(11) Katamāni ekavīsati vimuttisukhe ñāṇāni:

Sotāpattimaggena sakkāyadiṭṭhiyā pahīnattā samucchinnattā uppajjati vimuttisukhe ñānaṃ,
vicikicchāya pahīnattā samucchinnattā uppajjati vimuttisukhe ñānaṃ, sīlabbataparāmāsassa
-pediṭṭhānusayassa -pevicikicchānusayassa pahīnattā samucchinnattā uppajjati vimuttisukhe
ñāṇaṃ, sakadāgāmimaggena oḷārikassa kāmarāgasaññejanassa -pepaṭighasaññojanassa -pe-
oḷārikassa kāmarāgānusayassa, paṭighānusayassa pahīnattā samucchinnattā [PTS Page 196]
[\q 196/] uppajjati vimuttisukhe ñāṇaṃ, anāgāmimaggena anusahagatassa
kāmarāgasaññojanassa -pepaṭighasaññojanassa, anusahagatassa kāmarāgānusayassa,
paṭighānusayassa pahīnattā samucchinnattā uppajjati vimuttisukhe ñāṇaṃ, arahattamaggena
rūparāgassa -pearūparāgassa, mānassa, uddhaccassa, avijjajaya mānānusayassa,
bhavarāgānusayassa. Avijjānusayassa pahīnattā samucchinnattā uppajjati vimuttisukhe
ñāṇaṃ.

Imāni ekavīsati vimuttisukhe ñāṇāni.

Soḷasavatthukaṃ ānāpānasatisamādhiṃ bhāvaya samadhikāni imāni dve ñāṇasatāni
uppajajanti.

Ānāpānasatikathā samattā.

[BJT Vol Ps 1 ] [\z Paṭis /] [\w I /]
[BJT Page 378] [\x 378/]
[PTS Vol Ps 2 ] [\z Paṭis /] [\f II /]
[PTS Page 001] [\q 1/]
4.
Indriya kathā.

4-1. Paṭhamasuttaṃ

Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa
ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi 'bhikkhavo'ti. 'Bhadante'ti te bhikkhū bhagavato
paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:

Pañcimāni bhikkhave, indriyāni, katamāni pañca: saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ
samādhindriyaṃ paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave. Pañcindriyāni.

Imāni pañcindriyāni katihākārehi visujjhanti: imāni pañcindriyāni pannarasahi ākārehi
visujjhanti. Assaddhe puggale parivajjayato, saddhe puggale sevato bhajato payirūpāsato,
pasādanīye suttante paccavekkhato, imehi tīhākārehi saddhindriyaṃ visujjhati.

Kusīte puggale parivajjayato, āraddhaviriye puggale sevato bhajato payirupāsato,
sammappadhāne paccavekkhato, imehi tīhākārehi viriyindriyaṃ visujjhati.
Muṭṭhassatī puggale parivajjayato, upaṭṭhitasati-2. , Puggale sevato bhajato payirupāsato,
satipaṭṭhāne paccavekkhato, imehi tīhākārehi satindriyaṃ visūjjhati.

Asamāhite puggale parivajjayato, samāhite puggale sevato bhajato payirupāsato,
jhānavimokkhe paccavekkhato, imehi tīhākārehi samādhindriyaṃ visujjhati.

Duppaññe puggale parivajjayato, paññavante puggale sevato bhajato payirupāsato,
gambhirañāṇacariyaṃ paccavekkhato, [PTS Page 002] [\q 2/] imehi tīhākārehi
paññindriyaṃ visujjhati.

Iti ime pañca puggale parivajjayato, pañca puggale sevato bhājato payiru pāsato, pasādanīye
suttante-3. Paccavekkhato, imehi pannarasahi ākārehi imāni pañcindriyāni visujjhanti.

Katihākārehi pañcindriyāni bhāvīyanti-4. , Katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvanā hoti:
dasahākārehi pañcindriyāni bhāvīyanti, -4. Dasahākārehi pañcannaṃ indriyānaṃbhāvanā
hoti.

1. Viriyindriyaṃ - machasaṃ. 2. Upaṭṭhitasasati - machasaṃ, syā'
3. Pañcasuttantakkhandhe - machasaṃ, syā 4. Bhāviyanti - machasaṃ, syā.

[BJT Page 380] [\x 380/]

Assaddhiyaṃ pajahanto saddhindriyaṃ bhāveti. Saddhindriyaṃ bhāvento assaddhiyaṃ
pajahati. Kosajjaṃ pajahanto viriyindriyaṃ bhāveti, viriyindriyaṃ bhāvento kosajjaṃ pajahati.
Pamādaṃ pajahanto satindriyaṃ bhāveti, satindriyaṃ bhāvento pamādaṃ pajahati. Uddhaccaṃ
pajahanto samādhindriyaṃ bhāveti, samādhindriyaṃ bhāvento uddaccaṃ pajahati. Avijjaṃ
pajahanto paññindriyaṃ bhāveti, paññindriyaṃ bhāvento avijjaṃ pajahati.
Imehi dasahākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, imehi dasahākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ
bhāvanā hoti.

Katihākārehi pañcindriyāni bhāvitāni honi subhāvitāni: dasahākārehi pañcindriyāni bhāvitāni
honti subhāvitāni.

Assaddhiyassa pahīnattā suppahīnattā saddhindriyaṃ bāvitaṃ hoti subhāvitaṃ,
saddhindriyassa bhāvitattā subhāvitattā assaddhiyaṃ pahīnaṃ hoti suppahīnaṃ, kosajjassa
pahīnattā suppahīnattā viriyindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ, viriyindriyassa bhāvitattā
subhāvitattā kosajjaṃ pahīnaṃ hoti suppahīnaṃ, pamādassa pahīnattā suppahīnattā
satindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ, satindriyassa bhāvitattā subhāvitattā pamādo pahīno
hoti suppahīno, uddhaccassa pahīnatā suppahīnattā samādhindriyaṃ bhāvitaṃ hoti
subhāvitaṃ, samādhindriyassa bhāvitattā subhāvitattā uddhaccaṃ pahīnaṃ hoti suppahīnaṃ,
avijjajaya pahīnattā suppahīnattā paññindriyaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ, paññindriyassa
bhāvitattā subhāvitattā avijjā pahīnā hoti suppahīnā.

Imehi dasahākārehi pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni.

Katihākārehi pañcindriyāni bhāviyanti, -1. Katihākārehi pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti
subhāvitāni ca, paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca: [PTS Page 003] [\q 3/]
catuhākārehi pañcindriyāni bhāvīyanti, catuhākārehi pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti
subhāvitāni ca, paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca.

Sotāpattimaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāvīyanti, sotāpattiphalakkhaṇe pañcindriyāni
bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca, -2. Paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca,
sakadāgāmimaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāvīyanti, sakadāgāmiphalakkhaṇe pañcindriyāni
bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca. Paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca,
anāgāmimaggakkhane pañcindriyāni bāvīyanti, anāgāmiphalakkhane pañcindriyāni
bhāvitāni ce va honti subhāvitāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca,
arahattamaggakkhaṇe pañcindriyāni bhāvīyanti, arahattaphalakkhaṇe pañcindriyāni
bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca, paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca.

1. Bhāviyanti - machasaṃ, syā.
2. Subhāvitāni - sī 1, 2.

[BJT Page 382] [\x 382/]

Iti catasso maggavisuddhiyo, catasso phalavusuddhiyo, catasse samucchedavisuddhiyo,
catasso paṭippassaddhivisuddhiyo. Imehi catuhākārehi pañcindriyāni bhāvīyanti, imehi
catuhākārehi pañcindriyāni bhāvitāni ceva honti subhāvitāni ca, paṭippassaddhāni ca
suppaṭippassaddhāni ca.

Katinnaṃ-1. Puggalānaṃ indriyabhāvanā. Kati puggalā bhavitindriyā. Aṭṭhannaṃ
puggalānaṃ indriyabhāvanā, tayo puggalā bhāvitindriyā.
Katamesaṃ aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā: sattannañca sekkhānaṃ
puthujjanakalyāṇakassa ca-2. Imesaṃ aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā, katame tayo
puggalā bhāvitindriyā: savatena buddho-3. Tathāgatassa sāvako-4. Khīnāsavo bhāvitindriyo,
sayaṃ bhūtaṭṭhena-5. Paccekabuddho-6. Bhāvitindriyo, appameyyaṭṭhena tatāgato arahaṃ
sammāsambuddho bhāvitindriyo. Ime tayo puggalā bhāvitindriyā.

Iti imesaṃ aṭṭhannaṃ puggalānaṃ indriyabhāvanā, ime tayo puggalā bhāvitindriyā.

Paṭhamasutta niddeso.

4 - 2. Dutiyasuttaṃ

(Sāvatthinidānaṃ. )

Pañcimāni bhikkhave, indriyāni. Katamāni pañca: saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ
samādhindriyaṃ [PTS Page 004] [\q 4/] paññindriyaṃ.

Ye hi keci-7. Bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ
samudayañca atthagamañca assādañca adīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānanti,
namete bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samanasammatā, brāhmaṇesu vā
brāhmaṇasammatā, na ca pana te-8. Āyasmanto sāmaññatthaṃ vā-9. Brahmaññatthaṃ vā
diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantī.

Ye ca kho keci-10. Bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ
indriyānaṃsamudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ
pajānanti, te khome-11 bhikkhave samaṇā vā brāhmanā vā samaṇesu vā samanasammatā,
brāhmaṇesuvā brāhmaṇasammatā, te ca panāyasmanto-12. Sāmaññatthaṃ vā-13.
Brahmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantī'ti.

1. Katinaṃ - machasaṃ, syā 2. Puthujjanassa ca kalyāṇakassa - sī 1
3. Bhāvitindriyavasena buddhoti - syā, sī 1. , 2,
4. Tathāgatasāvako - syā 5. Sayambhuñāṇena - sī 1.
6. Paccekasambuddho - machasaṃ, paccekabuddhā - sī 1, 2.
7. Yo hi koci - sī 2, 8. Na ca panete - machasaṃ,
9. Sāmaññuttaṃ - sī. 1 10. Yekeci kho - syā
11. Te kho - sī. 1 12. Panāyasmantā - machasaṃ, syā.
13. Sāmaññatthañca - machasā syā.

[BJT Page 384] [\x 384/]

Katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ samudayo hoti, katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ
samudayaṃ pajānāti. Katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ atthaṅgamo hoti, katihākārehi
pañcannaṃ indriyānaṃ atthaṅgamaṃ pajānāti. Katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ assādo
hoti, katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ assādaṃ pajānāti. Katihākārehi pañcannaṃ
indriyānaṃ ādīnavo hoti, katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ ādīnavaṃ pajānāti katihākārehi
pañcannaṃ indriyānaṃ nissaraṇaṃ hoti, katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ nissaraṇaṃ
pajānāti:

Cattārisāya ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ samudayo hoti, cattārīsāya ākārehi samudayaṃ
pajānāti. Cattārīsāya ākārehi pañcannaṃ indriyajanaṃ atthaṅgamo hoti. Cattārīsāya ākārehi
pañcannaṃ indriyānaṃ atthaṅgamaṃ pajānāti. Pañcavīsāya ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ
assādo hoti, pañcavīsāya ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ assādaṃ pajānāti, pañcavīsāya
ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ ādīnavo hoti, pañcavīsāya ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ
ādīnavaṃ pajānāti, [PTS Page 005] [\q 5/] asītisataṃ ākārehi-1. Pañcannaṃ indriyānaṃ
nissaraṇaṃ hoti, asītisataṃ ākārehi-1. Pañcantaṃ indriyānaṃ nissaraṇaṃ pajānāti.

Katamehi cattārīsāya ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ samudayo hoti, katamehi cattārīsāya
ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ samudayo hoti, katamehi cattārīsāya ākārehi pañcannaṃ
indriyānaṃ samudayaṃ pajānāti:

Adhimokkhatthāya āvajjanāya samudayo saddhindriyassa samudayo hoti,
adhimokkhavasena chandassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti,
adhimokkhavasena manasikārassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti,
saddhindriyassa vasena ekattupaṭṭhānaṃ saddhindriyassa samudayo hoti, paggahatthāya
āvajjanāya samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, paggahanadeka chandassa samudayo
viriyindriyassa samudayo hoti, paggahavasena manasikārassa samudayo viriyindriyassa
samudayo hoti, viriyindriyassa vasena ekattupaṭṭhānaṃ viriyindriyassasamudayo hoti.
Upaṭṭhānatthāya āvajjanāya samudayo satindriyassa samudayohoti, upaṭṭhānavasena
chandassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, upaṭṭhānavasena manasikārassa
samudayo satindriyassa samudayo hoti, satindriyassa vasena ekattupaṭṭhānaṃ satindriyassa
samudayo hoti, avikkhepatthāya āvajjanāya samudayo samādhindriyassa samudayo hoti,
avikkhepavasena chandassa samudayo samādhindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena
manasikārassa samudayo samādhindriyassa samudayo hoti, samādhindriyassa vassena
ekattupaṭṭhānaṃ samādhindriyassa samudayo hoti, dassanatthāya āvajjanāya samudayo
paññindriyassa samudayo hoti, dassanavasena chandassa samudayo paññindriyassa
samudayo hoti, dassanavasena manasikārassa samudayo paññindriyassa samudayohoti,
paññindriyassa vasena ekattupaṭṭhānaṃ paññindriyassa samudayo hoti.

1. Asītisatākārehi - syā, asītisataākārehi - sī 1.
[BJT Page 386] [\x 386/]

Adhimokkhatthāya āvajjanāya samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, paggahatthāya
āvajajanāya samudayo viriyindriyassa samudayo hoti. Upaṭṭhānatthāya āvajjanāya [PTS
Page 006] [\q 6/] samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhepatthāya āvajja nāya
samudayo samādhindriyassa samudayo hoti. Dassanatthāya āvajjanāya samudayo
paññindriyassa samudayo hoti, adhimokkhavasena chandassa samudayo saddhindriyassa
samudayo hoti, paggahavasena chandassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti,
upaṭṭhānavasena chandassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena
chandassa samudayo samādhindriyassa samudayo hoti, dassanavasena chandassa samudayo
paññindriyassa samudayo hoti.

Adhimokkhavasena manasikārassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti,
paggahavasena manasikārassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaṭṭhānavasena
manasikārassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena manasikārassa
samudayo samādhindriyassa samudayo hoti, dassanavasena manasikārassa samudayo
paññindriyassa samudayo hoti, saddhindriyassa vasena ekattupaṭṭhānaṃ saddhindriyassa
samudayo hoti, viriyindriyassa vasena ekattupaṭṭhānaṃ viriyindriyassa samudayo hoti,
satindriyassa vasena ekattu paṭṭhānaṃ satindriyassa samudayo hoti, samādhindriyassa
vasena ekattupaṭṭhānaṃ samādhindriyassa samudayo hoti, paññindriyassa vasena
ekattupaṭṭhānaṃ paññindriyassa samudayo hoti.

Imehi cattālisāya ākārehi paññannaṃ indriyānaṃ samudayo hoti, imehi cattālīsāya ākārehi
pañcannaṃ indriyānaṃ samudayaṃ pajānāti.

Katamehi cattālīsāya ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ atthaṅgamo hoti, katamehi cattārīsāya
ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ atthaṅgamaṃ pajānāti.

Adhimokkhatthāya āvajjanāya atthaṅgamo saddhindriyassa atthaṅgamo hoti,
adhimokkhavasena chandassa atthaṅgamo saddhindriyassa atthaṅgamo hoti,
adhimokkhavasena manasikārassa atthaṅgamo saddhindriyassa atthaṅgamo hoti,
saddhindriyasasa vasena ekatta anupaṭṭhānaṃ-1. Saddhindriyassa atthaṅgamo hoti.

Paggahatthāya āvajjanāya atthaṅgamo viriyindriyassa [PTS Page 007] [\q 7/]
atthaṅgamo hoti, paggahavasena chandassa atthaṅgamo viriyindriyassa atthaṅgamo hoti,
paggahavasena manasikārassa atthaṅgamo viriyindriyassa atthaṅgamo hoti, viriyindriyassa
vasena ekatta anupaṭṭhānaṃ viriyindriyassa atthaṅgamo hoti.

1. Ekattaṃ anupaṭṭhānaṃ - syā.

[BJT Page 388] [\x 388/]

Upaṭṭhanatthāya āvajjanāya atthaṅgamo satindriyassa atthaṅgamo hoti, upaṭṭhānavasena
chandassa atthaṅgamo satindriyassa atthaṅgamo hoti, upaṭṭhānavasena manasikārassa
atthaṅgamo satindriyassa atthaṅgamo hoti, satindriyassa vasena ekattaanupaṭṭhānaṃ
satindriyassa atthaṅgamo hoti.
Avikkhepatthāya āvajjanāya atthaṅgamo samādhindriyassa atthaṅgamo hoti,
avikkhepavasena chandassa atthaṅgamo samādhindriyassa atthaṅgamo hoti,
avikkhepavasena manasikārassa atthaṅgamo samādhindriyassa atthaṅgamo hoti,
samādhindriyassa vasenaekattaanupaṭṭhānaṃ samādhindriyassa atthaṅgamo hoti.

Dassanatthāya āvajjanāya atthaṅgamo paññindriyassa atthaṅgamo hoti, dassanavasena
chandassa atthaṅgamo paññindriyassa atthaṅgamo hoti, dassanavasena manasikārassa
atthaṅgamo paññindriyassa atthaṅgamo hoti, paññindriyassa vasena ekattaanupaṭṭhānaṃ
paññindriyassa atthaṅgamo hoti.

Adhimokakhatthāya āvajjanāya atthaṅgamo saddhindriyassa atthaṅgamo hoti, paggahatthāya
āvajjanāya atthaṅgamo viriyindriyassa atthaṅgamo hoti, upaṭṭhānatthāya āvajjanāya
atthaṅgamo satindriyassa atthaṅgamo hoti, avikkhepatthāya āvajjanāya atthaṅgamo
samādhindriyassa atthaṅgamo hoti, dassanatthāya āvajjanāya atthaṅgamo paññindriyassa
atthaṅgamo hoti.

Adhimokkhavasena chandassa atthaṅgamo saddhindriyassa atthaṅgamo hoti, paggahavasena
chandassa atthaṅgamo viriyindriyassa atthaṅgamo hoti, upaṭṭhānavasena chandassa
atthaṅgamo satindriyassa atthaṅgamo hoti, avikkhepavasena chandassa atthaṅgamo
samādhindriyassa atthaṅgamo hoti, dassanavasena chandassa atthaṅgamo paññiyandrissa
atthaṅgamo hoti.

Adhimokkhavasena manasikārassa atthaṅgamo saddhindriyassa [PTS Page 008] [\q 8/]
atthaṅgamo hoti, paggahavasena manasikārassa atthaṅgamo viriyindriyassa atthaṅgamo
hoti, upaṭṭhānavasena manasikārassa atthaṅgamo satindriyassa atthaṅgamo hoti,
avikkhepavasena manasikārassa atthaṅgamo samādhindriyassa atthaṅgamo hoti,
dassanavasena manasikārassa atthaṅgamo paññindriyassa atthaṅgamo hoti.

[BJT Page 390] [\x 390/]

Saddhindriyassa vasena ekattaanupaṭṭhānaṃ sadadhindriyassa atthaṅgamo hoti.
Viriyindriyassa vasena ekattaanupaṭṭhānaṃ viriyindriyassa atthaṅgamo hoti, satindriyassa
vasena ekattaanupaṭṭhānaṃ satindriyassa atthaṅgamo hoti, samādhindriyassa vasena
ekattaanupaṭṭhānaṃ samādhindriyassa atthaṅgamo hoti, paññindriyassa vasena ekatta
anupaṭṭhānaṃ paññindriyassa atthaṅgamo hoti.

Imehi cattālīsāya ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ atthaṅgamo hoti, imehi cattālisāya ākārahi
pañcannaṃ indriyānaṃ atthaṅgamaṃ pajānāti.

Katamehi pañcavīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ assādo hoti, katamehi pañcavīsatiyā
ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ assādaṃ pajānāti:

Assaddhiyassa anupaṭṭhānaṃ saddhindriyassa assādo hoti, assaddhiya pariḷāhassa
anupaṭṭhānaṃ saddhindriyassa assādo hoti, adhimokkhacariyāya vesārajjaṃ saddhindriyassa
assādo hoti, santo ca vihārādhigamo saddhindriyassa assādo hoti, yaṃ saddhindriyaṃ
paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ saddhindriyassa assādo.

Kosajjassa anupaṭṭhānaṃ viriyindriyassa assādo hoti, kosajjapariḷāhassa anupaṭṭhānaṃ
viriyindriyassa assādo hoti, paggahacariyāya vesārajjaṃ viriyindriyassa assādo hoti, santo ca
vihārādhigamo viriyindriyassa assādo hoti, yaṃ viriyindriyaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ
somanassaṃ. Ayaṃ viriyindriyassa assādo.

Pamādassa anupaṭṭhānaṃ satindriyassa assādo hoti, pamādapariḷāhassa anupaṭṭhānaṃ
satindriyassa assādo hoti, upaṭṭhānacaraaiyāya vesārajjaṃ satindriyassa assādo hoti, santo ca
vihārādhigamo satindriyassa assādo hoti, [PTS Page 009] [\q 9/] yaṃ satindriyaṃ
paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ satindriyassa assādo.

Uddhaccassa anupaṭṭhānaṃ samādhindriyassa assādo hoti, uddhaccapariḷāhassa
anupaṭṭhānaṃ samādhindriyassa assādo hoti, avikkhepacariyāya vesārajjaṃ
samādhindriyassa assādo hoti, santo ca vihārādhigamo samādhindriyassa assādo hoti, yaṃ
samādhindriyaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ samādhindriyassa assādo.

Avijjajaya anupaṭṭhānaṃ paññindriyassa assādo hoti, avijjāpariḷāhassa anupaṭṭhānaṃ
paññindriyassa assādo hoti, dassanacariyāya vesārajjaṃ paññindriyassa assādo hoti, santo ca
vihārādhigamo paññindriyassa assādo hoti, yaṃ paññindriyaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ
somanassaṃ, ayaṃ paññindriyassa assādo.

Imehi pañcavīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ assādo hoti, imehi pañcavīsatiyā ākārehi
pañcannaṃ indriyānaṃ assādaṃ pajānāti.

[BJT Page 392] [\x 392/]

Katamehi pañcavīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ ādīnakavo hoti, katamehi
pañcavīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ ādīnavaṃ pajānāti:

Assaddhiyassa upaṭṭhānaṃ saddhindriyassa ādīnavo hoti, assaddhiyapariḷāhassa
upaṭṭhānaṃ saddhindriyassa ādīnavo hoti, aniccaṭṭhena saddhindriyassa ādīnavo hoti,
dukkhaṭṭhena saddhindriyassa ādīnavo hoti, anattaṭṭhena saddhindriyassa ādīnavo hoti.

Kosajjassa upaṭṭhānaṃ virindriyassa ādīnavo hoti, kosajjapariḷāhassa upaṭṭhānaṃ
viriyindriyassa ādīnavo hoti, aniccaṭṭhena viriyindriyassa ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena
viriyindriyassa ādīnavo hoti, anattaṭṭhena viriyindriyassa ādīnavo hoti.

Pamādassa upaṭṭhānaṃ satindriyassa ādīnavo hoti, pamādapariḷāhassa upaṭṭhānaṃ
satindriyassa ādīnavo hoti, aniccaṭṭhena satindriyassa ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena
satindriyassa ādīnavo hoti, anattaṭṭhena satindriyassa ādīnavo hoti. Dīnavo hoti.

Uddhaccassa upaṭṭhānaṃ samādhindriyassa ādīnavo hoti, uddhaccapariḷāhassa upaṭṭhānaṃ
[PTS Page 010] [\q 10/] samādhindriyassa ādīnavo hoti, aniccaṭṭhena
samādhindriyassa ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena samādhindriyassa ādīnavo hoti,
anattaṭṭhena samādhindriyassa ādīnavo hoti.

Avijjāya upaṭṭhānaṃ paññindriyassa ādīnavo hoti, avijjāpariḷāhassa upaṭṭhānaṃ
paññindriyassa ādīnavo hoti, aniccaṭṭhena paññindriyassa ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena
paññindriyassa ādīnavo hoti, anattaṭṭhena paññindriyassa ādīnavo hoti.
Imehi pañcavīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ ādīnavo hoti. Imehi pañcavīsatiyā
ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ ādīnavaṃ pajānāti.

Katamehi asītisataṃ ākārehi-1. Pañcannaṃ indriyānaṃ nissaraṇaṃ hoti. Katamehi asitisataṃ
ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ nissaraṇaṃ pajānāti.

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ assaddhiyā tissaṭaṃ-2. Hoti, assaddhiyapariḷāhā
nissaṭaṃ-2. Hoti tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca nissaṭaṃ hoti, bahiddhā ca
sabbanimittehi nissaṭaṃ hoti, tato paṇinatarasaddhindriyassa paṭilābhā
pūrimatarasaddhindriyā nissaṭaṃ hoti.

Paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ kosajjā nissaṭaṃ hoti, kossajjapariḷāhā nissaṭaṃ hoti,
tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca nissaṭaṃ hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi nissaṭaṃ
hoti, tato paṇinatara viriyindriyassa paṭilābhā purimataraviriyindriyā nissaṭaṃ hoti.

1. Asīsatākārehi - syā
2. Nissataṃ - sī 1.

[BJT Page 394] [\x 394/]

Upaṭṭhānaṭṭhena satindriyā pamādā nissaṭaṃ hoti. Pamādapariḷāhā nissaṭaṃ hoti,
tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca nissaṭaṃ hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi nissaṭaṃ
hoti, tato paṇitatarasatindriyassa paṭilābhā purimatarasatindriyā nissaṭaṃ hoti.

Avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ uddhaccā nissaṭaṃ hoti, uddhaca pariḷāhā nissaṭaṃ hoti,
tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca nissaṭaṃ hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi nissaṭaṃ
hoti, tato paṇītatarasamādhindriyassa paṭilābhā purimatarasamādhindriyā nissaṭaṃ hoti.

Dassanaṭṭhena paññindriyaṃ avijjāya nissaṭaṃ hoti, avijjāpariḷāhā nissaṭaṃ hoti,
tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca nissaṭaṃ hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi nissaṭaṃ
hoti, tato paṇitatarapaññindriyassa paṭilābhā purimatarapaññindriyā nissaṭaṃ hoti.

Pubbabhāge pañcahi indriyehi paṭhamajjhānavasena pañcindriyāni nissaṭāni honti, paṭhame
jhāne-1. Pañcahi indriyehi-2. Dutiyajjhānavasena pañcindriyāni nissaṭāni honti, dutiye
jhāne-3. Pañcahi indriyhaii-2. Tatiyajjhānavasena pañcindriyāni nissaṭānā honti, tatiye jhāne
pañcahi indriyehi catutthājjhānavasena pañcindriyāni nissaṭānā honita, catutthe jhāne
pañcahi indriyehi ākāsānañcāyatanasamāpattivasena-4. Pañcindriyāni nissaṭāni honti.
Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā pañcahi indriyehi viññānañcāyatanasamāpattivasena [PTS
Page 011] [\q 11/] pañcindriyāni nissaṭāni honti, viññānañcāyatanasamāpattiyā pañcahi
indriyehi ākiñcaññāyatanasamāpattivasena pañcindriyāni nissaṭāni honti,
ākiñcaññāyatanasamāpattiyā pañcahi indriyehi nevasaññānāsaññāyatanasamāpattivasena
pañcindriyāni nissaṭāni honti, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā pañcahi indriyehi
aniccānupassanāvasena pañcandriyāni nissaṭāni honti,

1. Paṭhamajjhāne - syā sī -1,
2. Pañcabhindriyehi - machasaṃ, syā, pañcindriyehi - sī-1
3. Dutiyajjhāne - syā - sī 1.
4. Samāpattiyā vasena - sī-1.

[BJT Page 396] [\x 396/]

Aniccānupassanāya pañcahi indriyehi dukkhānupassanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni
honti, dukkhānupassanāya pañcahi indriyehi anattānupassanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni
honti, anattānupassanāya pañcahi indriyehi nibbidānupassanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni
honti, nibbidānupassanāya pañcahi indriyehi virāgānupassanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni
honti, virāgānupassanāya pañcahi indriyehi nirodhānupassanāvasena pañcindriyāni
nissaṭāni honti, nirodhānupassanāya pañcahi indriyehi paṭinissaggānupassanāvasena
pañcindriyāni nissaṭāni honti, paṭinissaggānupassanāya pañcahi indriyehi
khayānupassanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni honti, khayānupassanāya pañcahi indriyehi
vayānupassanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni honti, vayānupassanāya pañcahi indriyehi
viparināmānupassanāvasena panañcindriyāni nissaṭāni honti, viparināmānupassanāya
pañcahi indriyehi animittānupassanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni honti,
animittānupassanāya pañcahi indriyehi appaṇihitānu passanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni
honti, appaṇihitānupassanāya pañcahi indriyehi suññatānupassanāvasena pañcindriyāni
nissaṭāni honti, suññatānupassanāya pañcahi indriyehi adhipaññādhammavipassanāvasena
pañcindriyāni nissaṭāni honti adhipaññādhammavipassanāya pañcahi indriyehi
yathābhūtañāṇadassanavasena pañcindriyāni nissaṭāni honti, yathābhūtañāṇadassane
pañcahi indriyehi ādīnavānupassanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni honti,
ādīnavānupassanāya pañcahi indriyehi paṭisaṅkhānupassanāvasena pañcindriyāni nissaṭāni
honti, paṭisaṅkhānupassanāya pañcahi indriyehi vivaṭṭanānupassanāvasena pañcindriyāni
nissaṭāni honti, vivaṭṭanānupassanāya pañcahi indriyehi sotāpattimaggavasena
pañcindriyāni nissaṭāni honti, sotāpattimagge pañcahi indriyehi
sotāpattiphalasamāpattivasena [PTS Page 012] [\q 12/] pañcindriyāni nissaṭāni honati,
sotāpattiphalasamāpattiyā pañcahi indriyehi sakadāgāmimaggavasena pañcindriyāni
nissaṭāni honti, sakadāgāmimagge pañcahi indriyehi sakadāgāmiphalasamāpattivasena
pañcindriyāni nissaṭāni honti, sakadāgāmiphalasamāpattiyā pañcahi indriyehi
anāgāmimaggavasena pañcindriyāni nissaṭāni honti, anāgāmimagge pañcahi indriyehi
anāgāmiphalasamāpattivasena pañcindriyāni honti, anāgāmiphalasamāpattiyā pañcahi
indriyehi arahattamaggavasena pañcindriyāni nissaṭāni honti, arahattamagge pañcahi
indriyehi arahattaphalasamāpattivasena pañcindriyāni nissaṭāni honti.
[BJT Page 398] [\x 398/]

Nekkhamme-1. Pañcindriyāni kāmacchandato nissaṭāni honti, abyāpādo pañcindriyāni
byāpādato nissaṭāni honti, ālokasaññāya pañcindriyāni thīnamiddhato nissaṭāni honti,
avikkhepe pañcindriyāni uddhaccato nissaṭāni honti, dhammavavatthāne pañcindriyāni
vicikicchāya nissaṭāni honti, ñāṇe pañcindriyāni avijjāya nissaṭāni honti, pāmojjo
pañcindriyāni aratiyā nissaṭāni honti.

Paṭhame jhāne pañcindriyāni nīvaraṇehi nissaṭāni honti, dutiye jhāne pañcindriyāni
vitakkavicārehi nissaṭāni honti, tatiye jhāne pañcindriyāni pītiyā nissaṭāni honti, catutthe
jhāne pañcindriyāni sukhadukkhehi nissaṭāni honti, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā
pañcindriyāni rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya nissaṭāni honti,
viññāṇañcāyatanasamāpattiyā pañcindriyāni ākāsānañcāyatanaññāya nissaṭāni honti,
ākiñcaññāyatana samāpattiyā pañcindriyāni viññāṇañcāyatanaññāya nissaṭāni honti,
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā pañcindriyāni ākiñcaññāyatanasaññāyatanasaññāya
nissāṭāni honti.

Aniccānupassanāya pañcindriyāni niccasaññāya nissaṭāni honti, dukkhānupassanāya
pañcindriyāni sukhasaññāya nissaṭāni honti, anattānupassanāya pañcindriyāni attasaññāya
nissaṭāni honti, nibbidānupassanāya pañcindriyāni nandiyā nissaṭāni honti,
virāgānupassanāya pañcindriyāni rāgato nissaṭāni honti, nirodhānupassanāya pañcindriyāni
samudayato nissaṭāni honti, paṭinissaggānupassanāya pañcindriyāni ādīnavato nissaṭāni
[PTS Page 013] [\q 13/] honti, khayānupassanāya pañcindriyāni ghanasaññāya
nissaṭāni honti, vayānupassanāya pañcindriyāni āyuhanato nissaṭāni honti,
viparināmānupassanāya pañcindriyāni dhūvasaññāya nissaṭāni honti, animittānupassanāya
pañcindriyāni nimittato nissaṭāni hontī, appaṇihitānupassanāya pañcindriyāni panidhiyā
nissaṭāni honti, suññatunāpassanāya pañcindriyāni ahinivesato nissaṭāni honti,
adhipaññādhammavipassanāya pañcandriyāni sārādānābhinivesato nissaṭāni honti,
yathābhūtañāṇadassane pañcindriyāni sammohābhinivesato nissaṭāni honti
ādīnavānupassanāya pañcindriyāni ālayābhinivesato nissaṭāni honti,
paṭisaṅkhānupassanāya pañcindriyāni appaṭisaṅkhāya nissaṭāni honti,
vivaṭṭanānupassanāya pañcindriyāni saññogābhinivesato nissaṭāni honti.

1. Nikkhamme - syā, sī, 1

[BJT Page 400] [\x 400/]

Sotāpattimagge pañcindriyāni diṭṭhekaṭṭhehi kilesehi nissaṭāni honti, sakadāmimagge
pañcindriyāni oḷārikehi kilesehi nissaṭāni honti, anāgāmimagge pañcindriyānā
aṇusahagatehi kilesehi nissaṭāni honti, arahattamagge pañcindriyāni sabbakilesehi nissaṭāni
honti, sabbesaññeva khīṇāsavānaṃ tattha tattha pañcindriyāni nissaṭāni ceva honti
sunissaṭāni ca paṭippassaddhāni ca suppaṭippassaddhāni ca.

Imehi asītisataṃākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ nissaraṇaṃ hoti. Imehi asītisataṃ ākārehi
pañcannaṃ indriyānaṃ nissaraṇaṃ pajānāti.

Dutiyasuttaniddeso.

Bhānavāra paṭhamo.
4 - 3. Tatiyasuttaṃ
(Sāvatthinidānaṃ: )

"Pañcimāni bhikkhave, indriyāni, katamāni pañca: saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ
samādhindriyaṃ paññindriyaṃ.

Kattha ca bhikkhave, saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ: catusu sotāpattiyaṅgesu ettha
saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Kattha ca bhikkhave, viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, [PTS Page 014]
[\q 14/] catusu sammappadhānesu, ettha viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Kattha ca
bhikkhave, satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, catusu satipaṭṭhānesu, ettha satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.
Kattha ca bhikkhave, samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Catusu jhānesu, ettha samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ. Kattha ca bhikkhave, paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, catusu ariyasaccesu ettha
paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ;[a.]

Catusu sotāpattiyaṅgesu saddhindriyassa vasena katihākārehi pañcindriyāni daṭṭhabbāni:
catusu sammappadhānesu viriyindriyassa vasena katihākārehi pañcindriyāni daṭṭhabbāni,
catusu satipaṭṭhānesu satindriyassa vasena katihākārehi pañcindriyāni daṭṭhabbāni, catusu
jhānesu samādhindriyassa vasena katihākārehi pañcindriyāni daṭṭhabbāni, catusu
ariyasaccesu paññindriyassa vasena katihākārehi pañcindriyāni daṭṭhabbāni.

Catusu sotāpattiyaṅgesu saddhindriyassa vasena vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni, catusu sammappadhānesu viriyindriyassa vasena vīsatiyā ākārehi
pañcindriyāni daṭṭhabbāni, catusu satipaṭṭhānesu satindriyassa vasena vīsatiyā ākārehi
pañcindriyāni daṭṭhabbāni, catusu jhānesu samādhindriyassa vasena vīsatiyā ākārehi
pañcindriyāni daṭṭhabbāni, catusu ariyasaccesu paññindriyassa vasena vīsatiyā ākārehi
pañcindriyāni daṭṭhabbāni.

[A] indriyasaṃyutta-suddhikavagge.


[BJT Page 402] [\x 402/]
Catusu sotāpattiyaṅgesu saddhindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni:
Sappurisasaṃseve sotipattiyaṅge adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena
paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, saddhammasavane sotipattiyaṅge adhimokkhādhipateyyaṭṭhena
saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindrayaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Yoniso manasikāre sotipattiyaṅge
adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindrayaṃ daṭṭhabbaṃ,
avikkhepaṭṭhena samādhīndriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ [PTS Page 015]
[\q 15/]
Daṭṭhabbaṃ, dhammānudhammapaṭipattiyā sotipattiyaṅge adhimokkhādhipateyyaṭṭhena
saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Catusu sotāpattiyaṅgesu saddhindriyassa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni.

Catusu sammappadhānesu viriyindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni:

Anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anupāpādāya sammappadhāne
paggahādhipateyyaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, viriyindriyassa vasena
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya sammappadhāne
paggahādhipateyyaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, viriyindriyassa vasena
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya sammappadhāne
paggahādhipateyyaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, viriyindriyassa vasena
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya
bhāvanāya pāripūriyā sammappadhāne paggahādhipateyyaṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, viriyindriyassa vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Catusu sammappadhānesu viriyindriyassa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni.

Catusu satipaṭṭhānesu satindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni:

Kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhāne upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena
paññindriyaṃ
Daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhāne upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena
satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, satindriyassa [PTS Page 016] [\q 16/] vasena avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena
saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, citte
cittānupassanāsatipaṭṭhāne upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena
paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena
viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhāne
upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindiyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena
saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

[BJT Page 404] [\x 404/]
Catūsu satipaṭṭhānesu satindriyassa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni.
Catūsu jhānesu samādhindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni: paṭhame jhāne avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena
saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dutiye jhāne avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, tatiye jhāne avikkhepādhipateyyaṭṭhena
samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, samādhindriyassa vasenana dassanaṭṭhena paññindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, catutthe jhāne
avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, samādhindriyassa vasena
dasasanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhīmokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Catusu jhānesu samādhindriyassa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni daṭṭhabbāni.

Catusu ariyasaccesu paññindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni:

Dukkhe ariyasacce dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paññindriyassa
vasena adhimokkhaṭṭhena daṭṭhabbaṃ. Paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dukkhasamudaye ariyasacce dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena daṭṭhabbaṃ. Paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, dukkha nirodhe ariyasacce dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena daṭṭhabbaṃ. Paggahaṭṭhena
viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasacce
dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paññindiyassa vasena
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Catusu ariyasaccesu paññindriyassa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcindriyāni
daṭṭhabbāni.
Catusu sotāpattiyaṅgesu saddhindriyassa vasena katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ cariyā
daṭṭhabbā, catusu sammappadhānesu saddhīndriyassa vasena katihākārehi pañcannaṃ
indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā, catusu sammappadhānesu saddhindriyassa vasena
katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā, catusu satipaṭṭhānesu
saddhindriyassa vasena katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā, catusu
jhānesu saddhindriyassa vasena katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā,
catusu ariyasaccesu paññindriyassa vasena katihākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ cariyā
daṭṭhabbā: catusu sotāpattiyaṅgesu saddhindriyassa vasena vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ
indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā, ta catusu sammappadhānesu saddhindriyassa vasena vīsatiyā
ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā, catusu satipaṭṭhānesu saddhindriyassa
vasena vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā, catusu jhānesu
saddhindriyassa vasena vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ cariyā [PTS Page 017] [\q
17/]
Daṭṭhabbā, catusu ariyasaccesu paññindriyassa vasena vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ
indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā.


[BJT Page 406] [\x 406/]

Catusu sotāpattiyaṅgesu saddhindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ
indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā.

Sappurisasaṃseve sotāpattiyaṅge adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā, avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā. Saddhammasavane
sotāpattiyaṅge adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyassa cariyā daṭṭhabbā, avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā. Yonisomanasikāre sotāpattiyaṅge
adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, saddhindriyassa vasena
paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dassanaṭṭhena
paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā. Dhammanudhammapaṭipattiyā sotāpattiyaṅge
adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, saddhindriyassa vasena
paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dassanaṭṭhena
paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā.

Catusu sotāpattiyaṅgesu saddhindriyassa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ
indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā.

Catusu sammappadhānesu viriyindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ
cariyā daṭṭhabbā:

Anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya sammappadhāne
paggahādhipateyyaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, viriyindriyassa vasena
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā, avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā, adhimokkhaṭṭhena
saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ
pahānāya sammappadhāne paggahādhipateyyaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
viriyindriyassa vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, anuppannānaṃ kusalānaṃ
dhammānaṃ uppādāya sammappadhāne paggahādhipateyyaṭṭhena viriyindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, viriyindriyassa vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ
ṭhitiyā asammosāya bhīyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā sammappadhāne
paggahādhipateyyaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā. Viriyindriyassa vasena
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā, avikkhepaṭṭhena samādhīndriyassa cariyā
daṭṭhabbā, dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā, adhimokkhaṭṭhena
saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā. [PTS Page 018] [\q 18/]
Catusu sammappadhānesu viriyindrissa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ
indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā.

Catusu satipaṭṭhānesu satindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ
indriyānaṃ cariyā daṭṭhabbā:

Kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhāne upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, vedanāsu
vedanānupassanāsatipaṭṭhāne upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dassanaṭṭhena
paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, citte cittānupassanāsatipaṭṭhāne
upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā, satindriyassa vasena
avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena
viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhāne
upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā, satindriyassa vasena
avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena
viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā.

Catusu satipaṭṭhānesu satindriyassa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ
cariyā daṭṭhabbā.


[BJT Page 408] [\x 408/]

Catusu jhānesu samādhindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ
cariyā daṭṭhabbā:

Paṭhame jhāne avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā. Dutiye jhāne
avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, samādhindriyassa vasena
dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa
cariyā daṭṭhabbā. Tatiye jhāne avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā. Catutthe jhāne
avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, samādhindriyassa vasena
dassanaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa
cariyā daṭṭhabbā.

Catusu jhānesu samādhindriyassa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ
cariyā daṭaṭhabbā:
Catusu ariyasaccesu paññindriyassa vasena katamehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ
cariyā daṭṭhabbā.

Dukkhe ariyasacce dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dukkhasamudaye
ariyasacce dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paññindriyassa
vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena
viriyindriyassa cariyā daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā,
avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dukkhanirodhe ariyasacce
dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paññindriyassa vasena
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasacce
dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paññindriyassa vasena
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyassa cariyā daṭṭhabbā, paggahaṭṭhena viriyindriyassa cariyā
daṭṭhabbā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyassa cariyā daṭṭhabbā, [PTS Page 019] [\q 19/]
avikkhepaṭṭhena samādhindriyassa cariyā daṭṭhabbā.

Catusu ariyasaccesu paññindriyassa vasena imehi vīsatiyā ākārehi pañcannaṃ indriyānaṃ
cariyā daṭṭhabbā.

Cāro ca vihāro ca anubuddho hoti paṭividdho, yathācarantaṃ yathāviharantaṃ viññu
sabrahmacārī gambhiresu ṭhānesu okappeyyuṃ: addhā ayamāyasmā patto vā pāpuṇissati
vā.

Cariyāti aṭṭha cariyāyo: iriyāpathacariyā, āyatanacariyā, saticariyā, samādhicariyā,
ñāṇacariyā, maggacariyā, patticariyā, lokatthacariyā'ti. 1

Iriyāpathacariyāti catusu 2 iriyāpathesu.
Āyatanacariyāti chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.

Saticariyāti catusu satipaṭaṭhānesu.

Samādhicariyāti catusu jhānesu.

Ñāṇacariyāti catusu ariyasaccesu.
1. Lokatthacariyā-syā. 2. Catusu-machasaṃ, syā.


[BJT Page 410] [\x 410/]

Maggacariyāti catusu ariyamaggesu.

Patticariyāti catusu sāmaññaphalesu.

Lokatthacariyāti tathāgatesu arahantesu sammāsambuddhesu, padese1 paccekabuddhesu,
padese1 sāvakesu.

Iriyāpathacariyā ca paṇidhisampannānaṃ, āyatanacariyā ca indriyesu guttadvārānaṃ.
Saticariyā ca appamādavihārīnaṃ. Samādhicariyā ca adhicittamanuyuttānaṃ, ñāṇacariyā ca
buddhisampannānaṃ, maggacariyā ca sammāpaṭipannānaṃ, 3 patticariyā ca
adhigataphalānaṃ, lokatthacariyā ca tathāgatānaṃ arahantānaṃ sammāsambuddhānaṃ,
padese1 paccekabuddhānaṃ, padese1 sāvakānaṃ, imā aṭṭha cariyāyo. [PTS Page 020] [\q
20/]

Aparipi aṭṭha cariyāyo: adhimuccanto saddhāya carati, paggaṇhanto viriyena carati,
upaṭṭhāpento satiyā carati, avikkhepaṃ karonto samādhinā carati, pajānatto paññāya carati,
vijānanto viññāṇacariyāya 4 carati, evaṃ paṭipannassa kusalā dhammā āyāpentīti 5
āyatanacariyāya carati, evaṃ paṭipanno visesamadhigacchatīti visesacariyāya carati, imā
aṭṭha cariyāyo.

Aparāpi aṭṭha cariyāyo: dassanacariyā ca sammādiṭṭhiyā, abhiniropanacariyā ca
sammāsaṅkappassa, pariggahacariyā ca sammāvācāya, samuṭṭhānacariyā ca
sammākammantassa, vodānacariyā ca sammāājīvassa, paggahacariyā ca sammāvāyāmassa.
Upaṭṭhānacariyā ca sammāsatiyā, avikkhepacariyā ca samamāsamādhissa, imā aṭṭha
cariyāyo.

Vihāroti adhimuccanto saddhāya viharati, paggaṇhanto viriyena viharati, upaṭṭhāpento
satiyā viharati, avikkhepaṃ karonto samādhinā viharati, pajānanto paññāya viharati.

Anubuddhoti saddhindriyassa adhimokkhaṭṭho anubuddho hoti, viriyindriyassa
paggahaṭṭho anubuddho hoti, satindriyassa upaṭṭhānaṭṭho anubuddho hoti,
samādhindriyassa avikkhepaṭṭho anubuddho hoti, paññindriyasa dassanaṭṭho anubuddho
hoti.

Paṭividdhoti saddhindriyassa adhimokkhaṭṭho paṭividdho hoti, viriyindriyassa
paggahaṭṭho paṭividdho hoti, satindriyassa upaṭṭhānaṭṭho paṭividdho hoti,
samādhindriyassa avikkhepaṭṭho paṭividdho hoti, paññindriyassa dassanaṭṭho paṭividdho
hoti.

1. Padeso-syā, sappadeso-sī 1, 2. Padeso-syā. Sappadesu-sī 1, 3. Samāpattisampannānaṃ-sī
1, 4. Viññāṇena-syā, viññāṇacariyā-sī; 5. Abhāpentīti-sī 1,


[BJT Page 412] [\x 412/]

Yathācarantanti1 evaṃ saddhāya carantaṃ, evaṃ viriyena carantaṃ, evaṃ satiyā carantaṃ,
evaṃ samādhinā carantaṃ, evaṃ paññāya carantaṃ.

Yathāviharantanti evaṃ saddhāya viharantaṃ, evaṃ viriyena viharantaṃ, evaṃ satiyā
viharantaṃ, evaṃ samādhinā viharantaṃ, evaṃ paññāya viharantaṃ. [PTS Page 021] [\q 21/]


Viññūti viññū vibhāvī medhāvī paṇḍitā buddhisampannā.

Sabrahmacārīti ekakammaṃ, 2 ekuddeso samasikkhatā3

Gambhiresu ṭhānesūti gambhīrāni ṭhānāni vuccanti: jhānā4 ca vimokkhā ca samādhi 5 ca
samāpattiyo ca maggā ca phalāni ca abhiññāyo ca paṭisambhidā ca.

Okappeyyunti saddaheyyuṃ adhimucceyyuṃ.

Addhāti ekaṃsavacanametaṃ, nissaṃsayavacanametaṃ, nikkaṅkhavacanametaṃ, 6
advejjhavacanametaṃ, adveḷhakavacanametaṃ, niyogavacanametaṃ7,
apaṇṇakavacanametaṃ, avatthāpanavacanametaṃ 'addhā'ti.

Āyasmāti piyavacanametaṃ, garu vacanametaṃ, sagāravasappatissādhivacana 8 metaṃ
'āyasmā, ti.

Patto vāti adhigato vā9.

Pāpuṇissati vāti adhigamissati vā. 10

Tatiyasuttaniddeso.


4 - 4. Catutthasuttaṃ
(Sāvatthinidānaṃ11) pañcimāni bhikkhave, indriyāni: katamāni pañca: saddhindriyaṃ,
viriyindriyaṃ, sanindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ, imāni kho bhikkhave,
pañcindriyāni.

Imāni pañcindriyāni katihākārehi kenaṭṭhena12 daṭṭhabbāni: imāni pañcindriyāni
chahākārehi tenaṭṭhena13 daṭṭhabbāni. Ādhipateyyaṭṭhena, ādivisodhanaṭṭhena,
adhimattaṭṭhena, adhiṭṭhānaṭṭhena, pariyādānaṭṭhena, patiṭṭhāpakaṭṭhena.

Kathaṃ ādhipateyyaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni:

Assaddhiyaṃ pajahato adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
saddhindiyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ [PTS Page 022] [\q 22/] daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

1. Yathācaranti-sī1, 2. Ekaṃ kammaṃ-sī, 3. Samasikkhātā-syā. 4. Jhānāni-syā, [PTS, 5.]
Samādhi-syā, sī 1, 6. Nikkaṅkhāvacanametaṃ-syā, sī 1, 7. Niyyānikavacanametaṃ-syā, 8.
Sappaṭissādhivacanaṃ-syā, 9. Adhigato-syā, [PTS, 10.] Adhigamissati-syā, [PTS, 11.]
Paripuṇṇanidānaṃ-syā, sī, [PTS, 12.] Katihākārehi-syā, [PTS, 13.] Chahākārehi-syā,


[BJT Page 414] [\x 414/]

Kosajjaṃ pajahato paggahādhipateyyaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, viriyindriyassa
vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ.

Pamādaṃ pajahato upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhatabbaṃ, satindriyassa
vasena avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ.

Uddhaccaṃ pajahato avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ
samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ adhimokkhaṭṭhena
saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Avijjaṃ pajahato dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paññindriyassa
vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhapaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ.
Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena paggahādhipatyeṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, viriyindriyassa vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
avikkhekapaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.
Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhīndriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.


[BJT Page 416] [\x 416/]
Byāpādaṃ pajahato abyāpādavasena adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Byāpādaṃ pajahato abyāpādavasena paggahādhipatyeṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
viriyindriyassa vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhekapaṭṭhena
samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.
Byāpādaṃ pajahato abyāpādavasena upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhīndriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena
paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena
viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Byāpādaṃ pajahato abyāpādavasena avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Byāpādaṃ pajahato abyāpādavasena dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena
viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ [PTS Page 023] [\q 23/]
Daṭṭhabbaṃ.
Thīnamiddhaṃ pajahato ālokasaññāvasena adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Thīnamiddhaṃ pajahato ālokasaññāvasena paggahādhipatyeṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, viriyindriyassa vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
avikkhekapaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.
Thīnamiddhaṃ pajahato ālokasaññāvasena upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhīndriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Thīnamiddhaṃ pajahato ālokasaññavasena avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Thīnamiddhaṃ pajahato ālokasaññāvasena dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Sabbakilese pajahato arahattamaggavasena adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Sabbakilese pajahato arahattamaggavasena paggahādhipatyeṭṭhena viriyindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, viriyindriyassa vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
avikkhekapaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.
Sabbakilese pajahato arahattamaggavasena upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhīndriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Sabbakilese pajahato arahattamaggavasena avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Sabbakilese pajahato arahattamaggavasena dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ
daṭṭhabbaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ,
avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ assaddhiya1 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi
saddhindriyassa ādivisodhanā, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ kosajjaṃ2 saṃvaraṭṭhena
sīlavisuddhi viriyindriyassa ādavisodhanā, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ pamāda3
saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhisatindriyassa ādivisodhanā, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ
uddhacaca 4 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi samādhīndriyassa ādivisodhanā dassanaṭṭhena
paññindriyaṃ avijjā5 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhī paññindriyassa ādivisodhanā.

Nekkhamme pañcindriyāni kāmacchanda 6 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi pañcannaṃ
indriyānaṃ ādivisodhanā, abyāpāde pañcindriyāni byāpāda 7 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi
pañcannaṃ indriyānaṃ ādivisodhanā, ālokasaññāya pañcindriyāni thīnamiddha 8
saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi pañcannaṃ indriyānaṃ ādivisodhanā, arahattamagge
pañcindriyāni sabbakilesa 9 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi pañcannaṃ indriyānaṃ
ādivisodhanā.

Evaṃ ādivisodhanaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.

Kathaṃ adhimattaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni:
Saddhindriyassa bhāvanāya chando uppajjati, *chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena [PTS Page 024] [\q 24/]
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavesana saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena

1. Assaddhiyaṃ-syā, sī 1, [PTS. 2.] Kosajjaṃ-syā, sī 1, [PTS. 3.] Pamādaṃ-syā, sī 1. 2, [PTS. 4.]
Uddhaccaṃ-syā, sī 1. 2, [PTS. 5.] Avijjā-syā, [PTS,] avijjāya sī 2. 6. Kāmacchandaṃ-syā, sī 1,
[PTS. 7.] Byāpādaṃ-syā, sī 1, [PTS. 8.] Thīnamiddhaṃ-syā, sī 1, 2, [PTS,]
thīnamiddha-machasaṃ. 9. Sabbakilese-syā sī 1, [PTS. * ']Chandavasenā'ti ādiṃ katvā yāva
'assaddhiyassā'ti padaṃ syā, [PTS] potthakesu na dissati.

[BJT Page 418] [\x 418/]

Saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vosajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilesa ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Assaddhiyassa pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.
Assaddhiyapariḷāhassa pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ
vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te
dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca
pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo,
nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve
vossaggā.

Diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ
vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te
dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti,
Vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1.
Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato
nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve
vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti
pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo,
nirodhavasena ime dve vossaggā.

Oḷārikānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ
vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te
dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca
pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo,
nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve
vossaggā.

Aṇusahagatānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ
vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te
dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca
pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo,
nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve
vossaggā.

Sabbakilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Viriyindriyassa bhāvanāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Kosajjassa pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Kosajjapariḷāhassa pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.
Diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ
vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te
dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca
pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo,
nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve
vossaggā.

Sabba kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
Upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena
bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare
vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato
vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3
tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena
dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca
pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti
pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Satindriyassa [PTS Page 025] [\q 25/] bhāvanāya chando uppajjati, chandavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati,
pāmojjavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati,
pītivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ
vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te
dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca
pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo,
nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve
vossaggā.

Pamādassa pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Pamādapariḷāhassa pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Sabbakilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Samādhindriyassa bhāvanāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato
Vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3
tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena
dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca
pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti
pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Uddhaccassa pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Uddhaccapariḷāhassa pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ
vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te
dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca
pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo,
nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve
vossaggā.

Sabbakilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃadhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati,
Saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ samādahati,
samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ cittaṃ
sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

1. Vosajjati-machasaṃ, 2. Vosaggavasena-machasaṃ, 3. Vosajjitattā-machasaṃ,

[BJT Page 420] [\x 420/]

Paññindriyassa bhāvanāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Avijjāya pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ
hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati, sukhavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati, obhāsavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego uppajjati,
saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ samādahati,
samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ cittaṃ
sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Avijjāpariḷāhassa pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ uppajjati,
sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati,
obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego
uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ
samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ
cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ
vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te
dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca
pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo,
nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve
vossaggā.

Oḷārikānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati,
Saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā cittaṃ samādahati,
samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ cittaṃ
sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo
ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.
Aṇusahagatānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati,
passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, passaddhivasena sukhaṃ
uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso
uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, obhāsavasena
saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā
cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā
samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati. Upekkhāvasena
saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ
vimuccati, vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te
dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti, vivaṭṭanāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato vossajati1. Vossaggavasena 2 saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā3 tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca
pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo,
nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve
vossaggā.

Sabbakilesānaṃ pahānāya chando uppajjati, chandavasena paññāvasena paññindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena paññāvasena paññindiyaṃ
adhimattaṃ hoti, pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena paññāvasena paññindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena paññāvasena paññindiyaṃ
adhimattaṃ hoti. Passaddhivasena sukhaṃ uppajjati, sukhavasena paññāvasena paññindiyaṃ
adhimattaṃ hoti, sukhavasena obhāso uppajjati, obhāsavasena paññāvasena paññindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, obhāsavasena saṃvego uppajjati, saṃvegavasena paññāvasena paññindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, saṃvejetvā1 cittaṃ samādahati, samādhivasena paññāvasena paññindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, tathā samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena paññāvasena
paññindiyaṃ adhimattaṃ hoti, tathā paggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati,
upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati, vimokkhavasena paññāvasena
paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā ekarasā honti, ekarasaṭṭhena 2
bhāvanāvasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, bhāvitattā tato paṇītatare
vivaṭṭanti 3. Vivaṭṭanāvasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vivaṭṭitattā tato
vossajati 4 vossaggavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vossajjitattā tato
nirujjhanti, nirodhavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, nirodhavasena dve
vossaggā: pariccāgavossaggo ca, pakkhandanavossaggo ca, kilese ca khandhe ca pariccajatīti
[PTS Page 026] [\q 26/] pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.
Evaṃ adhimattaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.

Bhāṇavāro dutiyo5


Kathaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni:

Saddhindriyassa bhāvanāya chando uppajjati, chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhiṭṭhāti, chandavasena pāmojjaṃ uppajjati, pāmojjavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhiṭṭhāti. Pāmojjavasena pīti uppajjati, pītivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhiṭṭhāti,
pītivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhiṭṭhāti.
Passaddhivasena sukhaṃ uppajjati, sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhiṭṭhāti.
Sukhavasena obhāso uppajjati, obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhiṭṭhāti,
obhāsavasena saṃvego uppajjati, saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhiṭṭhāti,
saṃvejetvā1 cittaṃ samādahati, samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhiṭṭhāti,
tathā samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti, paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhiṭṭhāti, tathā paggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati, upekkhāvasena saddhāvasena
saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati,
vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, vimuttattā te dhammā
ekarasā honti, ekarasaṭṭhena 2 bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhiṭṭhāti,
bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti 3 vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhiṭṭhāti, vivaṭṭitattā tato vossajati 4 vossaggavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhiṭṭhāti, vossajjitattā tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ
adhiṭṭhāti, nirodhavasena dve vossaggā: pariccāgavossaggo ca, pakkhandanavossaggo ca,
kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandatīti pakkhandanavossaggo, nirodhavasena ime dve vossaggā.

Evaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.

1. Saṃvejitvā-[PT. 2.] Ekarasaṭṭhena-machasaṃpotthake tatthi, 3. Vivattanti-sī 1. 4.
Vosajjatī-machasaṃ. 5. Bhāṇavāraṃ niṭṭhitaṃ-syā, sī, [PTS.]


[BJT Page 422] [\x 422/]
Kathaṃ pariyādānaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni:
Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ assaddhiyaṃ pariyādiyati. Assaddhiyapariḷāhaṃ
pariyādiyati. Paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ kosajjaṃ pariyādiyati, kosajjapariḷāhaṃ
pariyādiyati. Upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ pamādaṃ pariyādiyati, pamādapariḷāhaṃ
pariyādiyati. Avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ uddhaccaṃ pariyādiyati, uddhaccapariḷāhaṃ
pariyādiyati. Dassanaṭṭhena paññindriyaṃ avijjaṃ pariyādiyati, avijjāpariḷāhaṃ pariyādiyati.

Nekkhamme pañcindriyāni kāmacchandaṃ pariyādiyanti, abyāpāde pañcindriyāni byāpādaṃ
pariyādiyanti. Ālokasaññāya pañcindriyāni thīnamiddhaṃ pariyādiyanti. Avikkhepe
pañcindriyāni uddhaccaṃ pariyādiyanti. Uddhaccapariḷāhaṃ pariyādiyanti. Dassanaṭṭhena
pañcindriyāni avijjaṃ pariyādiyanti, avijjāpariḷāhaṃ pariyādiyanti. Arahattamagge
pañcindriyāni sabbakilese pariyādiyanti.

Evaṃ pariyādānaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.

Kathaṃ patiṭṭhāpanaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni:

Saddho saddhindriyaṃ adhimokekha patiṭṭhāpeti, saddhassa saddhindriyaṃ adhimokkhe
patiṭṭhāpeti. Viriyavā viriyindriyaṃ paggahe patiṭṭhāpeti, viriyavato viriyindriyaṃ paggahe
patiṭṭhāpeti. Satimā satindriyaṃ upaṭṭhāne patiṭṭhāpeti, satimato satindriyaṃ upaṭṭhāne
patiṭṭhāpeti. Samāhito samādhindriyaṃ avikkepe patiṭṭhāpeti, samāhitassa samādhindriyaṃ
avikkhepe patiṭṭhāpeti. Paññavā paññindriyaṃ dassane patiṭṭhāpeti, paññavato
paññindriyaṃ dassane patiṭṭhāpeti.

Yogāvacaro pañcindriyāni nekkhamme patiṭṭhāpeti, [PTS Page 027] [\q 27/]
yogāvacarassa pañcindiyāni nekkhamme patiṭṭhāpeti. Yogāvacaro pañcindriyāni abyāpāde
patiṭṭhāpeti, yogāvacarassa pañcindriyāni abyāpāde patiṭṭhāpeti. Yogāvacaro pañcindriyāni
ālokasaññāya patiṭṭhāpeti. Yogāvacarassa pañcindriyāni ālokasaññāya patiṭṭhāpeti.
Yogāvacaro pañcindriyāni avikkhepe patiṭṭhāpeti, yogāvacarassa pañcindriyāni avikkhepe
patiṭṭhāpeti. Yogāvacaro pañcindriyāni dassane patiṭṭhāpeti, yogāvacarassa pañcindriyāni
dassane patiṭṭhāpeti. Yogāvacaro pañcindriyāni arahatte patiṭṭhāpeti, yogāvacarassa
pañcindriyāni arahatte patiṭṭhāpeti.
Evaṃ patiṭṭhāpakaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.

Catutthasuttaniddeso.

Puthujjano samādhiṃ bhāvento1 katihākārehi upaṭṭhānakusalo hoti, sekkho2 samādhiṃ
bhāvento katihākārehi upaṭṭhānakusalo hoti, vītarāgo samādhiṃ
Bhāvento katihākārehi upaṭṭhānakusalo hoti:

Puthujjano samādhiṃ bhāvento sattahi ākārehi upaṭṭhānakusalo hoti. Sekkho samādhiṃ
bhāvento aṭṭhahi ākārehi upaṭṭhānakusalo hoti. Vītarāgo samādhiṃ bhāvento dasahi
ākārehi upaṭṭhānakusalo hoti.

1. Bhāvayanto-[PTS. 2.] Sekho-[PTS] sī.


[BJT Page 424] [\x 424/]

Puthujjano samādhiṃ bhāvento katamehi sattahākārehi upaṭṭhānakusalo hoti:

Āvajjitattā ārammaṇūpaṭṭhānakusalo hoti, samathanimittūpaṭṭhānakusalo hoti,
paggahanimittūpaṭṭhānakusalo hoti, avikkhepūpaṭṭhānakusalo hoti, obhāsūpaṭṭhānakusalo
hoti, sampahaṃsanūpaṭṭhānakusalo hoti, upekkhūpaṭṭhānakusalo hoti. Puthujjano samādhiṃ
bhāvento imehi sattahākārehi upaṭṭhānakusalo hoti.

Sekkho samādhiṃ bhāvento katamehi aṭṭhahā'kārehi upaṭṭhānakusalo hoti:

Āvajjitattā ārammaṇūpaṭṭhānakusalo hoti, samathanimittūpaṭṭhānakusalo hoti,
paggahanimittūpaṭṭhānakusalo hoti, avikkhepūpaṭṭhānakusalo hoti, obhāsūpaṭṭhānakusalo
hoti, sampahaṃsanūpaṭṭhānakusalo hoti, upekkhūpaṭṭhānakusalo hoti,
ekattupaṭṭhānakusalo hoti. Sekkho samādhiṃ bhāvento imehi aṭṭhāhākārehi
upaṭṭhānakusalo hoti.

Vītarāgo samādhiṃ bhāvento katamehi dasahākārehi upaṭṭhānakusalo hoti: [PTS Page 028]
[\q 28/]

Āvajjitattā ārammaṇūpaṭṭhānakusalo hoti, samathanimittūpaṭṭhānakusalo hoti,
paggahanimittūpaṭṭhānakusalo hoti, avikkhepūpaṭṭhānakusalo hoti, obhāsūpaṭṭhānakusalo
hoti, sampahaṃsanūpaṭṭhānakusalo hoti, upekkhūpaṭṭhānakusalo hoti,
ekattūpaṭṭhānakusalo hoti, ñāṇūpaṭṭhānakusalo hoti, vimuttupaṭṭhānakusalo3 hoti.
Vītarāgo samādhiṃ bhāvento imehi dasahā'kārehi upaṭṭhānakusalo hoti.

Puthujjano vipassanaṃ bhāvento1 katihā'kārehi upaṭṭhānakusalo hoti, katihā'kārehi
anupaṭṭhānakusalo hoti, sekkho2 vipassanaṃ bhāvento katihākārehi upaṭṭhānakusalo hoti,
katihā'kārehi anupaṭṭhānakusalo hoti, vītarāgo vipassanaṃ bhāvento katihā'kārehi
upaṭṭhānakusalo hoti, katihākārehi anupaṭṭhānakusalo hoti:

Puthujjano vipassanaṃ bhāvento navahākārehi upaṭṭhānakusalo hoti, navahākārehi
anupaṭṭhānakusalo hoti, sekkho vipassanaṃ bhāvento dasahākārehi upaṭṭhānakusalo hoti,
dasahākārehi anupaṭṭhānakusalo hoti. Vītarāgo vipassanaṃ bhāvento dvādasahi ākārehi
upaṭṭhānakusalo hoti, dvādasahi ākārehi anupaṭṭhānakusalo hoti.

Puthujjano vipassanaṃ bhāvento1 katamehi navahākārehi upaṭṭhānakusalo hoti, katamehi
navahā'kārehi anupaṭṭhānakusalo hoti:

Aniccato upaṭṭhānakusalo hoti, niccato anupaṭṭhānakusalo hoti, dukkhato upaṭṭhānakusalo
hoti, sukhato anupaṭṭhānakusalo hoti, anattato upaṭṭhānakusalo hoti, attato
anupaṭṭhānakusalo hoti, khayato upaṭṭhānakusalo hoti, ghanato anupaṭṭhānakusalo hoti,
vayato upaṭṭhānakusalo hoti, āyūhanānupaṭṭhānakusalo hoti. Viparināmupaṭṭhānakusalo
hoti, dhuvato anupaṭṭhānakusalo hoti, animittupaṭṭhānakusalo hoti,
nimittānupaṭṭhānakusalo hoti. Appaṇihitupaṭṭhānakusalo hoti, paṇidhānupaṭṭhānakusalo
hoti, suññatūpaṭṭhānakusalo hoti, abhinivesānupaṭṭhānakusalo hoti. Puthujjano vipassanaṃ
bhāvento imehi navahākārehi upaṭṭhānakusalo hoti, imehi navahākārehi anupaṭṭhānakusalo
hoti.

1. Bhāvayanto-[PTS. 2.] Sekho-[PTS,] sī. 3. Cittūpaṭṭhānakusalo-syā.


[BJT Page 426] [\x 426/]

Sekkho vipassanaṃ bhāvento katamehi dasahā'kārehi [PTS Page 029] [\q 29/]
upaṭṭhānakusalo hoti, katamehi dasahā'kārehi anupaṭṭhānakusalo hoti:

Aniccato upaṭṭhānakusalo hoti, niccato anupaṭṭhānakusalo hoti, dukkhato upaṭṭhānakusalo
hoti, sukhato anupaṭṭhānakusalo hoti, anattato upaṭṭhānakusalo hoti, attato
anupaṭṭhānakusalo hoti, khayato upaṭṭhānakusalo hoti, ghanato anupaṭṭhānakusalo hoti,
vayato upaṭṭhānakusalo hoti, āyūhanānupaṭṭhānakusalo hoti. Viparināmupaṭṭhānakusalo
hoti, dhuvato anupaṭṭhānakusalo hoti, animittupaṭṭhānakusalo hoti,
nimittānupaṭṭhānakusalo hoti. Appaṇihitupaṭṭhānakusalo hoti, paṇidhānupaṭṭhānakusalo
hoti, suññatūpaṭṭhānakusalo hoti, abhinivesānupaṭṭhānakusalo hoti, ñāṇūpaṭṭhānakusalo
hoti, aññāṇānupaṭṭhānakusalo hoti. Sekkho vipassanaṃ bhāvento imehi dasahākārehi
upaṭṭhānakusalo hoti, imehi dasahākārehi anupaṭṭhānakusalo hoti.

Vītarāgo vipassanaṃ bhāvento katamehi dvādasahi ākārehi upaṭṭhānakusalo hoti, katamehi
dvādasahi ākārehi anupaṭṭhānakusalo hoti:

Aniccato upaṭṭhānakusalo hoti, niccato anupaṭṭhānakusalo hoti, dukkhato upaṭṭhānakusalo
hoti, sukhato anupaṭṭhānakusalo hoti, anattato upaṭṭhānakusalo hoti, attato
anupaṭṭhānakusalo hoti, khayato upaṭṭhānakusalo hoti, ghanato anupaṭṭhānakusalo hoti,
vayato upaṭṭhānakusalo hoti, āyūhanānupaṭṭhānakusalo hoti. Viparināmupaṭṭhānakusalo
hoti, dhuvato anupaṭṭhānakusalo hoti, animittupaṭṭhānakusalo hoti,
nimittānupaṭṭhānakusalo hoti. Appaṇihitupaṭṭhānakusalo hoti, paṇidhānupaṭṭhānakusalo
hoti, suññatūpaṭṭhānakusalo hoti, abhinivesānupaṭṭhānakusalo hoti, ñāṇūpaṭṭhānakusalo
hoti, aññāṇānupaṭṭhānakusalo hoti, visaññegūpaṭṭhānakusalo hoti,
saññegānupaṭṭhānakusalo hoti. Nirodhūpaṭṭhānakusalo hoti, saṅkhārānupaṭṭhānakusalo
hoti. Vītarāgo vipassanaṃ bhāvento imehi dvādasahi ākārehi upaṭṭhānakusalo hoti, imehi
dvādasahi ākārehi anupaṭṭhānakusalo hoti.

Āvajjitattā ārammaṇūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati, samathanimittūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati, paggahanimittūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati, avikkhepūpaṭṭhānakusalavasena
indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati,
obhāsūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati, sampahaṃsanūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati, upekkhānupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca
pajānāti, samatthañca paṭivijjhati, dhamme samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati.

Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti: adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati,
samathanimittūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati, paggahanimittūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati, avikkhepūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati, obhāsūpaṭṭhānakusalavasena
indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati,
sampahaṃsanūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati, upekkhānupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca
pajānāti, samatthañca paṭivijjhati, dhamme samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati. Ekattupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati, ñāṇupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca
pajānāti, samatthañca paṭivijjhati, vimuttupaṭṭhāna1 kusalavasena indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.

Aniccato upaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati, niccato anupaṭṭhānakulavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati. Dukkhato upaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Sukhato anupaṭṭhānakusalavasena indriyāni
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Anattato upaṭṭhānakusalavasena
indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Khayato
upaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.
Ghanato anupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati. Vayato upaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati. Āyūhanānupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca
pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Viparināmūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Dhuvato anupaṭṭhānakusalavasena indriyāni
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Animittūpaṭṭhānakusalavasena
indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.
Nimittānupaṭṭhānakusalavasena indiyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati. Appaṇihitūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati. Paṇidhānupaṭṭhāna 2kusalavasena indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Suññatūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.
Abhinivesānupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati. Ñāṇupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti,
samatthañca paṭivijjhati. Aññāṇānupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca
pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Visaññogūpaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti,
gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Saññogānupaṭṭhānakusalavasena indriyāni
samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati. Nirodhūpaṭṭhānakusalavasena
indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.
Saṅkhārānupaṭṭhānakusalavasena indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca
paṭivijjhati. [PTS Page 030] [\q 30/]

1. Cittūpaṭṭhāna-syā. 2. Paṇidhianupaṭṭhāna-machasaṃ.


[BJT Page 428] [\x 428/]

Catusaṭṭhiyā ākārehi tiṇṇannaṃ indriyānaṃ vasībhāvatā paññā āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ,
katamesaṃ tiṇṇannaṃ indriyānaṃ: anaññātaññassāmītindriyassa aññindriyassa
aññātāvindriyassa.

Anaññātaññāssāmītindriyaṃ kati ṭhānāni gacchati, aññindriyaṃ kati ṭhanāni gacchati,
aññātāvindriyaṃ kati ṭhānāni gacchati:

Anaññātaññassāmītindriyaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati, sotipattimaggaṃ. Aññindriyaṃ cha
ṭhānāni gacchati, sotāpattiphalaṃ. Sakadāgāmimaggaṃ sakadāgāmiphalaṃ anāgāmimaggaṃ
anāgāmiphalaṃ arahattamaggaṃ, aññātāvindriyaṃ ekaṃ ṭhānaṃ gacchati, arahattaphalaṃ.

Sotāpattimaggakkhaṇe anaññātaññassāmītindriyassa saddhindiyaṃ adhimokkhaparivāraṃ
hoti, viriyindriyaṃ paggahaparivāraṃ hoti, satindriyaṃ upaṭṭhānaparivāraṃ hoti,
samādhindriyaṃ avikkhepaparivāraṃ hoti, paññindriyaṃ dassanaparivāraṃ hoti, manindriyaṃ
vijānanaparivāraṃ hoti, somanassindriyaṃ abhisandanaparivāraṃ1 hoti, jīvitindriyaṃ
pavattasantatādhipateyyaparivāraṃ hoti. Sotāpattimaggakkhaṇe jātā dhammā sabbeva kusalā
honti ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ, sabbeva anāsavā honti, sabbeva niyyānikā honti,
sabbeva apacayagāmino honti, sabbeva lokuttaraṃ honti, sabbeva nibbānārammaṇā honti.
Sotāpattimaggakkhaṇe anaññātaññassāmītindriyassa imāni aṭṭhindiyāni sahajātaparivārā
honti, aññamaññaparivārā honti, nissayaparivārā honti, sampayuttaparivārā honti, sahagatā
honti, sahajātā honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti. Teva tassa ākārā ceva honti
parivārā ca 2.

Sotāpattiphalakkhaṇe anaññātaññassāmītindriyassa saddhindiyaṃ adhimokkhaparivāraṃ
hoti, viriyindriyaṃ paggahaparivāraṃ hoti, satindriyaṃ upaṭṭhānaparivāraṃ hoti,
samādhindriyaṃ avikkhepaparivāraṃ hoti, paññindriyaṃ dassanaparivāraṃ hoti, manindriyaṃ
vijānanaparivāraṃ hoti, somanassindriyaṃ abhisandanaparivāraṃ1 hoti, jīvitindriyaṃ
pavattasantatādhipateyyaparivāraṃ hoti. Sotāpattiphalakkhaṇe jātā dhammā sabbeva kusalā
honti ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ, sabbeva anāsavā honti, sabbeva niyyānikā honti,
sabbeva apacayagāmino honti, sabbeva lokuttaraṃ honti, sabbeva nibbānārammaṇā honti.
Sotāpattiphalakkhaṇe anaññātaññassāmītindriyassa imāni aṭṭhindiyāni sahajātaparivārā
honti, aññamaññaparivārā honti, nissayaparivārā honti, sampayuttaparivārā honti, sahagatā
honti, sahajātā honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti. Teva tassa ākārā ceva honti
parivārā ca 2.

Sakadāgāmiphalakkhaṇe anaññātaññassāmītindriyassa saddhindiyaṃ adhimokkhaparivāraṃ
hoti, viriyindriyaṃ paggahaparivāraṃ hoti, satindriyaṃ upaṭṭhānaparivāraṃ hoti,
samādhindriyaṃ avikkhepaparivāraṃ hoti, paññindriyaṃ dassanaparivāraṃ hoti, manindriyaṃ
vijānanaparivāraṃ hoti, somanassindriyaṃ abhisandanaparivāraṃ1 hoti, jīvitindriyaṃ
pavattasantatādhipateyyaparivāraṃ hoti. Sakadāgāmiphalakkhaṇe jātā dhammā sabbeva
kusalā honti ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ, sabbeva anāsavā honti, sabbeva niyyānikā
honti, sabbeva apacayagāmino honti, sabbeva lokuttaraṃ honti, sabbeva nibbānārammaṇā
honti. Sakadāgāmiphalakkhaṇe anaññātaññassāmītindriyassa imāni aṭṭhindiyāni
sahajātaparivārā honti, aññamaññaparivārā honti, nissayaparivārā honti, sampayuttaparivārā
honti, sahagatā honti, sahajātā honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti. Teva tassa ākārā
ceva honti parivārā ca 2.

Anāgāmiphalakkhaṇe anaññātaññassāmītindriyassa saddhindiyaṃ adhimokkhaparivāraṃ
hoti, viriyindriyaṃ paggahaparivāraṃ hoti, satindriyaṃ upaṭṭhānaparivāraṃ hoti,
samādhindriyaṃ avikkhepaparivāraṃ hoti, paññindriyaṃ dassanaparivāraṃ hoti, manindriyaṃ
vijānanaparivāraṃ hoti, somanassindriyaṃ abhisandanaparivāraṃ1 hoti, jīvitindriyaṃ
pavattasantatādhipateyyaparivāraṃ hoti. Anāgāmiphalakkhaṇe jātā dhammā sabbeva kusalā
honti ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ, sabbeva anāsavā honti, sabbeva niyyānikā honti,
sabbeva apacayagāmino honti, sabbeva lokuttaraṃ honti, sabbeva nibbānārammaṇā honti.
Anāgāmiphalakkhaṇe anaññātaññassāmītindriyassa imāni aṭṭhindiyāni sahajātaparivārā
honti, aññamaññaparivārā honti, nissayaparivārā honti, sampayuttaparivārā honti, sahagatā
honti, sahajātā honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti. Teva tassa ākārā ceva honti
parivārā ca 2.

Arahattaphalakkhaṇe aññātāvindriyassa saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ hoti,
viriyindriyaṃ paggahaparivāraṃ hoti, satindriyaṃ upaṭṭhānaparivāraṃ hoti, samādhindriyaṃ
avikkhepaparivāraṃ hoti, paññindriyaṃ dassanaparivāraṃ hoti, manindriyaṃ
vijānanaparivāraṃ hoti, somanassindriyaṃ abhisandanaparivāraṃ1 hoti, jīvitindriyaṃ
pavattasantatādhipateyyaparivāraṃ hoti. Arahattaphalakkhaṇe jātā dhammā sabbeva
abyākatā honti ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ, sabbeva anāsavā honti, sabbeva lokuttarā
honti, sabbeva nibbānārammaṇā honti. Arahattaphalakkhaṇe aññātāvindriyassa [PTS Page
031] [\q 31/] imāni aṭṭhindriyāni sahajātaparivārā honti, aññamaññaparivārā honti,
nissayaparivārā honti, sampayuttaparivārā honti, sahagatā honti, sahajātā honti, saṃsaṭṭhā
honti, sampayuttā honti. Teva tassa ākārā ceva honti parivārā ca 2. Iti imāni aṭṭhaṭṭhakāni
3 catusaṭṭhi honti.

Āsavāni katame te āsavā: kāmāsavo bhavāsavo diṭṭhāsavo avijjāsavo.

Katthete āsavā khīyanti: sotāpattimaggena anavaseso diṭṭhāsavo khīyati, apāyagamanīyo
kāmāsavo khīyati, apāyagamanīyo bhavāsavo khīyati, apāyagamanīyo avijjāsavo khīyati;
etthe'ta āsavā khīyanti. Sakadāgāmimaggena oḷāriko kāmāsavo khīyati, tadekaṭṭho
bhavāsavo khīyati, tadekaṭṭho avijjāsavo khīyati. Etthe'te āsavā khīyanti. Anāgāmimaggena
anavaseso kāmāsavo khīyati, tadekaṭṭho bhavāsavo khīyati, tadekaṭṭho avijjāsavo khīyati.
Etthe'te āsavā khīyanti; arahattamaggena anavaseso bhavāsavo khīyati, anavaseso avijjāsavo
khīyati. Etthe'te āsavā khīyanti.
1. Abhinandanaparivāraṃ-syā, [PTS 2.] Parivārā-sī 1, 3. Aṭṭhakāni-[PTS,]
aṭṭhaaṭṭhakāni-machasaṃ, aṭṭhādhikāni-sī 1.

[BJT Page 430] [\x 430/]

Na tassa addiṭṭha 1 midhatthi kiñci
Atho aviññātamajānitabbaṃ,
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ
Tathāgato tena samantacakkhū'ti.

Samantacakkhūti kenaṭṭhena samantacakkhu: cuddasa buddhañāṇāni: dukkhe ñāṇaṃ
buddhañāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, buddhañāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, buddha
ñāṇaṃ, dukkhanirodagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, atthapaṭisambhide
ñāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, niruttipaṭisambhide
ñāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, paṭihānapaṭisambhide ñāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, indriyaparopariyatta
ñāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, yamakapāṭihīre
ñāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, sabbaññutañāṇaṃ,
buddha ñāṇaṃ, anāvaraṇañāṇaṃ, buddha ñāṇaṃ, imāni cuddasa buddhañāṇāni. Imesaṃ
cuddasannaṃ buddhañāṇānaṃ aṭṭha ñāṇāni sāvakasādhāraṇāni, cha ñāṇāni asādhāraṇāni
sāvakehi.

'Yāvatā dukkhassa dukkhaṭṭho ñāto, aññāto dukkhaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ
samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ.

'Yāvatā dukkhassa dukkhaṭṭho diṭṭho vidito sacchikato 032 phassito paññāya, aphassito
paññāya dukkhaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ,
paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā samudayassa samudayaṭṭho ñāto, aññāto samudayaṭṭho natthi'ti samantacakkhu.
Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena
saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ,
avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā samudayassa samudayaṭṭho diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya, aphassito
paññāya samudayaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ,
paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā nirodhassa nirodhaṭṭho ñāto, aññāto nirodhaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ
samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ.

'Yāvatā nirodhassa nirodhaṭṭho diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya, aphassito
paññāya nirodhaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ,
paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā maggassa maggaṭṭho ñāto, aññāto maggaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ
samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ.

'Yāvatā maggassa maggaṭṭho diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya, aphassito paññāya
maggaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ, paññindiyassa
vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā atthapaṭisambhidāya atthapaṭisambhidaṭṭho ñāto, aññāto atthapaṭisambhidaṭṭho
natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ, paññindriyassa vasena
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā atthapaṭisambhidāya atthapaṭisambhidaṭṭho diṭṭho vidito sacchikato phassito
paññāya, aphassito paññāya atthapaṭisambhidaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ
samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ, paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ.

'Yāvatā dhammapaṭisambhidāya dhammapaṭisambhidaṭṭho ñāto, aññāto
dhammapaṭisambhidaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ,
paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā dhammapaṭisambhidāya dhammapaṭisambhidaṭṭho diṭṭho vidito sacchikato
phassito paññāya, aphassito paññāya dhammapaṭisambhidaṭṭho natthi'ti samantacakkhu.
Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ, paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena
saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ,
avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā niruttipaṭisambhidāya niruttipaṭisambhidaṭṭho ñāto, aññāto
niruttipaṭisambhidaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ,
paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā niruttipaṭisambhidāya niruttipaṭisambhidaṭṭho diṭṭho vidito sacchikato phassito
paññāya, aphassito paññāya niruttipaṭisambhidaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ
samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ, paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ.

'Yāvatā paṭibhānapaṭisambhidāya paṭibhānapaṭisambhidaṭṭho ñāto, aññāto
paṭibhānapaṭisambhidaṭṭho natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ,
paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ,
upaṭṭhānaṭṭhena
Satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā paṭibhānapaṭisambhidāya paṭibhānapaṭisambhidaṭṭho diṭṭho vidito sacchikato
phassito paññāya, aphassito paññāya paṭibhānapaṭisambhidaṭṭho natthi'ti samantacakkhu.
Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ, paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena
saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ,
avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā indriyaparopariyatte ñāṇaṃ ñāto, aññāto indriyaparopariyatte ñāṇaṃ natthi'ti
samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ, paññindriyassa vasena
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā indriyaparopariyatte ñāṇaṃ diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya, aphassito
paññāya indriyaparopariyatte ñāṇaṃ natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ
paññindriyaṃ, paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena
viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ ñāto, aññāto āsayānusaye ñāṇaṃ natthi'ti
samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ, paññindriyassa vasena
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya, aphassito
paññāya āsayānusaye ñāṇaṃ natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ
paññindriyaṃ, paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena
viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā yamakapāṭihīre ñāṇaṃ ñāto, aññāto yamakapāṭihīre ñāṇaṃ natthi'ti
samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ, paññindriyassa vasena
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā yamakapāṭihīre ñāṇaṃ diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya, aphassito
paññāya yamakapāṭihīre ñāṇaṃ natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ
paññindriyaṃ, paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena
viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ ñāto, aññāto mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ
natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindiyaṃ, paññindriyassa vasena
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

'Yāvatā mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya,
aphassito paññāya mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ natthi'ti samantacakkhu. Yaṃ
samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ, paññindiyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ,
paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena
samādhindriyaṃ.

Yāvatā sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sasasamaṇabrāhmaṇiyā pajāya
sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā,
taṃ2 ñātaṃ diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ paññāya, aphassitaṃ paññāya natthi'ti
samantacakkhu. Yaṃ samantacakkhu, taṃ paññindriyaṃ, paññindriyassa vasena
adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, paggahaṭṭhena viriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena
satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ.

1. Adiṭṭha-syā, [PTS. 2. ']Taṃ' iti-syā [PTS,] potthakesu natthi.

[BJT Page 432] [\x 432/]

Saddahanto paggaṇhāti, paggaṇhanto saddahati. Saddahanto upaṭṭhāpeti, upaṭṭhāpento
saddahati. Saddahanto samādahati, samādahanto saddahati saddahanto pajānāti, pajānanto
saddahati. Paggaṇhanto upaṭṭhāpeti, upaṭṭhāpento paggaṇhāti. Paggaṇhanto samādahati,
samādahanto paggaṇhāti. Paggaṇhanto pajānāti, pajānanto paggaṇhāti. Paggaṇanto
saddahati, saddahanto paggaṇhāti. Upaṭṭhāpento samādahati, samādahanto upaṭṭhāpeti.
Upaṭṭhāpento pajānāti, pajānanto
Upaṭṭhāpeti. Upaṭṭhāpento saddahati, saddahanto upaṭṭhāpeti. Upaṭṭhāpento paggaṇhāti,
paggaṇhanto upaṭṭhāpeti. Samādahanto pajānāti, pajānanto samādahati. Samādahanto
saddahati, saddahanto samādahati. Samādahanto paggaṇhāti, paggaṇhanto samādahati.
Samādahanto upaṭṭhāpeti, upaṭṭhāpento samādahati. Pajānanto saddahati, saddahanto
pajānāti. Pajānanto paggaṇhāti. Paggaṇhanto pajānāti. Pajānanto upaṭṭhāpeti, upaṭṭhāpento
pajānāti. Pajānanto samādahati, samādahanto pajānāti.

Saddahitattā paggahitaṃ, paggahitattā saddahitaṃ; saddahitattā upaṭṭhipitaṃ, upaṭṭhipitattā
saddahitaṃ; saddahitattā samādahitaṃ, samādahitattā saddahitaṃ; saddahitattā pajānitaṃ,
pajānitattā saddahitaṃ; paggahitattā upaṭṭhāpitaṃ, upaṭṭhāpitattā paggahitaṃ; paggahitattā
samādahitaṃ, samādahitattā paggahitaṃ; paggahitattā pajānitaṃ, pajānitattā paggahitaṃ;
paggahitattā saddahitaṃ, [PTS Page 033] [\q 33/] saddahitattā paggahitaṃ;
upaṭṭhāpitattā samādahitaṃ, samādahitattā upaṭṭhāpitaṃ; upaṭṭhāpitattā pajānitaṃ,
pajānitattā upaṭṭhāpitaṃ; upaṭṭhāpitattā saddahitaṃ, saddahitattā upaṭṭhāpitaṃ;
upaṭṭhāpitattā paggahitaṃ, paggahitattā upaṭṭhāpitaṃ; samādahitattā pajānitaṃ, pajānitattā
samādahitaṃ; samādahitattā saddahitaṃ, saddahitattā samādahitaṃ; samādahitattā
paggahitaṃ, paggahitattā samādahitaṃ; samādahitattā upaṭṭhāpitaṃ, upaṭṭhāpitattā
samādahitaṃ; pajānitattā saddahitaṃ, saddahitattā pajānitaṃ; pajānitattā paggahitaṃ,
paggahitattā pajānitaṃ; pajānitattā upaṭṭhāpitaṃ, upaṭṭhāpitattā pajānitaṃ; pajānitattā
samādahitaṃ, samādahitattā pajānitaṃ.

Yaṃ buddhacakkhu, taṃ buddhañāṇaṃ; yaṃ buddhañāṇaṃ, taṃ buddhacakkhu, yena
cakkhunā tathāgato satte passati apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye
svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino1
appekacce na paralokavajjabhayadassāvino.

1. Bhayadassāvine - syā,


[BJT Page 434] [\x 434/]

Apparajakkhe mahārajakkheti saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo
mahārajakkho; āraddhaviriyo puggalo apparajakkho, kusīto puggalo mahārajakkho;
upaṭṭhitasati 1, puggalo apparajakkho, muṭṭhassati puggalo mahārajakkho; samāhito
puggalo apparajakkho; asamāhito puggalo mahārajakkho; paññavā puggalo apparajakkho,
duppañño puggalo mahārajakkho.

Tikkhindriye mudindriyeti. Saddho puggalo tikkhindriyo, assaddho puggalo mudindriyo;
āraddhaviriyo puggalo tikkhindriyo, kusīto puggalo mudindriyo; upaṭṭhitasati, puggalo
tikkhindriyo, muṭṭhassati puggalo mudindriyo; samāhito puggalo tikkhindriyo, asamāhito
puggalo mudindriyo; paññavā puggalo tikkhindriyo, duppañño puggalo mudindriyo.

Svākāre dvākāreti saddho puggalo svākāro, assaddho puggalo dvākāro; āraddhaviriyo
puggalo svākāro, kusīto puggalo dvākāro; upaṭṭhitasati puggalo svākāro, muṭṭhassati
puggalo dvākāro; samāhito puggalo svākāro, asamāhito puggalo dvākāro; paññavā puggalo
svākāro, duppañño puggalo dvākāro.
Suviññāpaye duviññāpayeti saddho puggalo suviññāpayo, assaddho puggalo duviññāpayo;
āraddhaviriyo puggalo suviññāpayo, kusīto puggalo duviññāpayo; upaṭṭhitasati puggalo
suviññāpayo, muṭṭhassati puggalo duviññāpayo; samāhito puggalo suviññāpayo, asamāhito
puggalo duviññāpayo; paññavā puggalo suviññāpayo, duppañño puggalo duviññāpayo.

Appekacce paralokavajjabhayadassāvino appekacce na paralokavajjabhayadassāvinoti
saddho puggalo paralokavajjabhayadassāvī, assaddho puggalo na
paralokavajjabhayadassāvī; āraddhaviriyo puggalo paralokavajjabhayadassāvī, kusīto
pugagalo na paralokavajjabhayadassāvī; upaṭṭhitasati puggalo paralokavajjabhayadassāvī,
muṭṭhassati puggalo na parelokavajjabhayadassāvī; samāhito puggalo
paralokavajjabhayadassāvī, asamāhito puggalo na paralokavajjabhayadassāvī; paññavā
puggalo paralokavajjabhayadassāvī, duppañño puggalo na paralokavajjabhayadassāvī.

Lokoti khandhaloko dhātuloko āyatanaloko vipattibhavaloko [PTS Page 034] [\q 34/]
vipattisambhavaloko sampattibhavaloko sampattisambhavaloko.

Eko loko: sabbe sattā āhāraṭṭhitikā, dve lokā: nāmañca rūpañca, tayo lokā, tisso vedanā,
cattāro lokā: cattāro āhārā, pañca lokā: pañcupādānakkhandhā, cha lokā: cha ajjhattikāni
āyatanāni, satta lokā: satta viññāṇaṭṭhitiyo, aṭṭha lokā: aṭṭha lokadhammā, nava lokā: nava
sattāvāsā, dasa lokā: dasāyatanāni, dvādasa lokā: dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa lokā:
aṭṭhārasadhātuyo.

Vajjanti sabbe kilesā vajjā, sabbe duccaritā vajjā, sabbe abhisaṅkhārā vajjā, sabbe
bhavagāmīkammā vajjā. Iti imasmiñca loke imasmiñca vajje tibbā bhayasaññā paccūpaṭṭhitā
honti, seyyathāpi ukkhittāsike vadhake.

Imehi paññāsāya ākārehi imāni pañcindriyāni jānāti passati aññāti paṭivijjhatī'ti.

Tatiyo bhāṇavāro.

Indriyakathā samattā. [PTS Page 035] [\q 35/]

1. Upaṭṭhitassati - machasaṃ.


[BJT Page 436] [\x 436/]

5

Vimokkhakathā

(Sāvatthinidānaṃ: )1
5-1. "Tayome bhikkhave, vimokkhā, katame tayo: suññato vimokkho, animitto vimokkho,
appaṇihito vimokkho. Ime kho bhikkhave, tayo vimokkho. "

Apica- aṭṭhasaṭṭhi vimokkhā: suññato vimokkho, animitto vimokkho, appaṇihito
vimokkho, ajjhattavuṭṭhāno vimokkho, bahiddhāvuṭṭhāno vimokkho, dubhatovuṭṭhāno
vimokkho, ajjhattavuṭṭhānā cattāro vimokkhā, bahiddhāvuṭṭhānā cattāro vimokkhā,
dubhatovuṭṭhānā cattāro vimokkhā, ajjhattavuṭṭhānānaṃ anulomā cattāro vimokkho,
bahiddhāvuṭṭhānānaṃ anulomā cattāro vimokkhā, dubhatovuṭṭhānānaṃ anulomā cattāro
vimokkhā, ajjhattavuṭṭhānapaṭippassaddhi 2 cattāro vimokkhā,
bahiddhāvuṭṭhānapaṭippassaddhi cattāro vimokkhā, dubhatovuṭṭhānapaṭippassaddhi
cattāro vimokkhā. 'Rūpī rūpāni passatī'ti vimokkhā, 'ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhārūpāni
passatī'ti vimokkho, 'subhante'va adhimutto hotī'ti vimokkho.
Ākāsanañcāyatanasamāpattivimokkho, viññāṇañcāyatanasamāpattivimokkho,
ākiñcaññāyatanasamāpattivimokkho, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattivimokkho,
saññāvedayitanirodhasamāpattivimokkho. Samayavimokkho, asamayavimokkho, sāmayiko3
vimokkho, asāmayiko vimokekhā. Kuppo vimokkho akuppo vimokkho. Lokiyo vimokkho,
lokuttaro vimokkho, sāsavo vimokkho, anāsavo vimokkho. Sāmiso vimokkho, nirāmiso
vimokkho, nirāmisā4 nirāmisataro vimokkho, paṇihito vimokkho, appaṇihito vimokkho,
paṇihitapaṭippassaddhi vimokkho, appaṇihito vimokkho, paṇihitapaṭippassaddhi
vimokkho. Saññutto vimokkho, visaññutto vimokkho, ekattavimokkho, nānattavimokkho,
[PTS Page 036] [\q 36/] saññāvimokkho, ñāṇavimokkho, sītisiyāvimokkho, 5
jhānavimokkho, anupādā cittassa vimokkho.

Vimokkhuddeso.

Katamo suññato vimokkho: "idha bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato
vā iti paṭisañcikkhati: 'suññamidaṃ attena vā attaniyena vā'ti. 'So tattha abhinivesaṃ na
karotī'ti suññato vimokkho. Ayaṃ suññato vimokkho.

1. Paripuṇṇanidānā-syā, sī, [PTS,] puramanidānaṃ-machasaṃ, 2. Ajjhattavuṭṭhānā
paṭipassaddhi-syā, [PTS,] sī, 3. Sāmāyiko-pu. 4. 'Nirāmisā'ti tāyipotthake natthi. 5.
Sītisitāvimokkho-pu.


[BJT Page 438] [\x 438/]

Katamo animitto vimokkho: idha bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato
vā iti paṭisañcikkhati: 'suññamidaṃ attena vā attaniyena vā'ti. So tattha nimittaṃ na karotī'ti
animitto vimokkho. Ayaṃ animitto vimokkho.
Katamo appaṇihito vimokkho: idha bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā
suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati: 'suññamidaṃ attena vā attaniyena vā'ti. So tattha
paṇidhiṃ na karotī'ti appaṇihito vimokkho. Ayaṃ appaṇihito vimokkho.

Katamo ajjhattavuṭṭhāno vimokkho: cattāri jhānāni. Ayaṃ ajjhattavuṭṭhāno vimokkho.

Katamo bahiddhāvuṭṭhāno vimokkho: catasso arūpasamāpattiyo, ayaṃ bahiddhāvuṭṭhāno
vimokkho.

Katame ajjhattavuṭṭhānā cattāro vimokkho: paṭhamaṃ jhānaṃ1 nīvaraṇehi vuṭṭhāti,
dutiyaṃ jhānaṃ vitakkavicārehi vuṭṭhāti, tatiyaṃ jhānaṃ pītiyā vuṭṭhāti, catutthaṃ jhānaṃ
sukhadukkhehi vuṭṭhāti. Ime ajjhattavuṭṭhānā cattāro vimokkhā.

Katame bahiddhāvuṭṭhānā cattāro vimokkhā: ākāsānañcāyatanasamāpatti rūpasaññāya
paṭighasaññāya nānattasaññāya vuṭṭhāti, viññāṇañcāyatanasamāpatti
ākāsānañcāyatanasaññāya vuṭṭhāti, ākiñcaññāyatanasamāpatti viññāṇañcāyatanasaññāya
vuṭṭhāti, nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti ākiñcaññāyatanasaññāya vuṭṭhāti. Ime
bahiddhāvuṭṭhānā cattāro vimokkhā.

Katame dubhato vuṭṭhānā cattāro vimokkhā: sotāpattimaggo
sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsā diṭṭhānusayā vicikicchānusayā vuṭṭhāti,
tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi [PTS Page 037]
[\q 37/] vuṭṭhāti; sakadāgāmimaggo oḷārikā kāmārāgasaññojanā paṭighasaññojanā
oḷārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca
vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi vuṭṭhāti; anāgāmimaggo aṇusahagatā
kāmarāgasaññojanā paṭighasaññojanā aṇusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā
vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca sabbanimittehi
vuṭṭhāti,
1. Paṭhamajjhānaṃ - syā, [PTS.]


[BJT Page 440] [\x 440/]

Arahattamaggo rūparāgā arūparāgā mānā uddhaccā avijjāya mānānusayā bhavarāgānusayā
avijjānusayā vuṭṭhāti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhāti, bahiddhā ca
sabbanimittemi vuṭṭhāti, ime dubhato vuṭṭhānā cattāro vimokkhā.

Katame ajjhattavuṭṭhānānaṃ anulomā cattāro vimokkhā: paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya
vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca, dutiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya
vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca, tatiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakko
ca vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca, catutthaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakko ca
vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca, ime ajjhattavuṭṭhānānaṃ anulomā cattāro
vimokkhā.

Katame bahiddhāvuṭṭhānānaṃ anulomā cattāro vimokkhā: ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ
paṭilābhatthāya vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca,
viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhañca
cittekaggatā ca, ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vitakko ca vicāro ca pīti ca
sukhañca cittekaggatā ca, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vitakko ca
vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca, ime bahiddhāvuṭṭhānānaṃ anulomā cattāro
vimokkhā.

Katame dubhato vuṭṭhānānaṃ anulomā cattāro vimokkhā: sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāya
aniccānupassanā dukkhānupassanā anattānupassanā, sakadāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya
aniccānupassanā dukkhānupassanā anattānupassanā, anāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya
aniccānupassanā dukkhānupassanā anattānupassanā, arahattamaggaṃ paṭilābhatthāya
aniccānupassanā dukkhānupassanā anattānupassanā. Ime dubhato vuṭṭhānānaṃ anulomā
cattāro vimokkhā.

Katame ajjhattavuṭṭhāna1 paṭippassaddhi cattāro vimokkhā: paṭhamassa jhānassa 2
paṭilābho vā vipāko vā, dutiyassa jhānassa paṭilābho vā, vipāko vā, tatiyassa jhānassa
paṭilābho vā vipāko [PTS Page 038] [\q 38/]
Vā, catutthassa jhānassa paṭilābho vā vipāko vā, ime ajjhattavuṭṭhānapaṭippassaddhi cattāro
vimokkhā.

Katame bahiddhā vuṭṭhāna 3 paṭippassaddhi cattāro vimokkhā:
ākāsānañcāyatanasamāpattiyā paṭilābho vā vipāko vā, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā
paṭilābho vā vipāko vā, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā paṭilābho vā vipāko vā,
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā paṭilābho vā vipāko vā, ime
bahiddhāvuṭṭhānapaṭippassaddhi cattāro vimokkhā.

Katame dubhato vuṭṭhānapaṭippassaddhi cattāro vimokkhā: sotāpattimaggassa
sotāpattiphalaṃ, sakadāgāmimaggassa sakadāgāmiphalaṃ, anāgāmimaggassa anāgāmiphalaṃ,
arahattamaggassa arahattaphalaṃ. Ime dubhato vuṭṭhānapaṭippassaddhi cattāro vimokkhā.

1. Ajjhattavuṭṭhānā-syā, [PTS, 2.] Paṭhamajjhānassa-syā, [PTS, 3.] Bahiddhāvuṭṭhānā-syā,
[PTS,]


[BJT Page 442] [\x 442/]

Kathaṃ 'rūpī rūpāni passatī'ti vimokkho: idhekacco ajjhattaṃ paccattaṃ nīlamittaṃ
manasikaroti, nīlasaññaṃ paṭilabhati, so taṃ nimittaṃ suggahitaṃ karoti, sūpadhāritaṃ
upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthā peti1 so taṃ nimittaṃ suggahitaṃ katvā sūpadhāritaṃ
upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā bahiddhā nīlamitte cittaṃ upasaṃharati, nīlasaññaṃ
paṭilabhati. So taṃ nimittaṃ suggahitaṃ karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ
avatthāpeti, 1 so taṃ nimittaṃ suggahitaṃ katvā sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ2
avatthāpetvā āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tassa evaṃ hoti: 'ajjhattañca bahiddhā ca
ubhayamidaṃ rūpa'nti rūpasaññī hoti.

Idhekacco ajjhattaṃ paccattaṃ pītanimittaṃ manasikaroti, pītasaññaṃ paṭilabhati, so taṃ
nimittaṃ suggahitaṃ karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthā peti1 so taṃ
nimittaṃ suggahitaṃ katvā sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā bahiddhā
pītanimitte cittaṃ upasaṃharati, pītasaññaṃ paṭilabhati. So taṃ nimittaṃ suggahitaṃ karoti,
sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthāpeti, so taṃ nimittaṃ suggahitaṃ katvā
sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tassa
evaṃ hoti: 'ajjhattañca bahiddhā ca ubhayamidaṃ rūpa'nti rūpasaññī hoti.

Idhekacco ajjhattaṃ paccattaṃ lohitanimittaṃ manasikaroti, lohitasaññaṃ paṭilabhati, so taṃ
nimittaṃ suggahitaṃ karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthā peti1 so taṃ
nimittaṃ suggahitaṃ katvā sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā bahiddhā
lohitanimitte cittaṃ upasaṃharati, lohitasaññaṃ paṭilabhati. So taṃ nimittaṃ suggahitaṃ
karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthāpeti, so taṃ nimittaṃ suggahitaṃ katvā
sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tassa
evaṃ hoti: 'ajjhattañca bahiddhā ca ubhayamidaṃ rūpa'nti rūpasaññī hoti.

Idhekacco ajjhattaṃ paccattaṃ odātanimittaṃ manasikaroti, odātanimittaṃ paṭilabhati, so taṃ
nimittaṃ suggahitaṃ karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthā peti1 so taṃ
nimittaṃ suggahitaṃ katvā sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā bahiddhā
odātanimitte cittaṃ upasaṃharati, odātasaññaṃ paṭilabhati. So taṃ nimittaṃ suggahitaṃ
karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthāpeti, so taṃ nimittaṃ suggahitaṃ katvā
sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tassa
evaṃ hoti: 'ajjhattañca bahiddhā ca ubhayamidaṃ rūpa'nti rūpasaññī hoti. Evaṃ 'rūpī rūpāni
passatī'ti vimokkho.

Kathaṃ 'ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passatī'ti vimokkho: idhekacco ajjhattaṃ
paccattaṃ [PTS Page 039] [\q 39/] nīlanimittaṃ na manasikaroti, nīlasaññaṃ na
paṭilabhati, bahiddhā nīlanimitte cittaṃ upasaṃharati, nīlasaññaṃ paṭilabhati; so taṃ
nimittaṃ suggahitaṃ karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthāpeti. So taṃ
nimittaṃ suggahitaṃ katvā sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā āsevati
bhāveti bahulīkaroti, tassa evaṃ hoti: 'ajjhattaṃ arūpaṃ bahiddhā rūpamida'nti rūpasaññī
hoti.

Idhekacco ajjhattaṃ paccattaṃ pītanimittaṃ na manasikaroti, pītasaññaṃ na paṭilabhati,
bahiddhā pītanimitte cittaṃ upasaṃharati, pītasaññaṃ paṭilabhati; so taṃ nimittaṃ
suggahitaṃ karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthāpeti. So taṃ nimittaṃ
suggahitaṃ katvā sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā āsevati bhāveti
bahulīkaroti, tassa evaṃ hoti: 'ajjhattaṃ arūpaṃ3 bahiddhā rūpamida'nti rūpasaññī hoti.

Idhekacco ajjhattaṃ paccattaṃ lohitanimittaṃ na manasikaroti, lohitasaññaṃ na paṭilabhati,
bahiddhā lohitanimitte cittaṃ upasaṃharati, lohitasaññaṃ paṭilabhati; so taṃ nimittaṃ
suggahitaṃ karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthāpeti. So taṃ nimittaṃ
suggahitaṃ katvā sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā āsevati bhāveti
bahulīkaroti, tassa evaṃ hoti: 'ajjhattaṃ arūpaṃ bahiddhā rūpamida'nti rūpasaññī hoti.

Idhekacco ajjhattaṃ paccattaṃ odātanimittaṃ na manasikaroti, odātasaññaṃ na paṭilabhati,
bahiddhā odātanimitte cittaṃ upasaṃharati, odātatasaññaṃ paṭilabhati; so taṃ nimittaṃ
suggahitaṃ karoti, sūpadhāritaṃ upadhāreti, svāvatthitaṃ avatthāpeti. So taṃ nimittaṃ
suggahitaṃ katvā sūpadhāritaṃ upadhāretvā svāvatthitaṃ avatthāpetvā āsevati bhāveti
bahulīkaroti, tassa evaṃ hoti: 'ajjhattaṃ arūpaṃ bahiddhā rūpamida'nti rūpasaññī hoti. Evaṃ
'ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passatī'ti vimokkho.

1. Vavatthāpeti-pu, 2. Sāvatthitaṃ-sī 2, 3. Arūpasaññi-syā sī 1, 2,

[BJT Page 444] [\x 444/]

Kathaṃ subhante'va adhimutto1 hotīti vimokkho: idha bhikkhu mettā sahagatena cetasā
ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthiṃ. 2 Iti uddhamadho
tiriyaṃ sabbādhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena
mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena 3 pharitvā viharati, mettāya bhāvitattā sattā
appaṭikūlā 4 honti. Karuṇā sahagatena cetasā ekaṃ disaṃ -pe- karuṇāya bhāvitattā sattā
appaṭikūlā honti. Muditā sahagatena cetasā ekaṃ disaṃ -pe- muditāya bhāvitattā sattā
appaṭikūlā honti. Upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ -peupekkhāya bhāvitattā sattā
appaṭikūlā honti. Evaṃ 'subhante'va adhimutto hotī'ti vimokkhā.

Katamo ākāsānañcāyatanasamāpattivimokkho: idha bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ
samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikāra 'ananto ākāso'ti
ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ ākāsānañcāyatanasamāpattivimokkho.

Katamo viññāṇañcāyatanasamāpattivimokkho: idha bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ
samatikkamma [PTS Page 040 [\q 40/] ']anantaṃ viññāṇa'nti viññāṇañcāyatanaṃ
upasampajja viharati. Ayaṃ viññāṇañcāyatanasamāpattivimokkho.

Katamo ākiñcaññāyatanasamāpattivimokkho: idha bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ
samatikkamma 'natthi kiñcī'ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ
ākiñcaññāyatanasamāpattivimokkho.

Katamo nevasaññānāsaññāyatanasamāpattāvimokkho: idha bhikkhu sabbaso
ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattivimokkho.

Katamo saññāvedayitanirodhasamāpattivimokkho: idha bhikkhu sabbaso
nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamama saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati.
Ayaṃ saññāvedayitanirodhasamāpattivimokkho.

Katamo samayavimokkho: cattāri ca jhānāni, catasso ca arūpasamāpattiyo ayaṃ
samayavimokkho.
Katamo asamayavimokkho: cattāro ca ariyamaggā, cattāri ca sāmaññaphalāni, nibbānañca.
Ayaṃ asamayavimokkho.

Katamo sāmayiko vimokkho: cattāri ca jhānāni, catasso ca arūpasamāpattiyo. Ayaṃ sāmayiko
vimokkho.

1. Adhimatto -[PTS] adhimokkho- sī 1, 2. 2. Catutthaṃmachasaṃ, syā, sī 1, [PTS 3.]
Abyāpajjhena- syā, sī 1, [PTS. 4.] Appatikūlā- sī1, 2.

[BJT Page 446] [\x 446/]

Paṭisambhidāmaggo-mahāvagga-vimokkhakathā
Katamo asāmayiko vimokkho: cattāro ca ariyamaggā, cattāri ca sāmaññaphalāni, nibbānañca.
Ayaṃ asāmayiko vimokkho.

Katamo kuppo vimokkho: cattāri ca jhānāni, catasso ca arūpasamāpattiyo. Ayaṃ kuppo
vimokkho.

Katamo akuppo vimokkho: cattāro ca ariyamaggā, cattāri ca sāmaññaphalāni, nibbānañca.
Ayaṃ akuppo vimokkho.

Katamo lokiyo vimokkho: cattāri ca jhānāni, catasso ca arūpasamāpattiyo. Ayaṃ lokiye
vimokkho.

Katamo lokuttaro vimokkho: cattāro ca ariyamaggā, cattāri ca sāmaññaphalāni, nibbānañca.
Ayaṃ lokuttaro vimokkho.

Katamo sāsavo vimokkho: cattāri ca jhānāni, cattasso ca arūpasamāpattiyo. Ayaṃ sāsavo
vimokkho.

Katamo anāsavo vimokkho: cattāro ca ariyamaggā, [PTS Page 041] [\q 41/] cattāri ca
sāmaññaphalāni, nibbānañca. Ayaṃ anāsavo vimokkho.

Katamo sāmiso vimokkho: rūpapaṭisaññutto1 vimokkho. Ayaṃ sāmiso vimokkho.
Katamo nirāmiso vimokkho: arūpapaṭiññutto2 vimokkho. Ayaṃ nirāmiso vimokkho.

Katamo nirāmisā3 nirāmisataro vimokkho: cattāro ca ariyamaggā, cattāri ca sāmaññaphalāni,
nibbānañca. Ayaṃ nirāmisā nirāmisataro vimokkho.

Katamo paṇihito vimokkho: cattāri ca jhānāni, catasso ca arūpasamāpattiyo, ayaṃ paṇihito
vimokkho.

Katamo appaṇihito vimokkho: cattāro ca ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalāni, nibbānañca
ayaṃ appaṇihito vimokkho.

Katamo paṇihitapaṭippassaddhi4 vimokkho: paṭhamassa jhānassa5 paṭilābho vā vipākovā
-penevasaññānāsaññāyatananasamāpattiyā paṭilābho vā vipāko vā. Ayaṃ
paṇihitapaṭippassa ddhipimokkho.

Katamo saññutto vimokkho: cattāri ca jhānāni, catasso ca arūpasamāpattiyo. Ayaṃ saññutto
vimokkho.

Katamo visaññutto vimokkho: cattāro ca ariyamaggā, cattāri ca sāmaññaphalāni, nibbānañca.
Ayaṃ visaññutto vimokkho. Katamo ekattavimokkho: cattāro ca ariyamaggā, cattāri ca
sāmaññaphalāni, nibbānañca. Ayaṃ ekattavimokkho.

1. Rūpappaṭisaññūtto machasaṃ, syā, [PTS 2.] Arūpappaṭisaññūtto- machasaṃ, syā, [PTS]
2. Nirāmisā'ti tāyipotthake natthi 4. Paṇihitappaṭippassadadha-machasaṃ. Syā, [PTS]
3. Paṭhamajjhānassa - syā, sī 1: 2. [PTS]

[BJT Page 448] [\x 448/]

Paṭisambhidāmaggo - mahāvagga - vimokkhakathā
Katamo nānattavimokkho: cattāri ca jhānāni, catasso ca arūpasamāpattiyo. Ayaṃ
nānattavimokkho,

Katamo saññāvimokkho: siyā eko saññāvimokkho dasa saññāvimokkhā honti, dasa
saññāvimokkhā eko saññāvimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena. 1

Siyāti kathañca siyā: aniccānupassanā ñāṇaṃ2 niccato saññāya muccatīti3 [PTS Page 042]
[\q 42/] saññāvimokkho, dukkhānupassanā ñāṇaṃ sukhato saññāya muccatīti3
saññavimokkho, anattānupassanā ñāṇaṃ attato saññāya muccatīti saññāvimokkho,
nibbidānupassanā ñāṇaṃ nandiyā saññāya muccatīti saññāvimokkho, virāgānupassanā
ñāṇaṃ rāgato saññāya muccatīti saññāvimokkho, nirodhānupassanā ñāṇaṃ samudayato
saññāya muccatīti saññāvimokkho. Paṭinissaggānupassanā ñāṇaṃ ādānato saññāya
muccatīti saññāvimokkho, animittānupassanā ñāṇaṃ nimittato saññāya muccatīti
saññāvimokkho appaṇihitānupassanā ñāṇaṃ paṇidhiyā saññāya muccatīti saññāvimokkho,
suññatānupassanā ñāṇaṃ abhinivesato saññāya muccatīti saññāvimokkho.

Evaṃ siyā eko saññāvimokkho dasa saññāvimokkhā honti, dasa saññāvimomokkhā eko
saññāvimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena.
Rūpe aniccānupassanā ñāṇaṃ niccato saññāya muccatīti saññā vimokkho -pe- rūpe
suññatānussanā ñāṇaṃ abhinivesato saññāya muccatīti saññāvimokkho. Evaṃ siyā eko
saññā vimokkho dasasaññāvimokkhā honti, dasa saññāvimokkhā eko saññāvimokkho hoti
vatthuvasena pariyāyena.

Vedanāya -pe- saññāya -pe- saṅkhāresu -pe- viññāṇe -pecakkhusmiṃ -pe- jarāmaraṇe
aniccānupassanā ñāṇaṃ niccato saññāya muccatīti saññāvimokkho -pe- jarāmaraṇe
suññatānupassanā ñāṇaṃ abhinivesato saññāya muccatīti saññāvimokkho, evaṃ siyā eko
saññāvimokkho dasa saññāvimokkhā honti. Dasa saññāvimokkhā eko saññāvimokkho hoti
vatthuvasena pariyāyena. Ayaṃ saññāvimokkho.

Katamo ñāṇavimokkho: siyā eko ñāṇavimokkho dasa ñāṇavimokkhā honti. Dasa
ñāṇavimokkhā eko ñāṇavimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena. 1

1. Pariyāyena siyāti - machasaṃ, 2. Aniccānupassanañāṇa'nti samāsapadaṃ, aniccānupassanā
ñāṇanti vā pāṭho tathā sesesupiaṭṭhakathā, 3. Vimuccatīti-sī 2,

[BJT Page 450] [\x 450/]

Paṭisambhidāmaggo-mahāvagga- vimokkhakathā
Siyāti kathañca siyā: aniccānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ niccato sammohā aññāṇā
muccatīti ñāṇavimokkho, dukkhānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ sukhato sammohā aññāṇā
muccatīti ñāṇavimokkho. Anattānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ attano sammohā aññāṇā
muccatīti ñāṇavimokkho, nibbidānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ nandiyā sammohā aññāṇā
muccatīti ñāṇavimokkho, virāgānupassanā yathābhūtaṃ [PTS Page 043] [\q 43/] ñāṇaṃ
rāgato sammohā aññāṇā muccatīti ñāṇavimokkho, nirodhānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ
samudayato sammohā aññāṇā muccatīti ñāṇavimokkho, paṭinissaggānupassanā
yathābhūtaṃ ñāṇaṃ ādānato sammohā aññāṇā muccatīti ñāṇavimokkho, animittānupassanā
yathābhūtaṃ ñāṇaṃ nimittato sammohā aññāṇā muccatīti ñāṇavimokkho,
appaṇihitānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ paṇidhiyā sammohā aññāṇā muccatīti
ñāṇavimokkho, suññatānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ abhinivesato sammohā aññaṇā
muccatīti ñāṇavimokkho.

Evaṃ siyā eko ñāṇavimokkho dasa ñāṇavimokkhā honti, dasa ñāṇavimokkhā eko
ñāṇavimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena.

Rūpe aniccānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ niccato sammohā aññāṇā muccatīti,
ñāṇavimokkho -pe-rūpe suññatānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ abhinivesato sammohā
aññāṇā muccatīti ñāṇavimokkho. Evaṃ siyā eko ñāṇavimokkho dasa ñāṇavimokkhā honti,
dasañāṇavimokkho eko ñāṇavimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena.

Vedanāya -pe- saññāya -pe- saṅkhāresu -pe- viññāṇe -pecakkhusmiṃ -pe- jarāmaraṇe
aniccānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ niccato sammohā aññāṇā muccatīti
ñāṇavimokkho-pejarāmaraṇe suññatānupassanā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ abhinivesato sammohā
aññāṇā muccatīti ñāṇavimokkho evaṃ siyā eko ñāṇavimokkho dasa ñāṇavimokkhā honti,
dasa ñāṇavimokkhā eko ñāṇavimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena, ayaṃ
ñāṇavimokkho.

Katamo sītisiyā vimokkhā: siyā eko sītisiyāvimokkho dasa sītisiyāvimokkhā honti, dasa
sītisiyāvimokkhā eko sītisiyāvimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena.

[BJT Page 452] [\x 452/]

Paṭisambhidāmaggo -mahāvagga- vimokkhakathā
Siyāti kathañca siyā: aniccānupassanā anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ1 niccato
santāpapariḷāhadarathā muccatīti sītisiyāvimokkho. Dukkhānupassanā anuttaraṃ sītibhāvaṃ
ñāṇaṃ sukhato santāpariḷāhadarathā muccatīti sītisiyāvimokkho. Anattānupassanā
anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ attato santāpapariḷāhadarathā muccatīti sītisiyā vimokkho.
Nibbidānupassanā [PTS Page 044] [\q 44/] anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ nandiyā
santāpapariḷāhadarathā muccatīti sītisiyāvimokkho, virāgānupassanā anuttaraṃ sītibhāvaṃ
ñāṇaṃ rāgato santāpapariḷāhadarathā muccatīti sītisiyā vimokkho. Nirodhānupassanā
anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ samudayato santāpapariḷāhadarathā muccatīti
sītisiyāvimokkho. Paṭiniddaggānupassanā anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ ādānato
santāpapariḷāhadarathā muccatīti sītisiyāvimokkho. Animittānupassanā anuttaraṃ
sītibhāvaṃ ñāṇaṃ nimittato santāpapariḷāhadarathā muccatīti sitisiyāvimokkho.
Appaṇihātānupassanā anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ paṇidhiyā santāpapariḷāhadarathā
muccatīti sītisiyāvimokkho. Suññatānupassanā anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ abhinivesato
santāpapariḷāhadarathā muccatīti sītisiyā vimokkhoka.
Evaṃ siyā eko sītisiyāvimokkho dasa sītisiyāvimokkhā honti, dasa sītisiyāvimokkhā eko
sītisiyāvimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena.

Rūpe aniccānupassanā anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ niccato santāpapariḷāhadarathā
muccatīti sītisiyāvimokkho, -pe- rūpe suññatānupassanā anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ
abhinivesato santāpapariḷāhadarathā muccatīti sītisiyāvimokkho. Evaṃ siyā eko
sītisiyāvimokkho dasa sītisiyāvimokkhā henti, dasa sītisiyāvimokkhā eko sītisiyāvimokkho
hoti vatthuvasena pariyāyena.

Vedanāya -pe- saññāya -pe- saṅkhāresu -pe- viññāṇa -pecakkhusmiṃ -pe- jarāmaraṇe
aniccānupassanā anuttaraṃ sītibhāvaṃ ñāṇaṃ niccato santāpapariḷāhadarathā vuccatīti
sītisiyāvimokkho -pe- jarāmaraṇe suññatānupassanā anuttaraṃ sītabhāvaṃ ñāṇaṃ
abhinivesato santāpapariḷāhadarathā muccatīti sītisiyāvimokkho.

Evaṃ siyā eko sītisiyāvimokkho dasa sītisiyāvimokkhā honti, dasa sītisiyāvimokkhā eko
sītisiyāvimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena. Ayaṃ sītisiyāvimokkho.

1. Sītibhāvañāṇaṃ - sī 1, 2

[BJT Page 454] [\x 454/]

Paṭisambhidāmaggo-mahāvagga- vimokkhakathā

Katamo jhānavimokkho: nekkhammaṃ jhāyatīti 1 jhānaṃ kāmacchandaṃ jhāpetīti jhānaṃ,
jhāyanto2 muccatīti jhānavimokkho, jhāpento muccatīti jhānavimokkho. Jhāyantīti3
dhammā, jhāpetīti kilese, jhāte4 jhāpe ca jānātīti jhānavimokkho. [PTS Page 045] [\q 45/]
abyāpādo jhāyatīti 1 jhānaṃ, byāpādaṃ jhāpetīti jhānaṃ, jhāyanto 2 muccatīti
jhānavimokkho, jhāpento muccatīti jhānavimokkho. Jhāyantīti3 dhammā' jhāpetīti kilese,
jhāte 4 ca jhāpe ca jānātīti jhānavimokkho ālokasaññā jhāyatīti jhānaṃ, thīnimiddhaṃ
jhāpetīti jhānaṃ -pe-avikkhepo jhāyatīti jhānaṃ, uddhaccaṃ jhāpetīti jhānaṃ -pe-
dhammavavatthānaṃ jhāyatīti jhānaṃ, vicikicchaṃ jhāpetīti jhānaṃ -pe- ñāṇaṃ jhāyatīti
jhānaṃ, avijjaṃ jhāpetīti jhānaṃ, -pepāmojjaṃ jhayatīti jhānaṃ, aratiṃ jhāpetīti jhānaṃ
-pepaṭhamaṃ jhānaṃ, jhāyatīti jhānaṃ, nīvaraṇe1 jhāpetīti jhānaṃ-pearahattamaggo
jhāyatīti jhānaṃ, sabbakilese jhāpetīti jhānaṃ, jhāyanto muccatīti jhānavimokkho, jhāpento
muccatīti jhānavimokkho. Jhāyantīti dhammā, jhāpetīti kilese, jhāte ca jhāpe ca jānātīti
jhānavimokkho. Ayaṃ jhānavimokkho.

Katamo anupādācittassa vimokkho: siyā eko anupādācittassa vimokkho dasa
anupādācittassa vimokkhā honti, dasa anupādācittassa vimokkhā eko anupādācittassa
vimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena.

Siyāti kathañca siyā: aniccānupassanā ñāṇaṃ niccato upādānā muccatīti anupādācittassa
vimokkho. Dukkhānupassanā ñāṇaṃ sukhato upādānā muccatīti anupādācittassa vimokkho,
anattānupassanā ñāṇaṃ attato upādānā muccatīti anupādācittassa vimokkho.
Nibbidānupassanā ñāṇaṃ nandiyā upādānā muccatīti anupādācittassa vimokkho.
Virāgānupassanā ñāṇaṃ rāgato upādānā muccatīti anupādācittassa vimokkho.
Nirodhānupassanā ñāṇaṃ samudayato upādānā muccatīti anupādācittassa vimokkho.
Paṭinissaggānupassanā ñāṇaṃ ādānato upādānā muccatīti anupādācittassa vimokkho.
Animittānupassanā ñāṇaṃ nimittato upādānā muccatīti anupādācittassa vimokkho.
Appaṇihitānupassanā [PTS Page 046] [\q 46/] ñāṇaṃ paṇadhiyā upādānā muccatīti
anupādācittassa vimokkho. Suññatānupassanā ñāṇaṃ abhinivesato upādānā muccatīti
anupādācittassa vimokkho.

Evaṃ siyā eko anupādācittassa vimokkho dasa anupādācittassa vimokkhā honti, dasa
anupādācittassa vimokkhā eko anupādācittassa vimokkhā eko anupādācittassa vimokkho
hoti vatthuvasena pariyāyena.

1. Jāyatīti - syā, pu 2. Jāyanto - syā 3. Jāyanti - syā 4. Jāte - syā 5. Nīvaraṇaṃ - syā.

[BJT Page 456] [\x 456/]
Rūpe aniccānupassanā ñāṇaṃ niccato upādānā muccatiti anupādācittassa vimokkho. -Pe-
rūpe suññatānupassanā ñāṇaṃ abhinivesato upādānā muccatiti anupādācittassa vimokkho.
Evaṃ siyā eko anupādācittassa vimokkho dasa anupādācittassa vimokkho honti, dasa
anupādācittassa vimokkho eko anupādācittassa vimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena.

Vedanāya -pe- saññāya -pe- saṅkhāresu -pe- viññāṇe -pe- cakkhusmiṃ -pe- jarāmaraṇe
suññatānupassanā ñāṇaṃ abhinivesato upādānā muccatiti anupādācittassa vimokkho. Evaṃ
siyā eko anupādācittassa vimokkho dasa anupādācittassa vimokkho honti, dasa
anupādācittassa vimokkho eko anupādācittassa vimokkho hoti vatthuvasena pariyāyena.

Aniccānupassanā ñāṇaṃ tihupādānehi1- muccati. Dukkhānupassanā ñāṇaṃ katihupādānehi
muccati anattānupassanā ñāṇaṃ katihupādānehi muccati nibbidānupassanā ñāṇaṃ
-pevirāgānupassanā ñāṇaṃ -penirodhānupassanā ñāṇaṃ -pepaṭinissaggānupassa nā ñāṇaṃ
-peanimittānupassanā ñāṇaṃ -peappaṇihitānupassanā ñāṇaṃ -pesuññatānupassanā ñāṇaṃ
katihupādānehi muccatiti.

Aniccānupassanā ñāṇaṃ tihupādānehi muccati. Dukkhānupassanā ñāṇaṃ
ekupādānā2muccati anattānupassanā ñāṇaṃ tihupādānehi muccati nibbidānupassanā ñāṇaṃ
ekupādānā muccati, virāgānupassanā ñāṇaṃ ekatupādānā muccati, nirodhānupassanā ñāṇaṃ
catuhupādānehi muccati, animittānupassanā ñāṇaṃ tīhupādānehi muccati,
appaṇihitānupassanā ñāṇaṃ ekupādāna muccati, suññatānupassanā ñāṇaṃ tihupādānehi
muccatiti.

Aniccānupassanā ñāṇaṃ katamehi tihupādānehi muccati diṭṭhupādānā
sīlabbatupādānā3attavādupādānā. Aniccānupassanā ñāṇaṃ imehi tihupādānehi muccati.

Dukkhānupassanā ñāṇaṃ katamā ekupādānā muccati: [PTS Page 047] [\q 47/]
kāmupādānā dukkhānupassanā ñāṇaṃidaṃ ekupādānā4muccati.
Attānupassanā ñāṇaṃ katamehi tihupādānehi muccati diṭṭhupādānā sīlabbatupādānā
attavādupādānā. Anattānupassanā ñāṇaṃ imehi tihupādānehi muccati.

Nibbidānupassanā ñāṇaṃ katamā ekupādānā muccati: kāmupādānā nibbidānupassanā
ñāṇaṃ idaṃ ekupādānā muccati.

Virāgānupassanā ñāṇaṃ katamā ekupādānā muccati: kāmupādānā virāgānupassanā ñāṇaṃ
idaṃ ekupādānā muccati.

1. Katihu pādānehi - machasaṃ, syā 2. Ekupādānā - machasaṃ, syā, 3. Silabbatupādānā -
machasaṃ, syā 4. Itopādānā - syā imā ekupādanā - si1, imaṃ ekupādānaṃ - [PTS]

[BJT Page 458] [\x 458/]
Nirodhānupassanā ñāṇaṃ katamehi catuhupādānehi muccati kāmupādānā diṭṭhupādānā
silabbatupādānā attavādupādānā nirodhānupassanā ñāṇaṃ imehi catuhupādānehi muccati.

Paṭinissaggānupassanā ñāṇaṃ katamehi catuhupādānehi muccati: kāmupādānā
diṭṭhupādānāsilabbatupādānā attavādupādānā. Paṭinissaggānupassanā ñāṇaṃ imehi
catuhupādānehi muccati.

Animittānupassanā ñāṇaṃ katamehi tihupādānehi muccati: diṭṭhupādānā silabbatupādānā
attavādupādānā. Animittānupassanā ñāṇaṃ imehi tihipādānehi muccati.

Appaṇihitānapassanā ñāṇaṃ katamā ekupādānā muccati. Kāmupādānā
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ idaṃ ekupādānā muccati.

Suññatānupassanā ñāṇaṃ katamehi tihupādānehi muccati: diṭṭhupādānā silabbatupādānā
attavādupādānā. Suññatānupassanā ñāṇaṃ imehi tihupādānehi muccati.

Yañca aniccānupassanā ñāṇaṃ, yañca anattānupassanā ñāṇaṃ, yañca animittānupassanā
ñāṇaṃ, yañca suññatānupassanā ñāṇaṃ, imāni cattāri ñāṇāni tihupādānehi muccanti:
diṭṭhupādānā sīlabbatupādānā attavādupādānā yañca dukkhānupassanā ñāṇaṃ, yañca
nibbidānupassanā ñāṇaṃ, yañca virāgānupassanā ñāṇaṃ, yañca appaṇihitānupassanā
ñāṇaṃ, yañca virāgānupassanā ñāṇaṃ, yañca appaṇihitānupassanā [PTS Page 048] [\q 48/]
ñāṇaṃ, imāni cattāri ñāṇaṃ niekupādānā muccanti: kāmupādānā. Yañca
nirodhānupassanā ñāṇaṃ, yañca paṭinissaggānupassanā ñāṇaṃ, imāni dve ñāṇāni
catuhupādānehi muccanti: kāmupādānā diṭṭhupādānā silabbatupādānā attavādupādānā.
Ayaṃ anupādā1- cittassa vimokkho.

Vimekkhakathāya paṭhamakabhāṇavāraṃ2-

Tīṇi patimāni vimokkhāni, lokaniyyānāya saṃvattanti: sabbasaṅkhāre
paricchedaparivaṭumano3- samanupassanatāya animittāya ca dhātuyā
cittasampakkhandanatāya, sabbasaṅkhāresu manosamuttejanatāya appaṇihitāya ca dhatuyā
cittasampakkhandanatāya, sabbadhamme parato samanupassanatāya, suññatāya ca dhātuyā
cittasampakkhandanatāya imāni tīṇi vimokkhamukhāni lokaniyyānāya saṃvattanti.

Aniccato manasikaroto kathaṃ saṅkhārā upaṭṭhahanti4- dukkhato manasikaroto
kathaṃsaṅkhārā upaṭṭhahanti. Anattato manasikaroto kathaṃ saṅkhārā upaṭṭhahanti
anicacato manasikaroto khayato saṅkhārā upaṭṭhahanti, dukkhato manasikaroto bhayato
saṅkhārā upaṭṭhahanti, anattato manasikaroto suññato saṅkhārā upaṭṭhahanti.

1. Anupādāya - si1 2. Paṭhamabhāṇavāro - machasaṃ, paṭhamahāṇavāraṃ - syā [PTS 3.]
Parivaṭṭhumato syā, parivaṭṭaṭato - [PTS 4.] Upaṭṭhanti - machasaṃ, syā

[BJT Page 460] [\x 460/]
Aniccato manasikaroto kiṃbuhulaṃ cittaṃ dukkhato manasikaroto kiṃbahulaṃ cittaṃ hoti,
anattato manasikaroto kiṃbahulaṃ cittaṃ hoti: aniccato manasikaroto adhimokkha bahulaṃ
cittaṃ [PTS Page 049] [\q 49/] hoti: dukkhato manasikaroto passaddhibahulaṃ cittaṃ
hoti, anattato manasikaroto vedabahulaṃ cittaṃ hoti.

Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo natamindriyaṃ paṭilabhati, dukkhato
manasikaronto passaddhibahule katamindriyaṃ paṭilabhati, anattato manasikaronto
vedabahulo natamindriyaṃ paṭilabhati: aniccato manasikaronto adhimokkhebahulo
saddhindriyaṃ paṭilabhati, dukkhato manasikaronto passaddhibahulo samādhindriyaṃ
paṭilabhati, anattato manasikaronto vedabahulo paññindriyaṃ paṭilabhati.

Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamindriyaṃ ādhapateyyaṃ hoti,
bhāvanāyanatindriyāni tadanvāyāni1honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, kenaṭṭhena bhāvanāya ko
bhāveti:

Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamindriyaṃ ādhipatyeṃ hoti bhāvanāya
katindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honati, aññamaññapaccayā honati,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, kenaṭṭhena bhāvanā, ko
bhāveti.

Anattato manasikaroto vedabahulassa katamindriyaṃ ādhipatyeṃ hoti bhāvanāya
katindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honati, aññamaññapaccayā honati,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, kenaṭṭhena bhāvanā, ko
bhāveti.

Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa saddhindriyaṃ ādhipatyeṃ hoti bhāvanāya
cattārindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honati, aññamaññapaccayā honati,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanā, yo
sammāpaṭipanenā so bhāveti, natthi micchāpaṭipannassa indriyabhāvanā

Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa samādhindriyaṃ ādhipatyeṃ hoti bhāvanāya
cattārindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honati, aññamaññapaccayā honati,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā [PTS Page 050] [\q 50/] honti, ekarasā honti,
ekarasaṭṭhena bhāvanā, yo sammāpaṭipanno so bhāveti, natthi micchāpaṭipannassa
indriyabhāvanā.

1. Tadatvayā - machasaṃ, sa,

[BJT Page 462] [\x 462/]
Anattato manasikāroto vedabahulassa paññindriyaṃ ādhipateyyaṃ hoti, bhāvanāya
cattāririndriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honati, ekarasaṭṭhena bhāvanāya,
yo sammāpaṭipanno so bhāveti, natthi micchāpaṭipannassa indriyabhāvanā.

Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamindriyaṃ ādhipateyyaṃ hoti, bhāvanāya
natindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honati. Paṭivedhakāle katamindriyaṃ
ādhipateyyaṃ hoti, paṭivedhāya katindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti,
aññamaññapaccayā honati. Nissayapaccayā honti. Sampayuttapaccayā honati, ekarasā honti,
kenaṭṭhena bhāvanā, kenaṭṭhena paṭivedho: [PTS Page 051] [\q 51/]

Dukkhato masikaroto passaddhibahulassa katamindriyaṃ ādhipateyyaṃ hoti, bhāvanāya
katindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honati, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttatapaccayā honati. Paṭivedhakāle katamindriyaṃ
ādhipateyyaṃ hoti, paṭivedhāya katindriyāni tadatāvayāni honti, sahajātapaccayā honti,
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti,
kenaṭṭhena bhāvanā, kenaṭṭhena paṭivedho:

Anatatato manasikaroto vedabahulassa katamindriyaṃ ādhipateyyaṃ hoti, bhāvanāya
katindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, paṭivedhakāle katamindriyaṃ ādhipateyyaṃ
hoti, paṭivedhāya katindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā
honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, kenaṭṭhena bhāvanā,
kenaṭṭhena paṭivedho

Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa saddhindriyaṃ ādhipateyyaṃ hoti, bhāvanāya
cattārindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, paṭivedhakāle paññindriyaṃ ādhipatyeṃ
hoti, paṭivedhāya cattārindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti,
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanā,
dassanaṭṭhena paṭivedho. Evaṃ paṭivijjhantopi bhāveti, bhāventopi paṭivijjhati.

[BJT Page 464] [\x 464/]
Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa samādhindriyaṃ ādhipateyyaṃ hoti, bhāvanāya
cattārindriyāni tadatvāni honti, sahajātapaccayāhonti. Aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, samphayuttapaccayā honti, paṭivedhakāle paññindriyaṃ ādhipateyyaṃ
hoti, paṭivedhānaya cattārindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti,
ekarasaṭṭhena bhāvanā, dassanaṭṭhena paṭivedho, evaṃ paṭivijjhantopi bhāveti, bhāventopi
paṭivijjhati.

Anattato manasikāreto vedabahulasasa paññindriyaṃ ādhipateyyaṃ hoti, bhāvanāya
cattarindriyāni tadatvāyāni honti, sahajātapaccayā honti aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, paṭivedhakāle1, paññindriyaṃ ādhipateyyaṃ
hoti, paṭivedhāya cattārindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti,
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti
ekarasaṭṭhena bhāvanā, dassanaṭṭhena paṭivedho, evaṃ paṭivijjhattopi bhāveti, bhāventopi
paṭivijjhati.

Aniccato manasikaroto katamindriyaṃ adhimattaṃ hoti, katamindriyassa adhimattattā
saddhāvimutto2- hoti dukkhato manasikāroto katamindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
katamindriyassa adhimattattā kāyasakkhi3- hoti. Anattato manasikaroto katamindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, katamindriyassa adhimattattā diṭṭhipatto hoti. [PTS Page 052] [\q 52/]


Aniccato manasikaroto saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhindriyassa adhimattattā
saddhavimutto2, hoti, dukkhato manasikaroto samādhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
samādhindriyaṃssa adhimattattā kāyasakkhi hoti, anattato manasikaroto paññindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, paññindriyassa adhimattattā diṭṭhippatto hoti.

Saddahanto vimutto'ti4, saddhāvimutto2, phuṭṭhattā sacchikato'ti5- kāyasakkhi, diṭṭhattā
patto'ti diṭṭhippatto. Saddahanto vimuccati'ti6, - saddhāvimutto2, jhānaphassaṃ paṭhamaṃ
phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikarotī'ti kāyasakkhi, dukkhā saṅkhārā, sukho
nirodho'ti ñātaṃ7hoti diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikaṃ phassitaṃ paññāyā'ti diṭṭhippatto.

Yo cāyaṃ puggalo saddhāvimutto, yo ca kāyasakkhi, yo ca diṭaṭṭhippatto. Siyā ime tayo
puggalā saddhāvimuttāpi kāsasakkhipi diṭṭhippattāpi vatthuvasena pariyāyena8-

1. Paṭivedhakālepi - machasaṃ 2. Saddhāmutto - syā 3. Kāsasakkhi - syā 4. Adhimuttesāti -
syā 5. Sacchikarotiti - syā [PTS 6.] Adhimuccatiti - syā 7. Ñāṇaṃ - syā 8. Pariyāyena siyāni
- machasaṃ.

[BJT Page 466] [\x 466/]
Siyāti kathañca siyā aniccato manasikaroto saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhindriyassa
adhimattattā saddhāvimutto hoti, dukkhato manasikaroto saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
saddhindriyassa adhimattattā saddhāvimutto hoti, anattato manasikaroto sadadhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, saddhindriyassa adhimattattā saddhāvimutto hoti, evaṃ ime tayo puggalā
saddhindriyassa vasena saddhāvimuttā.

Dukkhato manasikaroto samādhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, samādhindriyassa adhimattattā
kāyasakkhi hoti, anattato nasikaroto samādhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
samādhindriyassaadhimattattā kāyasakkhā hoti, anicacato manasikaroto samādhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, samādhindriṃssa adhimattattā kāyasakkhi hoti, evaṃ ime tayo puggalā
samādhindrayassa vasena kāyasakkhī.

Anattato manasikaroto paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññāndriyassa adhimattattā
diṭṭhipatto hoti. Aniccato [PTS Page 053] [\q 53/] manasikaroto paññindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, paññindriyassa adhimattattā diṭṭhippatto hoti, dukkhato manasikaroto
paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññindriyassa adhimattattā diṭṭhippatto hoti, evaṃ ime tayo
puggalā paññindriyassa vasena diṭṭhippattā.

Yo cāyaṃ puggalo saddhāvimutto. Yo ca kāyasakkhi, yo ca diṭṭhippatto. Evaṃsiyā ime tayo
puggalā saddhāvimuttā'pi kāyasakkhipi diṭṭhippattāpi vatthuvasena pariyāyena.

Yo cāyaṃ puggalo saddhāvimutto yo ca kāyasakkhi, yo ca diṭaṭṭhippetto, siyā ime tayo
puggalā añño yeva saddhāvimutto. Añño kāyasakkhi, añño diṭṭhippatto.

Yo cāyaṃ puggalo saddhāvimutto yo ca kāyasakkhi, yo ca diṭaṭṭhippetto, siyā ime tayo
puggalā añño yeva saddhāvimutto. Añño kāyasakkhi, añño diṭṭhippatto.

Siyāti kathañca siyā aniccato manasikaroto saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti,
saddhindriyassaadhimattattā saddhāvimutto hoti, dukkhato manasikaroto samādhindriyaṃ
adhimattaṃ hoti, samādhindrayassa adhimattattā kāyasasakkhi hoti. Anattato manasikaroto
paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññindrayassa adhimittattā diṭṭhippatto hoti.

Heyā cāyaṃ puggalo saddhāvimutto, yo ca kāyasakkhi. Yo ca diṭṭhippatto. Evaṃ siyā ime
kayo puggalā saddhāvimuttāpi kāyasakkhipi diṭṭhippattāpi vatthuvasena pariyāyena, aññā
yeva saddhāvimutto añño kāyasakkhi, añño diṭaṭṭhippatto.


Aniccato manasikaroto saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhindriyassa adhimattattā
sotāpattimaggaṃ paṭilabhati, tena vuccati saddhānusāri. Cattārindriyāni tadanvayāni honatti,
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti, saddhindriyassa vasena catuttaṃ indriyānaṃ bhāvanā hoti. Ye hi keci saddhindrayassa
vasena sotāpattimaggaṃ paṭilabhanti, sabbe te saddhānusārino.

[BJT Page 468] [\x 468/]
Aniccato manasikaroto saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhindriyassa adhimattattā
sotāpatti phalaṃ sacchikataṃ hoti, tena vuccati saddhāvimutto cattārindriyāni tadanvayāni
honati, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honatti. Nisasyapaccayāhonti,
sampayuttapaccaya honti, saddhindriyassa vasena cattārindriyāni bhāvitāni honti [PTS Page
054] [\q 54/] subhāvitāni, ye hi keci saddhindriyassa vasena hesātāpattiphalaṃ
sacchikatā, sabbe te saddhāvimuttā.

Anicacato manasikaroto saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhindriyasasa adhimattantā
sakadāgāmimaggaṃ paṭilabhati -pesakadāgāmiphalaṃ sacchikataṃ hoti -pe- anāgāmimaggaṃ
paṭilabhati -peanāgāmiphalaṃ sacchikataṃ hoti -pe- arahattamaggaṃ paṭilabhati
-pearahattaṃ1- sacchikataṃ hoti. Tena vuccati saddhāvimutto, cattārindriyāni tadanvayāni
honti -pesampayuttapaccayā honti, ye hi keci saddhindriyassa vasena arahattaṃ sacchikatā2-
sabbe te saddhāvimuttā.

Dukkhato manasikaroto samādhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, samādhindriyassa adhimattattā
sotāpattimaggaṃ paṭilabhati, tena vuccati kāyasakkhi; cattārindriyāni tadanvayāni honti.
Sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti. Nissayapaccayā honti. Sampayuttapaccayā
honti. Samādhindriyassa catunnaṃ indriyānaṃ bhāvanā hoti ye hi kecisamādhindriyassa
vasena sotāpattimaggaṃ paṭilabhanti, sabbe te kāyakkhi.

Dukkhato manasikaroto samādhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, samādhindriyasasa adhimattantā
sotāpattiphalaṃ sacchikataṃ hoti -pesakadāgāmaggaṃ paṭilabhati -pe- sakadāgāmiphalaṃ
sacchikataṃ hoti -peanāgāmimaggaṃ paṭilabhati -pe- anāgāmiphalaṃ sacchikataṃ
hoti-pearahattamaggaṃ paṭilabhati -pe- arahattaṃ sacchikataṃ hoti. Tena vuccati kāyasakkhi;
cattārindriyāni tadanvayāni honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti.
Nisasyapapaccayā honti, sampayuttapaccayā samādhindriyassa vasena cattārindriyāni
bhāvitāni honti subhāvitāni, yehi keci samādhindriyassa vasena arahattaṃ sacchikatā, sabbe
te kāyasakkhi,

Anattato manasikaroto paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññindriyasasa adhimattā sotāpatti
maggaṃ paṭilabhati, tena vuccati dhammānusāri; cattārindriyāni tadanvayāni honti.
Sahajātapaccayā honti, aññamañña paccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti; [PTS Page 055] [\q 55/] paññindriyassa vasena catunanaṃ indriyānaṃ bhāvanā
hoti, ye hi keci paññindriyassa vasena sotāpattimaggaṃ paṭilabhanti sabbe te
dhammānusārino.

1. Arahattaphalaṃ - syā, [PTS, 2.] Sacchikataṃ - machasaṃ

[BJT Page 470] [\x 470/]
Anattato manasikāroto paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññindriyassa adhimattattā
sotāpattiphalaṃ sacchikataṃ hoti; tena vuccati diṭṭhippatto: cattārindriyāni tadanvayāni
honti, sahajātapaccayā honatti, aññamaññapaccayā honti. Nissayapaccayā honti.
Sampayuttapaccayā honti, paññindriyassa vasena cattārindriyāni bhāvitāni honti
subhāvitāni, ye hi keci paññindriyassa vasena sotāpattiphalaṃ sacchikataṃ, sabbe te
diṭṭhippannā.

Anattato manasikāroto paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññindriyassa adhimattattā
sakadāgāmimaggaṃ paṭilabhati -pesakadāgāmiphalaṃ sacchikataṃ hoti -pe- anāgāmimaggaṃ
paṭilabhati -peanāgāmiphalaṃ sacchikataṃ hoti -pe- arahattamaggaṃ paṭilabhati -pearahattaṃ
sacchikataṃ hoti, tena vuccati diṭṭhippatto; cattārindriyāni tadanvayāni honti,
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti. Nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti. Paññindriyassa vasena cattārindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni, ye hi keci
paññindriyassa vasena arahattaṃ sacchikatā. Sabbe te diṭṭhippattā.

Ye hi keci nekkhammaṃ1, bhāvitā vā bhāventi vā bhivissanti vā. Adhigatā vā adhigacchanti
vā adhigamissanti vā, pattā vā pāpuṇannā vā pāpuṇissanti vā. Paṭiladdhāvā paṭilabhanti
vā paṭilabhissanti vā paṭividdhā vā paṭivijjhanti vā paṭivijjhissanti vā. Sacchikatā vā
sacchikaronti vā sacchikarissanti vā, phassitā vā phassanti vā phassissanti vā, vasippattā vā
pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, pāramippattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā,
vesārajjappattā vā pāpuṇantā vā pāpuṇissanti vā sabbe te saddhindriyassa vasena
saddhāvimuttā2, samādhindriyassa vasena kāyasakkhi, paññindriyassa vasena diṭṭhippattā.

Hi keci abyāpādaṃ -pe- ālokasaññaṃ -pe- avikkhepaṃ -pe- dhammavavatthānaṃ -pe- ñāṇaṃ
-pe- pāmojjaṃ3, -pepaṭhamaṃ jhānaṃ4- -pe- dutiyaṃ jhānaṃ -pe- tatiyaṃ jhānaṃ -pecatutthaṃ
jhānaṃ -pe- ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ -peviññāṇañcāyatanasamāpattiṃ [PTS Page 056
[\q 56/] -@]paākiñcaññāyatanasamāpattiṃ -penevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ -pe-
aniccānupassanāṃ -pedukkhānupassanaṃ -pe-anattānupassanaṃ -pe- nibabidānupassanaṃ
-pevirāgānupassanaṃ -penirodhānupassanaṃ -pepaṭinissaggānupassanaṃ -pe-
khayānupassanaṃ -pevayānupassanaṃ-peviparināmānupassanaṃ -pe- animittānupassanaṃ
-peappaṇihitānupassanaṃ -pesuññatānupassanaṃ -peadhipaññādhammavipassanaṃ
-peyathābhūtañāṇadassanaṃpeādinavānupassanaṃ -pepaṭisaṅkhānupassanaṃ
-pevivaṭṭanānussanaṃ -pe- sotāpatatimaggaṃ -pesakadāgāmimaggaṃ -peanāgāmimaggaṃ-pe-
arahattamaggaṃpeye hi keci cattāro sati paṭṭhāne -pecattaro sammappadhāne -pecattāro
iddhipāde -pe- papañcindriyāni -pe- pañca balāni -pe- satta bojjhaṅge -pe- ariyaṃ
aṭaṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ -pe- ye hi keciaṭaṭṭha vimokkhe bhāvitā vā bhāventi vā bhāvissanti
vā, adhigatā vā adhigacchanti vā adhigamissanti vā.

1. Nikkhammaṃ - si1, 2. Saddhādhimuttā - syā, 3. Pāmujjaṃ - syā 4. Paṭhamajjhānaṃ - syā,
[PTS]

[BJT Page 472] [\x 472/]

Pattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, paṭiladdhā vā paṭilabhanti vā paṭilabhissanti vā,
paṭividdhā vā paṭivijjhanti vā paṭivijjhissanti vā, sacchikatā vā sacchikaronti vā
sacchikarissanti vā, phassitā vā phassanti vā phassissanti vā, vasippattā vā pāpuṇanti vā
pāpuṇissanti vā pāramippattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, vesārajjappattā vā
pāpuṇanti vā pāpuṇissani vā sabbe te saddhindriyassa vasena saddhāvimuttā,
samādhindriyassa vasena kāyasakkhī, paññindriyassa vasena diṭṭhippattā.

Ye hi keci catasso paṭisambhidā pattā vā pāpuṇanti pāpuṇissanti vā, paṭiladdhā vā
paṭilabhanti vā paṭilabhissanti vā, paṭividdhā vā paṭivijjhanti vā paṭivijjhissanti vā
sacchikatā vā sacchikaronti vā sacchikarissanti vā, phassitā vā phassanti vā phassissanti vā
vasippattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, pāramippattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti
vā, vesārajjappattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā sabbe te saddhindriyassa vasena
saddhāvimuttā, samādhindriyassa vasena kāyasakkhī, paññindriyassa vasena diṭṭhippattā.

Ye hi keci tisso vijjā paṭividdhā vā paṭivijjhatti vā paṭivijjhissanti vā, sacchikatā vā
sacchikaronti vā sacchikarissanti vā, phassitā vā phassanti vā phassissanti vā, vasipattā vā
pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, pāramippattā vā, pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā,
vesārajjappattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā sabbe te saddhindriyassa vasena
saddhāvimuttā, samādhindriyassa vasena kāyasakkhī, paññindriyassa vasena diṭaṭhippattā.

Ye hi keci tisso sikkhā sikkhitā vā sikkhanti vā sikkhissanti vā sacchikatā vā sacchikaronti vā
sacchikarissanti vā, phassitā vā phassanti vā phassissanti vā, vasippattā vā pāpuṇanti vā
pāpuṇissanti vā, pāramippattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, vesārajjappattā vā
pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, sabbe te saddhindriyassa vasena saddhāvimuttā,
samādhindriyassa vasena kāyasakkhī, paññindiyassa vasena diṭṭhippattā.

Ye hi keci dukkhaṃ parijānanti, sabbe te saddhindriyasasa vasena saddhāvimuttā, [PTS Page
057] [\q 57/] samādhindriyassa vasena kāyasakkhī, paññindriyassa vasena
diṭṭhippattā. Ye hi keci samudayaṃ pajahanti, sabbe te saddhindriyassa vasena
saddhāvimuttā, samādhindriyassa vasena kāyasakkhī, paññindriyassa vasena diṭṭhippattā.
Ye hi keci nirodhaṃ sacchikaronti, sabbe te saddhindriyassa vasena saddhivimuttā,
samādhindriyassa vasena kāyasakkhī, paññindriyassa vasena diṭṭhippattā. Ye hi keci
maggaṃ bhāventi, sabbe te saddhindriyassa vasena saddhāvimuttā, samādhindriyassa
vasena kāyasakkhī, paññindriyassa vasena diṭṭhippattā.

Katihākārehi saccapaṭivedho hoti. Katihākārehi saccāni paṭivijjhati: catūhākārehi
saccapaṭivedho hoti, catuhākārehi saccāni paṭivijjhati. Dukkhasaccaṃ pariññā paṭivedhaṃ
paṭivijjhati, samudayasaccaṃ pahānapaṭivedhaṃ paṭivijjhati, nirodhasaccaṃ
sacchikiriyāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati, maggasaccaṃ bhāvanāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati. Imehi
catūhākārehi saccapaṭivedho hoti, imehi catūhākārehi saccāni paṭivijjhanto saddhindriyassa
vasena saddhāvimutto, samādhindriyassa vasena kāyasakkhi, paññindriyassa vasena
diṭṭhippatto.


[BJT Page 474] [\x 474/]

Katihākārehi saccapaṭivedho hoti. Katihākārehi saccāni paṭivijjhati. Navahākārehi
saccapaṭivedho hoti, navahākārehi saccāni paṭivijjhati: dukkhasaccaṃ pariññāpaṭivedhaṃ
paṭivijjhati, samudayasaccaṃ pahānapaṭivedhaṃ paṭivijjhati. Nirodhasaccaṃ
sacchikiriyāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati, maggasaccaṃ bhāvanāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati,
abhiññāpaṭivedho ca sabbadhammānaṃ, pariññāpaṭivedho ca sabbasaṅkhārānaṃ,
pahānapaṭivedho ca sabbākusalānaṃ, bhāvanāpaṭivedho ca catunnaṃ maggānaṃ,
sacchikiriyā paṭivedho ca nirodhassa. Imehi navahākārehi saccapaṭivedho hoti, imehi
navahākārehi saccāni paṭivijjhanto saddhindriyassa vasena saddhāvimutto,
samādhindriyassa vasena kāyasakkhī, paññindiyassa vasena diṭṭhippatto.

Dutiyaka bhāṇavāraṃ. [PTS Page 058] [\q 58/]


Aniccato manasikaroto kathaṃ saṅkhārā upaṭṭhahanti, 1 dukkhato manasikaroto kathaṃ
saṅkhārā upaṭṭhahanti, anattato manasikaroto kathaṃ saṅkhārā upaṭṭhahanti: (1)

Aniccato manasikaroto khayato saṅkhārā upaṭṭhahanti, dukkhato manasikaroto bhayato
saṅkhārā upaṭṭhahanti, anattato manasikaroto suññato saṅkhārā upaṭṭhahanti. (2)

Aniccato manasikaroto kiṃbahulaṃ cittaṃ hoti, dukkhato manasikaroto kiṃbahulaṃ cittaṃ
hoti, anattato manasikaroto kiṃbahulaṃ cittaṃ hoti: (1)

Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulaṃ cittaṃ hoti, dukkhato manasikaroto
passaddhibahulaṃ cittaṃ hoti, anattato manasikaroto vedabahulaṃ cittaṃ hoti. (2)

Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo katamaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati, dukkhato
manasikaronto passaddhibahulo katamaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati, anattato manasikaronto
vedabahulo katamaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati: (1)

Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo animittaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati, dukkhato
manasikaronto passaddhibahulo appaṇihitaṃ vimokkhaṃ paṭilabhati, anattato
manasikaronto vedabahulo suññataṃ vimokkhaṃ paṭilabhati. (2)

Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulassa katamo vimokkho ādhipateyyo hoti,
bhāvanāya kati vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti. Kenaṭṭhena bhāvanā, ko
bhāveti. (1)

1. Upaṭṭhanti - machasaṃ, syā.

[BJT Page 476] [\x 476/]

Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamo vimokkho ādhipateyyo hoti, bhāvanāya
kati vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti. Kenaṭṭhena bhāvanā, ko
bhāveti. (2)
Anattato manasikaronto vedabahulassa katamo vimokkho ādhipateyyo hoti, bhāvanāya kati
vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, [PTS Page 059]
[\q 59/] nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti. Kenaṭṭhena
bhāvanā, ko bhāveti. (3)

Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa animitto vimokkho ādhipateyyo hoti,
bhāvanāya dve vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti. Sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanā, yo
sammāpaṭipanno so bhāveti, natthi micchāpaṭipannassa vimokkhabhāvanā. (1)

Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa appaṇihito vimokkho ādhipateyyo hoti,
bhāvanāya dve vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti. Ekarasaṭṭhena bhāvanā, yo
sammāpaṭipanno so bhāveti, natthi micchāpaṭipannassa vimokkhabhāvanā. (2)
Anattato manasikaroto vedabahulassa suññato vimokkho ādhipateyyo hoti, bhāvanāya dve
vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā
honti. Sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, ekarasaṭṭhena bhāvanā, yo sammāpaṭipanno
so bhāveti, natthi micchāpaṭipannassa vimokkhabhāvanā. (3)

Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamo vimokkho ādhipateyyo hoti,
bhāvanāya kati vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti: paṭivedhakāle katamo
vimokkho ādhipateyyo hoti: paṭivedhāya kativimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā
honti. Aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā
honti, kenaṭṭhena bhāvanā, kenaṭṭhena paṭivedho: (1)
Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamo vimokkho ādhipateyyo hoti, bhāvanāya
kati vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti: paṭivedhakāle katamo
vimokkho ādhipateyyo hoti: paṭivedhāya kativimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā
honti. Aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā
honti, kenaṭṭhena bhāvanā, kenaṭṭhena paṭivedho: [PTS Page 060] [\q 60/]


[BJT Page 478] [\x 478/]
Anattato manasikaroto vedabahulassa katamo vimokkho ādhipateyyo hoti, bhāvanāya kati
vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā
honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti: paṭivedhakāle katamo vimokkho
ādhipateyyo hoti: paṭivedhāya kativimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti.
Aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti,
kenaṭṭhena bhāvanā, kenaṭṭhena paṭivedho: (3)

Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa animitto vimokakho ādhipateyyo hoti,
bhāvanāya dve vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, paṭivedhakāle1 animitto
vimokkho ādhipateyyo hoti, paṭivedhāya dve vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā
honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā
honti, ekarasaṭṭhena bhāvanā, dassanaṭṭhena paṭivedho, evaṃ paṭivijjhantopi bhāveti,
bhāventopi paṭivijjhati. (1)
Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa appaṇihito vimokkho ādhipateyyo hoti,
bhāvanāya dve vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, paṭivedhakāle1 animitto
vimokkho ādhipateyyo hoti, paṭivedhāya dve vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā
honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā
honti, ekarasaṭṭhena bhāvanā, dassanaṭṭhena paṭivedho, evaṃ paṭivijjhantopi bhāveti,
bhāventopi paṭivijjhati. (2)

Anattato manasikaroto vedabahulassa suññato vimokkho ādhipateyyo hoti, bhāvanāya dve
vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā
honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti, paṭivedhakāle1 animitto vimokkho
ādhipateyyo hoti, paṭivedhāya dve vimokkhā tadanvayā honti, sahajātapaccayā honti,
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, ekarasā honti,
ekarasaṭṭhena bhāvanā, dassanaṭṭhena paṭivedho, evaṃ paṭivijjhantopi bhāveti, bhāventopi
paṭivijjhati. (3)

Aniccato manasikaroto katamo vimokkho adhimatto hoti, katamavimokkhassa adhimattattā
saddhāvimutto1 [PTS Page 061] [\q 61/] hoti: dukkhato manasikaroto katamo
vimokkho adhimatto hoti, katamavimokkhassa adhimattattā kāyasakkhī hoti: anattato
manasikaroto katamo vimokkho adhimatto hoti, katamavimokkhassa adhimattattā
diṭṭhippatto hoti: (1)

1. Paṭivedhakālepi-machasaṃ. 2. Saddhāvimutto-syā,


[BJT Page 480] [\x 480/]

Aniccato manasikaroto animitto vimokkho adhimatto hota, animittavimokkhassa
adhimattattā saddhāvimutto1 hoti, dukkhato manasikaroto appaṇihito vimokkho adhimatto
hoti, appaṇihitavimokkhassa adhimattattā kāyasakkhī hoti, anattato manasikaroto suññato
vimokkho adhimatto hoti, suññatavimokkhassa adhimattattā diṭṭhippatto hoti. (2)

"Saddahanto vimutto'ti 2 saddhāvimutto, 1 'phuṭṭhattā sacchikato'ti 3, kāyasakkhī,
'diṭṭhattāpatto'ti diṭṭhippatto. Saddahanto vimuccatīti 4. Saddhāvimutto, 'jhānaphassaṃ
paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikarotī'ti kāyasakkhī, 'dukkhā saṅkhārā,
sukho nirodho'ti ñātaṃ5, hoti diṭaṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ paññāyā'ti
diṭṭhippatto. -Pe- *

Ye hi keci nekkhammaṃ bhāvitā vā bhāventi vā bhāvissanti vā adhigatā vā adhigacchanti vā
adhigamissanti vā, pattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, paṭiladdhā vā paṭilabhanti vā
paṭilabhissanti vā paṭividdhā vā paṭivijjhanti vā paṭivijjhissanti vā, sacchikatā vā
sacchikaronti vā sacchikarissanti vā, phassitā vā phassanti vā phassissanti vā, vasippattā vā
pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, pāramippattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā,
vesārajjappattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, sabbe te animittavimokkhassa vasena
saddhāvimuttā, appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī, suññatavimokkhassa vasena
diṭṭhippattā.

Ye hi keci abyāpādaṃ bhāvitā vā bhāventi vā bhāvissanti vā adhigatā vā adhigacchanti vā
adhigamissanti vā, pattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, paṭiladdhā vā paṭilabhanti vā
paṭilabhissanti vā paṭividdhā vā paṭivijjhanti vā paṭivijjhissanti vā, sacchikatā vā
sacchikaronti vā sacchikarissanti vā, phassitā vā phassanti vā phassissanti vā, vasippattā vā
pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, pāramippattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā,
vesārajjappattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, sabbe te animittavimokkhassa vasena
saddhāvimuttā, appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī, suññatavimokkhassa vasena
diṭṭhippattā.

Ye hi keci ālokasaññaṃ bhāvitā vā bhāventi vā bhāvissanti vā adhigatā vā adhigacchanti vā
adhigamissanti vā, pattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, paṭiladdhā vā paṭilabhanti vā
paṭilabhissanti vā paṭividdhā vā paṭivijjhanti vā paṭivijjhissanti vā, sacchikatā vā
sacchikaronti vā sacchikarissanti vā, phassitā vā phassanti vā phassissanti vā, vasippattā vā
pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, pāramippattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā,
vesārajjappattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, sabbe te animittavimokkhassa vasena
saddhāvimuttā, appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī, suññatavimokkhassa vasena
diṭṭhippattā.

Ye hi keci avikkhepaṃ bhāvitā vā bhāventi vā bhāvissanti vā adhigatā vā adhigacchanti vā
adhigamissanti vā, pattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, paṭiladdhā vā paṭilabhanti vā
paṭilabhissanti vā paṭividdhā vā paṭivijjhanti vā paṭivijjhissanti vā, sacchikatā vā
sacchikaronti vā sacchikarissanti vā, phassitā vā phassanti vā phassissanti vā, vasippattā vā
pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, pāramippattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā,
vesārajjappattā vā pāpuṇanti vā pāpuṇissanti vā, sabbe te
Animittavimokkhassa vasena saddhāvimuttā, appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī,
suññatavimokkhassa vasena diṭṭhippattā.

Ye hi keci dukkhaṃ parijānanti, sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhāvimuttā,
appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī, suññatavimokkhasasa vasena diṭṭhippattā. Ye
hi keci samudayaṃ pajahanti, sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhāvimuttā,
appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī, suññatavimokkhassa vasena diṭṭhippattā. Ye
hi keci nirodhaṃ sacchikaronti, sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhāvimuttā,
appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī, suññatavimokkhassa vasena diṭṭhippattā. Ye
hi keci maggaṃ bhāventi, sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhāvimuttā,
appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī, suññatavimokkhassa vasena diṭṭhippattā.

Katihākārehi saccapaṭivedho6 hoti, katihākārehi saccāni paṭivijjhati: catūhākārehi
saccapaṭivedho hoti, catūhākārehi saccāni paṭivijjhati.

Dukkhasaccaṃ pariññāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati, samudayasaccaṃ pahānapaṭivedhaṃ
paṭivijjhati, nirodhasaccaṃ [PTS Page 062] [\q 62/] sacchikiriyāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati,
maggasaccaṃ bhāvanāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati. Imehi catuhākārehi saccapaṭivedho hoti,
imehi catūhākārehi saccāni paṭivijjhanto animittavimokkhassa vasena saddhāvimutto,
appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī, suññatavimokkhassa vasena diṭṭhippatto.

Katihākārehi saccapaṭivedho hoti: katihākārehi saccāni paṭivijjhati: navahākārehi
saccapaṭivedho hoti, navahākārehi saccāni paṭivijjhati: dukkhasaccaṃ pariññāpaṭivedhaṃ
paṭivijjhati, samudayasaccaṃ pahānapaṭivedhaṃ paṭivijjhati, nirodhasaccaṃ
sacchikiriyāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati, maggasaccaṃ bhāvanāpaṭivedhaṃ paṭivijjhati.
Abhiññāpaṭivedho ca sabbadhammānaṃ, pariññāpaṭivedho ca sabbasaṅkhārānaṃ,
pahānapaṭivedho ca sabbakusalānaṃ, bhāvanāpaṭivedho ca catunnaṃ maggānaṃ,
sacchikiriyāpaṭivedho ca nirodhassa. Imehi navahākārehi saccapaṭivedho hoti, imehi
navahākārehi saccāni paṭivijjhanto animittavimokkhassa vasena saddhāvimutto,
appaṇihitavimokkhassa vasena kāyasakkhī, suññatavimokkhassa vasena diṭṭhippatto.

1. Saddhādhimutto-syā. 2. Adhimuttoti-syā. 3. Sacchikarotīti-syā, [PTS. 4.]
Adhimuccatīti-syā. 5. Viññātaṃ-machasaṃ, ñāṇaṃ-syā. 6. Saccappaṭivedho-machasaṃ, syā.
*'Yo cāyaṃ puggalo saddhāvimutto'ti ādikā tayo vārā saṃkhittā.


[BJT Page 482] [\x 482/]

Aniccato manasikaronto katame dhamme yathābhūtaṃ jānāti1 passati, kathaṃ
sammādassanaṃ hoti, kathaṃ tadanvayena sabbe saṅkhārā aniccato sudiṭṭhā honti, kattha
kaṅkhā pahīyati, (1)

Dukkhato manasikaronto katame dhamme yathābhūtaṃ jānāti passati, kathaṃ
sammādassanaṃ hoti, kathaṃ tadanvayena sabbe saṅkhārā dukkhato sudiṭṭhā honti, kattha
kaṅkhā pahīyati. (2)
Anattato manasikaronto katame dhamme yathābhūtaṃ jānāti passati, kathaṃ sammādassanaṃ
hoti, kathaṃ tadanvayena sabbe dhammā anattato sudiṭṭhā honti, kattha kaṅkhā pahīyati.
(3)

Aniccato manasikaronto nimittaṃ yathābhūtaṃ jānāti passati, tena vuccati sammādassanaṃ.
Evaṃ tadanvayena sabbe saṅkhārā aniccato sudiṭṭhā honti, ettha kaṅkhā pahīyati. (1)

Dukkhato manasikaronto pavattaṃ yathābhūtaṃ jānāti passati, tena vuccati sammādassanaṃ.
Evaṃ tadanvayena [PTS Page 063] [\q 63/] sabbe saṅkhārā dukkhato sudiṭṭhā honti,
ettha kaṅkhā pahīyati. (2)

Anattato manasikaronto nimittañca pavattañca yathābhūtaṃ jānāti passati, tena vuccati
sammādassanaṃ evaṃ tadanvayena sabbe dhammā anattato sudiṭṭhā honti, ettha kaṅkhā
pahīyati. (3)
Yañca yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, yañca sammādassanaṃ, yā ca kaṅkhāvitaraṇā, ime dhammā
nānatthā2 ceva nānābyañjanā ca; udāhu ekatthā, byañjanameva nānanti: yañca yathābhūtaṃ
ñāṇaṃ, yañca sammādassanaṃ, yā ca kaṅkhāvitaraṇā, ime dhammā ekatthā, byañjanameva
nānaṃ.

Aniccato manasikaroto kiṃ bhayato upaṭṭhāti: dukkhato manasikaroto kiṃ bhayato
upaṭṭhāti: anattato manasikaroto kiṃ bhayato upaṭṭhāti:

Aniccato manasikaroto nimittaṃ bhayato upaṭṭhāti, dukkhato manasikaroto pavattaṃ
bhayato upaṭṭhāti, anattato manasikaroto nimittañca pavattañca bhayato upaṭṭhāti.

1. Pajānāti-syā. 2. Nānattā-sī 1.


[BJT Page 484] [\x 484/]

Yā ca bhayatupaṭṭhāne paññā, yañca ādīnave ñāṇaṃ, yā ca nibbidā, ime dhammā
Nānatthā ceva nānābyañjanā ca: udāhu ekatthā byañjanameva nānanti: yā ca
bhayatupaṭṭhāne paññā, yañca ādīnave ñāṇaṃ, yā ca nibbidā, ime dhammā ekatthā,
byañjanameva nānaṃ.

Yā ca anattānupassanā, yā ca suññatānupassanā, ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā
ca: udāhu ekatthā, byañjanameva nānanti: yā ca anattānupassanā, yā ca suññatānupassanā,
ime dhammā ekatthā, byañjanameva nānaṃ.

Aniccato manasikaroto, kiṃ paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjati: dukkhato manasikaroto kiṃ
paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjati: anattato manasikaroto kiṃ paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjati.

Aniccato manasikaroto nimittaṃ paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjati, dukkhato manasikaroto
pavattaṃ paṭisaṅkhā [PTS Page 064] [\q 64/] ñāṇaṃ uppajjati, anattato manasikaroto
nimittañca pavattañca paṭisaṅkhā ñāṇaṃ uppajjati. (1)

Yā ca muñcitukamyatā1 yā ca paṭisaṅkhānupassanā yā ca saṅkhārupekkhā ime dhammā
nānatthā ceva nānābyañjanā ca, udāhu ekatthā byañjanameva nānanti: yā ca
muñcitukamyatā yā ca paṭisaṅkhānupassanā yā ca saṅkhārupekkhā ime dhammā ekatthā,
byāñjanameva nānaṃ, (2)

Aniccato manasikaroto kuto cittaṃ vuṭṭhāti, kattha cittaṃ pakkhandati: dukkhato
manasikaroto kuto cittaṃ vuṭṭhāti, kattha cittaṃ pakkhandati: anattato manasikaroto kuto
cittaṃ vuṭṭhāti, kattha cittaṃ pakkhandati.

Aniccato manasikaroto nimittā cittaṃ vuṭṭhāti, animitte cittaṃ pakkhandati, dukkhato
manasikaroto pavattā cittaṃ vuṭṭhāti, appavatte cittaṃ pakkhandati, anattato manasikaroto
nimittā ca pavattā ca cittaṃ vuṭṭhāti, animitte appavatte nirodha 2 nibbānadhātuyā cittaṃ
pakkhandati. (3)

Yā ca bahiddhāvuṭṭhānavivaṭṭane paññā ye ca gotrabhūdhammā, ime dha'mmā nānatthā
ceva nānābyañjanā ca, udāhu ekatthā byañjanameva nānanti: yā ca
bahiddhāvuṭṭhānavivaṭṭane paññā ye ca gotrabhūdhammā, ime dhammā ekatthā,
byañjanameva nānaṃ. (4)

1. Muccitukamyatā - machasaṃ. 2. Nirodhe - pu, machasaṃ.


[BJT Page 486] [\x 486/]

Aniccato manasikaronto katamena vimokkhena vimuccati: dukkhato manasikaronto
katamena vimokkhena vimuccati: anattato manasikaronto katamena vimokkhena vimuccati.

Aniccato manasikaronto animittavimokkhena vimuccati, dukkhato manasikaronto
appaṇihitavimokkhena vimuccati, anattato manasikaronto suññatavimokkhena vamuccati.
(5)

Yā ca dubhatovuṭṭhāna vivaṭṭane paññā yañca magge [PTS Page 065] [\q 65/] ñāṇaṃ,
ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca, udāhu ekatthā, byañjanameva nānanti yā ca
dubhatovuṭṭhānavivaṭṭane paññā yañca magge ñāṇaṃ ime dhammā ekatthā, byāñjanameva
nānaṃ. (6)

Katihākārehi tayo vimokkhā nānakhaṇe1 honti; katihākārehi tayo vimokkhā ekakkhaṇe
honti: catūhākārehi tayo vimokkhā nānākhaṇe honti, sattahākārehi tayo vimokkhā
ekakkhaṇe honti.

Katamehi catūhākārehi tayo vimokkhā nānākhaṇe honti: ādhipateyyaṭṭhena
adhiṭṭhānaṭṭhena abhinīhāraṭṭhena niyyānaṭṭhena.

Kathaṃ ādhipateyyaṭṭhena tayo vimokkhā nānākhaṇe honti: aniccato manasikaroto animitto
vimokkho ādhipateyyo hoti, dukkhato manasikaroto appaṇihito vimokkho ādhipateyyo hoti,
anattato manasikaroto suññato vimokekhā ādhipateyyo hoti, evaṃ ādhipateyyaṭṭhena tayo
vimokkhā nānakhaṇe honti, (1)

Kathaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena tayo vimokkho nānākhaṇe honti: aniccato manasikaronto
animittavimokkhassa vasena cittaṃ adhiṭṭhāti, dukkhato manasikaronto
appaṇihitavimokkhassa vasena cittaṃ adhiṭṭhāti anattato manasikaronto
suññatavimokkhassa vasena cittaṃ adhiṭṭhāti, evaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena tayo vimokkhā
nānākhaṇe honti. (2)

Kathaṃ abhinīhāraṭṭhena tayo vimokkhā nānākhaṇe honti: aniccato manasikaronto
animittavimokkhassa vasena cittaṃ abhinīharati, dukkhato manasikaronto
appaṇihitavimokkhassa vasena cittaṃ abhinīharati, anattato manasikaronto
suññatavimokkhassa vasena cittaṃ abhinīharati. Evaṃ abhinīhāraṭṭhena tayo vimokkhā
nānākhaṇe honti. (3)

Kathaṃ niyyānaṭṭhena tayo vimokkhā nānākhaṇe honti: aniccato manasikaronto
animittavimokkhassa vasena [PTS Page 066] [\q 66/] nirodhaṃ nibbānaṃ niyyāti,
dukkhato manasikaronto appaṇihitavimokkhassa vasena nirodhaṃ nibbānaṃ niyyāti.
Anattato manasikaronto suññatavimokkhassa vasena nirodhaṃ nibbānaṃ niyyāti, evaṃ
niyyānaṭṭhena tayo vimokkhā nānākhaṇe honti, (4)
1. Nānākkhaṇe - machasaṃ.


[BJT Page 488] [\x 488/]

Imehi catūhākārehi tayo vimokkhā nānākhaṇe honti.

Katamehi sattahākārehi tayo vimokakhā ekakkhaṇe honti: samodhānaṭṭhena
adhigamanaṭṭhena 1 paṭilābhaṭṭhena paṭivedhaṭṭhena sacchikiriyaṭṭhena phassanaṭṭhena
abhisamayaṭṭhena.

Kathaṃ samodhānaṭṭhena adhigamanaṭṭhena paṭilābhaṭṭhena paṭivedhaṭṭhena
sacchikiriyaṭṭhena phassanaṭṭhena abhisamayaṭṭhena tayo vimokkhā ekakkhaṇe honti.

Aniccato manasikaronto nimittā muccatīti animitto vimokkho; yato muccati, tattha na
paṇidahatīti appaṇihito vimokkho; yattha na paṇidahati, tena suññoti suññato vimokkho;
yena suñño, tena nimittena animittoti animitto vimokkho, evaṃ samodhānaṭṭhena
adhigamanaṭṭhena paṭilābhaṭṭhena paṭivedhaṭṭhena sacchikiriyaṭṭhena phassanaṭṭhena
abhisamayaṭṭhena tayo vimokkhā ekakkhaṇe honti. (1)

Dukkhato manasikaronto paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho; yattha na paṇidahati,
tena suññoti suññato vimokkho; yena suñño tena nimittena animittoti animitto vimokkho,
yena nimittena animitto, tattha na paṇidahatīti appaṇihito vimokkho, evaṃ
samodhānaṭṭhena adhigamanaṭṭhena paṭilābhaṭṭhena paṭivedhaṭṭhena sacchikiriyaṭṭhena
phassanaṭṭhena abhisamayaṭṭhena tayo vimokkhā ekakkhaṇe honti. [PTS Page 067] [\q
67/] (2)

Anattato manasikaronto abhinivesā muccatīti suññato vimokkho; yena suñño, tena
nimittena animittoti animitto vimokkho; yena nimittena animitto, tattha na paṇidahatīti
appaṇihito vimokkho; yattha na paṇidahati, tena suññoti suññato vimokkho, evaṃ
samodhānaṭṭhena adhigamanaṭṭhena paṭilābhaṭṭhena paṭivedhaṭṭhena sacchikiriyaṭṭhena
phassanaṭṭhena abhisamayaṭṭhena tayo vimokkhā ekakkhaṇe honti. (3)

Imehi sattahākārehi tayo vimokkhā ekakkhaṇe honti.

Atthi vimokkho, atthi mukhaṃ, atthi vimokkhamukhaṃ atthi vimokkhapaccanīkaṃ atthi
vimokkhānulomaṃ, atthi vimokkhavivaṭṭo, atthi vimokkhabhāvanā, atthi
vimokkhapaṭippassaddhi,

Katamo vimokkho: suññato vimokkho, animitto vimokkho, appaṇihito vimokkho:

1. Adhigamaṭṭhena - syā,


[BJT Page 490] [\x 490/]
Katamo suññato vimokkho: aniccānupassanāñāṇaṃ niccato abhinivesā muccatīti suññato
vimokkho dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
anattānupassanāñāṇaṃ attato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
nibbidānupassanāñāṇaṃ nandiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho;
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
animittānupassanāñāṇaṃ nimittato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
suññatānupassanāñāṇaṃ sabbābhinivesehi muccatīti suññato vimokkho.
Rūpe aniccānupassanāñāṇaṃ niccato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho rūpe
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, rūpe
anattānupassanāñāṇaṃ attato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, rūpe
nibbidānupassanāñāṇaṃ nandiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho; rūpe
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho rūpe
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, rūpe
paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, rūpe
animittānupassanāñāṇaṃ nimittato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, rūpe
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, rūpe
suññatānupassanāñāṇaṃ sabbābhinivesehi muccatīti suññato vimokkho.
Vedanāya aniccānupassanāñāṇaṃ niccato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho vedanāya
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, vedanāya
anattānupassanāñāṇaṃ attato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, vedanāya
nibbidānupassanāñāṇaṃ nandiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho; vedanāya
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho vedanāya
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, vedanāya
paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, vedanāya
animittānupassanāñāṇaṃ nimittato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, vedanāya
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, vedanāya
suññatānupassanāñāṇaṃ sabbābhinivesehi muccatīti suññato vimokkho.

Saññāya aniccānupassanāñāṇaṃ niccato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho saññāya
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, saññāya
anattānupassanāñāṇaṃ attato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, saññāya
nibbidānupassanāñāṇaṃ nandiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho; saññāya
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho saññāya
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, saññāya
paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, saññāya
animittānupassanāñāṇaṃ nimittato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, saññāya
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, saññāya
suññatānupassanāñāṇaṃ sabbābhinivesehi muccatīti suññato vimokkho.

Saṅkhāresu aniccānupassanāñāṇaṃ niccato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho
saṅkhāresu dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
saṅkhāresu anattānupassanāñāṇaṃ attato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
saṅkhāresu nibbidānupassanāñāṇaṃ nandiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho;
saṅkhāresu virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho
saṅkhāresu nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
saṅkhāresu paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
saṅkhāresu animittānupassanāñāṇaṃ nimittato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
saṅkhāresu appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
saṅkhāresu suññatānupassanāñāṇaṃ sabbābhinivesehi muccatīti suññato vimokkho.
Viññāṇe aniccānupassanāñāṇaṃ niccato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho viññāṇe
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, viññāṇe
anattānupassanāñāṇaṃ attato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, viññāṇe
nibbidānupassanāñāṇaṃ nandiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho; viññāṇe
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho viññāṇe
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, viññāṇe
paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, viññāṇe
animittānupassanāñāṇaṃ nimittato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, viññāṇe
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho, viññāṇe
suññatānupassanāñāṇaṃ sabbābhinivesehi muccatīti suññato vimokkho.

Cakkhusmiṃ aniccānupassanāñāṇaṃ niccato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho
cakkhusmiṃ dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
cakkhusmiṃ anattānupassanāñāṇaṃ attato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
cakkhusamiṃ nibbidānupassanāñāṇaṃ nandiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho;
cakkhusmiṃ virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho
cakkhusmiṃ nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
cakkhusmiṃ paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
cakkhusmiṃ animittānupassanāñāṇaṃ nimittato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
cakkhusmiṃ appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
cakkhusmiṃ suññatānupassanāñāṇaṃ sabbābhinivesehi muccatīti suññato vimokkho.
Jarāmaraṇe aniccānupassanāñāṇaṃ niccato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho
jarāmaraṇe dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
jarāmaraṇe anattānupassanāñāṇaṃ attato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
jarāmaraṇe nibbidānupassanāñāṇaṃ nandiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho;
jarāmaraṇe virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho
jarāmaraṇe nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
jarāmaraṇe animittānupassanāñāṇaṃ nimittato abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
jarāmaraṇe appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā abhinivesā muccatīti suññato vimokkho,
jarāmaraṇe suññatānupassanāñāṇaṃ sabbābhinivesehi muccatīti suññato vimokkho, [PTS
Page 068] [\q 68/] ayaṃ suññato vimokkho. (1)

Rūpe aniccānupassanāñāṇaṃ niccato nimittā muccatīti animitto vimokkho, rūpe
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato nimittā muccatīti animitto vimokkho, rūpe
anattānupassanāñāṇaṃ attato nimittā muccatīti animitto vimokkho, rūpe
nibbidānupassanāñāṇa nandiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, rūpe
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato nimittā muccatīti animitto vimokkho rūpe
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato nimittā muccatīti animitto vimokkho. Rūpe
paṭinissaggānupassāñāṇaṃ ādānato nimittā muccatīti animitto vimokkho, rūpe
animittānupassanāñāṇaṃ sabbanimittehi muccatīti animitto vimokkho, rupe
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, rūpe
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato nimittā muccatīti animitto vimokkho.

Vedanāya aniccānupassanāñāṇaṃ niccato nimittā muccatīti animitto vimokkho, vedanāya
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato nimittā muccatīti animitto vimokkho, vedanāya
anattānupassanāñāṇaṃ attato nimittā muccatīti animitto vimokkho, vedanāya
nibbidānupassanāñāṇa nandiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, vedanāya
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato nimittā muccatīti animitto vimokkho vedanāya
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato nimittā muccatīti animitto vimokkho. Vedanāya
paṭinissaggānupassāñāṇaṃ ādānato nimittā muccatīti animitto vimokkho, vedanāya
animittānupassanāñāṇaṃ sabbanimittehi muccatīti animitto vimokkho, vedanāya
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, vedanāya
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato nimittā muccatīti animitto vimokkho.

Saññāya aniccānupassanāñāṇaṃ niccato nimittā muccatīti animitto vimokkho, saññāya
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato nimittā muccatīti animitto vimokkho, saññāya
anattānupassanāñāṇaṃ attato nimittā muccatīti animitto vimokkho, saññāya
nibbidānupassanāñāṇa nandiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, saññāya
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato nimittā muccatīti animitto vimokkho saññāya
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato nimittā muccatīti animitto vimokkho. Saññāya
paṭinissaggānupassāñāṇaṃ ādānato nimittā muccatīti animitto vimokkho, saññāya
animittānupassanāñāṇaṃ sabbanimittehi muccatīti animitto vimokkho, saññāya
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, saññāya
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato nimittā muccatīti animitto vimokkho.

Saṅkhāresu aniccānupassanāñāṇaṃ niccato nimittā muccatīti animitto vimokkho, saṅkhāresu
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato nimittā muccatīti animitto vimokkho, saṅkhāresu
anattānupassanāñāṇaṃ attato nimittā muccatīti animitto vimokkho, saṅkhāresu
nibbidānupassanāñāṇa nandiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, saṅkhāresu
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato nimittā muccatīti animitto vimokkho saṅkhāresu
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato nimittā muccatīti animitto vimokkho. Saṅkhāresu
paṭinissaggānupassāñāṇaṃ ādānato nimittā muccatīti animitto vimokkho, saṅkhāresu
animittānupassanāñāṇaṃ sabbanimittehi muccatīti animitto vimokkho, saṅkhāresu
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, saṅkhāresa
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato nimittā muccatīti animitto vimokkho.

Viññāṇe aniccānupassanāñāṇaṃ niccato nimittā muccatīti animitto vimokkho, viññāṇe
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato nimittā muccatīti animitto vimokkho, viññāṇe
anattānupassanāñāṇaṃ attato nimittā muccatīti animitto vimokkho, viññāṇe
nibbidānupassanāñāṇa nandiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, viññāṇe
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato nimittā muccatīti animitto vimokkho viññāṇe
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato nimittā muccatīti animitto vimokkho. Viññāṇe
paṭinissaggānupassāñāṇaṃ ādānato nimittā muccatīti animitto vimokkho, viññāṇe
animittānupassanāñāṇaṃ sabbanimittehi muccatīti animitto vimokkho, viññāṇe
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, viññāṇe
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato nimittā muccatīti animitto vimokkho.

Cakkhusmiṃ aniccānupassanāñāṇaṃ niccato nimittā muccatīti animitto vimokkho,
cakkhūsmiṃ dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato nimittā muccatīti animitto vimokkho,
cakkhusmiṃ anattānupassanāñāṇaṃ attato nimittā muccatīti animitto vimokkho,
cakkhusmiṃ nibbidānupassanāñāṇa nandiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho,
cakkhusmiṃ virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato nimittā muccatīti animitto vimokkho
cakkhusmiṃ nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato nimittā muccatīti animitto vimokkho.
Cakkhusmiṃ paṭinissaggānupassāñāṇaṃ ādānato nimittā muccatīti animitto vimokkho,
cakkhusmiṃ animittānupassanāñāṇaṃ sabbanimittehi muccatīti animitto vimokkho,
vakkhusmiṃ appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho,
cakkhusmiṃ suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato nimittā muccatīti animitto vimokkho.

Jarāmaraṇe aniccānupassanāñāṇaṃ niccato nimittā muccatīti animitto vimokkho,
jarāmaraṇe dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato nimittā muccatīti animitto vimokkho,
jarāmaraṇe anattānupassanāñāṇaṃ attato nimittā muccatīti animitto vimokkho, jarāmaraṇe
nibbidānupassanāñāṇa nandiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, jarāmaraṇe
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato nimittā muccatīti animitto vimokkho jarāmaraṇe
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato nimittā muccatīti animitto vimokkho. Jarāmaraṇe
paṭinissaggānupassāñāṇaṃ ādānato nimittā muccatīti animitto vimokkho, jarāmaraṇe
animittānupassanāñāṇaṃ sabbanimittehi muccatīti animitto vimokkho, jarāmaraṇe
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ paṇidhiyā nimittā muccatīti animitto vimokkho, jarāmaraṇe
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato nimittā muccatīti animitto vimokkho, ayaṃ animitto
vimokkho. (2)

[BJT Page 492] [\x 492/]

Katamo appaṇihito vimokkho: aniccānupassanāñāṇaṃ niccato paṇidhiyā muccatīti
appaṇihito vimokkho, dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito
vimokkho, anattānupassanāñāṇaṃ attato paṇidhiyā muccatīti appaṇihi vimokkho,
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato paṇidhiyā [PTS Page 069] [\q 69/] muccatīti appaṇihito
vimokkho, nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito
vimokkho, paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito
vimokkho, animittānupassanāñāṇaṃ nimittato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ sabbapaṇidhīhi muccatīti appaṇihito vimokkho,
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho.
Rūpe aniccānupassanāñāṇaṃ niccato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, rūpe
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, rūpe
anattānupassanāñāṇaṃ attato paṇidhiyā muccatīti appaṇihi vimokkho, rūpe
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, rūpe
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, rūpe
paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, rūpe
animittānupassanāñāṇaṃ nimittato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, rūpe
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ sabbapaṇidhīhi muccatīti appaṇihito vimokkho, rūpe
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho.

Vedanāya aniccānupassanāñāṇaṃ niccato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
vedanāya dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
vedanāya anattānupassanāñāṇaṃ attato paṇidhiyā muccatīti appaṇihi vimokkho, vedanāya
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, vedanāya
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, vedanāya
paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, vedanāya
animittānupassanāñāṇaṃ nimittato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, vedanāya
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ sabbapaṇidhīhi muccatīti appaṇihito vimokkho, vedanāya
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho.

Saññāya aniccānupassanāñāṇaṃ niccato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, saññāya
dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, saññāya
anattānupassanāñāṇaṃ attato paṇidhiyā muccatīti appaṇihi vimokkho, saññāya
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, saññāya
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, saññāya
paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, saññāya
animittānupassanāñāṇaṃ nimittato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, saññāya
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ sabbapaṇidhīhi muccatīti appaṇihito vimokkho, saññāya
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho.

Saṅkhāresu aniccānupassanāñāṇaṃ niccato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
saṅkhāresu dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
saṅkhāresu anattānupassanāñāṇaṃ attato paṇidhiyā muccatīti appaṇihi vimokkho,
saṅkhāresu virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
saṅkhāresu nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito
vimokkho, saṅkhāresu paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato paṇidhiyā muccatīti
appaṇihito vimokkho, saṅkhāresu animittānupassanāñāṇaṃ nimittato paṇidhiyā muccatīti
appaṇihito vimokkho, saṅkhāresu appaṇihitānupassanāñāṇaṃ sabbapaṇidhīhi muccatīti
appaṇihito vimokkho, saṅkhāresu suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato paṇidhiyā
muccatīti appaṇihito vimokkho.

Viññāṇe aniccānupassanāñāṇaṃ niccato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
viññāṇe dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
viññāṇe anattānupassanāñāṇaṃ attato paṇidhiyā muccatīti appaṇihi vimokkho, viññāṇe
virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, viññāṇe
nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, viññāṇe
paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, viññāṇe
animittānupassanāñāṇaṃ nimittato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho, viññāṇe
appaṇihitānupassanāñāṇaṃ sabbapaṇidhīhi muccatīti appaṇihito vimokkho, viññāṇe
suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho.

Cakkhusmiṃ aniccānupassanāñāṇaṃ niccato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
cakkhusmiṃ dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
cakkhusmiṃ anattānupassanāñāṇaṃ attato paṇidhiyā muccatīti appaṇihi vimokkho,
cakkhusmiṃ virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
cakkhusmiṃ nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito
vimokkho, cakkhusmiṃ paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato paṇidhiyā muccatīti
appaṇihito vimokkho, cakkhusmiṃ animittānupassanāñāṇaṃ nimittato paṇidhiyā muccatīti
appaṇihito vimokkho, cakkhusmiṃ appaṇihitānupassanāñāṇaṃ sabbapaṇidhīhi muccatīti
appaṇihito vimokkho, cakkhusmiṃ suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato paṇidhiyā
muccatīti appaṇihito vimokkho.

Jarāmaraṇe aniccānupassanāñāṇaṃ niccato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
jarāmaraṇe dukkhānupassanāñāṇaṃ sukhato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
jarāmaraṇe anattānupassanāñāṇaṃ attato paṇidhiyā muccatīti appaṇihi vimokkho,
jarāmaraṇe virāgānupassanāñāṇaṃ rāgato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito vimokkho,
jarāmaraṇe nirodhānupassanāñāṇaṃ samudayato paṇidhiyā muccatīti appaṇihito
vimokkho, jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanāñāṇaṃ ādānato paṇidhiyā muccatīti
appaṇihito vimokkho, jarāmaraṇe animittānupassanāñāṇaṃ nimittato paṇidhiyā muccatīti
appaṇihito vimokkho, jarāmaraṇe appaṇihitānupassanāñāṇaṃ sabbapaṇidhīhi muccatīti
appaṇihito vimokkho, jarāmaraṇe suññatānupassanāñāṇaṃ abhinivesato paṇidhiyā
muccatīti appaṇihito vimokkho, ayaṃ appaṇihito vimokkho, (3) ayaṃ vimokkho, (1)

Katamaṃ mukhaṃ, ye tattha jātā anavajjā kusalā bodhipakkhiyā dhammā. Idaṃ mukhaṃ. (2)

Katamaṃ vimokkhamukhaṃ: yaṃ tesaṃ1 dhammānaṃ ārammaṇaṃ nirodho nibbānaṃ, idaṃ
vimokkhamukhaṃ, vimokkhañca mukhañca vimokkhamukhaṃ2 idaṃ vimokkhamukhaṃ. (3)

Katamaṃ vimokkhapaccanīkaṃ: tīṇi akusalamūlāni vimokkhapaccanīkāni, tīṇi duccaritāni
vimokkhapaccanīkāni, sabbepi akusalā dhammā vimokkhapaccanīkā, idaṃ
vimokkhapaccanīkaṃ. [PTS Page 070] [\q 70/] (4)

Katamaṃ vimokkhānulomaṃ: tīṇi kusalamūlāni vimokkhānulomāni, tīṇi sucaritāni
vimokkhānulomāni, sabbepi kusalā dhammā vimokkhānulomā. Idaṃ vimokkhānulomaṃ. (5)

Katamo vimokkhavivaṭṭo: saññāvivaṭṭo, cetovivaṭṭo, cittavivaṭṭo, ñāṇavivaṭṭo,
vimokkhavivaṭṭo, saccavivaṭṭo:

1. Tesaṃ tesaṃ-syā. 2. Vimokkhañca mukhañca vimokkha mukha'nti syā, [PTS,] potthakesu
natthi.


[BJT Page 494] [\x 494/]

Sañjānanto vivaṭṭatīti saññāvivaṭṭo, cetayanto vivaṭṭatīti cetovivaṭṭo, vijānanto vivaṭṭatīti
cittavivaṭṭo, ñāṇaṃ karonto vivaṭṭatīti ñāṇavivaṭṭo vossajjanto1 vivaṭṭatīti
vimokkhavivaṭṭo, tathaṭṭhe 2 vivaṭṭatīti saccavivaṭṭo.

Yattha saññāvivaṭṭo, tattha cetovivaṭṭo; yattha cetovivaṭṭo, tattha saññāvivaṭṭo; yattha
saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo, tattha cittavivaṭṭo; yattha cittavivaṭṭo, tattha saññāvivaṭṭo
cetovivaṭṭo, yattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo, tattha ñāṇavivaṭṭo; yattha
ñāṇavivaṭṭo, tattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo; yattha saññāvivaṭṭo; cetovivaṭṭo
cittavivaṭṭo, ñāṇavivaṭṭo, tattha vimokkhavivaṭṭo, tattha vimokkhavivaṭṭo, tattha
saññāvivaṭṭo; cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭo. Yattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo
cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭo vimokkhavivaṭṭo, tattha saccavivaṭṭo, yattha saccavivaṭṭo, tattha
saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭo vimokkhavivaṭṭo, ayaṃ
vimokkhavivaṭṭo. (6)

Katamā vimokkhabhāvanā: paṭhamassa jhānassa 3 āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ,
dutiyassa jhānassa āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ, tatiyassa jhānassa āsevanā bhāvanā
bahulīkammaṃ, catutthassa jhānassa āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ,
ākāsānañcāyatanasamāpattiyā āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ,
viññāṇañcāyatanasamāpattiyā āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ,
ākiñcaññāyatanasamāpattiyā āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ,
nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ, sotāpattimaggassa
āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ, sakadāgāmimaggassa āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ,
anāgāmimaggassa āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ, arahattamaggassa āsevanā bhāvanā
bahulīkammaṃ, [PTS Page 071] [\q 71/] ayaṃ vimokkhabhāvanā. (7)

Katamā vimokkhapaṭippassaddhi: paṭhamassa jhānassa paṭilābho vā vipāko vā, dutiyassa
jhānassa paṭilābho vā vipāko vā, tatiyassa jhānassa paṭilābho vā vipāko vā, catutthassa
jhānassa paṭilābho vā vipāko vā, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā paṭilābho vā vipāko vā,
viññāṇañcāyatanasamāpattiyā paṭilābho vā vipāko vā, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā
paṭilābho vā vipāko vā, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā paṭilābho vā vipāko vā,
sotāpattimaggassa sotāpattiphalaṃ, sakadāgāmimaggassa sakadāgāmiphalaṃ,
anāgāmimaggassa anāgāmiphalaṃ, arahattamaggassa arahattaphalaṃ. Ayaṃ
vimokkhapaṭippassaddhi. 4 (8)
Tatiyaka bhāṇavāraṃ 5

Vimokkhakathā [PTS Page 072] [\q 72/] samattā.

1. Vosajjanto-machasaṃ, 2. Tathaṭṭhena-machasaṃ, syā. 3. Paṭhamajjhānassa-syā, sī 2. 4.
Vimokkhappaṭippassaddhi machasaṃ. Vimokkhapaṭipassaddhi - sī 2,
Tatiyabhāṇavāro - machasaṃ, tatiyābhāṇavāraṃ - syā, [PTS,]

[BJT Page 496] [\x 496/]

Gatikathā

Gatisampattiyā ñāṇasampayutte katinnaṃ1 hetūnaṃ paccayā upapatti 2 hoti.
Khattiyamahāsālānaṃ brāhmaṇamahāsālānaṃ gahapatimahāsālānaṃ kāmāvacarānaṃ devānaṃ
ñāṇasampayutte katinnaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti: rūpāvacarānaṃ devānaṃ katinnaṃ
hetūnaṃ paccayā upapatti hoti: arūpāvacarānaṃ devānaṃ katinnaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti
hoti.

Gatisampattiyā ñāṇasampayutte aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti.
Khattiyamahāsālānaṃ brāhmaṇamahāsālānaṃ gahapatimahāsālānaṃ kāmāvacarānaṃ devānaṃ
ñāṇasampayutte aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti. Rūpāvacarānaṃ devānaṃ
aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti. Arūpāvacarānaṃ devānaṃ aṭṭhannaṃ hetūnaṃ
paccayā upapatti hoti.

Gatisampattiyā ñāṇasampayutte katamesaṃ aṭṭhannaṃ hetūnaṃ [PTS Page 075] [\q 75/]
paccayā upapatti hoti: kusalakammassa javanakkhaṇe tayo hetu kusalā tasmiṃ khaṇe
jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena vuccati: kusalamūlapaccayāpi saṅkhārā,
nikantikkhaṇe dve hetu akusalā tasmiṃ khaṇe jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena
vuccati: akusalamūlapaccayāpi saṅkhārā, paṭisandhikkhaṇe tayo hetū abyākatā tasmiṃ
khaṇe jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena vuccati: nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ,
viññāṇapaccayāpi nāmarūpaṃ.

Paṭisandhikkhaṇe pañcakkhandhā sahajātapaccayā honti, [PTS Page 073] [\q 73/]
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti,
paṭisandhikkhaṇe cattāro mahābhūtā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti. Paṭisandhikkhaṇe tayo jīvitasaṅkhārā sahajātapaccayā honti,
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, vippayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe
nāmañca rūpañca sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti,
vippayuttapaccayā honti paṭisandhikkhaṇe ime cuddasa dhammā sahajātapaccayā honti,
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, vippayuttapaccayā honti.

1. Katīnaṃ - machasaṃ, syā, [PTS,] katīnaṃ - sa. 2. Upapatti - sī 1, 2.


[BJT Page 498] [\x 498/]

Paṭisandhikkhaṇe cattāro khandhā arūpino sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti. Paṭisandhikkhaṇe pañcindriyāni
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti, paṭisandhikkhaṇe tayo hetu sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe nāmañca viññāṇañca
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti, paṭisandhikkhaṇe ime cuddasa dhammā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā
honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti.

Paṭisandhikkhaṇe ime aṭṭhavīsati dhammā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā
honti, nissayapaccayā honti, vippayuttapaccayā honti.

Gatisampattiyā ñāṇasampayutte imesaṃ aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti. (1)

Khattiyamahāsālānaṃ brāhmaṇamahāsālānaṃ gahapatimahāsālānaṃ kāmāvacarānaṃ devānaṃ
ñāṇasampayutte katamesaṃ aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti. Kusalakammassa
javanakkhaṇe tayo hetū kusalā tasmiṃ khaṇe jātavetanāya sahajātapaccayā honti, tena
vuccati: kusalamūlapaccayāpi saṅkhārā, nikantikkhaṇe dve hetu akusalā tasmiṃ khaṇe
jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena vuccati: akusalamūlapaccayāpi saṅkhārā,
paṭisandhikkhaṇe tayo hetū abyākatā tasmiṃ khaṇe jātacetanāya [PTS Page 074] [\q 74/]
sahajātapaccayā honti, tena vuccati: 'nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi
nāmarūpaṃ. '

Paṭisandhikkhaṇe pañcakkhandhā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, vippayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe cattāro mahābhūtā
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe
tayo jīvitasaṅkhārā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti,
vippayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe nāmañca rūpañca sahajātapaccayā honti,
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, vippayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe
ime cuddasa dhammā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā
honti, vippayuttapaccayā honti.

Paṭisandhikkhaṇe cattāro khandhā arūpino sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti. Paṭisandhikkhaṇe pañcindriyāni
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti, paṭisandhikkhaṇe tayo hetū sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe nāmañca viññāṇañca
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti, paṭisandhikkhaṇe ime cuddasa dhammā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā
honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti.


[BJT Page 500] [\x 500/]

Paṭisandhikkhaṇe ime aṭṭhavīsati dhammā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā
honti, nissayapaccayā honti, vippayuttapaccayā honti.

Khattiyamahāsālānaṃ brāhmaṇamahāsālānaṃ gahapatimahāsālānaṃ kāmāvacarānaṃ devānaṃ
ñāṇasampayutte imesaṃ aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti (2)

Rūpāvacarānaṃ devānaṃ katamesaṃ aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti.
Kusalakammassa javanakkhaṇe tayo hetu kusalā tasmiṃ khaṇe jātacetanāya sahajātapaccayā
honti, tena vuccati: kusalamūlapaccayāpi saṅkhārā, nikantikkhaṇe dve hetū akusalā
tasmiṃkhaṇe jāta cetanāya sahajātapaccayā honti, tena vuccati: akusalamūlapaccayāpi
saṅkhārā, paṭisandhikkhaṇe tayo hetu abyākatā tasmiṃ khaṇe jātacetanāya sahajātapaccayā
honti, tena vuccati: nāmapaccayāpi viññāṇaṃ viññāṇapaccayāpi nāmaṃ.

Paṭisandhikkhaṇe cattāro khandhā arūpino sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti. Paṭisandhikkhaṇe pañcindriyāni
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti, paṭisandhikkhaṇe tayo hetū sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe nāmañca viññāṇañca
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti, paṭisandhikkhaṇe ime cuddasa dhammā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā
honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, arūpāvacarānaṃ devānaṃ imesaṃ
aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti. (4)

Gatisampattiyā ñāṇavippayutte katinnaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti:
khattiyamahāsālānaṃ brāhmaṇamahāsālānaṃ gahapatimahāsālānaṃ kāmāvacarānaṃ devānaṃ
ñāṇavippayutte katinnaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti: 1

Gatisampattiyā ñāṇavippayutte channaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti,
khattiyamahāsālānaṃ brāhmaṇamahāsālānaṃ gahapatimahāsālānaṃ kāmāvacarānaṃ devānaṃ
ñāṇavippayutte channaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti [PTS Page 076] [\q 76/] hoti.

1. Rūpāvacarānaṃ. . . Arūpāvacarānaṃ devānaṃ channaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti -
[PTS,] (adhikaṃ)


[BJT Page 502] [\x 502/]

Gatisampattiyā ñāṇavippayutte katamesaṃ channaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti:
kusalakammassa javanakkhaṇe dve hetu kusalā tasmiṃ khaṇe jātavetanāya sahajātapaccayā
honti, tena vuccati: kusalamūlapaccayāpi saṅkhārā, nikantikkhaṇe dve hetū akusalā tasmiṃ
khaṇe jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena vuccati: akusalamūlapaccayāpi saṅkhārā.
Paṭisandhikkhaṇe dve hetu abyākatā tasmiṃ khaṇe jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena
vuccati: nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ viññāṇapaccayāpi nāmarūpaṃ.
Paṭisandhikkhaṇe pañcakkhandhā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, vippayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe cattāro mahābhūtā
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe
tayo jīvitasaṅkhārā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti,
vippayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe nāmañca rūpañca sahajātapaccayā honti,
aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, vippayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe
ime cuddasa dhammā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā
honti, vippayuttapaccayā honti.

Paṭisandhikkhaṇe cattāro khandhā1 arūpito sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā
honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe cattāriindriyāni
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti, paṭisandhikkhaṇe dve hetu sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti, paṭisandhikkhaṇe nāmañca viññāṇañca
sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā
honti, paṭisandhikkhaṇe ime dvādasa dhammā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā
honti, nissayapaccayā honti, sampayuttapaccayā honti. [PTS Page 077] [\q 77/]

Paṭisandhikkhaṇe ime chabbīsati dhammā sahajātapaccayā honti, aññamaññapaccayā honti,
nissayapaccayā honti, vippayuttapaccayā honti.

Gatisampattiyā ñāṇavippayutte imesaṃ channaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti. (1)

Khattiyamahāsālānaṃ brāhmaṇamahāsālānaṃ gahapatimahāsālānaṃ kāmāvacarānaṃ devānaṃ
ñāṇavippayutte katamesaṃ channaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hoti: kusalakammassa
javanakkhaṇe dve hetu kusalā tasmiṃ khaṇe jātavetanāya sahajātapaccayā honti. Tena
vuccati: kusalamūlapaccayāpi saṅkhārā, paṭisandhikkhaṇe dve hetu abyākatā tasmiṃ khaṇe
jātacetanāya sahajātapaccayā honti, tena vuccati: 'nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ,
viññāṇapaccayāpi nāmarūpaṃ. ' Khattiyamahāsālānaṃ brāhmaṇamahāsālānaṃ
gahapatimahāsālānaṃ kāmāvacarānaṃ devānaṃ ñāṇavippayutte imesaṃ channaṃ hetūnaṃ
paccayā upapatti hoti.

Gatikathā samattā. [PTS Page 078] [\q 78/]

1. Dhammā - [PTS,]


[BJT Page 504] [\x 504/]

7
Kammakathā

Ahosikammaṃ ahosikammavipāko, ahosikammaṃ nāhosikammavipāko, ahosikammaṃ
atthikammavipāko, ahosikammaṃ natthikammavipāko, ahosikammaṃ
bhavissatikammavipāko, ahosikammaṃ nabhavissatikammavipāko, atthikammaṃ
atthikammavipāko, atthikammaṃ natthikammavipāko, atthikammaṃ
bhavissatikammavipāko,
Atthikammaṃ vabhavissatikammavipāko. Bhavissatikammaṃ bhavissatikammavipāko,
bhavissatikammaṃ nabhavissatikammavipāko.

Ahosi kusalaṃ kammaṃ ahosi kusalasasa kammassa vipāko, ahosi kusala kammaṃ nāhosi
kusalassa kammassa vipāko, ahosi kusalaṃ kammaṃ atthi kusalassa kammassa vipāko, ahosi
kusalaṃ kammaṃ natthi kusalassa kammassa vipāko, ahosi kusalaṃ kammaṃ bhavissati
kusalassa kammassa vipāko, ahosi kusalaṃ kammaṃ na bhavissati kusalassa kammassa
vipāko. Atthi kusalaṃ kammaṃ atthi kusalassa kammassa vipāko, atthi kusalaṃ kammaṃ
natthi kusalassa kammassa vipāko, atthi kusalaṃ kammaṃ bhavissati kusalassa kammassa
vipāko, atthi kusalaṃ kammaṃ na bhavissati kusalassa kammassa vipāko. Bhavissati kusalaṃ
kammaṃ bhavissati kusalassa kammassa vipāko, bhavissati kusalaṃ kammaṃ na bhavissati
kusalassa kammassa vipāko.

Ahosi akusalaṃ kammaṃ ahosi akusalassa kammassa vipāko, ahosi akusalaṃ kammaṃ nāhosi
akusalassa kammassa vipāko, ahosi akusalaṃ kammaṃ atthi akusalassa kammassa vipāko,
ahosi akusalaṃ kammaṃ natthi akusalassa kammassa vipāko, ahosi akusalaṃ kammaṃ na
bhavissati akusalassa kammassa vipāko. Atthi [PTS Page 079] [\q 79/] akusalaṃ
kammaṃ atthi akusalassa kammassa vipāko, atthi akusalaṃ kammaṃ natthi akusalassa
kammassa vipāko, atthi akusalaṃ kammaṃ bhavissati akusalassa kammasasa vipāko, atthi
akusalaṃ kammaṃ na bhavissati akusalassa kammassa vipāko. Bhavissati akusalaṃ kammaṃ
bhavissati akusalassa kammassa vipāko, bhavissati akusalaṃ kammaṃ na bhavissati
akusalassa kammassa vipāko.

Ahosi sāvajjaṃ kammaṃ ahosi sāvajjassa kammassa vipāko, ahosi sāvajjaṃ kammaṃ nāhosi
sāvajjassa kammassa vipāko, ahosi sāvajjaṃ kammaṃ atthi sāvajjassa kammassa vipāko, ahosi
sāvajjaṃ kammaṃ natthi sāvajjassa kammassa vipāto, ahosi sāvajjaṃ kammaṃ bhavissati
sāvajjassa kammassa vipāko. Atthi sāvajjaṃ kammaṃ atthi sāvajjassa kasmassa vipāko, atthi
sāvajjaṃ kammaṃ natthi sāvajjassa kammassa vipāko. Atthi sāvajjaṃ kammaṃ bhavissati
sāvajjassa kammassa vipāko. Bhavissati sāvajjaṃ kammaṃ bhavissati sāvajjassa kammassa
vipāko, bhavissati sāvajjaṃ kammaṃ na bhavissati sāvajjassa kammassa vipāko.

Ahosi anavajjaṃ kammaṃ ahosi anavajjassa kammassa vipāko, ahosi anavajjaṃ kammaṃ
nāhosi anavajjassa kammassa vipāko, ahosi anavajjaṃ kammaṃ atthi anavajjassa kammassa
vipāko, ahosi anavajjaṃ kammaṃ natthi anavajjassa kammassa vipāko, ahosi anavajjaṃ
kammaṃ bhavissati anavajjassa kammassa vipāko. Ahosi anavajjaṃ kammaṃ na bhavissati
anavajjassa kammassa vipāko. Atthi anavajjaṃ kammaṃ atthi anavajjassa kammassa vipāko,
atthi anavajjaṃ kammaṃ natthi anavajjassa kammassa vipāko, atthi anavajjaṃ kammaṃ
bhavissati anavajjassa kammassa vipāko, atthi anavajjaṃ kammaṃ na bhavissati anavajjassa
kammassa vipāko. Bhavissati anavajjaṃ kammaṃ bhavissati anavajjassa kammassa vipāko,
bhavissati anavajjaṃ kammaṃ na bhavissati anavajjassa kammassa vipāko.

Ahosi kaṇhaṃ kammaṃ ahosi kaṇhassa kammassa vipāko, ahosi kaṇhaṃ kammaṃ nāhosi
kaṇhassa kammassa vipāko, ahosi kaṇhaṃ kammaṃ atthi kaṇhassa kammassa vipāko, ahosi
kaṇhaṃ kammaṃ natthi kaṇhassa kammassa vipāko, ahosi kaṇhaṃ kammaṃ bhavissati
kaṇhassa kammassa vipāko, ahosi kaṇhaṃ kammaṃ na bhavissati kaṇhassa kammassa
vipāko. Atthi kaṇhaṃ kammaṃ atthi kaṇhassa kammassa vipāko, atti kaṇhaṃ kammaṃ
natthi kaṇhassa kammassa vipāko, atthi kaṇhaṃ kammaṃ bhavissati kaṇhassa kammassa
vipāko, atthi kaṇhaṃ kammaṃ na bhavissati kaṇhassa kammassa vipāko. Bhavissati kaṇhaṃ
kammaṃ bhavissati kaṇhassa kammassa vipāko.

Ahosi sukkaṃ kammaṃ ahosi sukkassa kammassa vipāko, ahosi sukkaṃ kammaṃ nāhosi
sukkassa kammassa vipāko, ahosi sukkaṃ kammaṃ atthi sukkassa kammassa vipāko, ahosi
sukkaṃ kammaṃ natthi sukkassa kammassa vipāko, ahosi sukkaṃ kammaṃ bhavissati
sukkassa kammassa vipāko, ahosi sukkaṃ kammaṃ na bhavissati sukkassa kammassa
vipāko. Atthi sukkaṃ kammaṃ atthi sukkassa kammassa vipāko, atthi sukkaṃ kammaṃ
natthi sukkassa kammassa vipāko, atthi sukkaṃ kammaṃ bhavissati sukkassa kammassa
vipāko, atthi sukkaṃ kammaṃ na bhavissati sukkassa kammassa vipāko. Bhavissati sukkaṃ
kammaṃ bhavissati sukkassa kammassa vipāko, bhavissati sukkaṃ kammaṃ na bhavissati
sukkassa kammassa vipāko.
Ahosi sukhudriyaṃ kammaṃ ahosi sukhudriyassa kammassa vipāko, ahosi sukhudriyaṃ
kammaṃ nāhosi sukhudriyassa kammassa vipāko, ahosi sukhudriyaṃ kammaṃ atthi
sukhudriyassa kammassa vipāko, ahosi sukhudriyaṃ kammaṃ natthi sukhudriyassa
kammassa vipāko, ahosi sukhudriyaṃ kammaṃ bhavissati sukhudriyassa kammassa vipāko,
ahosi sukhudriyaṃ kammaṃ na bhavissati sukhudriyassa kammassa vipāko. Atthi
sukhudriyaṃ kammaṃ atthi sukhidriyassa kammassa vipāko, atthi sukhudriyaṃ kammaṃ
natthi sukhudriyassa kammassa vipāko, atthi sukhudriyaṃ kammaṃ bhavissati
sukhudriyassa kammassa vipāko, atthi sukhudriyaṃ kammaṃ na bhavissati sukhudriyassa
kammassa vipāko. Bhavissati sukhudriyaṃ kammaṃ bhavissati sukhudiyassa kammassa
vipāko, bhavissati sukhudriyaṃ kammaṃ na bhavissati sukhudriyassa kammasasa vipāko.

Ahosi dukkhudriyaṃ1 kammaṃ ahosi dukkhudriyassa kammassa vipāko, ahosi
dukkhudriyaṃ kammaṃ nāhosi dukkhudriyassa kammassa vipāko, ahosi dukkhudriyaṃ
kammaṃ atthi dukkhudriyassa kammassa vipāko, ahosi dukkhudriyaṃ kammaṃ natthi
dukkhudriyassa kammassa vipāko, ahosi dukkhudriyaṃ kammaṃ bhavissati dukkhudriyassa
kammassa vipāko, ahosi dukkhudriyaṃ kammaṃ na bhavissati dukkhudriyassa kammassa
vipāko. Atthi dukkhudriyaṃ kammaṃ atthi dukkhudriyassa kammassa vipāko, atthi
dukkhudriyaṃ kammaṃ natthi dukkhudriyassa kammassa vipāko, atthi dukkhudriyaṃ
kammaṃ bhavissati dukkhudiyassa kammassa vipāko, atthi dukkhudiyaṃ kammaṃ na
bhavissati dukkhudriyassa kammassa vipāko. Bhavissati dukkhudriyaṃ kammaṃ bhavissati
dukkhudriyassa kammassa vipāko, bhavissati dukkhudriyaṃ kammaṃ na bhavissati
dukkhudriyassa kammassa vipāko.

Ahosi dukkhavipākaṃ kammaṃ ahosi dukkhavipākassa kammassa vipāko, ahosi
dukkhavipākaṃ kammaṃ nāhosi dukkhavipākassa kammassa vipāko, ahosi dukkhavipākaṃ
kammaṃ atthi dukkhavipākassa kammassa vipāko, ahosi dukkhavipākaṃ kammaṃ natthi
dukkhavipākassa kammassa vipāko, ahosi dukkhavipākaṃ kammaṃ bhavissati
dukkhavipākassa kammassa vipāko. Ahosi dukkhavipākaṃ kammaṃ na bhavissati
dukkhavipākassa kammassa vipāko. Atthi dukkhavipākaṃ kammaṃ atthi dukkhavipākassa
kammassa vipāko, atthi dukkhavipākaṃ kammaṃ natthi dukkhavipākassa kammassa vipāko,
atthi dukkhavipākaṃ kammaṃ bhavissati dukkhavipākassa kammassa vipāko, atthi
dukkhavipākaṃ kammaṃ na bhavissati dukkhavipākassa kammassa vipāko. Bhavissati
dukkhavipākaṃ kammaṃ na bhavissati dukkhavipākassa kammassa vipāko. Bhavissati
dukkhavipākaṃ kammaṃ bhavissati dukkhavipākassa kammassa vipāko, bhavissati
dukkhavipākaṃ kammaṃ na bhavissati dukkhavipākassa kammassa vipāko.

Kammakathā [PTS Page 080] [\q 80/] samattā2.

1. Dukhudriyaṃ - machasaṃ. 2. Niṭṭhitā - machasaṃ.


[BJT Page 506] [\x 506/]

8
Vipallāsakathā

Sāvatthinidānaṃ "cattāro me bhikkhave saññāvipallāsā cittavipallāsā diṭṭhivipallāsā, katame
cattāro: anicce bhikkhave niccanti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, dukkhe
bhikkhave sukhanti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, anattani bhikkhave attāni
saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, asubhe bhikkhave subhanti saññāvipallāso
cittavipallāso diṭṭhivipallāso. Ime kho bhikkhave cattāro saññāvipallāsā citta vipallāsā
diṭṭhivipallāsā.

Cattāro me bhikkhave nasaññāvipallāsā nacittavipallāsā nadiṭṭhivipallāsā, katame cattāro:
anicce bhikkhave aniccanti nasaññāvipallāso nacittavipallāso nadiṭṭhivipallāso, dukkhe
bhikkhave dukkhanti nasaññāvipallāso nacittavipallāso nadiṭṭhivipallāso, anattani
bhikkhave anattāti nasaññāvipallāso nacittavipallāso nadiṭṭhivipallāso, asubhe bhikkhave
asubhanti nasaññāvipallāso nacittavipallāso nadiṭṭhivipallāso, ime kho bhikkhave cattāro
nasaññāvipallāsā nacittavipallāsā nadiṭṭhivipallāsā. [A 1.] Anicce niccasaññino dukkhe ca
sukhasaññino anattani ca attāti 1 asubhe subhasaññino
Micchādiṭṭhihatā2 sattā khittacittā visaññino, [PTS Page 081] [\q 81/]

2. Te yogayuttā mārassa ayogakkhemino janā3
Sattā gacchanti saṃsāraṃ jātimaraṇagāmino,

3. Yadā ca buddhā lokasmiṃ uppajjanti pabhaṅkarā
Te imaṃ dhammaṃ pakāsenti dukkhūpasamagāminaṃ,

4. Tesaṃ sutvāna sappaññā sacittaṃ paccaladdhu 4 te
Aniccaṃ aniccataddakkhuṃ5 dukkhamaddakkhu dukkhato,

5. Anattani anattāti 6 asubhaṃ asubhataddasuṃ
Sammādiṭṭhisamādānā sabbaṃ dukkhaṃ7 upaccagunti, [a.]

1. Attasaññino-syā. 2. Micchādiṭṭhigatā-ani, [PTS. 3.] Ayogakkhemagāmino-[PTS.]
Ayogakkhemassa gāmino-sī1. 4. Paccalatthu-ani, paccaladdhā-machasaṃ, sī 2. 5. Aniccato
dakkhuṃ-ani, machasaṃ, syā, [PTS. 6.] Anattaṃ ca anattato-syā. 7. Sabbadukkhaṃ-syā, [PTS.
A.] (4. 1. 5. 9) Aṅguttara - catukkanipāta - rohitassavagga.


[BJT Page 508] [\x 508/]

Ime cattāro vipallāsā diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā appahīnāti: keci pahīnā, keci
appahīnā. Anicce niccanti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso pahīno. Dukke
sukhanti saññā uppajjati, cittaṃ uppajjati, diṭṭhivipallāso pahīno. Anattani attāti
saññāvipallāso cittavipallāso diṭiṭhivipallāso pahīno, asubhe subhanti saññā uppajjati, cittaṃ
uppajjati, diṭṭhivipallāso pahīno.

Dvīsu vatthusu cha vipallāsā pahīnā, dvīsu vatthusu dve vipallāsā pahīnā: cattāro vipallāsā
appahīnā, catusu vatthusu aṭṭhavipallāsā pahīnā, cattāro vipallāsā appahīnāti.

Vipallāsakathā [PTS Page 082] [\q 82/] samattā.


9
Maggakathā

Maggoti kenaṭṭhena maggo: sotāpattimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi
micchādiṭṭhiyā pahānāya maggo ceva hetu ca, sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanāya
maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya maggo ceva hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya
maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya maggo ceva hetu ca, cittassa vodānāya maggo
ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva hetu ca, uttari. 1 Paṭivedhāya maggo ceva hetu
ca, saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca, nirodhe patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca.
Abhiniropaṭṭhena 2 sammāsaṅkappo micchāsaṅkappassa pahānāya maggo ceva hetu ca,
sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ce va hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya
maggo ceva hetu ca paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya
maggo ceva hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva
hetu ca, uttari paṭivedhāya maggo ceva hetu ca saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca,
nirodhe patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā micchāvācāya pahānāya maggo ceva hetu ca, sahajātānaṃ
dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya maggo ceva
hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya maggo ceva
hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva hetu ca,
uttaripaṭivedhāya maggo ceva hetu ca, [PTS Page 083] [\q 83/] saccābhisamayāya
maggo ceva hetu ca nirodhe patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca.

1. Uttariṃ - syā. 2. Abhiropanaṭṭhena - [PTS.]


[BJT Page 510] [\x 510/]
Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantassa pahānāya maggo ceva hetu ca,
sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya
maggo ceva hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya
maggo ceva hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva
hetu ca, uttaripaṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca
nirodhe patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca.

Vodānaṭṭhena sammāājīvo micchājīvassa pahānāya maggo ceva hetu ca, sahajātānaṃ
dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya maggo ceva
hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya maggo ceva
hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva hetu ca,
uttaripaṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca nirodhe
patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca.

Paggahaṭṭhena sammāvāyāmo micchāvāyāmassa pahānāya maggo ceva hetu ca, sahajātānaṃ
dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya maggo ceva
hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya maggo ceva
hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva hetu ca,
uttaripaṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca nirodhe
patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca.

Upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati micchāsatiyā pahānāya maggo ceva hetu ca, sahajātānaṃ
dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya maggo ceva
hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya maggo ceva
hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva hetu ca,
uttaripaṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca nirodhe
patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca.

Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhissa pahānāya maggo ceva hetu ca,
sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya
maggo ceva hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya
maggo ceva hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva
hetu ca, uttaripaṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca
nirodhe patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca.

Sakadāgāhimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā pahānāya maggo
ceva hetu ca, sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ
pariyādānāya maggo ceva hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa
adhiṭṭhānāya maggo ceva hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya
maggo ceva hetu ca, uttari. 1 Paṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo
ceva hetu ca, nirodhe patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca. Avikkhepaṭṭhena
sammāsamādhi oḷārikassa kāmarāgasaññojanassa paṭighasaññojanassa oḷārikassa
kāmarāgānusayassa paṭighānusayassa pahānāya maggo ceva hetu ca, sahajātānaṃ
dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya maggo ceva
hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya maggo ceva
hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva hetu ca,
uttaripaṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca, nirodhe
patiṭṭhāpanāya maggo ce va hetu ca.

Anāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā pahānāya maggo ceva
hetu ca, sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ
pariyādānāya maggo ceva hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa
adhiṭṭhānāya maggo ceva hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya
maggo ceva hetu ca, uttari. 1 Paṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo
ceva hetu ca, nirodhe patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca. Avikkhepaṭṭhena
sammāsamādhi aṇusahagatassa [PTS Page 084] [\q 84/] kāmarāgasaññojanassa
paṭighasaññojanassa aṇusahagatassa kāmarāgānusayassa paṭighānusayassa pahānāya
maggo ceva hetu ca, sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca,
kilesānaṃ pariyādānāya maggo ceva hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca,
cittassa adhiṭṭhānāya maggo ceva hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca,
visesādhigamāya maggo ceva hetu ca, uttaripaṭivedhāya maggo ceva hetu ca,
saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca, nirodhe patiṭṭhāpanāya maggo ce va hetu ca.
Arahattimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiyā pahānāya maggo ceva
hetu ca, sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ
pariyādānāya maggo ceva hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa
adhiṭṭhānāya maggo ceva hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya
maggo ceva hetu ca, uttari. 1 Paṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo
ceva hetu ca, nirodhe patiṭṭhāpanāya maggo ceva hetu ca. Avikkhepaṭṭhena
sammāsamādhi rūparāgassa mānassa uddhaccassa avijjāya, mānānusayassa
bhavarāgānusayassa1 avijjānusayassa pahānāya maggo ceva hetu ca, sahajātānaṃ
dhammānaṃ upatthambhanāya maggo ceva hetu ca, kilesānaṃ pariyādānāya maggo ceva
hetu ca, paṭivedhādivisodhanāya maggo ceva hetu ca, cittassa adhiṭṭhānāya maggo ceva
hetu ca, cittassa vodānāya maggo ceva hetu ca, visesādhigamāya maggo ceva hetu ca,
uttaripaṭivedhāya maggo ceva hetu ca, saccābhisamayāya maggo ceva hetu ca, nirodhe
patiṭṭhāpanāya maggo ce va hetu ca.

1. Rāgānusayassa - syā.


[BJT Page 512] [\x 512/]

Dassanamaggā sammādiṭṭhi, abhiniropanamaggo sammāsaṅkappo, pariggahamaggo
sammāvācā, samuṭṭhānamaggo sammākammanto, vodānamaggo sammāājīvo,
paggahamaggo sammāvāyāmo, upaṭṭhānamaggo sammāsati, avikkhepamaggo
sammāsamādhi.

Upaṭṭhānamaggo satisambojjhaṅgo, pavicayamaggo dhammavicayasambojjhaṅgo,
paggahamaggo viriyasambojjhaṅgo, pharanamaggo pītisambojjhaṅgo, upasamamaggo
passaddhisambojjhaṅgo, avikkhepamaggo samādhisambojjhaṅgo, paṭisaṅkhānamaggo
upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyamaggo saddhābalaṃ, kosajje akampiyamaggo viriyabalaṃ, pamāde
akampiyamaggo satibalaṃ, uddhacce akampiyamaggo samādhibalaṃ, avijjāya
akampiyamaggo paññābalaṃ.

Adhimokkhamaggo saddhindriyaṃ, paggahamaggo viriyindriyaṃ, upaṭṭhānamaggo [PTS
Page 085] [\q 85/] satindriyaṃ, avikkhepamaggo samādhindriyaṃ, dassanamaggo
paññindriyaṃ,
Ādhipateyyaṭṭhena indriyaṃ. 1 Maggo, akampiyaṭṭhena balaṃ. 2 Maggo, niyyānaṭṭhena
bojjhaṅgo. 3 Maggo, hetuṭṭhena 4 maggaṅgaṃ maggo, 5 upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ
maggo, padahanaṭṭhena 6. Sammappadhānaṃ maggo, ijjhanaṭṭhena iddhipādo maggo,
tathaṭṭhena saccaṃ. 7 Maggo, avikkhepaṭṭhena samatho maggo, anupassanaṭṭhena
vipassanā maggo, ekarasaṭṭhena samathavipassanā maggo, anativattanaṭṭhena
yuganaddhaṃ8 maggo, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi maggo, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi
maggo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi maggo, muttaṭṭhena vimokkho maggo,
paṭivedhaṭṭhena vijjā maggo, pariccāgaṭṭhena vimutti maggo, samucchedaṭṭhena khaye
ñāṇaṃ maggo, chando mūlaṭṭhena maggo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena maggo, phasso
samodhānaṭṭhena maggo, vedanā samosaraṇaṭṭhena maggo, samādhi pamukhaṭṭhena
maggo, sati ādhipateyyaṭṭhena maggo, paññā taduttaraṭṭhena 9 maggo, vimutti sāraṭṭhena
maggo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena maggo'ti.

Maggakathā [PTS Page 086] [\q 86/] samattā.

1. Indriyā-machasaṃ, syā. 2. Balā-machasaṃ. 3. Bojjhaṅgā-machasaṃ. 4. Hetvaṭṭhena-sī 2, 3.
Hetaṭṭhena-syā. 5. Maggā-machasaṃ. 6. Padahaṭṭhena-[PTS. 7.] Saccā-machasaṃ, syā, [PTS.
8.] Yuganaddhā-machasaṃ, yuganandhā-syā, [PTS. 9.] Tatuttaraṭṭhena-machasaṃ.


[BJT Page 514] [\x 514/]

10
Maṇḍapeyyakathā

"Maṇḍapeyyamidaṃ bhikkhave brahmacariyaṃ, satthā sammukhībhūto"1, [a,]
tidhattamaṇḍo. 2 Satthari sammukhībhūte: desanāmaṇḍo, paṭiggahamaṇḍo3.
Brahmacariyamaṇḍo.

Katamo desanāmaṇḍo: catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā4 paṭṭhapanā
vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ5. Catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ ācikkhanā desanā
paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ. Catunnaṃ sammappadhānānaṃ
ācikkhanā desanā paññapanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ. Catunnaṃ
iddhipādānaṃ ācikkhanā desanā paññapanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ.
Pañcananaṃ indriyānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā
uttānīkammaṃ. Pañcannaṃ balānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā
vibhajanā uttānīkammaṃ. Sattānaṃ bojjhaṅgānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā
vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ. Ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa ācikkhanā desanā
paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkakammaṃ. Ayaṃ desanā maṇḍo. (1)

Katamo paṭiggahamaṇḍo: bhikkhu bhikkhunīyo upāsakā upāsikāyo devā manussā, yevā
panaññepi keci viññātāro. Ayaṃ paṭiggahamaṇḍo. (2)

Katamo brahmacariyamaṇḍo: ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ. 6
Sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo
sammāsati sammāsamādhi. Ayaṃ brahmacariyamaṇḍo. (3)

Adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo, assaddhiyaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā
saddhindriyassa [PYS Page 087] adhimokkhamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ.
Paggahamaṇḍo viriyindriyaṃ, kosajjaṃ kasaṭo, kosajjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā viriyindriyassa
paggahamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ. Upaṭṭhānamaṇḍo satindriyaṃ, pamādo kasaṭo,
pamādaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā satindriyassa upaṭṭhānamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ.
Avikkhepamaṇḍo samādhindriyaṃ, uddhaccaṃ kasaṭo, uddhaccaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā
samādhindiyassa avikkhepamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ dassanamaṇḍo paññindiyaṃ,
avijjā7 kasaṭo, avijjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā paññindiyassa dassanamaṇḍaṃ pivatīti
maṇḍapeyyaṃ.

Assaddhiye akampiyamaṇḍo saddhābalaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo, assaddhiyaṃ kasaṭaṃ
chaḍḍetvā saddhābalassa assaddhiye akampiyamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ. Kosajje
akampiyamaṇḍo viriyabalaṃ, kosajjaṃ kasaṭo, kosajjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā viriyabalassa
kosajje akampiyamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ. Pamāde akampiyamaṇḍo satibalaṃ,
pamādo kasaṭo, pamādaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā satibalassa pamāde akampiyamaṇḍaṃ
pivatīti maṇḍapeyyaṃ. Uddhacce akampiyamaṇḍo samādhibalaṃ, uddhaccaṃ kasaṭo,
uddhaccaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā samādhibalassa uddhacce akampiyamaṇḍaṃ pivatīti
maṇḍapeyyaṃ. Avijjāya akampiyamaṇḍo paññābalaṃ avijjā kasaṭo, avijjaṃ kasaṭaṃ
chaḍḍetvā paññābalassa avijjāya akampiyamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ.

1. Satthari sammukhībhūte-syā, [PTS. 2.] Tividho maṇḍo-syā, sī 1, 2. [PTS. 3.]
Pariggahamaṇḍo-machasaṃ. 4. Paññāpanā-syā, sī 1, 2, [PTS. 5. -]Syā, sī 1, 2, [PTS. 5.]
Uttanikamma-[PTS. 6.] Seyyathīdaṃ-machasaṃ. 7. Avijjā-machasaṃ. 8. Saṃyuttanikāya-nidāna
balavagga.


[BJT Page 516] [\x 516/]

Upaṭṭhānamaṇḍo satisambojjhaṅgo, pamādo kasaṭo, pamādaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā
satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ. Pavicayamaṇḍo
dhammavijayasambojjhaṅgo, avijjā kasaṭo, avijjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā
dhammavicayasambojjhaṅgassa pavicayamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ paggahamaṇḍo
viriyasambojjhaṅgo, kosajjaṃ kasaṭo, kosajjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā viriyasambojjhaṅgassa
paggahamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ. Pharaṇamaṇḍo pītisambojjhaṅgo, pariḷāho
kasaṭo, pariḷāhaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā pītisambojjhaṅgassa pharaṇamaṇḍaṃ pivatīti
maṇḍapeyyaṃ. Upasamamaṇḍo [PTS Page 088] [\q 88/] passaddhisambojjhaṅgo,
duṭṭhullaṃ kasaṭo, duṭṭhullaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā passaddhisambojjhaṅgassa
upasamamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ. Avikkhepamaṇḍo samādhisambojjhaṅgo,
uddhaccaṃ kasaṭo, uddhaccaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā samādhisamojjhaṅgassa
avikkhepamaṇḍa pivatīti maṇḍapeyyaṃ. Paṭisaṅkhānamaṇḍo upekkhāsambojjhaṅgo,
appaṭisaṅkhā kasaṭo, appaṭisaṅkhaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā upekkhā sambojjhaṅgassa
paṭisaṅkhānamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ.

Dassanamaṇḍo sammādiṭṭhi, micchādiṭṭhi kasaṭo, micchaṃ diṭṭhiṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā
sammā diṭṭhiyā dassanamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ, abhiniropanamaṇḍo
sammāsaṅkappo, micchāsaṅkappo kasaṭo, micchāsaṅkappaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā
sammāsaṅkappassa abhiniropanamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ, pariggahamaṇḍo
sammāvācā, micchāvācā kasaṭo, micchāvācaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā samāmāvācāya
pariggahamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ, samuṭṭhānamaṇḍo sammākammanto,
micchākammanto kasaṭo, micchākammantaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammākammantassa
samuṭṭhānamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ, vodānamaṇḍo sammāājīvo, micchāājīvo
kasaṭo micchāājīvaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammāājīvassa vodānamaṇḍaṃ pivatīti
maṇḍapeyyaṃ, paggahamaṇḍo sammāvāyāmo, micchāvāyāmo kasaṭo, micchāvāyāmaṃ
kasaṭaṃ chaḍḍetvā sāmāvāyāmassa paggahamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ,
upaṭṭhānamaṇḍo sammāsati, micchāsati kasaṭo, micchāsatiṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā
sammāsatiyā upaṭṭhānamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ, avikkhepamaṇḍā sammāsamādhi,
micchāsamādhi kasaṭo, micchāsamādhiṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammāsamādhissa
avikkhepamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyaṃ.

Atthi maṇḍo, atthi peyyaṃ, atthi kasaṭo;

Adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso
vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, paggahamaṇḍo viriyindiyaṃ, kosajjaṃ kasaṭo, yo tattha [PTS Page
089] [\q 89/] attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, upaṭṭhānamaṇḍā
satindriyaṃ pamādo kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ,
avikkhepamaṇḍo samādhindiyaṃ, uddhaccaṃ kasaṭo, yo tattha attharaso, dhammaraso
vimuttiraso idaṃ peyyaṃ. Dassamaṇḍo paññindriyaṃ, avijjā kasaṭo, yo tattha attharaso
dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ.

1. Avijjaṃ - machasaṃ.


[BJT Page 518] [\x 518/]

Assaddhiye akampiyamaṇḍo saddhābalaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo, yo tattharaso dhammaraso
vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, kosajja akampiyamaṇḍo viriyabalaṃ, kosajjaṃ kasaṭo, yo tattha
attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, pamāde akampiyamaṇḍo satibalaṃ,
pamādo kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ uddhacce
akampiyamaṇḍo samādhibalaṃ, uddhaccaṃ kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso
vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, avijjāya akampiyamaṇḍo paññābalaṃ, avijjā kasaṭo, yo tattha
attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ.

Upaṭṭhānamaṇeḍā satisambojjhaṅgo, pāmādo kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso
vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, pavicayamaṇḍo dhammavicayasambojjhaṅgo, avijjā kasaṭo, yo
tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, paggahamaṇḍo viriyasambojjhaṅgo,
kosajjaṃ kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, pharaṇamaṇḍo
pītisambojjhaṅgo, pariḷāho kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ
peyyaṃ, upasamamaṇḍo passaddhi sambojhaṅgo, duṭṭhullaṃ kasaṭo, yo tattha attharaso
dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, avikkhepamaṇḍo samādhisambojjhaṅgo, uddhaccaṃ
kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, paṭisaṅkhānamaṇḍo
upekkhāsambojjhaṅgo, apaṭisaṅkhā kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso,
idaṃ peyyaṃ.

Dassanamaṇḍo sammādiṭṭhi, micchādiṭṭhi kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso
vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, abhiniropanamaṇḍo sammāsaṅkappo, micchāsaṅkappo kasaṭo, yo
tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, pariggahamaṇḍo sammāvācā,
micchāvācā kasaṭo, yo tattha [PTS Page 090] [\q 90/] attharaso dhammaraso
vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, samuṭṭhānamaṇḍo sammākammanto, micchākammanto kasaṭo,
yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, vodānamaṇḍo sammāājīvo,
micchāājīvo kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ,
paggahamaṇḍo sammāvāyāmo micchāvāyāmo kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso
vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, upaṭṭhānamaṇḍo sammāsati, micchāsati kasaṭo, yo tattha
attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ, avikkhepamaṇḍo sammāsamādhi,
micchāsamādhi kasaṭo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaṃ peyyaṃ,


[BJT Page 520] [\x 520/]

Dassanamaṇḍo sammādiṭṭhi, abhiniropanamaṇḍo sammāsaṅkappo, pariggahamaṇḍo
sammāvācā, samuṭṭhānamaṇḍo sammākammanto, vodānamaṇḍo sammāājīvo,
paggahamaṇḍo sammāvāyāmo, upaṭṭhānamaṇḍo sammāsati, avikkhepamaṇḍo
sammāsamādhi.

Upaṭṭhānamaṇḍo satisambojjhaṅgo, pavicayamaṇḍo dhammavicaya sambojjhaṅgo
paggahamaṇḍo viriyasambojjhaṅgo, pharaṇamaṇḍo pītisambojjhaṅgo upasamamaṇḍo
passaddhisambojjhaṅgo, avikkhepamaṇḍo samādhisambojjhaṅgo, paṭisaṅkhānamaṇḍo
upekkhāsambojjhaṅgo.
Assaddhiye akampiyamaṇḍo saddhābalaṃ, kosajje akampiyamaṇḍo viriyabalaṃ, pamāde
akampiyamaṇḍo satibalaṃ, uddhacce akampiyamaṇḍo samādhibalaṃ, avijjāya
akampiyamaṇḍo paññābalaṃ.

Adhimokkhamaṇḍo saddhābalaṃ, paggahamaṇḍo viriyabalaṃ, upaṭṭhānamaṇḍo satibalaṃ,
avikkhepamaṇḍo samādhibalaṃ, dassanamaṇḍo paññābalaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyaṃ1 maṇḍo2 akampiyaṭṭhena balaṃ3 maṇḍo, niyyānaṭṭhena
bojjhaṅgo4 maṇḍo, hetuṭṭhena 5 maggo maṇḍo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ6 maṇḍo,
padahanaṭṭhena sammappadhānaṃ7 maṇḍo, ijjhanaṭṭhena iddhipādo8 maṇḍo,
tathaṭṭhena saccaṃ9 maṇḍo, avikkhepaṭṭhena samatho maṇḍo anupassanaṭṭhena
vipassanā maṇḍo, ekarasaṭṭhena samathavipassanā maṇḍo, anativattanaṭṭhena
yuganaddhaṃ10 maṇḍo, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi maṇḍo, avikkhepaṭṭhena
cittavisuddhi maṇḍo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi maṇḍo, [PTS Page 091] [\q 91/]
muttaṭṭhena vimokkho maṇḍo, paṭivedhaṭṭhena vijjā maṇḍo, pariccāgaṭṭhena vimutti
maṇḍo, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ maṇḍo, paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ
maṇḍo.

Chando mulaṭṭhena maṇḍo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena maṇḍo, phasso
samodhānaṭṭhena maṇḍo, vedanā samosaraṇaṭṭhena maṇḍo, samādhi pamukhaṭṭhena
maṇḍo, sati ādhipateyyaṭṭhena maṇḍo, paññā taduttaraṭṭhena 11 maṇḍo, vimutti
sāraṭṭhena maṇḍo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena maṇḍoti.

Maṇḍapeyyakathā samattā.

Catutthakabhāṇavāraṃ

Mahāvaggo paṭhamo.

Tassa vaggassa uddānaṃ bhavati:
Ñāṇa12 diṭṭhi ca assāsā
Indriyaṃ vimokkha pañcamā, gatikammavipallāsā
Vaggo maṇḍena te dasā'ti.

Esa nikāyadharaṭṭhapito13
Asamo paṭhamo pavaro varavaggo'ti14. [PTS Page 092] [\q 92/]
1. Indriyā-machasaṃ, syā. 2. Indriyamaṇḍo-sī 1, 2, 3, sa. 3. Balā-machasaṃ, 4.
Bojjhaṅgā-machasaṃ, 5. Hetaṭṭhena-syā. Sī 1, 2, 3. 6. Satipaṭṭhānā machasaṃ, syā. [PTS. 7.]
Sammappadhānā-machasaṃ, syā. [PTS. 8.] Iddhipādā-machasaṃ, syā. [PTS. 9.]
Saccā-machasaṃ, syā, saccamaṇḍo-sī 1, 2;3 10. Yuganaddhā-machasaṃ, yuganandhā-syā.
[PTS. 11.] Tatuttaraṭṭhena-machasaṃ. Sī 1. 12. Ñāṇaṃ-sī 2. 13. Nikāyadharehi
ṭhapito-machasaṃ nikāyacaro ṭhapito-syā. [PTS. 14.] Paṭhamo ca pavaro varavaggoti-syā.
Pavaro varo ca vaggoti-[PTS.]