Dighanikaya 3

Input by the Sri Lanka Tripitaka Project


[PTS Vol D - 2] [\z D /] [\f II /]
[PTS Page 001] [\q 1/]
[BJT Vol D - 2] [\z D /] [\w II /]
[BJT Page 002] [\x 2/]

Suttantapiṭake

Dīghanikāyo
(Dutiyo bhāgo)
Mahāvaggo



THIS GRETIL TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.

Text converted to Unicode (UTF-8).
(This file is to be used with a UTF-8 font and your browser's VIEW configuration
set to UTF-8.)

description:multibyte sequence:
long a ā
long A Ā
long i ī
long I Ī
long u ū
long U Ū
vocalic r
vocalic R
long vocalic r
vocalic l
vocalic L
long vocalic l
velar n
velar N
palatal n ñ
palatal N Ñ
retroflex t
retroflex T
retroflex d
retroflex D
retroflex n
retroflex N
palatal s ś
palatal S Ś
retroflex s
retroflex S
anusvara
visarga
long e ē
long o ō
l underbar
r underbar
n underbar
k underbar
t underbar

Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.

For a comprehensive list of GRETIL encodings and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm






Namo tassa bhagavato arahato sammā sambuddhassa.
1.
Mahāpadānasuttaṃ
1. Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa
ārāme karerikuṭikāyaṃ. Atha kho sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkantānaṃ karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatinānaṃ
pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammī kathā udapādi: 'itipi pubbe nivāso, itipi1 pubbe nivāso'ti.

2. Assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya2 tesaṃ
bhikkhūnaṃ imaṃ kathāsallāpaṃ. Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā yena karerimaṇḍalamāḷo
tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū
āmantesi: "kāyanu'ttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā? Kā ca pana vo antarā kathā
vippakatā?"Ti.

3. Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ: "idha bhante amhākaṃ pacchābhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkantānaṃ [PTS Page 002] [\q 2/] karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ
sannipatitānaṃ pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammī kathā udapādi: 'itipi pubbenivāso, itipi
pubbenivāso'ti. Ayaṃ kho no bhante antarā kathā vippakathā. Atha bhagavā anuppatto"ti.

1. Iti [PTS. 2.] Mānusakāya - sīmu


[BJT Page 004] [\x 4/]

4. "Iccheyyātha no tumhe bhikkhave [PTS Page 011] [\q 11/] pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ
dhammiṃ kathaṃ sotu"nti.

"Etassa bhagavā kālo, etasusa sugata kālo, yaṃ bhagavā pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ
kathaṃ kareyya. Bhagavato sutvā bhikkhu dhāressantī"ti. "Tena hi bhikkhave suṇātha,
sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī"ti. "Evambhante"ti kho te bhikkhu bhagavato
paccassosuṃ, bhagavā etadavoca:

5. Ito so bhikkhave ekanavutokappo1 yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke
udapādi. Ito so bhikkhave ekatiṃsokappo2 yaṃ sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
loke udapādi. Tasmiññeva kho bhikkhave ekatiṃse kappe vessabhū bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho loke udapādi, imasmiññeva kho bhikkhave bhaddakappe kakusandho
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho bhikkhave
bhaddakappe koṇāgamano bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva
kho bhikkhave bhaddakappe kassapo bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi.
Imasmiññeva kho bhikkhave bhaddakappe ahaṃ etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke
uppanno.

6. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule
udapādi. Sikhī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho [PTS Page 003] [\q 3/]
khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vessabhū bhikkhave bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Kakusandho bhikkhave
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi.
Koṇāgamano bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi,
brāhmaṇakule udapādi. Kassapo bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo
jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Ahaṃ bhikkhave etarahi arahaṃ sammā sambuddho
khattiyo jātiyā ahosiṃ, khattiyakule uppanno.

7. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Sikhī
bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vessabhū
bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Kakusandho
bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi.

1. Ekanavutikappe - ma cha saṃ, 2. Ekatiṃsekappe - ma cha saṃ,

[BJT Page 006] [\x 6/]

Koṇāgamano bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi.
Kassapo bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Ahaṃ
bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho gotamo gottena1.

8. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa asīti 2 vassasahassāni
āyuppamāṇaṃ ahosi. Sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammā sambuddhassa
sattativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vessabhussa bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Kakusandhassa bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa cattālīsa 3 vassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi.
Koṇāgamanassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tiṃsavassasahassāni
āyuppamāṇaṃ [PTS Page 004] [\q 4/] ahosi. Kassapassa bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa vīsati 4vassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Mayhaṃ bhikkhave,
etarahi appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ yo ciraṃ jīvati so vassasataṃ appaṃ vā
bhiyyo.

9. Vipassī bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho.
Sikhī bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho puṇḍarīkassa mūle abhisambuddho.
Vessabhū bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sālassa mūle abhisambuddho.
Kakusandho bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sirīsassa mūle abhisambuddho.
Koṇāgamano bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho udumbarassa mūle
abhisambuddho. Kassapo bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho nigrodhassa mūle
abhisambuddho. Ahaṃ bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho assatthassa mūle
abhisambuddho.

10. Vipassissa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma
sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Sikhissa bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
Vessabhussa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa soṇuttaraṃ nāma
sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Kakusandhassa bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa vidhurasañjīvaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
Koṇāgamanassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bhiyyosuttaraṃ nāma
sāvakayugaṃ ahosi [PTS Page 005] [\q 5/] aggaṃ bhaddayugaṃ. Kassapassa bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa tissabhāradvājaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ
bhaddayugaṃ. Mayhaṃ bhikkhave, etarahi arahato sammāsambuddhassa
sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ hoti aggaṃ bhaddayugaṃ.

1. Gotamo gottena ahosiṃ sī mu syā. 2. Asītiṃ, [PTS. 3.] Cattālīsaṃ ma cha saṃ, [PTS. 4.]
Vīsatiṃ [PTS.]

[BJT Page 008] [\x 8/]

11. Vipassissa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ
sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asītibhikkhusahassāni. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime
tayo sāvākānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃ yeva khīṇāsavānaṃ. Sikhissa bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ: eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi bhikkhu satasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asīti
bhikkhusahassāni. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sattati bhikkhusahassāni. Sikhissa
bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ
sabbesaṃ yeva khīṇāsavānaṃ. Vessabhussa bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asīti bhikkhusahassāni. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sattati bhikkhusahassāni. Eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi saṭṭhi bhikkhusahassāni. Vessabhussa bhikkhave, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃ yeva
khīṇāsavānaṃ. Kakusandhassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi cattālīsa bhikkhusahassāni. Kakusandhassa bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃ yeva
khīṇāsavānaṃ. Koṇāgamanassa bhikkhave, bhagavato arahato [PTS Page 006] [\q 6/]
sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi tiṃsa bhikkhusahassāni
koṇāgamanassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi sabbesaṃ yeva khīṇāsavānaṃ kassapassa bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi vīsati bhikkhusahassāni. Kassapassa
bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
sabbesaṃ yeva khīṇāsavānaṃ. Mayhaṃ bhikkhave, etarahi arahato sammāsambuddhassa eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Mayhaṃ bhikkhave ayaṃ eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃ yeva khīṇāsavānaṃ.

12. Vipassissa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu
upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Sikhissa bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa khemaṅkaro nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko
vessabhussa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa upasanto nāma bhikkhu
upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kakusandhassa bhikkhave, bhagavato arahato sammā
sambuddhassa buddhijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko.


[BJT Page 010] [\x 10/]

Koṇāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa sotthijo nāma bhikkhu
upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kassapassa bhikkhave bhagavato arahato
sammāsambuddhassa sabbamitto nāma bhikkhū upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Mayhaṃ
bhikkhave etarahi arahato sammāsambuddhassa ānando bhikkhu upaṭṭhāko hoti
aggupaṭṭhāko. 1

13. Vipassissa bhikkhatva bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā
pitā ahosi. Bandhumatī [PTS Page 007] [\q 7/] nāma devī mātā ahosi janetti. 2
Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhāni ahosi. Sikhissa bhikkhave
bhagavato arahato sammāsambuddhassa aruṇo nāma rājā pitā ahosi. Pabhāvatī nāma devī
mātā ahosi janetti. Aruṇassa rañño aruṇavatī nāma nagaraṃ rājadhāni ahosi. Vessabhussa
bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa suppatīto3 nāma rājā pitā ahosi.
Yasavatī nāma devī mātā ahosi janetti. Suppatītassa rañño anomaṃ nāma nagaraṃ rājadhāni
ahosi. Kakusandhassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa aggidatto nāma
brāhmaṇo pitā ahosi. Visākhā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana bhikkhave
samayena khemo nāma rājā ahosi. Khemassa rañño khemavatī nāma nagaraṃ rājadhāni
ahosi. Koṇāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa yaññadatto
nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Uttarā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana
bhikkhave samayena sobho nāma rājā ahosi. Sobhassa rañño sobhāvatī nāma nagaraṃ
rājadhāni ahosi. Kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa
brahmadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Dhanavatī nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti.
Tena kho pana bhikkhave samayena kikī nāma nāma 4 rājā ahosi. Kikissa rañño bārāṇasī
nāma nagaraṃ rājadhāni ahosi. Mayhaṃ bhikkhave etarahi arahato sammāsambuddhassa
suddhodano rājā pitā ahosi, māyādevī mātā janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī"ti.

Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvā sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.

14. [PTS Page 008] [\q 8/] atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ acirapakkantassa bhagavato
ayamantarā kathā udapādi: "acchariyaṃ āvuso tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā,
yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume
pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmatopi anussarissati,

1. Upaṭṭhāko ahosi sīmu. 2. Janetatī - syā. 3. Suppati ko - ma cha saṃ. 4. Kiṃki nāma - syā.

[BJT Page 012] [\x 12/]

Gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi anussarissati, sāvakayugatopi anussarissati,
sāvakasannipātatopi anussarissati: 'evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā
evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ
itipīti. Kinnu kho āvuso tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā
dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce
chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkha vītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi
anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugato pi anussarati,
sāvakasannipātato pi anussarati: 'evaṃ [PTS Page 010] [\q 10/] jaccā te bhagavanto
ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī
evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti', udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ
yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume [PTS Page 009] [\q
9/] pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati,
āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati:
'evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā
evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti" ayañca hidaṃ tesaṃ
bhikkhūnaṃ antarā kathā vippakatā hoti.

15. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yena, karerimaṇḍalamāḷo
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū
āmantesi: "kāyanu'ttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā? Kā ca pana vo antarā kathā
vippakathā?" Ti. Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ: "idha bhante amhākaṃ
acirapakkantassa bhagavato ayamantarā kathā udapādi:


[BJT Page 014] [\x 14/]

'Acchariyaṃ āvuso abbhutaṃ āvuso tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi
nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinna vaṭume pariyādinnavaṭṭe
sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmato pi anussarissati, gottato pi anussarissati,
āyuppamāṇato pi anussarissati, sāvakayugato pi anussarissati, sāvakasannipātato pi
anussarissati: 'evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā, evaṃgottā, evaṃsīlā,
evaṃdhammā, evaṃpaññā, evaṃvihārī, evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti. Kinnu kho
āvuso tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhammadhātuyā
suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume
pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātito pi anussarati, nāmato pi anussarati. Gottato pi
anussarati, āyuppamāṇato pi anussarati, sāvakayugato pi anussarati, sāvakasannipātatopi
anussarati: evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā, evaṃgottā, evaṃsīlā,
evaṃdhammā, evaṃpaññā, evaṃvihārī, evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti? Udāhu
devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ yena tathāgato atīte buddhe parinibbute
chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātito pi anussarati,
nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugato pi
anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati: 'evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā,
evaṃgottā, evaṃsīlā, evaṃdhammā, evaṃpaññā, evaṃvihārī, evaṃvimuttā te bhagavanto
ahesuṃ iti'pīti? Ayaṃ kho no bhante antarā kathā vippakatā hoti. Atha bhagavā
anuppatto"ti.

16. "Tathāgatassevesā bhikkhave dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhammadhātuyā
suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume
pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi
anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi
anussarati: evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā, evaṃgottā, evaṃsīlā,
evaṃdhammā, evaṃpaññā, evaṃvihārī, evaṃvimuttā te bhagavante ahesuṃ itipī'ti. Devatā pi
tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā,
evaṃgottā, evaṃsīlā, evaṃdhammā, evaṃpaññā, evaṃvihārī, evaṃvimuttā te bhagavanto
ahesuṃ itipī'ti. Iccheyyātha no tumhe bhikkhave bhiyyosomattāya [PTS Page 011] [\q 11/]
pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ sotunti?"


[BJT Page 016] [\x 16/]

17. "Etassa bhagavā kālo, etassa sugata kālo. Yaṃ bhagavā bhiyyosomattāya
pubbenivāsappaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kareyya bhagavato sutvā bhikkhū
dhāressantī"ti. "Tena hi bhikkhave suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī"ti.
'Evaṃbhante'ti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:

18. "Ito so bhikkhave ekanavuto kappo1. Yaṃ vipassī bhagavā arahaṃsammāsambuddho
loke udapādi. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi,
khattiyakule udapādi. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño
gottena ahosi. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa
asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato
sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā
ahesuṃ: eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asītibhikkhusatasahassāni. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃ yeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa bhikkhave
bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi
aggupaṭṭhāko. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā
nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī [PTS Page 012] [\q 12/] nāma devī mātā ahosi
janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhāni ahosi.

19. Atha kho bhikkhave vipassī bodhisatto tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno mātukucchiṃ
okkami. Ayamettha dhammatā.

20. Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātukucchiṃ okkamati,
atha sadevake loke samārake sabrahmake, sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya
appamāṇo uḷāro2 obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yā pitā
lokantarikā aghā asaṃvutā andhakārā andhakāratimisā, yatthapime candimasuriyā
evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā ābhāya nānuhonti, tatthapi appamāṇo uḷāro obhāso
pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvā. -

1. Ekanavutikappe - ma cha saṃ, 2. Oḷāro - syā.

[BJT Page 018] [\x 18/]

Ye pi tattha sattā uppannā, 1 te pi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti 'aññe pi kira bho
santi sattā idhūpapannā'ti. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṃkampati sampakampati
sampavedhati. Appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ
devānubhāvaṃ. Ayamettha dhammatā.

21. Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, cattāro naṃ
devaputtā catuddisaṃ 2 rakkhāya upagacchanti: 'mā naṃ bodhisattaṃ vā bodhisattamātaraṃ
vā manusso vā amanusso vā koci vā viheṭhesī'ti. Ayamettha dhammatā.

22. Dhammatā esā bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, pakatiyā sīlavatī
bodhisattamātā hoti viratā pāṇātipātā, viratā adinnādānā, viratā kāmesu [PTS Page 013] [\q
13/] micchācārā, viratā musāvādā, viratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā. Ayamettha
dhammatā.

23. Dhammatā esā bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na
bodhisattamātu purisesu mānasaṃ uppajjati kāmaguṇūpasaṃhitaṃ. Anatikkamaniyā ca
bodhisattamātā hoti kenaci purisena rattacittena. Ayamettha dhammatā.

24. Dhammatā esā bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, lābhinī
bodhisattamātā hoti pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ. Sā pañcahi kāmaguṇehi samappitā
samaṅgībhūtā parivāreti. Ayamettha dhammatā.

25. Dhammatā esā bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na
bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati. Sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā.
Bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṃ abhinindriyaṃ.

Seyyathāpi bhikkhave maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho
vippasanno sabbākārasampanno, tatra yaṃ suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā
odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā, tamenaṃ cakkhumā puriso hatthe karitvā paccavekkheyya: ayaṃ
kho maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno
sabbākārasampanno, tatiradaṃ suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā
paṇḍusuttaṃ vā'ti. Evameva kho bhikkhave yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na
bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati. Sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā.
Bodhisattañca [PTS Page 014] [\q 14/] bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati
sabbaṅgapaccaṅgiṃ abhīnindriyaṃ ayamettha dhammatā:

1. Upapannā - ma cha saṃ, syā [PTS. 2.] Catuddisaṃ ma cha saṃ. Cātuddisaṃ - syā.


[BJT Page 020] [\x 20/]
26. Dhammatā esā bhikkhave, sattāhajāte bodhisatte bodhisattamātā kālaṃ karoti, tusitaṃ,
kāyaṃ upapajjati. Ayamettha dhammatā.
27. Dhammatā esā bhikkhave. Yathā aññā itthikā nava vā dasa vā māse gabbhaṃ kucchinā
pariharitvā vijāyanti, na hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. Daseva māsāni
bodhisattaṃ bodhisattamātā kucchinā pariharitvā vijāyati. Ayamettha dhammatā.

28. Dhammatā esā bhikkhave. Yathā aññā itthikā nisinnā vā nipannā vā vijāyanti, na hevaṃ
bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. hitā'va bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. Ayamettha
dhammatā.

29. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, devā paṭhamaṃ
patigaṇhanti, pacchā manussā. Ayamettha dhammatā.

30. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, appatto'va
bodhisatto paṭhaviṃ hoti. Cattāro naṃ devaputtā paṭiggahetvā mātu purato ṭhapenti.
'Attamanā devi hohi mahesakkho. Te putto uppanno'ti. Ayamettha dhammatā.

31. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, visado'va
nikkhamati amakkhito uddena1 amakkhito semhena amakkhito ruhirena, amakkhito kenaci
asucinā, suddho visado.

Seyyathāpi bhikkhave maṇiratanaṃ kāsike vatthe nikkhittaṃ neva maṇiratanaṃ kāsikaṃ
vatthaṃ makkheti, nāpi kāsikaṃ vatthaṃ maṇiratanaṃ makkheti - taṃ kissa hetu: ubhinnaṃ
suddhattā. Evameva kho bhikkhave yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, visado'va
nikkhamati, amakkhito uddena amakkhito [PTS Page 015] [\q 15/] semhena amakkhito
ruhirena amakkhito kenaci asucinā, suddho visado. Ayamettha dhammatā.

32. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, dve udakassa
dhārā2 antaḷikkhā pātubhavanti: ekā sītassa ekā uṇhassa, yena bodhisattassa udakakiccaṃ
karonti mātucca 3. Ayamettha dhammatā.

1. Udena - ma cha saṃ. 2. Udakadhārā - sīmu. 3. Mātu ca - sīmu. Ma cha saṃ, syā.


[BJT Page 022] [\x 22/]

33. Dhammatā esā bhikkhave. Sampatijāto bodhisatto samehi pādehi patiṭṭhahitvā
uttarābhimukho1 satta padavītihāre 2 gacchati setamhi chatte anuhīramāne 3, sabbā ca disā
anuviloketi 4, āsahiñca vācambhāsati: "aggo'hamasmi lokassa, jeṭṭho'hasmi lokassa,
seṭṭho'hamasmi lokassa, ayamantimā jāti, natthi'dāni punabbhavo"ti. Ayamettha dhammatā.

34. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, atha sadevake
loke samārake sabrahmake, sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo
uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yā'pi tā lokantarikā aghā
asaṃvutā andhakārā andhakāratimisā, yatthapime candimasuriyā evammahānubhāvā ābhāya
nānuhonti, tatthapi appamāṇo uḷāro obhāso pātu bhavati atikkammeva devānaṃ
devānubhāvaṃ. Ye'pi tattha sattā uppannā, te'pi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti:
"aññe'pi kira bho santi sattā idhūpapannā"ti. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṃkampati
sampakampati sampavedhati. Appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva
devānaṃ devānubhāvaṃ. Ayamettha dhammatā.

35. [PTS Page 016] [\q 16/] jāte kho pana bhikkhave vipassamhi kumāre bandhumato
rañño paṭivedesuṃ: 'putto te deva jāto: taṃ devo passatu'ti. Addasā kho bhikkhave
bandhumā rājā vipassiṃ kumāraṃ, disvā nemitte brāhmaṇe āmantāpetvā etadavoca:
'Passantu bhonto nemittā brāhmaṇā kumāranti. ' Addasaṃsu 5 kho bhikkhave nemittā
brāhmaṇā vipassiṃ kumāraṃ disvā bandhumaṃ6 rājānaṃ etadavocuṃ: 'attamano deva hohi.
Mahesakkho te deva putto uppanno. Lābhā te mahārāja, suladdhaṃ te mahārāja, yassa te
kule evarūpo putto uppanno. '

36. "Ayaṃ hi deva kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato yehi
samannāgatassa mahāpurisassa dve va gatiyo bhavanti anaññā - save agāraṃ ajjhāvasati, rājā
hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto
sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti: seyyathīdaṃ -

1. Uttarenābhimukho, syā. 2. Padavītihārena, ma cha saṃ. 3. Anudhāriyamāne, ma cha saṃ.
4. Viloketi, [PTS. 5.]Adadasāsu, ma cha saṃ. 6. Bandhumantaṃ, ma cha saṃ.


[BJT Page 024] [\x 24/]

Cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ
parināyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā viraṅgarūpā
parasenappamaddanā. So imaṃ paṭhaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena
abhivijīya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti
sammāsambuddho loke vivattacchado.

37. Katamehi cāyaṃ dve kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato yehi
samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā - sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā
hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto
sattaratana samannāgato, tassimāni satta ratanāni [PTS Page 017] [\q 17/] bhavanti:
seyyathīdaṃ - cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ
gahapatiratanaṃ parināyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti
sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ paṭhaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena
asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati,
arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivattacchado.

Ayaṃ hi deva kumāro suppatiṭṭhitapādo. Yampāyaṃ deva kumāro suppatiṭṭhitapādo,
idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Imassa deva kumārassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni
sabbākāraparipūrāṇi. Yampi deva imassa kumārassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni
sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāṇi, idampi'ssa mahāpurisassa
mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro āyatapaṇhi. (Yampāyaṃ deva kumāro āyatapaṇhī idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati. *)

Ayaṃ hi deva kumāro dīghaṅgulī. Yampāyaṃ deva kumāro dīghaṅgulī, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro mudutaḷuṇahatthapādo. Yampāyaṃ deva kumāro
mudutaḷuṇahatthapādo, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro jālahatthapādo. Yampāyaṃ deva kumāro jālahatthapādo, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro ussaṅkhapādo. Yampāyaṃ deva kumāro ussaṅkhapādo, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
Ayaṃ hi deva kumāro eṇijaṅgho. Yampāyaṃ deva kumāro eṇijaṅgho, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

* Pāṭhoyaṃ potthakesu na dissati. Etthāpi aññesupi ṭhānesu "po" iti ca sīhala potthakesu na
dissati.


[BJT Page 026] [\x 26/]

Ayaṃ hi deva kumāro ṭhitako'va anonamanto ubhohi pāṇitalehi channukāni parimasati1
parimajjati. Yampāyaṃ deva kumāro ṭhitako'va anonamanto ubhohi pāṇitalehi jannukāni
parimasati parimajjati, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro kosohitavatthaguyho2. Yampāyaṃ deva kumāro kosohitavatthaguyho,
idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco. Yampāyaṃ deva kumāro
suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ
bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro sukhumacchavi. Sukhumattā [PTS Page 018] [\q 18/] chaviyā
rajojallaṃ kāye na upalippati 3. Yampāyaṃ deva kumāro sukhumacchavi, sukhumattā
chaviyā rajojallaṃ kāye na upalippati, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ
bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro ekekalomo. Ekekāni lomāni loma kūpesu jātāni. Yampāyaṃ deva
kumāro ekekalomo. Ekekāni lomāni loma kūpesu jātāni, idampimassa mahāpurisassa
mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro uddhaggalomo. Uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni
kuṇḍalāvattāni dakkhiṇāvattakajātāni. Yampāyaṃ deva kumāro uddhaggalomo.
Uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvattāni dakkhiṇāvattakajātāni,
idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro brahmujjugatto. Yampāyaṃ deva kumāro brahmujjugatto,
idampimassa mahāpurisassa mahā purisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro sattussado. Yampāyaṃ deva kumāro sattussado, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro sīhapubbaddhakāyo. Yampāyaṃ deva kumāro sīhapubbaddhakāyo,
idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro citantaraṃso. Yampāyaṃ deva kumāro citantaraṃso, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro nigrodhaparimaṇḍalo yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo,
yāvatakvassa byāmo tāvatakvassa kāyo. Yampāyaṃ deva kumāro nigrodhaparimaṇḍalo
yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo, yāvatakvassa byāmo tāvatakvassa kāyo,
idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro samavattakkhandho. Yampāyaṃ deva kumāro samavattakkhandho,
idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
Ayaṃ hi deva kumāro rasaggasaggī. Yampāyaṃ deva kumāro rasaggasaggī, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro sīhahanu. Yampāyaṃ deva kumāro sīhahanu, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro cattāḷīsadanto. Yampāyaṃ deva kumāro cattāḷīsadanto, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro samadanto. Yampāyaṃ deva kumāro samadanto, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro avivara 4danto. Yampāyaṃ deva kumāro avivaradanto, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro susukkadāṭho. Yampāyaṃ deva kumāro susukkadāṭho, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1. Parāmasati, ma cha saṃ. 2. Kośopagatavastiguhya - mahāvyutpatti, - kośagatavastiguhya
- mahāyānapāṭha, 3. Upalimpati, ma cha saṃ. 4. Aviraḷa (sī mu. )


[BJT Page 028] [\x 28/]

Ayaṃ hi deva kumāro pahūtajivho. Yampāyaṃ deva kumāro pahūtajivho, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro brahmassaro karavīkabhāṇī. Yampāyaṃ deva kumāro brahmassaro
karavīkabhāṇī, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro abhinīlanetto. Yampāyaṃ deva kumāro abhinīlanetto, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro gopakhumo. (Yampāyaṃ deva kumāro gopakhumo, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati. )

Imassa deva kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudutūlasannihā. Yampimassa deva
kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudutūlasannibhā, [PTS Page 019] [\q 19/]
idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

Ayaṃ hi deva kumāro uṇhīsasīso. Yampāyaṃ deva kumāro uṇhīsasīso, idampimassa
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

38. Imehi kho ayaṃ deva kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato yehi
samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā
hoti cakkavatti dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto
sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni bhavanti: seyyathīdaṃ - cakkaratanaṃ
hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ parināyakaratanameva
sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā.
So imaṃ paṭhaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena 1 abhivijiya ajjhāvasati.
Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke
vīvattacchado"ti.
39. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā nemitte brāhmaṇe ahatehi vatthehi acchādāpetvā
sabbakāmehi santappesi. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā vipassissa kumārassa dhātiyo
upaṭṭhāpesi. Aññā sudaṃ pāyenti. 2 Aññā nahāpenti. Aññā dhārenti. Aññā aṅkena
pariharanti. Jātassa kho pana bhikkhave vipassissa kumārassa setacchattaṃ dhārīyittha divā
ceva rattiñca 'mā naṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā tiṇaṃ vā rajo vā ussāvo vā bādhayitthā'ti. Jāto kho
pana bhikkhave vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Seyyathāpi bhikkhave
uppalaṃ vā [PTS Page 020] [\q 20/] padumaṃ vā puṇḍarīkaṃ vā bahuno janassa piyaṃ
manāpaṃ, evameva kho bhikkhave vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo.
Svāssudaṃ aṅkeneva aṅkaṃ pariharīyati.

1. Dhammena samena, syā. 2. Khīraṃ pāyenti, sīmu.


[BJT Page 030] [\x 30/]

40. Jāto kho pana bhikkhave vipassī kumāro mañjussaro ca1 ahosi vaggussaro ca
madhurassaro ca 2 seyyathāpi bhikkhave himavante pabbate karavīkā nāma sakuṇajāti
mañjussarā ca vaggussarā ca madhurassarā ca pemanīyassarā ca, evameva kho bhikkhave
vipassī kumāro mañjussaro ca ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemanīyassaro ca.
Jātassa kho pana bhikkhave vipassissa kumārassa kammavipākajaṃ dibbaṃ cakkhu
pāturahosi, yena sudaṃ3 samantā yojanaṃ passati divā ceva rattiñca. Jāto kho pana
bhikkhave vipassī kumāro animisanto pekkhati, seyyathāpi devā tāvatiṃsā. 'Animisanto
kumāro pekkhatī'ti kho bhikkhave vipassissa kumārassa 'vipassī, vipassī' tveva samaññā
udapādi.

41. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā atthakaraṇe 4 nisinno vipassiṃ kumāraṃ aṅke
nisīdāpetvā atthe [PTS Page 021] [\q 21/] anusāsati. Tatra sudaṃ bhikkhave vipassī
kumāro pitu aṅke nisinno viceyya viceyya atthe panayati ñāyena. 'Viceyya viceyya kumāro
atthe panayati ñāyenā'ti kho bhikkhave vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya 'vipassī,
vipassī' tveva samaññā udapādi.

42. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā vipassissa kumārassa tayo pāsāde kārāpesi, ekaṃ
vassikaṃ ekaṃ hemantikaṃ ekaṃ gimhikaṃ. Pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpesi. Tatra sudaṃ
bhikkhave vipassī kumāro vassike pāsāde vassike cattāro māse 5 nippurisehi turiyehi
paricāriyamāno na heṭṭhāpāsādaṃ orohati.
(Paṭhamakabhāṇavāraṃ*)

1. Brahmassaro mañjussaroca, ma cha saṃ. 2. Vaggumadhurassarā ca, [PTS. 3.] Yena dura,
syā. 4. Aṭṭakaraṇe, syā. 5. Vassike pāsāde cattāro māse, machasaṃ. * Jātikakhaṇḍaṃ
niṭṭhitaṃ, [PTS.]


[BJT Page 032] [\x 32/]

43. Atha kho bhikkhave vipassī kumāro bahunnaṃ vassānaṃ bahunnaṃ vassasatānaṃ
bahunnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi: 'yojehi samma sārathi bhaddāni
bhaddāni yānāni. Uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmiṃ dassanāyā'ti. 'Evaṃ devā'ti kho
bhikkhave sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā1
vipassissa kumārassa paṭivedesi: yuttāni kho te deva bhaddāni bhaddāni yānāni. Yassa'dāni
kālaṃ maññasī'ti.

44. Atha kho bhikkhave vipassī kumāro bhaddaṃ2 yānaṃ abhirūhitvā bhaddehi bhaddehi
yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi. Addasā kho bhikkhave vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ [PTS
Page 022] [\q 22/] niyyanto3 purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhoggaṃ4
daṇḍaparāyaṇaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ disvā sārathiṃ āmantesi:
ayampana samma sārathi puriso kiṅkato? Kesā'pi ssa na yathā aññesaṃ, kāyo'pi'ssa na yathā
aññesanti". "Eso kho deva jiṇṇo nāmā"ti. "Kimpaneso samma sārathi jiṇṇo nāmā?"Ti. "Eso
kho deva jiṇṇo nāma: na'dāni tena ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissatī"ti. "Kimpana samma sārathi
ahampi jarādhammo jaraṃ anatīto?'Ti. "Tvañca deva mayañcamhā sabbe jarādhammā jaraṃ
anatītā"ti. "Tena hi samma sārathī alandānajja uyyānabhūmiyā. Ito'ca antepuraṃ
paccaniyyāhī"ti. Evaṃ devā'ti kho bhikkhave sārathī vipassissa kumārassa paṭissutvā tato'ca
antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra sudaṃ bhikkhave vipassī kumāro antepuragato5 dukkhī
dummano pajjhāyati: "dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā
paññāyissatī"ti.

45. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca: "kacci samma
sārathi kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha ? Kaccī samma sārathi kumāro
uyyānabhūmiyā attamano ahosī ?"Ti. "Na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha.
Na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī"ti. "Kimpana samma sārathi addasa
kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto?"Ti.

1. Yojāpetvā [PTS. 2.] Bhaddaṃ bhaddaṃ, machasaṃ. Sīmu. 3. Niyanto [PTS. 4.] Bhaggaṃ,
syā. 5. Antepuraṃ gato, machasaṃ.


[BJT Page 034] [\x 34/]
[PTS Page 023] [\q 23/]

"Addasā kho deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ
bhoggaṃ daṇḍaparāyaṇaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ. Disvā maṃ
etadavoca: ayampana samma sārathi, puriso kiṅkato? Kesāpissa na yathā aññesaṃ,
kāyo'pi'ssa na yathā aññesanti. " 'Eso kho deva, jiṇṇo nāmā ti. "Kimpana so samma sārathi,
jiṇṇo nāmā?"Ti. 'Eso kho deva, jiṇṇo nāma. Na'dāti tena ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissatī'ti.
"Kimpana samma sārathi, ahampi jarādhammo jaraṃ anatīto?"Ti. 'Tvañca deva mayañcamhā
sabbe jarādhammā jaraṃ anatītāti. "Tena hi samma sārathi, alandānajja uyyānabhūmiyā.
Ito'va antepuraṃ paccaniyyāhī"ti. 'Evaṃ devā'ti kho ahaṃ deva, vipassissa kumārassa
paṭissutvā tato'ca antepuraṃ paccanīyyāsiṃ. So kho kumāro antepuragato dukkhī dummano
pajjhāyati: 'dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatī'ti.
46. Atha kho bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi: māheva kho vipassī kumāro na
rajjaṃ kāresi. Māheva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Māheva nemittānaṃ
brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacanantī. Atha kho bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa
kumārassa bhiyyosomattāya pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpesi yathā vipassī kumāro na
agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacananti.
Tatra sudaṃ bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto
parivāreti.

47. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bahunnaṃ vassānaṃ bahunnaṃ vassasatānaṃ
bahunnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi: yojehi samma sārathi, bhaddāni
bhaddāni yānāni uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmiṃ dassanāyā'ti. 'Evaṃ devā'ti kho
bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojetvā
vipassissa kumārassa paṭivedesi: yuttāni kho te deva, bhaddāni bhaddāni yānāni, yassa
dānikālaṃ maññasī'ti.

48. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṃ yānaṃ abhirūhitvā bhaddehi bhaddehi
yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi. [PTS Page 024] [\q 24/] addasā kho bhikkhave, vipassī
kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ ābādhikaṃ dukkhitaṃ bāḷhagilānaṃ sake
muttakarīse paḷipannaṃ semānaṃ aññehi vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ. Disvā
sārathiṃ āmantesi: ayampana, samma sārathi, puriso kiṅkate? Akkhīnipi'ssa na yathā
aññesaṃ, saropi'ssa na yathā aññesanti. Eso kho deva, byādhito nāmā'ti. "Kimpana so samma
sārathi, byādhito nāmā?"Ti. 'Eso kho deva, byādhito nāma, appevanāma tamhā ābādhā
vuṭṭhaheyyā'ti: -

[BJT Page 036] [\x 36/]

"Kimpana samma sārathi, ahampi byādhidhammo byādhiṃ anatīto?"Ti. "Tvañca deva
mayañcamhā sabbe byādhidhammā byādhiṃ anatītā"ti. "Tena hi samma sārathī, alandānajja
uyyānabhūmiyā. Ito'va antepuraṃ paccaniyyāhī"ti. 'Evaṃ devā'ti kho bhikkhave, sārathi
vipassissa kumārassa paṭissutvā tato'va antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra sudaṃ bhikkhave
vipassī kumāro antepuragato dukkhī dummano pajjhāyati: "dhiratthu kira bho jāti nāma,
yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissatī"ti.

49. Atha kho bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca: "kacci samma
sārathī, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha? Kacci samma sārathi, kumāro
uyyānabhūmiyā attamano ahosī?"Ti. "Na kho deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano
ahosī"ti. Kimpana samma sārathī, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ, niyyanto?"Ti.

50. "Addasā kho deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ ābādhitaṃ dukkhitaṃ
bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse [PTS Page 025] [\q 25/] paḷipannaṃ semānaṃ aññehi
vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ, disvā maṃ etadavoca: ayampana samma sārathi,
puriso kiṅkato? Akkhīnipi'ssa na yathā aññesaṃ, saropi'ssa na yathā aññesanti. "Eso kho
deva, byādhito nāmā"ti. "Kimpanesa samma sārathī byādhito nāmā?"Ti "eso kho deva,
byādhito nāma appevanāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā"ti. "Kimpana samma sārathī,
ahampi vyādhidhammo vyādhiṃ anatīto?"Ti. "Tvañca deva, mayañcamhā sabbe
vyādhidhammā vyādhiṃ anatītā"ti. "Tena hi samma sārathī, alandānajja uyyānabhūmiyā
ito'va antepuraṃ paccaniyyāhī'ti. 'Evaṃ devā'ti kho ahaṃ deva, vipassissa kumārassa
paṭissutvā tato'va antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So kho deva, kumāro antepuragato dukkhī
dummano pajjhāyati: "dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati,
vyādhi paññāyissatī"ti.

51. Atha kho bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi: mā heva kho vipassī kumāro na
rajjaṃ kāresi. Mā heva kho vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Mā heva
nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacananti.


[BJT Page 038] [\x 38/]

52. Atha kho bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca
kāmaguṇāni upaṭṭhapesi, yathā vipassī kumāro rajjaṃ kāreyya, yathā vipassī kumāro na
agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacananti.
Tatra sudaṃ bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto
parivāreti.

53. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bahunnaṃ vassānaṃ bahunnaṃ vassasatānaṃ
bahunnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi: "yojehi samma sārathi, bhaddāni
bhaddāni yānāni, uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmiṃ dassanāyā"ti. 'Evaṃ devā'ti kho
bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā
vipassissa kumārassa paṭivedesi: "yuttāni kho te deva, bhaddāni bhaddāni yānāni yassa'dāni
kālaṃ maññasī"ti. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṃ yānaṃ abhirūhitvā
bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi.

54. Addasā kho bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto mahājanakāyaṃ
sannipatitaṃ nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiramānaṃ, disvā sārathiṃ āmantesi: "kinnu
kho so samma sārathi, mahājanakāyo sannipatito, nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ
kayiratī?"Ti. [PTS Page 026] [\q 26/] "eso kho deva, kālakato nāmā'ti. "Tena hi samma
sārathi, yena so kālakato tena rathaṃ pesehī"ti. 'Evaṃ devā'ti kho bhikkhave, sārathi
vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālakato tena rathaṃ pesesi.

55. Addasā kho bhikkhave, vipassī kumāro petaṃ kālakataṃ disvā sārathiṃ āmantesi:
"kimpanāyaṃ samma sārathi, kālakato nāmā?"Ti. "Eso kho deva kālakato nāma. Na'dāni taṃ
dakkhinti mātā vā pitā vā aññe vā ñātisālohitā. So'pi na dakkhissati mātaraṃ vā pitaraṃ vā
aññe vā ñātisālohite"ti. Kimpana samma sārathi, ahampi maraṇa dhammo maraṇaṃ
anatīto? Mampi na dakkhinti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā? Ahampi na
dakkhissāmi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite?"Ti.


[BJT Page 040] [\x 40/]

"Tvañca deva, mayañcamhā sabbe maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā. Tampi na dakkhinti
devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā. Tvampi na dakkhissasi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā
ñātisālohite"ti. "Tenahi samma sārathi, alandānajja uyyānabhūmiyā, ito'va antepuraṃ
paccanīyyāhī"ti. 'Evaṃ devā'ti kho bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā,
tato'va antepuraṃ paccanīyyāsi. Tatra sudaṃ bhikkhave, vipassī kumāro antepuragato
dukkhī dummano pajjhāyati "dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā
paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṃ paññāyissatī"ti.

56. Atha kho bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca: "kacci samma
sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha? Kacci sammasārathī, kumāro uyyānabhūmiyā
attamano ahosī?Ti" [PTS Page 027] [\q 27/] "na kho deva kumāro uyyāyanabhūmiyā
abhiramittha, na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī"ti. "Kimpana samma
sārathī, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto?"Ti.

57. Addasā kho deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ
nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiramānaṃ, disvā maṃ etadavoca: 'kinnū kho so samma
sārathi, mahājanakāyo sannipatito, nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiratī?Ti 'eso kho
deva, kālakato nāmā'ti. 'Tena hi samma sārathi, yena so kālakato tena rathaṃ pesehī'ti. 'Evaṃ
devā'ti kho ahaṃ deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālakato tena rathaṃ
pesesiṃ. Addasā kho deva, kumāro petaṃ kālakataṃ. Disvā maṃ etadavoca; 'kimpanāyaṃ
samma sārathi, kālakato nāmā?'Ti. 'Eso kho deva, kālakato nāma, na'dāni taṃ dakkhinti mātā
vā pitā vā aññe vā ñātisālohito'ti. 'Kimpana samma sārathi, ahampi maraṇadhammo
maraṇaṃ anatīto? Mampi na dakkhinti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā? Ahampi na
dakkhissāmī devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite?'Ti. 'Tvañca deva, mayañcamhā sabbe
maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā. Tampi na dakkhinti devo vā devī vā aññe vā
ñātisālohitā. Tvampi na dakkhissasi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite'ti.

[BJT Page 042] [\x 42/]

'Tena hi samma sārathi alandānajja uyyānabhūmiyā. Ito'va antepuraṃ paccaniyyāhī'ti. 'Evaṃ
devā'ti kho ahaṃ deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tato'va antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So
kho deva, kumāro antepuragato dukkhī dummano pajjhāyati: 'dhiratthu kira bho jāti nāma
yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṃ paññāyissatī"ti.

58. Atha kho bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi: "māheva kho vipasasī kumāro na
rajjaṃ kāresi. Māheva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. [PTS Page 028] [\q
28/] māheva kho nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacananti. " Atha kho
bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni
upaṭṭhapesi, yathā vipassī kumāro rajjaṃ kāreyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā
anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacananti. Tatra sudaṃ
bhikkhave vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti.

59. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bahunnaṃ vassānaṃ bahunnaṃ vassasatānaṃ
bahunnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi: "yojehi samma sārathi, bhaddāni
bhaddāni yānāni, uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmiṃ dassanāyā"ti. "Evaṃ devā'ti kho
bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā
vipassissa kumārassa paṭivedesi: "yuttāni kho te deva, bhaddāni bhaddāni yānāni,
yassa'dāni kālaṃ maññasī"ti. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṃ yānaṃ
abhirūhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi.

60. Addasā kho bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanno purisaṃ bhaṇḍuṃ
pabbajitaṃ kāsāvavasanaṃ disvā sārathiṃ āmantesi: "ayampana samma sārathi, puriso
kiṅkato? Sīsampi'ssa na yathā aññesaṃ, vatthāni pi'ssa na yathā aññesa"nti. "Eso kho deva,
pabbajito nāmā'ti. Kimpaneso samma sārathi, pabbajito nāmā?"Ti. "Eso kho deva pabbajito
nāma: 'sādhu dhammacariyā, sādhu samacariyā, sādhu kusalakiriyā, sādhu puññakiriyā,
sādhu avihiṃsā, sādhu bhūtānukampā"ti. "Sādhu kho so samma sārathi, pabbajito nāma.
Sādhu [PTS Page 029] [\q 29/] samma sārathi, dhammacariyā, sādhu samacariyā, sādhu
kusalakiriyā, sādhu puññakiriyā, sādhu avihiṃsā, sādhu bhūtānukampā. Tena hi samma
sārathi, yena so pabbajito tena rathaṃ pesehī"ti.

[BJT Page 044] [\x 44/]

'Evaṃ devā'ti kho bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so pabbajito tena
rathaṃ pesesi. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro taṃ pabbajitaṃ etadavoca: "tvampana
samma, kiṅkato? Sīsampi tena na yathā aññesaṃ, vatthāni'pi te na yathā aññesanti?" "Ahaṃ
kho deva, pabbajito nāmā"ti, "kiṃ pana tvaṃ samma, pabbajito nāmā?"Ti. "Ahaṃ kho deva
pabbajito nāma, 'sādhu dhammacariyā, sādhu samacariyā, sādhu kusalakiriyā, sādhu
puññakiriyā, sādhu avihiṃsā, sādhu bhūtānukampā'ti. "Sādhu kho tvaṃ samma, pabbajito
nāma, sādhu dhammacariyā, sādhu samacariyā, sādhu kusalakiriyā, sādhu puññakiriyā,
sādhu avihiṃsā, sādhu bhūtānukampāti"

61. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro sārathiṃ āmantesi: "tena hi samma sārathi, rathaṃ
ādāya ito'va antepuraṃ paccaniyyāhi. Ahaṃ pana idheva kesamassuṃ obhāretvā kāsāyāni
vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmī"ti. 'Evaṃ devā'ti kho bhikkhave
sārathī, vipassissa kumārassa paṭissutvā rathaṃ ādāya tato'ca antepuraṃ paccaniyyāsi.

62. Vipassī pana bhikkhave, kumāro tattheva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni
acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Assosi kho bhikkhave, bandhumatiyā rājadhāniyā
mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni "vipassī kira kumāro kemassuṃ ohāretvā kāsāyāni
vatthāni [PTS Page 030] [\q 30/] acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito"ti. Sutvāna
tesaṃ etadahosi "na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orakā1 pabbajjā, yattha vipassī
kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito.
Vipassī'pi 2 nāma kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajissati kimaṅgapana mayanti ?" Atha kho so bhikkhave mahajanakāyo
caturāsītipāṇasahassāni kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā vipassiṃ
bodhisattaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajitaṃ anupabbajiṃsu. Tāya sudaṃ bhikkhave,
parisāya parivuto vipassi bodhisatto gāmanigamajanapadarājadhānīsu cārikaṃ carati.

63. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso
parivitakko udapādi: 'na kho metaṃ patirūpaṃ yo'haṃ ākiṇṇo viharāmi, yannūnāhaṃ eko
gaṇamhā vūpakaṭṭho vihareyyanti'. Atha kho bhikkhave vipassī bodhisatto aparena
samayena eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihāsi. Aññeneva tāni caturāsītipabbajitasahassāni
agamaṃsu, aññena vipassī bodhisatto.

1. Orikā - [PTS. 2.] Vipassi hi - machasaṃ.

[BJT Page 046] [\x 46/]

64. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa vāsūpagatassa rahogatassa paṭisallīnassa
evaṃ cetaso parivitakko udapādi: "kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno, jāyati ca jīyati mīyati ca
cavati ca upapajjati ca. Atha ca panimassa dukkhassa [PTS Page 031] [\q 31/]
nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassa. Kudassu nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṃ
paññāyissati jarāmaraṇassā?Ti.

65. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ
hoti, kimpaccayā jarāmaraṇa'nti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo "jātiyā kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātipaccayā
jarāmaraṇa"nti.

66. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati jāti hoti
kimpaccayā jātī" ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu
paññāya abhisamayo: "bhave kho sati jāti hoti, bhava paccayā jātī"ti.

67. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati bhavo hoti
kimpaccayā bhavo"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu
paññāya abhisamayo: "upādāne kho sati bhavo hoti, upādānapaccayā bhavo"ti. 68. Atha kho
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati upādānaṃ hoti kimpaccayā
upādānanti. " Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya
abhisamayo: "taṇhāya kho sati upādānaṃ hoti, taṇhāpaccayā upādānanti. "
69. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati taṇhā hoti
kimpaccayā taṇhā"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu
paññāya abhisamayo: "vedanāya kho sati taṇhā hoti, vedanāpaccayā taṇhā"ti.

70. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati vedanā hoti,
kimpaccayā vedanā"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa [PTS Page 032] [\q
32/] yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo. "Phasse kho sati vedanā hoti,
phassapaccayā vedanā"ti.

71. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati phasso hoti,
kimpaccayā phasso"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu
paññāya abhisamayo: "saḷāyatane kho sati phasso hoti, saḷāyatanapaccayā phasso"ti.


[BJT Page 048] [\x 48/]

72. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati saḷāyatanaṃ
hoti, kimpaccayā saḷāyatananti" atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "nāmarūpe kho sati saḷāyatanaṃ hoti,
nāmarūpapaccayā saḷāyatananti. "

73. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati nāmarūpaṃ
hoti, kimpaccayā nāmarūpanti" atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "viññāṇe kho sati nāmarūpaṃ hoti,
viññāṇapaccayā nāmarūpanti. "

74. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: kimhi nu kho sati viññāṇaṃ
hoti, kimpaccayā viññāṇanti" atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "nāmarūpe kho sati viññāṇaṃ hoti,
nāmarūpapaccayā viññāṇanti. "

75. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "paccudāvattati kho idaṃ
viññāṇaṃ, nāmarūpamhā nāparaṃ gacchati. Ettāvatā jāyetha vā jīyetha vā cavetha vā
upapajjetha vā, yadidaṃ nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ,
nāmarūpaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā,
vedanāpaccayā [PTS Page 033] [\q 33/] taṇhā, taṇhā paccayā upādānaṃ,
upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ
sokaparidevadukkhadomanassūpāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa
dukkhakkhandhassa samudayo hotī"ti.

76. "Samudayo, samudayo'ti kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu
dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.

77. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ
na hoti, kissa nirodhā jarāmaraṇanirodho"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "jātiyā kho asati jarāmaraṇaṃ na hoti, jāti
nirodho jarāmaraṇanirodho"ti.

78. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati jāti na hoti,
kissa nirodhā jātinirodho"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā
ahu paññāya abhisamayo: "bhave kho asati jāti na hoti, bhavanirodhā jātinirodho"ti.


[BJT Page 050] [\x 50/]

79. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati bhavo na
hoti, kissa nirodhā bhavanirodho"ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattatassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "upādāne kho asati bhavo na hoti,
upādānanirodhā bhavanirodho"ti.

80. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati upādānaṃ
na hoti, kissa nirodhā upādānanirodho"ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: taṇhāya kho asati upādānaṃ na hoti,
taṇhānirodhā upādānanirodho"ti.

81. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati taṇhā na
hoti, kissa nirodhā taṇhānirodho"ti. Atha kho bhikkhatva vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: [PTS Page 034] [\q 34/] "vedanāya kho
asati taṇhā na hoti, vedanā nirodhā taṇhānirodho"ti.

82. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: 'kimhi nu kho asati vedanā na
hoti, kissa nirodhā vedanānirodho"ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhīsamayo: "phasso kho asati vedanā na hoti,
phassanirodhā vedanānirodho"ti.

83. Atha kho bhikkhave, vipassisasa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati phasso na
hoti, kissa nirodhā phassanirodho"ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "saḷāyatane kho asati phasso na hoti,
saḷāyatana nirodhā phassanirodho"ti.

84. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati saḷāyatanaṃ
na hoti, kissa nirodhā saḷāyatana nirodho?"Ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "nāmarūpe kho asati saḷāyatanaṃ na hoti,
nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho"ti.

[BJT Page 052] [\x 52/]

85. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati nāmarūpaṃ
na hoti, kissa nirodhā nāmarūpanirodho?"Ti. Atha kho bhikkhave vipassassa bodhisattassa
yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo: "viññāṇe kho asati nāmarūpaṃ na hoti,
viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho"ti.

86. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: 'kimhi nu kho asati viññāṇaṃ
na hoti, kissa nirodhā viññāṇanirodho?"Ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa
yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "nāmarūpe kho asati viññāṇaṃ na hoti.
Nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho"ti.

87. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "adhigato kho myāyaṃ1 maggo
sambodhāya 2: [PTS Page 035] [\q 35/] yadidaṃ nāmarūpanirodhāya viññāṇanirodho'
viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho. Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā
phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā
upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā
jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa
dukkhakkhandhassa nirodho hotī"ti. "Nirodho, nirodho"ti kho bhikkhave vipassissa
bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā
udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi:

88. Atha kho bhikkhave, vipassī bodhisatto aparena samayena pañcasūpādānakkhandhesu
udayabbayānupassī vihāsi: "iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo. Iti
vedanā, iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthaṅgamo. Iti saññā, iti saññāya samudayo,
iti saññāya atthaṅgamo. Iti saṅkhārā, iti saṅkhārānaṃ samudayo, iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo.
Iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo"ti. Tassa pañcasu
upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato na cirasseva anupādāya āsavehi cittaṃ
vimucci"ti.

Dutiyaṃ bhāṇavāraṃ niṭṭhitaṃ

1. Me ayaṃ vipassanāmaggo, [PTS. 2.] Bodhāya, syā.
[BJT Page 054] [\x 54/]

89. Atha kho bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi:
"yannūnāhaṃ dhammaṃ deseyya"nti. Atha kho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato [PTS
Page 036] [\q 36/] sammāsambuddhassa etadahosi: "adhigato kho myāyaṃ dhammo
gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo.
Ālayārāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayārāmāya kho pana pajāya
ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ
idappaccayatāyapaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ sabba
saṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ ahañce ca
kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ so mamassa kilamatho, sā mamassa
vīhesā'ti, apissudaṃ1 bhikkhave vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ imā
anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā:
"Kicchena me adhigataṃ halaṃ'dāni pakāsituṃ,

Rāgadosaparetehi nāyaṃ dhammo susambudho.
Paṭisogatāmiṃ nipuṇaṃ gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ,
Rāgarattā na dakkhinti tamokkhandhena āvutā"ti.
Itiha bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭisaṃcikkhato
appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya.

90. Atha kho bhikkhave aññaratassa mahābrahmuno vipassissa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya [PTS Page 037] [\q 37/] etadahosi:
"nassati vata bho loko, vinassati vata bholoko, yatra hi nāma vipassissa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa appossukkatāya cittaṃ namati no dhammadesanāyā"ti. Atha kho so
bhikkhave mahā brahmā seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya,
pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato
arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi.

91. Atha kho bhikkhave mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā dakkhīṇaṃ
jānumaṇḍalaṃ puthuviyaṃ nihantvā, 2 yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
tenañjaliṃ panāmetvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca:
"desetu bhante bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ. Santi 3 sattā
apparajakkhajātikā. Assavanatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro"ti.

1. Apissu [PTS.] Machasaṃ. 2. Nīdahanto - syā. 3. Santīdha - syā.


[BJT Page 056] [\x 56/]

92. Atha kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ mahābrahmānaṃ
etadavoca: "mayhampi kho brahme, etadahosi: "yannunāhaṃ dhammaṃ deseyya'nti. Tassa
mayhaṃ brahme, etadahosi: 'adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso
duranubodho santo paṇīto akattāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayārāmā kho panāyaṃ
pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayārāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya
duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ idappaccayatā paṭiccasamuppādo idampi kho ṭhānaṃ
duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo
nirodho nibbānaṃ ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ, so
mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā"ti. Apissudaṃ maṃ [PTS Page 038] [\q 38/]
brahme imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā:

"Kicchena me adhigataṃ halandāni pakāsituṃ,
Rāgadosaparetehi nāyaṃ dhammo susambudho. Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ gambhīraṃ
duddasaṃ aṇuṃ
Rāgarattā na dakkhintī tamokkhandhena āvutā1"ti.

Itiha me brahme paṭisaṃcikkhato appossukkatāya cittaṃ namī, no dhammadesanāyā"ti.

Dutyampi kho bhikkhave so mahābrahmā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ
sammāsambuddhaṃ etadavoca: "desetu bhante bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ,
santi sattā apparajakkhajātikā. Assavaṇatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa
aññātāro"ti. Tatiyampi kho bhikkhave so mahābrahmā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ
sammāsambuddhaṃ etadavoca: "desetu bhante bhagavā dhammaṃ, desate sugato dhammaṃ,
santi sattā apparajakkhajātikā. Assavaṇatā dhammassa paribhāyanti. Bhavissanti dhammassa
aññātāro"ti.

93. Atha kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brahmuno ca ajjhesanaṃ
viditvā sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesi. Addasā kho
bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho buddhacakkhunā lokaṃ volokento
satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye
duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante, appekacce na
paralokavajjabhayadassāvino viharante.

1. Namokkhajhane āvuṭā - ma cha saṃ.

[BJT Page 058] [\x 58/]

Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni
vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaddhāni udakānuggatāni
antonimuggaposīni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarikāni vā udakena janāni
udake saṃvaddhāni samodakaṃ ṭhitāni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni
vā udake jātāni udake saṃvaddhāni udakā accuggamma tiṭṭhanti anupalittāni udakena, [PTS
Page 039] [\q 39/] evameva kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
buddhacakkhūnā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye
mudindiye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye, appekacce
paralokavajjabhayadasnāvino viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvino
viharante.

94. Atha kho so bhikkhave mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
cetasā cetoparivitakkamaññāya vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ gāthāhi
ajjhabhāsi:
"Sele yathā pabbatamuddhaniṭaṭhito
Yathāpi passe janataṃ samantato, tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha
Pāsādamāruyha samantacakkhu,
Sokāvatiṇṇaṃ janatamapetasoko
Avekkhassu jātijarābhibhūtaṃ.
Uṭṭhehi vīra vijitasaṅgāma satthavāha aṇana vicara loke desassu1 bhagavā dhammaṃ
aññātāro bhavissantī"ti.

95. Atha kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ mahābrahmānaṃ
gāthāya ajjhabhāsi:
"Apārutā tesaṃ amatassa dvārā ye sotavanto pamuñcantu saddhaṃ vihiṃsasaññī paguṇaṃ
na bhāsiṃ
Dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahme"ti.

Atha kho so bhikkhave mahābrahmā "katāvakāso kho'mhi vipassinā bhagavatā arahatā
sammāsambuddhena dhammadesanāyā"ti vipassiṃ bhagavantaṃ [PTS Page 040] [\q 40/]
arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi.

1. Desetu [PTS.]


[BJT Page 060] [\x 60/]

96. Atha kho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi:
"kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ, ko imaṃ dhammaṃ khippameva
ājānissati"tī. Atha kho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
etadahosi: "ayaṃ kho khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto bandhumatiyā rājadhāniyā
paṭivasanti paṇḍitā viyattā medhāvino dīgharattaṃ apparajakkhajātikā. Yannūnāhaṃ
khaṇḍassa ca rājaputtassa tissassa ca purohitaputtassa paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ. Te
imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissanti"ti.

97. Atha kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho, seyyathāpi nāma
balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evameva
bodhirukkhamūle antarahito bandhumatiyā rājadhāniyā kheme migadāye pāturahosi. Atha
kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dāyapālaṃ āmantesi, "ehi tvaṃ
samma dāyapāla bandhumatiṃ rājadhāniṃ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṃ tissañca
purohitaputtaṃ evaṃ vadehi: "vipassī bhante bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati. So tumhākaṃ dassanakāmo"ti.
Evaṃ bhante'ti kho bhikkhave dāyapālo vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
paṭissutvā bandhumatiṃ rājadhāniṃ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṃ tissañca purohitaputtaṃ
etadavoca; "vipassī bhante bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ
anuppatto kheme migadāye viharati, so tumhākaṃ dassanakāmo"ti.

98. Atha kho bhikkhave khaṇḍo ca rājaputto tisso [PTS Page 041] [\q 41/] vā
purohitaputto bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā bhaddaṃ yānaṃ abhirūhitvā bhaddehi
bhaddehi yānehi bandhumatiyā rājadhāniyā niyyaṃsu, yena khemo migadāyo tena pāyaṃsu.
Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccerohitvā pattikā'ca yena vipassī bhagavā
arahaṃ samamāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ
arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Tesaṃ vipassī bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho ānupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathīdaṃ: dānakathaṃ sīlakathaṃ
saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā
te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā
buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi: dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ
maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ
patigaṇheyya, evameva khaṇḍassa ca rājaputtassa ca tissassa ca purohitaputtassa tasmiṃ
yeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi "yaṃ kiñci samudayadhammaṃ,
sabbantaṃ nirodhadhammanti".

[BJT Page 062] [\x 62/]

99. Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā
vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ bhagavantaṃ
arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ. "Abhikkantaṃ bhante, abhikkantaṃ bhante.
Seyyathāpi bhante nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchantaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā
maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī'ti,
evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito, ete mayaṃ bhante bhagavantaṃ
[PTS Page 042] [\q 42/] saraṇaṃ gacchāma dhammañca. Labheyyāma mayaṃ bhante
bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampadanti".

100. Alatthuṃ kho bhikkhave khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ, alatthuṃ upasampadaṃ. Te
vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi
samuttejesi sampahaṃsesi. Saṃkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne ca ānisaṃsaṃ
pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya
sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ na
cirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.

101. Assosi kho bhikkhave bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo
caturāsītipāṇasahassāni "vipassī kira bhagavā arahaṃ sammā sambuddho bandhumatiṃ
rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati. Khaṇḍo ca kira rājaputto tisso ca
purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike kesamassuṃ
ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā"ti. Sutvāna nesaṃ
etadahosi: "na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orakā pabbajjā, yattha kho khaṇḍo ca
rājaputto tisso ca purohitaputto kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā. Khaṇḍoca nāma rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni
acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissanti, kimaṅgapana mayanti. "


[BJT Page 064] [\x 64/]
102. Atha kho so bhikkhave mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni bandhumatiyā
rājadhāniyā nikkhamitvā yena khemo migadāyo, yena vipassī bhagavā arahaṃ [PTS Page
043] [\q 43/] sammāsambuddho, tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā vipassiṃ
bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Tesaṃ
vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho ānupubbiṃ kathā kathesi. Seyyathīdaṃ -
dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ, kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, nekkhamme ca
ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññasi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte
pasannacitte, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi: dukkhaṃ
samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ
sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya. Evameva tesaṃ caturāsītipāṇasahassānaṃ tasmiṃ yeva
āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi. "Yaṃ kiñci samudayadhammaṃ
sabbantaṃ nirodhadhammanti. "

103. Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā
vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ bhagavantaṃ
arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ: "abhikkantaṃ bhante, abhikkantaṃ bhante.
Seyyathāpi bhante nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā
maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī'ti
evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ bhante bhagavantaṃ
saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāma mayaṃ bhante bhagavato
santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampadanti. Alatthuṃ kho bhikkhave tāni caturāsītipāṇa
sahassāni vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ, alatthuṃ
upasampadaṃ.

104. Te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi
samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi, [PTS Page 044] [\q 44/] saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ
okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne ca ānisaṃsaṃ pakāsesi: tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā
sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādāpiyamānānaṃ
samuttejīyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ na cirasseva anupādāya āsavehi cittāni
vimucciṃsu.


[BJT Page 066] [\x 66/]

105. Assosuṃ kho bhikkhave, tāni purimāni caturāsīti pabbajitasahassāni: 'vipassī kira
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye
viharati, dhammañca kira desetī'ti. Atha kho bhikkhave, tāni caturāsītipabbajitasahassāni
yena bandhumatī rājadhāni yena khemo migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho, tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ
sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.

106. Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho ānupubbiṃ kathaṃ kathesi -
seyyathīdaṃ: dānakathaṃ, sīlakathaṃ, saggakathaṃ, kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṅkilesaṃ,
nekkhamme ca ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte
vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṃ samukkaṃsikā
dhammadesanā, taṃ pakāsesi dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma
suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva tesaṃ
caturāsītipabbajitasahassānaṃ tasmiñceva āsane virajaṃ vītamalaṃ. Dhammacakkhuṃ
udapādi "yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti. "

107. Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā
vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ bhagavantaṃ
arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ: [PTS Page 045] [\q 45/] "abhikkantaṃ
bhante, abhikkantaṃ bhante. . . , Seyyathāpi nāma bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya,
paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ
dhāreyya 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī'ti, evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo
pakāsito. Ete mayaṃ bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca
bhikkhusaṅghañca. Labheyyāma mayaṃ bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma
upasampadanti. " Alatthuṃ kho bhikkhave, tāni caturāsītipabbajitasahassāni vipassissa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ, alatthuṃ upasampadaṃ.

108. Te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi
samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṅkilesaṃ nibbāne ca
ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā
kathāya sandasyiyamānānaṃ samādāpiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ
sampahaṃsiyamānānaṃ na cirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.


[BJT Page 068] [\x 68/]

109. Tena kho pana bhikkhave samayena bandhumatiyā rājadhāniyā mahābhikkhusaṅgho
paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ atha kho bhikkhave vipassissa bhagavato
arahato sammāsambuddhassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi:
"mahā kho etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati
aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Yannūnāhaṃ bhikkhu anujāneyyaṃ 'caratha bhikkhave
cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya, atthāya hitāya sukhāya
devamanussānaṃ. Mā ekena dve agamittha. Desetha bhikkhave [PTS Page 046] [\q 46/]
dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ,
kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā,
assavaṇatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca channaṃ
channaṃ vassāna accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā'ti.
"

110. Atha kho bhikkhave, aññataro mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso
sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evameva brahmaloke
antarahito vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi. Atha kho
so bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena vipassī bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho tenañjalimpanāmetvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ
sammāsambuddhaṃ etadavoca: "evametaṃ bhagavā, evameta, sugata, mahā kho bhante
etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati
aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Anujānātu bhante bhagavā bhikkhū 'caratha bhikkhave,
cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya, atthāya hitāya sukhāya
devamanussānaṃ. Mā ekena dve agamittha. Desetha bhikkhave dhammaṃ ādikalyāṇaṃ
majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ
brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavaṇatā dhammassa
parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro'ti. Api ca bhante, mayaṃ tathā karissāma
yathā bhikkhu channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ
upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyā"ti. Idamavoca bhikkhave, so mahābrahmā, idaṃ vatvā
[PTS Page 047] [\q 47/] vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ
abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi.


[BJT Page 070] [\x 70/]

111. Atha kho bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sāyaṇhasamayaṃ
patisallānā vuṭṭhito bhikkhu āmantesi: idha mayhaṃ bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa
evaṃ cetaso parivitakko udapādi: "mahā kho etarahi bhikkhusaṅghā bandhumatiyā
rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Yannūnāhaṃ bhikkhu anujāneyyaṃ
"caratha bhikkhave cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya, atthāya hitāya
sukhāya devamanussānaṃ. Mā ekena dve agamittha. Desetha bhikkhave dhammaṃ
ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ
parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā. Assavanatā
dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca channaṃ channaṃ
vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti.

112. Atha kho bhikkhave, aññataro mahābrahmā mama cetasā cetoparivitakkamaññāya
seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ
sammiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito mama purato pāturahosi. Atha kho so
bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yenāhaṃ tenañjalimpanāmetvā maṃ
etadavoca "evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugata, mahā kho bhante, etarahi bhikkhusaṅgho
bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Anujānātu bhante,
bhagavā bhikkhū "caratha bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujana sukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Mā ekena dve agamittha. Desetha
bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ
sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha santi sattā
apparajakkhajātikā assavaṇatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro.
[PTS Page 048] [\q 48/] api ca bhante, mayaṃ tathā karissāma, yathā bhikkhū channaṃ
channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamissanti
pātimokkhuddesāyā"ti. Idamavoca so bhikkhave mahābrahmā, idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā
padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi.

113. "Anujānāmi bhikkhave, caratha cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya
lokānukampāya, atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Mā ekena dve agamittha, desetha
bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ, pariyosāna kalyāṇaṃ sātthaṃ
sabyañjanaṃ. Kevaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā
apparajakkhajātikā. Assavaṇatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro.
Api ca bhikkhave, channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhāni
upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti.


[BJT Page 072] [\x 72/]

114. Atha kho bhikkhave, bhikkhū yebhuyyena ekāheneva janapadacārikaṃ pakkamiṃsu.
Tena kho pana bhikkhave, samayena jambudīpe caturāsīti āvāsasahassāni honti. Ekamhi
vasse nikkhante devatā saddamanussāvesuṃ: "nikkhantaṃ kho mārisā ekaṃ vassaṃ
pañca'dāni vassāni sesāni. Pañcannaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhāni
upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti. Dvīsu vassesu nikkhantesu devatā
saddamasussāvesuṃ: "nikkhantāni kho mārisā dve vassāni, cattāridāni vassāni sesāni.
Catunnaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā
pātimokkhuddesāyā"ti. Tīsu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ: 'nikkhantāni
kho mārisā tīṇi vassāni. Tīṇi'dāni vassāni [PTS Page 049] [\q 49/] sesāni. Tiṇṇaṃ
vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti. Catusu
vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ: "nikkhantāni kho mārisā cattāri vassāni.
Dve'dāni vassāni sesāni. Dvinnaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhāni
upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti. Pañcasu vassesu nikkhantesu devatā
saddamanussāvesuṃ: "nikkhantāni kho mārisā pañca vassāni. Ekaṃ'dāni vassaṃ sesaṃ.
Ekassa vassassa accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti.
Chasu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ: "nikkhantāni kho mārisā
chabbassāni. Samayo'dāni bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamituṃ pātimokkhuddesāyā"ti.

115. Atha kho te bhikkhave bhikkhu, appekacce sakena iddhānubhāvena, appekacce
devatānaṃ iddhānubhāvena, ekāheneva bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamiṃsu
pātimokkhuddesāya. Tatra sudaṃ bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
bhikkhusaṅghe evaṃ pātimokkhaṃ uddisati:

"Khantī paramaṃ tapo titikkhā,
Nibbānaṃ paramaṃ vadanti buddhā.
Na hi pabbajito parūpaghātī
Samaṇo hoti paraṃ viheṭhayanto.

Sabbapāpassa akaraṇaṃ kusalassa upasampadā,
Sacittapariyodapanaṃ etaṃ buddhānasāsanaṃ.

Anūpavādo anūpaghāto pātimokkhe ca saṃvaro,
[PTS Page 050] [\q 50/] mattaññutā ca bhattasmiṃ pantañca sayanāsanaṃ,
Adhicitte ca āyogo etaṃ buddhāna sāsanaṃ"ti.


[BJT Page 074] [\x 74/]

116. Ekamidāhaṃ bhikkhave samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane sālarājamūle.
Tassa mayhaṃ bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivikko udapādi: 'na kho
so sattāvāso sulabharūpo yo mayā anajjhāvutthapubbo1 iminā dīghena addhunā aññatra
suddhāvāsehi devehi. Yannūnāhaṃ yena suddhāvāsā devā tenupasaṅkameyyanti". Atha kho
ahaṃ2 bhikkhave seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ
vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva ukkaṭṭhāyaṃ subhagavane sālarājamūle antarahito avihesu
devesu pāturahosiṃ.

117. Tasmiṃ bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatā satasahassāni
yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu,
ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṃ etadavocuṃ: "ito so mārisa 3, ekanavuto
kappe 4 yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Vipassī mārisa,
bhagavā arahaṃ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiya kule udapādi vipassī
mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī
mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa
mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi
aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa mārisa, [PTS Page 051] [\q 51/] bhagavato arahato
sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ: eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko
ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā
nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño
bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ evaṃ
abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa, vipassimhi bhagavatī
brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā"ti.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Anāvutthapubbo - machasaṃ. 2. Atha, khvāhaṃ - machasaṃ. 3.'Mārisā' - machasaṃ. 4.
Ekanavutikappe - machasaṃ.

[BJT Page 076] [\x 76/]

118. Tasmiṃyeva kho bhikkhave devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni
devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā
ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṃ etadavocuṃ:
"Imasmiṃ yeva kho mārisa1, bhaddakappe etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno.
Bhagavā mārisa, khattiyo jātiyā, khattiyakule uppanno. Bhagavā mārisa gotamo gottena.
Bhagavato mārisa, [PTS Page 052] [\q 52/] appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ, 2
yo ciraṃ jīvati so vassasataṃ, appaṃ vā bhiyyo. Bhagavā mārisa assatthassa mūle
abhisambuddho. Bhagavato mārisa, sāriputtamoggallānaṃ3 nāma sāvakayugaṃ aggaṃ
bhaddayugaṃ. Bhagavato mārisa, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni
bhikkhusatāni bhagavato mārisa, ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva
khīṇāsavānaṃ. Bhagavato mārisa, ānando bhikkhu upaṭṭhāko4 aggupaṭṭhāko. Bhagavato
mārisa, suddhodano nāma rājāpitā, 4 māyā nāma devī mātā4 janetti. Kapilavatthu nāma
nagaraṃ rājadhāni. Bhagavato mārisa, evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi' evaṃ pabbajjā, evaṃ
padhānaṃ, evaṃ abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa,
bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā"ti. 119. Atha
khvāhaṃ bhikkhave, avihehi devehi saddhiṃ yena atappā devā tenupasaṅkamiṃ tasmiṃ
bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatā satasahassāni yenāhaṃ
tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ vipassī mārisa, bhagavā
arahaṃ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa,
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa bhagavato
arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī mārisa,
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa mārisa,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ
bhaddayugaṃ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ
sannipātā ahesuṃ: eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asītibhikkhusahassāni. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo
sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa mārisa, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko.
Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi.
Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ
rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ
abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ
dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa, vipassimhi bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā
kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā"ti.

Atha khvāhaṃ bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi saddhiṃ yena sudassā devā
tenupasaṅkamiṃ tasmiṃ bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatā
satasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ
aṭṭhaṃsu. [PTS Page 053] [\q 53/] ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave, tā devatā maṃ
etadavocuṃ: "ito so mārisa, ekanavuto kappo yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammā
sambuddho loke udapādi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṃ sammā sambuddho khattiyo
jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā
ahesuṃ: eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni.
Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā
ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa
mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi.
Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ
rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ
abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ
dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa, vipassimhi bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā
kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā"ti.
Atha khvāhaṃ bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi saddhiṃ
yena sudassī devā tenupasaṅkamiṃ tasmiṃ bhikkhave, devanikāye anekāni
Devatāsahassāni anekāni devatā satasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā
maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave, tā devatā maṃ
etadavocuṃ: "ito so mārisa, ekanavuto kappo yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammā
sambuddho loke udapādi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṃ sammā sambuddho khattiyo
jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā
ahesuṃ: eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni.
Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā
ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa
mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi.
Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ
rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ
abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ
dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa, vipassimhi bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā
kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā"ti.
Atha khvāhaṃ bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi
sudassīhi ca devehi saddhiṃ yena akaniṭṭhā devā tenupasaṅkamiṃ tasmiṃ bhikkhave,
devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatā satasahassāni yenāhaṃ
tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā
kho bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ: "ito so mārisa, ekanavuto kappo yaṃ vipassī
bhagavā arahaṃ sammā sambuddho loke udapādi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṃ sammā
sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa, bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī mārisa, bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa mārisa, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā
ahesuṃ: eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni.
Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā
ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa
mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi.
Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ
rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ
abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ
dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa, vipassimhi bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā
kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā"ti.

1. Mārisā, - machasaṃ. 2. Lahusaṃ, - [PTS. 3.] Sāriputtamoggallānā, - [PTS. 4.] Ahosi -
machasaṃ. *


[BJT Page 078] [\x 78/]

120. Tasmiṃ yeva kho bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni
devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā
ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ: ito kho
mārisa, ekatiṃse kappe yaṃ sikhī bhagavā loke udapādi sikhī mārisa, bhagavā arahaṃ
sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi sikhī mārisa, bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Sikhī mārisa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa sattativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Sikhī mārisa, bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho puṇḍarīkassa mūle abhisambuddho. Sikhī mārisa, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ
bhaddayugaṃ. Sikhī mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ
sannipātā ahesuṃ: eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni.
Sikhissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā
ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Sikhissa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa khemaṅkaro nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Sikhissa
mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa aruṇo nāma rājā pitā ahosi. Pabhāvatī
nāma devī mātā ahosi janenti. Aruṇassa rañño aruṇavatī nāma nagaraṃ rājadhāni ahosi.
Sikhissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi,
evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te
mayaṃ mārisa, sikhīmhi bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā
idhūpapannā.
So yeva kho mārisa, ekatiṃso kappo yaṃ vessabhū bhagavā loke udapādi. Vessabhū mārisa,
bhagavā arahaṃ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi. Vessabhū
mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vessabhū mārisa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi.
Vessabhū mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sālassa mūle abhisambuddho.
Vessabhūssa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa soṇuttaraṃ nāma
sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vessabhūssa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ: eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asīti bhikkhusahassāni. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sattati bhikkhusahassāni. Eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi saṭṭhi bhikkhusahassāni. Vessabhussa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
Vessabhussa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa upasanto nāma bhikkhu
upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vessabhussa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa suppatīto nāma rājā pitā ahosi. Yasavatī nāma devī mātā ahosi
janenti. Suppatītassa rañño anomaṃ nāma nagaraṃ rājadhāni ahosi. Vessabhūssa mārisa,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ
padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa,
vessabhūmhi bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā
idhūpapannā.
Imasmiṃ yeva kho mārisa, bhadda kappe kakusandho bhagavā loke udapādi. Kakusandho
mārisa, bhagavā arahaṃ sammā sambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi brāhmaṇa kule udapādi.
Kakusandho mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Kakusandho
mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cattālīsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ
ahosi. Kakusandho mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sirīsassa mūle
abhisambuddho. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
vidhurasañjīvaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Kakusandhassa mārisa,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi cattāḷīsa
bhikkhusahassāni. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ
eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃ yeva khīṇāsavānaṃ. Kakusandhassa mārisa,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa buddhijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi
aggupaṭṭhāko. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa aggidatto
nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Visākhā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janenti. Tena kho pana
mārisa samayena khemo nāma rājā ahosi. Khemassa rañño khemavatī nāma nagaraṃ
rājadhāni ahosi. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ
abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ
dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa, kakusandhamhi bhagavatī brahmacariyaṃ
caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā. Imasmiṃ yeva mārisa, bhadda kappe
koṇāgamano bhagavā loke udapādi. Koṇāgamano mārisa, bhagavā arahaṃ sammā
sambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi brāhmaṇakule udapādi koṇāgamano mārisa, bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Koṇāgamano mārisa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa tiṃsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Koṇāgamano mārisa,
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho udumbarassa mūle abhisambuddho. Koṇāgamano
mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bhiyyosuttaraṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi
aggaṃ bhaddayugaṃ. Koṇāgamano mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi tiṃsabhikkhusahassāni. Koṇāgamanassa mārisa, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva
khīṇāsavānaṃ. Koṇāgamanassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sotthijo
nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Koṇāgamanassa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Uttarā nāma brāhmaṇī mātā
ahosi janenti. Tena kho pana mārisa samayena sobho nāma rājā ahosi. Sobhassa rañño
sobhāvatī nāma nagaraṃ rājadhāni ahosi. Koṇāgamanassa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ evaṃ
abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa, koṇāgamanamhi
bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā.

Imasmiṃ yeva mārisa, bhadda kappe kassapo bhagavā loke udapādi. Kassapo mārisa,
bhagavā arahaṃ sammā sambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi brāhmaṇakule udapādi kassapo
mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Kassapo mārisa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa vīsati4vassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi.
Kassapo mārisa, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho nigrodhassa mūle abhisambuddho.
Kassapassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tissabhāradvājaṃ nāma
sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ
Bhaddayugaṃ. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi vīsatibhikkhusahassāni. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
Kassapassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sabbamitto nāma bhikkhu
upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa brahmadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Dhanavatī nāma brāhmaṇī
mātā ahosi janenti. Tena kho pana mārisa samayena kikī nāma4 rājā ahosi. Kikissa rañño
bārāṇasī nāma nagaraṃ rājadhāni ahosi. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ evaṃ
abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa, kassapamhi bhagavatī
brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā"ti.

121. Tasmiṃ yeva kho bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni
devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā
ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ: "imasmiṃ
yeva kho mārisa1, bhaddakappe etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno. Bhagavā
mārisa, khattiyo jātiyā, khattiyakule uppanno. Bhagavā mārisa gotamo gottena. Bhagavato
mārisa, appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ, 2 yo ciraṃ jīvati so vassasataṃ, appaṃ vā
bhiyyo. Bhagavā mārisa assatthassa mūle abhisambuddho. Bhagavato mārisa,
sāriputtamoggallānaṃ3 nāma sāvakayugaṃ aggaṃ bhaddayugaṃ. Bhagavato mārisa, eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni bhagavato mārisa, ayaṃ eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Bhagavato mārisa, ānando bhikkhu
upaṭṭhāko4 aggupaṭṭhāko. Bhagavato mārisa, suddhodano nāma rājāpitā, 4 māyā nāma
devī mātā4 janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhāni. Bhagavato mārisa, evaṃ
abhinikkhamanaṃ ahosi' evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ, evaṃ abhisambodhi, evaṃ
dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ mārisa, bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā kāmesu
kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā"ti.
122. Iti kho bhikkhave, tathāgatassevesā dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhamma
dhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce 'chinnavaṭume
pariyādinnavaṭṭe, sabbadukkhavītivante jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi
anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi
anussarati, "evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā, evaṃgottā, evaṃsīlā,
evaṃdhammā, evaṃpaññā, evaṃvihārī, evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī"ti. Devatā'pi
tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ yena tathāgato atīte buddhe parinibbuto chinnapapañce
'chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe, sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi
anussarati, gottatopi [PTS Page 054] [\q 54/] anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati,
sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati, "evaṃ jaccā te bhagavanto
ahesuṃ itipi, evaṃnāmā, evaṃgottā, evaṃsīlā, evaṃdhammā, evaṃpaññā, evaṃvihārī,
evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī"ti.

Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

Mahāpadānasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
[BJT Page 080] [\x 80/]

2 Mahānidānasuttaṃ

1. Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ bhagavā kurūsu viharati kammāsadammaṃ1 nāma kurūnaṃ
nigamo. Atha kho āyasmā ānando. Yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando
bhagavantaṃ etadavoca: "acchariyaṃ bhante, abbhutaṃ bhante, yāvagambhīro cāyaṃ bhante,
paṭiccasamuppādo gambhīravabhāso ca. Atha ca pana me uttānakuttānako viya khāyatī"ti.

2. Mā hevaṃ ānanda avaca, mā hevaṃ ānanda avaca, gambhīro cāyaṃ ānanda
paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca. Etassa ānanda, dhammassa ananubodhā
appaṭivedhā evamayaṃ pajā tantākulakajātā guḷāguṇḍikajātā2 muñjababbajabhūtā3 apāyaṃ
duggatiṃ vinipātaṃ saṃsāraṃ nātivattati.

3. Atthi idappaccayā jarāmaraṇanti iti puṭṭhena satā ānanda, atthīti'ssa vacanīyaṃ.
Kimpaccayā jarāmaraṇanti iti ce. Vadeyya, jātipaccayā jarāmaraṇanti iccassa vacanīyaṃ.

Atthi idappaccayā jātīti iti puṭṭhena satā ānanda, [PTS Page 056] [\q 56/] atthīti'ssa
vacanīyaṃ. Kimpaccayā jātīti iti ce vadeyya, bhavapaccayā jātīti iccassa vacanīyaṃ.

Atthi idappaccayā bhavo'ti iti puṭṭhena satā ānanda, atthīti'ssa vacanīyaṃ. Kimpaccayā
bhavo'ti iti ce vadeyya, upādānapaccayā bhavo'ti iccassa vacanīyaṃ.

Atthi idappaccayā upādānanti iti puṭṭhena satā ānanda, atthīti'ssa vacanīyaṃ. Kimpaccayā
upādānanti iti ce vadeyya, taṇhāpaccayā upādānanti iccassa vacanīyaṃ.

1. Kammāsadhammaṃ - machasaṃ. 2. Guḷāguṇḍhikajāta - sīmu gulagaṇḍhikajātā - di
aṭṭhakathā kulagaṇḍhikajātā - guṇagaṇḍhikajātā - syā. 3. Muñjapabbajabhūtā - machasaṃ,
syā.


[BJT Page 082] [\x 82/]

Atthi idappaccayā taṇhā'ti iti puṭṭhena satā ānanda atthīti'ssa vacanīyaṃ. Kimpaccayā
taṇhā'ti iti ce vadeyya, vedanāpaccayā taṇhā'ti iccassa vacanīyaṃ.

Atthi idappaccayā vedanā'ti iti puṭṭhena satā ānanda atthīti'ssa vacanīyaṃ. Kimpaccayā
vedanā'ti iti ce vadeyya, phassapaccayā vedanā'ti iccassa vacanīyaṃ.

Atthi idappaccayā phasso'ti iti puṭṭhena satā ānanda atthīti'ssa vacanīyaṃ. Kimpaccayā
phasso'ti iti ce vadeyya, nāmarūpaccayā phasso'ti iccassa vacanīyaṃ.

Atthi idappaccayā nāmarūpanti iti puṭṭhena satā ānanda atthi'ssa vacanīyaṃ. Kimpaccayā
nāmarūpanti iti ce vadeyya, viññāṇapaccayā nāmarūpanti iccassa vacanīyaṃ.

Atthi idappaccayā viññāṇanti iti puṭṭhena satā ānanda atthīti'ssa vacanīyaṃ. Kimpaccayā
viññāṇanti iti ce vadeyya, nāmarūpapaccayā viññāṇanti iccassa vacanīyaṃ.

Iti kho ānanda nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā
phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ,
upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ
sokaparidevadukkhadomanassūpāyāsā [PTS Page 057] [\q 57/] sambhavanti.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
4. "Jātipaccayā jarāmaraṇanti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena
veditabbaṃ yathā jātipaccayā jarāmaraṇaṃ: jāti ca hi ānanda nābhavissa sabbena sababaṃ
sabbathā sabbaṃ kassaci kimhivi seyyathīdaṃ: devānaṃ vā devattāya, gandhabbānaṃ vā
gandhabbattāya, yakkhānaṃ vā yakkhattāya, bhūtānaṃ vā bhūtattāya, manussānaṃ vā
manussattāya, catuppadānaṃ vā catuppadattāya. Pakkhinaṃ vā pakkhittāya, siriṃsapānaṃ vā
siriṃsapattāya1, tesaṃ tesañca ānanda sattānaṃ tathattāya 2 jāti nābhavissa, sabbaso jātiyā
asati jātinirodhā api nu kho jarāmaraṇaṃ paññāyethā?"Ti.

"No hetaṃ bhante".

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo jarāmaraṇassa
yadidaṃ jāti".

1. Sarīsapānaṃ vā machasaṃ. 2. Tadatadattāya - machasaṃ.


[BJT Page 084] [\x 84/]

5. "Bhavapaccayā jātīti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena
veditabbaṃ yathā bhavapaccayā jāti: bhavo ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ
sabbathā sabbaṃ kassavi kimhivi seyyathīdaṃ: kāmabhavo rūpabhavo arūpabhavo, sabbaso
bhave asati bhavanirodhā api nu kho jāti paññāyethā?"Ti.

"Nohetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo jātiyā yadidaṃ bhavo.
"
6. "Upādānapaccayā bhavo'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena
veditabbaṃ: yathā upādānapaccayā bhavo: upādānaṃ ca hi ānanda nābhavissa sabbena
sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassavi [PTS Page 058] [\q 58/] kimhivi seyyathīdaṃ:
kāmūpadānaṃ vā diṭṭhūpadānaṃ vā sīlabbatūpādānaṃ vā attavādūpādānaṃ vā - sabbaso
upādāne asati upādānanirodhā api nu kho bhavo papaññāyethā?Ti.

"Nohetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo bhavassa yadidaṃ
upādānaṃ. "

7. Taṇhāpaccayā upādānanti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena
veditabbaṃ: yathā taṇhāpaccayā upādānaṃ: taṇhā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ
sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici - seyyathīdaṃ: rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā
rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā - sabbaso taṇhāya asati taṇhānirodhā api nu
kho upādānaṃ paññāyethā?"Ti.

"Nohetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo upādānassa yadidaṃ
taṇhā. "

8. "Vedanāpaccayā taṇhā'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda iminā petaṃ pariyāyena
veditabbaṃ yathā vedanāpaccayā taṇhā: vedanā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ
sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici - seyyathīdaṃ: cakkhusamphassajā vedanā sotasamphassajā
vedanā ghānasampassajā vedanā kāyasamphassajā vedanā manosamphassajā vedanā, -
sabbaso vedanāya asati vedanānirodhā api nu kho taṇhā paññāyethā?"Ti.

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo taṇhāya yadidaṃ
vedanā. "

[BJT Page 086] [\x 86/]

9. Iti kho panetaṃ ānanda vedanaṃ paṭicca taṇhā, taṇhaṃ paṭicca pariyesanā, pariyesanaṃ
paṭicca lābho, lābhaṃ paṭicca vinicchayo, vinicchayaṃ paṭiccachandarāgo, chandarāgaṃ
paṭicca ajjhosānaṃ, ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho, pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ,
macchariyaṃ [PTS Page 059] [\q 59/] paṭicca ārakkho, ārakkhādhikaraṇaṃ1 paṭicca
daṇḍādāna satthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃ pesuññamusāvādā aneke pāpakā
akusalā dhammā sambhavanti.
10. Ārakkhādhikaraṇaṃ daṇaḍādānasatthādānakalaha - viggaha - vivādatuvantuvaṃ -
pesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantīti iti kho panetaṃ vuttaṃ.
Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā ārakkhādhikaraṇaṃ daṇḍādāna -
satthādāna - kalaha - viggaha - vivāda - tuvantuvaṃ - pesuñña - musā - vādā aneke pāpakā
akusalā dhammā sambhavanti: ārakkho ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā
sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso ārakkhe asati ārakkhanirodhā api nu kho daṇḍādāna -
satthādāna - kalaha - viggaha - vivāda - tuvantuvaṃ - pesuñña - musā - vādā aneke pāpakā
akusalā dhammā sambhaveyyunti?.

"No hetaṃ bhante. "

Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo
daṇḍadānasatthādānakalahaviggahavivādatuvantuvaṃpesuññamusāvādānaṃ anekesaṃ
pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ sambhavāya yadidaṃ ārakkho.

11. Macchariyaṃ paṭicca ārakkho'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ tadānanda imināpetaṃ pariyāyena
veditabbaṃ yathā macchariyaṃ paṭicca ārakkho: macchariyaṃ ca hi ānanda nābhavissa
sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso macchariye asati
macchariyanirodhā api nu kho ārakkho paññāyethāti?

"No hetaṃ bhante. "

Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo ārakkhassa yadidaṃ
macchariyaṃ.

12. Pariggahaṃ paṭicca macchariyanti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ
pariyāyena veditabbaṃ. Yathā pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ: [PTS Page 060] [\q 60/]
pariggaho ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici,
sabbaso pariggahe asati pariggahanirodhā api nu kho macchariyaṃ paññāyethā ti?

"No hetaṃ bhante. "

Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo macchariyassa yadidaṃ
pariggaho.

1. Ārakkhaṃ paṭicca ārakkhādhikaraṇaṃ - syā.


[BJT Page 088] [\x 88/]

13. "Ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ
pariyāyena veditabbaṃ. Yathā ajjhosānaṃ paṭicca paṭiggaho: ajjhosānaṃ ca hi ānanda
nābhavissa sabbesa sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici. Sabbaso ajjhosāne asati
ajjhosānanirodhā nirodhā api nu kho pariggaho paññāyethā?"Ti.

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo pariggahassa yadidiṃ
ajjhosānaṃ. "

14. "Chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānanti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ
pariyāyena veditabbaṃ. Yathā chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānaṃ: chandarāgo ca hi ānanda
nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso chandarāge asati
chandarāganirodhā api nu kho ajjhosānaṃ paññāyethā?Ti. "

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo ajjhosānassa yadidaṃ
chandarāgo. "

15. "Vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ
pariyāyena veditabbaṃ yathā vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo: vinicchayo ca hi ānanda
nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso vinicchaye asati
vinicchayanirodhā api nu kho chandarāgo paññāyethā?"Ti.

[PTS Page 061] [\q 61/] "no hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo chandarāgassa,
yadidaṃ vinicchayo. "

16. "Lābhaṃ paṭicca vinicchayo'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ tadānanda imināpetaṃ pariyāyena
veditabbaṃ. Yathā lābhaṃ paṭicca vinicchayo: lābho ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ
sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso lābhe asati lābhanirodhā api nu kho vinicchayo
paññāyethā?Ti.

"No hetaṃ bhante"

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo vinicchayassa yadidaṃ
lābho. "
17. "Pariyesanaṃ paṭicca lābho'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena
veditabbaṃ. Yathā pariyesanaṃ paṭicca lābho: pariyesanā ca hi ānanda nābhavissa sabbena
sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, sabbaso pariyesanāya asati pariyesanānirodhā api
nu kho lābho paññāyethā?"Ti.

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo lābhassa yadidaṃ
pariyesanā. "


[BJT Page 090] [\x 90/]

18. Taṇhaṃ paṭicca pariyesanā'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena
veditabbaṃ. Yathā taṇhaṃ paṭicca pariyesanā: taṇhā ca hi ānanda nābhavissa sabbena
sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, seyyathīdaṃ kāmataṇhā bhavataṇhā
vibhavataṇhā, sabbaso taṇhā nirodhā api nu kho pariyesanā paññāyethā?Ti.

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo pariyesanāya yadidaṃ
taṇhā.

Iti kho ānanda ime dve dhammā dvayena vedanāya ekasamosaraṇā bhavanti. "

19. [PTS Page 062] [\q 62/] "phassapaccayā vedanā'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda
iminā petaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā phassapaccayā vedanā: phasso ca hi ānanda
nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici, seyyathīdaṃ -
cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso
manosamphasso, sabbaso phasse asati phassanirodhā api nu kho vedanā paññāyethā?"Ti.

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo vedanāya yadidaṃ
phasso. "

20. "Nāmarūpapaccayā phasso'ti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena
veditabbaṃ yathā nāmarūpapaccayā phasso: yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi
yehi uddesehi nāmakāyassa paññatti hoti, tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu
uddesesu asati api nu kho rūpakāye adhivacanasamphasso paññāyethāti

"No hetaṃ bhante. "

"Yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi rūpakāyassa paññatti hoti,
tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho nāmakāye
paṭighasamphasso paññāyethā?"Ti.

"No hetaṃ bhante. "


[BJT Page 092] [\x 92/]

"Yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nāmakāyassa ca rūpakāyassa
ca paññatti hoti, tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho
adhivacanasamphasso vā paṭighasamphasso vā paññāyethā?"Ti.
"No hetaṃ bhante. "

"Yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nāmarūpassa paññatti hoti,
tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho phasso
paññāyethā?"Ti.

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo phassassa yadidaṃ
nāmarūpaṃ.

21. "Viññāṇapaccayā nāmarūpanti iti kho panetaṃ [PTS Page 063] [\q 63/] vuttaṃ.
Tadānanda iminā petaṃ pariyāyena veditabbaṃ. Yathā viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ.
Viññāṇaṃ ca hi ānanda mātukucchismiṃ na okkamissatha, api nu kho nāmarūpaṃ
mātukucchismiṃ samuccissathāti"?

"No hetaṃ bhante. "

"Viññāṇaṃ ca hi ānanda mātukucchiṃ okkamitvā vokkamissatha, api nu kho nāmarūpaṃ
itthattāya abhinibbattissathāti"?

"No hetaṃ bhante".

"Viññāṇaṃ ca hi ānanda daharasseva sato vocchijjissatha kumārakassa vā kumārikāya vā,
api nu kho nāmarūpaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissathāti'?

"No hetaṃ bhante. "

'Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ. Esa samudayo esa paccayo nāmarūpassa yadidaṃ
viññāṇaṃ. "

22. "Nāmarūpapaccayā viññāṇanti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ
pariyāyena veditabbaṃ. Yathā nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ: viññāṇaṃ ca hi ānanda
nāmarūpe patiṭṭhaṃ na labhissatha, api nu kho āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ
dukkhasamudayasambhavo paññāyethāti"?

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda, eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo viññāṇassa yadidaṃ
nāmarūpaṃ. "


[BJT Page 094] [\x 94/]

"Ettāvatā kho ānanda jāyetha vā jīyetha vā mīyetha vā cavetha vā upapajjetha vā, ettāvatā
adhivacanapatho, ettāvatā niruttipatho, ettāvatā viññattipatho, ettāvatā paññāvacaraṃ
ettāvatā vaṭṭaṃ vattati, (ettāvatā) [PTS Page 064] [\q 64/] itthattaṃ paññapanāya,
yadidaṃ nāmarūpaṃ saha viññāṇena aññamaññapaccayatāya pavattati. "

23. "Kittāvatā ca ānanda attānaṃ paññapento paññapeti: rūpiṃ vā hi ānanda parittaṃ attānaṃ
paññapento paññapeti 'rūpī me paritto attāti'ti, rūpiṃ vā hi ānanda anantaṃ attānaṃ
paññapento paññapeti 'rūpī me ananto attā'ti, 'arūpiṃ vā hi ānanda parittaṃ attānaṃ
paññapento paññapeti 'arūpī me paritto attā'ti, arūpiṃ vā hi ānanda anantaṃ attānaṃ
paññapento paññapeti 'arūpī me ananto attā'ti.

24. "Tatrānanda yo so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti1, etarahi vā so rūpiṃ
parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti. Tattha bhāviṃ vā so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ
paññapento paññapeti. Atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī ti iti vā panassa
hoti. Evaṃ santaṃ kho ānanda rūpiṃ parittattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya.

25. "Tatrānanda yo so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, etarahi vā so rūpiṃ
anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, tattha bhāviṃ vā so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ
paññapento paññapeti. Atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa
hoti. Evaṃ santaṃ kho ānanda rūpiṃ anattattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Paññāpetto paññāpeti, katthaci.


[BJT Page 096] [\x 96/]

26. "Tatrānanda yo so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, etarahi vā so arūpiṃ
parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, tattha bhāviṃ vā so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ
paññapento paññapeti. Atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa
hoti. Evaṃ santaṃ kho ānanda arūpiṃ parittattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya.

27. "Tatrānanda yo so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti, etarahi vā so arūpiṃ
anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti. Tattha bhāviṃ vā so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ
paññapento paññapeti. Atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā [PTS Page
065] [\q 65/] panassa hoti. Evaṃ santaṃ kho ānanda arūpiṃ anattattānudiṭṭhi anusetīti
iccālaṃ vacanāya. Ettāvatā kho ānanda attānaṃ paññapento paññapeti.
28. "Kittāvatā cānanda attānaṃ na paññapento na paññapeti:

Rūpiṃ vā hi ānanda parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti 'rūpī me paritto attā'ti.
Rūpiṃ vā hi ānanda anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti. 'Rūpī me ananto attā'ti.
Arūpiṃ vā hi ānanda parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti 'arūpī me paritto attā'ti.
Arūpiṃ vā hi ānanda anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti 'arūpī me ananto attā'ti.

29. "Tatrānanda yo so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento, na paññapeti, etarahi vā so
rūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti. Tattha bhāviṃ vā so rūpiṃ parittaṃ
attānaṃ na paññapento na paññapeti. Atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī ti
iti vā panassa na hoti, evaṃ santaṃ kho ānanda rūpiṃ parittattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ
vacanāya.


[BJT Page 098] [\x 98/]

30. "Tatrānanda, yo so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, etarahi vā so
rūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti. Tattha bhāviṃ vā so rūpiṃ anantaṃ
attānaṃ na paññapento na paññapeti. 'Atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī'ti
iti vā panassa na hoti. Evaṃ santaṃ kho ānanda rūpiṃ anattattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ
vacanāya.
31. "Tatrānanda, yo so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, etarahi vā so
arūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti. Tattha bhāviṃ vā so arūpiṃ parittaṃ
attānaṃ na paññapento na paññapeti. 'Atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī'ti
iti vā panassa na hoti. Evaṃ santaṃ kho ānanda arūpiṃ parittattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ
vacanāya.
32. "Tatrānanda, yo so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti, etarahi mā so
arūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti. Tattha bhāviṃ vā so arūpiṃ anantaṃ
attānaṃ na paññapento na paññapeti. 'Atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmī'ti
iti vā panassa [PTS Page 066] [\q 66/] na hoti. Evaṃ santaṃ kho ānanda, arūpiṃ
anattattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ vacanāya. Ettāvatā kho ānanda attānaṃ na paññapento
na paññapeti.

33. "Kittāvatā ca ānanda attānaṃ samanupassamāno samanupassati.

Vedanaṃ vāhi ānanda, attānaṃ samanupassamāno samanupassati: 'vedanā me attā'ti. 'Na
heva kho me vedanā attā, appaṭisaṃvedano me attā'ti iti vā hi ānanda, attānaṃ
samanupassamāno samanupassati. 'Na heva kho me vedanā attā, no'pi appaṭisaṃvedano me
attā, attā me vedayati vedanādhammo hi me attā'ti iti vā hi ānanda, attānaṃ
samanupassamāno samanupassati.

[BJT Page 100] [\x 100/]

34. Tatrānanda, yo so evamāha: 'vedanā, me attā'ti, so evamassa vacanīyo: 'tisso kho imā
āvuso vedanā: sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanā. Imāsaṃ kho tvaṃ
tissannaṃ vedanānaṃ katamaṃ attato samanupassasī ti'. Yasmiṃ ānanda, samaye sukhaṃ
vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, na adukkhamasukhaṃ
vedanaṃ vedeti, sukhaṃ yeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti. Yasmiṃ ānanda, samaye
dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, na
adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti, dukkhaṃ yeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti. Yasmiṃ
ānanda, samaye adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye sukhaṃ vedanaṃ
vedeti, na dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, adukkhamasukhaṃ yeva tasmiṃ samaye vedanaṃ
vedeti.

35. "Sukhā pi kho ānanda, vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā
vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Dukkhāpi kho ānanda vedanā aniccā
saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā [PTS Page 067] [\q 67/] vayadhammā
virāgadhammā nirodhadhammā. Adukkhamasukhā pi kho ānanda vedanā aniccā saṅkhatā
paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā. Tassa sukhaṃ vedanaṃ
vedayamānassa1 'eso me attā'ti hoti. Tassā yeva sukhāya vedanāya nirodhā 'vyaggo me
attā'ti hoti. Dukkhaṃ vedanaṃ vedayamānassa 'eso me attā'ti hoti. Tassā yeva dukkhāya
vedanāya nirodhā 'vyaggo me attā'ti hoti. Adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamānassa 'eso
me attā'ti hoti. Tassā yeva adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā 'vyaggo me attā'ti hoti. Iti
so diṭṭheva dhamme aniccaṃ sukhaṃ dukkhaṃ vokiṇṇaṃ2 uppādavayadhammaṃ attānaṃ
samanupassamāno samanupassati. Yo so evamāha 'vedanā me attā'ti. Tasmātihānanda,
etenapetaṃ nakkhamati 'vedanā me attā'ti samanupassituṃ.

36. "Tatrānanda, yo so evamāha 'naheva kho me vedanā attā, appaṭisaṃvedano me attā'ti, so
evamassa vacanīyo 'yattha panāvuso sabbaso vedayitaṃ natthi, api nu kho tattha
ayamahamasmī'ti 3 siyā?"Ti.

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda, etenapetaṃ nakkhamati 'naheva kho me vedanā attā, appaṭisaṃvedano me
attā'ti samanupassituṃ.

1. Vediyamānassa - katthaci. 2. Aniccasukhadukkhavokiṇṇaṃ - katthaci 3. Ahamasmīti,
sīmu.


[BJT Page 102] [\x 102/]
37. Tatrānanda, yo so evamāha 'naheva kho me vedanā attā, no'pi appaṭisaṃvedano me attā,
attā me vedeti, vedanādhammo hi me attā'ti, so evamassa vacanīyo: 'vedanā ca hi āvuso
sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ aparisesā nirujjheyyuṃ, sabbaso vedanāya asati
vedanānirodhā api nu kho tattha ayamahamasmiti siyā?"Ti.

"No hetaṃ bhante. "

"Tasmātihānanda, etenapetaṃ nakkhamati ' naheva [PTS Page 068] [\q 68/] kho me
vedanā attā, no pi appaṭisaṃvedano me attā, attā me vedayati, vedanādhammo hi me attā'ti
samanupassituṃ. "

38. "Yato kho panānanda, bhikkhu neva vedanaṃ attānaṃ samanupassati, no pi
appaṭisaṃvedanaṃ attānaṃ samanupassati, no pi 'attā me vedayati vedanādhammo hi me
attā'ti samanupassati, so evaṃ asamanupassanto na ca kiñci loke upādiyati, anupādiyaṃ na
paritassati, aparitassaṃ paccattaṃ yeva parinibbāyissati. Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ,
kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā'ti pajānāti.

39. "Evaṃ vimuttacittaṃ kho ānanda, bhikkhuṃ yo evaṃ vadeyya" hoti tathāgato
parammaraṇā iti'ssa diṭṭhi"ti tadakallaṃ. "Na hoti tathāgato parammaraṇā iti'ssa diṭṭhiti
tadakallaṃ. "Hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇā iti'ssa diṭṭhi"ti tadakallaṃ. "Neva
hoti, na na hoti tathāgato parammaraṇā iti'ssa diṭṭhi"ti tadakallaṃ. Taṃ kissa hetu: yāvatā
ānanda adhivacanaṃ, yāvataṃ adhivacanapatho, yāvatā nirutti, yāvatā niruttipatho, yāvatā
paññatti, yāvatā paññattipatho, yāvatā paññā, yāvatā paññāvacaraṃ yāvatā vaṭṭaṃ vaṭṭati,
1 tadabhiññā vimutto bhikkhu "tadabhiññā vimutto bhikkhu 2 na jānāti na passati iti'ssa
diṭṭhi"ti tadakallaṃ.

40. "Satta kho imā ānanda, viññāṇaṭṭhitiyo, dve āyatanāni, katamā satta:

Santānanda sattā nānāttakāyā [PTS Page 069] [\q 69/] nānattasaññino seyyathāpi
manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.

1. Yācanā vaṭṭaṃ yācanā vaṭṭati - machasaṃ. 2. Vimuttaṃ bhikkhuṃ - machasaṃ.


[BJT Page 104] [\x 104/]

"Santānanda, sattā nānattakāyā ekattasaññino seyyathāpi devā brahmakāyikā
paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.

Santānanda, sattā ekattakāyā nānattasaññino seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catutthā1
viññāṇaṭṭhiti.

"Santānanda, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā
nānattasaññānaṃ amanasikārā 'ananto ākāso'ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ pañcamā2
viññāṇaṭṭhiti.

"Sattānanda, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma 'anantaṃ viññāṇa'nti
viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭhā3 viññāṇaṭṭhiti.

"Sattānanda, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma 'natthi kiñcī'ti
ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ sattamā4 viññāṇaṭṭhiti.

Asaññasattāyatanaṃ, nevasaññānāsaññāyatanameva dutiyaṃ.

41. Tatrānanda, yāyaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti nānattakāyā nānattasaññino seyyathāpi
manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca
samudayaṃ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassā ca assādaṃ pajānāti, tassā ca
ādīnavaṃ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditunti?"

[PTS Page 070] [\q 70/] "no hetaṃ bhante. "

"Tatrānanda, yāyaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti nānattakāyā ekattasaññino seyyathāpi devā
brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṃ
pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassā ca assādaṃ pajānāti, tassā ca ādīnavaṃ pajānāti,
tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditunti?"

"Tatrānanda, yāyaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti ekattakāyā nānattasaññino seyyathāpi devā
ābhassarā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṃ pajānāti, tassā ca
atthaṅgamaṃ pajānāti, tassā ca assādaṃ pajānāti, tassā ca ādīnavaṃ pajānāti, tassā ca
nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditunti?"
"Tatrānanda, yāyaṃ catutthā viññāṇaṭṭhiti ekattakāyā ekattasaññino seyyathāpi devā
subhakiṇṇā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṃ pajānāti, tassā ca
atthaṅgamaṃ pajānāti, tassā ca assādaṃ pajānāti, tassā ca ādīnavaṃ pajānāti, tassā ca
nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditunti?" "Tatrānanda, yāyaṃ pañcamā
viññāṇaṭṭhiti sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā
nānattasaññānaṃ amanasikārā 'ananto ākāso'ti ākāsānañcāyatanūpagā. Yo nu kho ānanda,
tañca pajānāti, tassā ca samudayaṃ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassā ca assādaṃ
pajānāti, tassā ca ādīnavaṃ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena
tadabhinanditunti?"
"Tatrānanda, yāyaṃ chaṭṭhā viññāṇaṭṭhiti sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma
anantaṃ viññāṇa'nti viññāṇañcāyatanūpagā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca
samudayaṃ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassā ca assādaṃ pajānāti, tassā ca
ādīnavaṃ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditunti?"

"Tatrānanda, yāyaṃ sattamā viññāṇaṭṭhiti sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma
'natthi kiñci'ti ākiñcaññāyatanūpagā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṃ
pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassā ca assādaṃ pajānāti, tassā ca ādīnavaṃ pajānāti,
tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditunti?"

"No hetaṃ bhante. "

1. Catutthi - sīmu, machasaṃ, syā, [PTS. 2.] Pañcamī - sīmu, machasaṃ, syā. [PTS.]
3. Chaṭṭhī, sīmu - machasaṃ, syā, [PTS. 4.] Sattamī - sīmu, machasaṃ, syā, [PTS.]


[BJT Page 106] [\x 106/]

"Tatrānanda, yadidaṃ asaññasattāyatanaṃ, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassa ca
samudayaṃ pajānāti, tassa ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassa ca assādaṃ pajānāti, tassa ca
ādīnavaṃ pajānāti, tassa ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditunti?"

"No hetaṃ bhante. "

"Tatrānanda, yadidaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassa ca
samudayaṃ pajānāti, tassa ca atthaṅgamaṃ pajānāti, tassa ca assādaṃ pajānāti, tassa ca
ādīnavaṃ pajānāti. Tassa ca nissaraṇaṃ pajānāti, kallaṃ nu tena tadabhinanditunti?"

"No hetaṃ bhante. "
"Yato kho ānanda, bhikkhu imāsañca sattannaṃ viññāṇaṭṭhitinaṃ, imesañca dvinnaṃ
āyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ
viditvā anupādā vimutto hoti. Ayaṃ vuccatānanda, bhikkhu paññāvimutto.

42. "Aṭṭha kho ime ānanda vimokkhā. Katame aṭṭha:

Rūpī rūpāni passati. Ayaṃ paṭhamo vimokkho.

Ajjhattaṃ arūpasaññībahiddhā rūpāni passati. Ayaṃ dutiyo vimokkho.

[PTS Page 071] [\q 71/] subhanteva adhimutto hoti. Ayaṃ tatiyo vimokkho.

Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ
amanasikārā 'ananto ākāso'ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ catuttho
vimokkho.

Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma 'anantaṃ viññāṇa'nti viññāṇañcāyatanaṃ
upasampajja viharati. Ayaṃ pañcamo vimokkho.

Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma 'natthi kiñcī'ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja
viharati. Ayaṃ chaṭṭho vimokkho,

Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
Ayaṃ sattamo vimokkho.

Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja
viharati. Ayaṃ aṭṭhamo vimokkho.

Ime kho ānanda, aṭṭha vimokkhā.


[BJT Page 108] [\x 108/]

"Yato kho ānanda, bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe anulomampi samāpajjati, paṭilomampi
samāpajjati, anulomapaṭilomampi samāpajjati, yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvadicchakaṃ
samāpajjati pi vuṭṭhāti pi, āsavānañca khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, ayaṃ vuccatānanda, bhikkhu
ubhatobhāgavimutto. Imāya ca ānanda ubhatobhāgavimuttiyā aññā ubhatobhāgavimutti
uttarītarā vā paṇītatarā vā natthi"ti.

Idamavoca bhagavā attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.

Mahānidānasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.


[BJT Page 110] [\x 110/]
3
[PTS Page 072] [\q 72/] mahāparinibbānasuttaṃ

Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Tena kho pana
samayena rājā māgadho ajātasattu vedehīputto vajjī abhiyātukāmo hoti. So evamāha: 'ahaṃ
hi ime vajjī evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve ucchecchāmi, 1 vināsessāmi vajjī,
anayabyasanaṃ āpādessāmi vajjī'ti.
2. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto vassakāraṃ brāhmaṇaṃ
magadhamahāmattaṃ āmantesi:

"Ehi tvaṃ brāhmaṇa, yena bhagavā tenupasaṅkama. Upasaṅkamitvā mama vacanena
bhagavato pāde sirasā vandāhi. Appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ
puccha: 'rājā bhante, māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavato pāde sirasā vandati.
Appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī'ti.

Evaṃ ca vadehi: 'rājā bhante, māgadho ajātasattu vedehiputto vajjī abhiyātukāmo hoti. So
evamāha: ahaṃ hi ime vajjī evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve ucchecchāmi, vināsessāmī
vajjī, [PTS Page 073] [\q 73/] anayabyasanaṃ āpādessāmī vajjī'ti. Yathā ca te bhagavā
byākaroti, taṃ sādhunaṃ uggahetvā mama āroceyyāsi. Na hi tathāgatā vitathaṃ bhaṇantī"ti.

3. 'Evaṃ ho'ti kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto rañño māgadhassa ajātasattussa
vedehiputtassa paṭissutvā, bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā, 2 bhaddaṃ yānaṃ
abhirūhitvā, bhaddehi bhaddehi yānehi rājagahamhā niyyāsi. Yena gijjhakūṭo pabbato tena
pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattiko'va yena bhagavā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ
sārānīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho vassakāro brāhmaṇo
magadhamahāmatto bhagavantaṃ etadavoca:

1. Ucchejjāmi - aṭṭhakathā, syā, [PTS. 2.] Yojetvā - ma cha saṃ,


[BJT Page 112] [\x 112/]

"Rājā bho gotama, māgadho ajātasattu vedehiputto bhoto gotamassa pāde sirasā vandati.
Appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati. Rājā bho gotama,
māgadho ajātasattu vedehiputto vajjī abhiyātukāmo. So evamāha: ahaṃ hi ime vajjī
evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve ucchecchāmi, vināsessāmi vajjī anayabyasanaṃ
āpādessāmi vajjī"ti.

(Vajjīnaṃ satta aparihāniyā dhammā:)

4. Tena kho pana samayena āyasmā ānando bhagavato piṭṭhito ṭhito hoti. Bhagavantaṃ
vījayamāno1. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
"Kinti te ānanda, sutaṃ: vajjī abhiṇhasannipātā sannipātabahulāti?

"Sutammetaṃ bhante, vajjī abhiṇhasannipātā sannipātabahulā"ti.

"Yāvakīvañca ānanda, vajjī abhiṇhasannipātā sannipātabahulā bhavissanti vuddhiyeva 2
ānanda, vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni."(1)

"Kinti te ānanda, [PTS Page 074] [\q 74/] sutaṃ: vajjī samaggā sannipātanti, samaggā
vuṭṭhahanti, samaggā vajjīkarakaṇīyāni karontīti?"
"Sutammetaṃ bhante,vajjī samaggā sannipatanti,samaggā vuṭṭhahanti,samaggā
vajjīkaraṇīyāni karontī"ti.
"Yāvakīvañca ānanda, vajjī samaggā sannipatissanti, samaggā vuṭṭhahissanti, samaggā
vajjikaraṇīyāni karissanti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. " (2)

"Kinti te ānanda sutaṃ: vajjī apaññattaṃ na paññapenti, paññattaṃ na samucchindanti,
yathāpaññatte porāṇe vajjidhamme samādāya vattantīti?"

"Sutammetaṃ bhante, vajjī apaññattaṃ na paññapenti, paññattaṃ na samucchindanti,
yathāpaññatte porāṇe vajjidhamme samādāya vattanti"ti.
1. Vijīyamāno, syā. 2. Vuḍḍhiyepha - syā. Vijayamāno - ma cha saṃ.


[BJT Page 114] [\x 114/]

"Yāvakīvañca ānanda vajjī apaññattaṃ na paññapessanti, paññattaṃ na samucchindissanti,
yathāpaññatte porāṇe vajjidhamme samādāya vattissanti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṃ
pāṭikaṅkhā, no parihāni. (3)

Kinti te ānanda sutaṃ: vajjī ye te vajjīnaṃ vajjimahallakā, te sakkaronti garukaronti1 mānenti
pūjenti, tesañca sotabbaṃ maññantīti?"

"Sutammetaṃ bhante, vajjī ye te vajjīnaṃ vajjimahallakā, te sakkaronti garukaronti mānenti
pūjenti, tesañca sotabbaṃ maññantī"ti.

"Yāvakīvañca ānanda vajji ye te vajjīnaṃ vajjimahallakā, te sakkarissanti garukarissanti
mānessanti pūjessanti, tesañca sotabbaṃ maññissanti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṃ
pāṭikaṅkhā, no parihāni. " (4)

"Kinti te ānanda sutaṃ: vajjī yā tā kulitthiyo kulakumāriyo tā na okkassa pasayha
vāsentī?"Ti.

"Sutammetaṃ bhante, vajjī yā tā kulitthiyo kulakumāriyo, tā na okkassa pasayha vāsenti" ti.

"Yāvakīvañca ānanda vajjī yā tā kulitthiyo kulakumāriyo, tā na okkassa pasayha vāsessanti,
vuddhiyeva ānanda vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. " (5)

"Kinti te ānanda sutaṃ: vajjī yāni tāni vajjīnaṃ vajjicetiyāni abbhantarāni ceva bāhirāni ca,
tāni sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti, tesañca dinnapubbaṃ katapubbaṃ dhammikaṃ
baliṃ no parihāpentīti?. "

[PTS Page 075] [\q 75/] "sutammetaṃ bhante, vajjī yāni tāni vajjīnaṃ vajjicetiyāni
abbhantarāni ceva bāhirāni ca, tāni sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti, tesañca
dinnapubbaṃ katapubbaṃ dhammikaṃ baliṃ no parihāpenti"ti.

1. Garuṃ karonti, - ma cha saṃ.


[BJT Page 116] [\x 116/]

"Yāvakīvañca ānanda vajjī yāni tāni vajjīnaṃ vajjicetiyāni abbhantarāni ceva bāhirānica, tāni
sakkarissanti garukarussanti mānessanti pūjessanti, tesañca dinnapubbaṃ katapubbaṃ
dhammikaṃ baliṃ no parihāpessanti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
" (6)

"Kinti te ānanda sutaṃ: vajjīnaṃ arahantesu dhammikā rakkhāvaraṇagutti susaṃvihitā: kinni
anāgatā ca arahanto vijitaṃ āgaccheyyuṃ, āgatā ca arahanto vijite phāsuṃ1 vihareyyunti?"
"Sutammetaṃ bhante vajjīnaṃ arahantesu dhammikā rakkhāvaraṇagutti susaṃvihitā: kinti
anāgatā ca arahanto vijitaṃ āgaccheyyuṃ, āgatā ca arahanto vijite phāsuṃ vihareyyunti. "

"Yāvakīvañca ānanda vajjīnaṃ arahantesu dhammikā rakkhāvaraṇatutti susaṃvihitā
bhavissanti: kinti anāgatā ca arahanto vijitaṃ āgaccheyyuṃ, āgatā ca arahanto vijite phāsuṃ
vihareyyunti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihānī'ti. " (7)
5. Atha kho bhagavā vassakāraṃ brāhmaṇaṃ magadhamahāmattaṃ āmantesi: "ekamidāhaṃ
brāhmaṇa samayaṃ vesāliyaṃ viharāmi sārandade cetiye. Tatrāhaṃ vajjīnaṃ ime satta
aparihāniye dhamme desesiṃ. Yāvakīvañca brāhmaṇa ime satta aparihāniyā dhammā
vajjīsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu vajjī sandississanti,
vuddhiyeva brāhmaṇa vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihānī"ti.

(Iti vajjīnaṃ satta aparihāniyā dhammā. )

6. Evaṃ vutte vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavantaṃ etadavoca:
ekamekenāpi bho gotama aparihāniyena dhammena samannāgatānaṃ vajjīnaṃ vuddhiyeva
pāṭikaṅkhā no [PTS Page 076] [\q 76/] parihāni, ko pana vādo sattahi aparihāniyehi
dhammehi, akaraṇīyā'ca, bho gotama vajjī raññā māgadhena ajātasattunā vedehiputtena
yadidaṃ yuddhassa, aññatra upalāpanāya aññatra mithubhedā2.

"Bhanda ca'dāni mayaṃ bho gotama gacchāma, bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā"ti.

"Yassa'dāni tvaṃ brāhmaṇa kālaṃ maññasī"ti.

1. Phāsu vihareyyuṃ, - ma cha saṃ. 2. Mithubhedāya, - ma cha saṃ.


[BJT Page 118] [\x 118/]
Atha kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā
anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

7. Atha kho bhagavā acirapakkante vassakāre brāhmaṇe magadhamahāmatte āyasmantaṃ
ānandaṃ āmantesi: "gaccha tvaṃ ānanda, yāvatikā bhikkhū rājagahaṃ upanissāya viharanti,
te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātehī"ti.

'Evaṃ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā yāvatikā bhikkhū rājagahaṃ
upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvā yena bhagavā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho āyasmā
ānando bhagavantaṃ etadavoca: "sannipātito1 bhante bhikkhusaṅgho. Yassa'dāni bhante
bhagavā kālaṃ maññatī"ti.

(1. Bhikkhūnaṃ satta aparihāniyā dhammā:)

8. Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā yena upaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi "satta vo bhikkhave
aparihāniye dhamme desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī"ti.
'Evaṃ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:

"Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhu abhiṇhasannipātā sannipātabahulā bhavissanti,
vuddhiyeva bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (1)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū samaggā sannipatissanti samaggā vuṭṭhahissanti samaggā
saṅghakaraṇīyāni [PTS Page 077] [\q 77/] karissanti, vuddhiyeva bhikkhave
bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (2)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhu apaññattaṃ na paññapessanti 2, paññattaṃ na
samucchindissanti, yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya vattissanti, vuddhiyeva
bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (3)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro
saṅghaparināyakā3, te sakkarissanti garukarissanti 4 mānessanti pūjessanti, tesañca sotabbaṃ
maññissanti, vuddhiyeva bhikkhu bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (4)

1. Sannipātito, sīmu. 2. Paññāpessanti, [PTS. 3.] Saṅghapariṇāyakā, machasaṃ.
4. Garuṃkarissanti, machasaṃ.


[BJT Page 120] [\x 120/]

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū uppannāya taṇhāya ponobhavikāya na vasaṃ gacchanti,
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (5)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū āraññakesu senāsanesu sāpekkhā bhavissanti, vuddhiyeva
bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (6)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū paccattaññeva satiṃ upaṭṭhapessanti1, 'kinti anāgatā ca
pesalā sabrahmacārī āgaccheyyuṃ, āgatā ca pesalā sabrahmacārī phāsuṃ vihareyyunti,
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (7)
Yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca
sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ
pāṭikaṅkhā no parihāni.

(2. Aparepi bhikkhūnaṃ sattaaparihāniyā dhammā:)

19. Apare pi vo bhikkhave satta aparihāniye dhamme desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ
manasikarotha, bhāsissāmīti. Evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā
etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na kammārāmā [PTS Page 078] [\q 78/] bhavissanti na
kammaratā na kammārāmataṃ anuyuttā, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no
parihāni. (1)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na bhassārāmā bhavissanti na bhassaratā na bhassārāmataṃ
anuyuttā, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (2)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na niddārāmā bhavissanti na niddāratā10 na niddārāmataṃ
anuyuttā, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (3)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na saṅgaṇikārāmā bhavissanti na saṅgaṇikāratā na
saṅgaṇikārāmataṃ anuyuttā, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (4)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na pāpicchā bhavissanti na pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gatā,
vuddhiyeva bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (5)

1. Upaṭṭhāpessanti, [PTS.]
10 [BJT] niraddātā [PTS] niddā - ratā
[BJT Page 122] [\x 122/]

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na pāpamittā bhavissanti na pāpasahāyā na pāsampavaṅkā,
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (6)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na oramattakena visesādhigamena antarā vosānaṃ
āpajjissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni. (7)

Yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca
sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhu sandissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ
pāṭikaṅkhā no parihāni.

3. Aparepi satta aparihāniyā dhammā

10. Apare pi vo bhikkhave satta aparihāniye dhamme desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ
manasi karotha, bhāsissāmī ti. 'Evaṃ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
Bhagavā etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū saddhā bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ
pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū hirimā bhavissanti, vuddhiyeva
bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū ottappī
bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca
bhikkhave bhikkhū bahussutā [PTS Page 079] [\q 79/] bhavissanti, vuddhiyeva
bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū
āraddhaviriyā bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū upaṭṭhitasatī bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave
bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū paññavanto
bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.

Yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu sattasu
aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ
pāṭikaṅkhā, no parihāni.

4. Apare pi satta aparihāniyā dhammā

11. Apare pi vo bhikkhave satta aparihāniye dhamme desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ
manasikarotha, bhāsissāmīti. 'Evaṃ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
Bhagavā etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū satisambojjhaṅgaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave
bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū
dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā,
no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū viriyasambojjhaṅgaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva
bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū
pītisambojjhaṅgaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū passaddhisambojjhaṅgaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva
bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave
bhikkhūsamādhisambojjhaṅgaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā
no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāvessanti,
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.


[BJT Page 124] [\x 124/]

Yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca
aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ
pāṭikaṅkhā, no parihāni.

(5. Apare pi satta aparihāniyā dhammā:)
12. Apare pi vo bhikkhave satta aparihāniye dhamme desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ
manasikarotha, bhāsissāmī ti. 'Evaṃ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
Bhagavā etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū aniccasaññaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave
bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū anattasaññaṃ
bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca
bhikkhave bhikkhū asubhasaññaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ
pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū ādīnavasaññaṃ bhāvessanti,
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave
bhikkhū pahānasaññaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no
parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū virāgasaññaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave
bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū nirodhasaññaṃ
bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.

[PTS Page 080] [\q 80/] yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā
bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni.

(6. Apare cha aparihāniyā dhammā:)

13. Apare bhikkhave cha aparihāniye dhamme desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ
manasikarotha, bhāsissāmī'ti. 'Evaṃ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
Bhagavā etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū metataṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhāpessanti
sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no
parihāni. (1)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhāpessanti sabrahmacārīsu
āvī ceva raho ca, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. (2)
Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhāpessanti
sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no
parihāni. (3)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso
pattapariyāpannamattampi, tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī1 bhavissanti
sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ
pāṭikaṅkhā, no parihāni. (4)


1. Na appaṭivibhattabhogi, syā.


[BJT Page 126] [\x 126/]

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni
akammāsāni bhujissāni viññūppasatthāni1 aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni,
tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagatā viharissanti sabrahmacārīhi āvī ceva raho ca,
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni, (5)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhūnaṃ yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa
sammādukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagatā viharissanti
sabrahmacārīhi āvī ceva raho ca bhikkhave vuddhiyeva bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no
parihāni. (6)

[PTS Page 081] [\q 81/] yāvakīvañca bhikkhave ime cha aparihāniyā dhammā
bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca chasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti,
vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihānīti.

(Bhikkhūnaṃ dhammīkathā:)

14. Tatra sudaṃ bhagavā rājagahe viharanto gijjhakūṭe pabbate etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ
dhammiṃ kathaṃ karoti: "iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi
mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā.
Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathīdaṃ2: kāmāsavā
bhavāsavā3 avijjāsavā"ti.

15. Atha kho bhagavā rājagahe yathābhirattaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
āyāmānanda yena ambalaṭṭhikā tenupasaṅkamissāmāti. 'Evaṃ bhante'ti kho āyasmā ānando
bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena
ambalaṭṭhikā tadavasari tatra sudaṃ bhagavā ambalaṭṭhikāyaṃ viharati rājāgārake. Tatrapi
sudaṃ4 bhagavā ambalaṭṭhikāyaṃ viharanto rājāgārake etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ
dhammiṃ kathaṃ karoti: "iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā sīlaparibhāvito samādhi
mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā.
Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathīdaṃ: kāmāsavā bhavāsavā
avijjāsavā"ti.

1. Viññapasatthāni, ma cha saṃ. 2. Seyyathīdaṃ, ma cha saṃ. 3.Bhavāsavā diṭṭhāsavā, sīmu.
4. Tatrāpi sudaṃ, machasaṃ.


[BJT Page 128] [\x 128/]

16. Atha kho bhagavā ambalaṭṭhikāyaṃ yathābhirattaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ
āmantesi 'āyamānanda, yena nālandā tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evaṃ bhante'ti kho āyasmā
ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena nālandā
tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā nālandāyaṃ viharati pāvārikambavane.

(Sāriputta sīhanādo. )

17. Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenusapasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā [PTS Page 082] [\q 82/] ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā
sāriputto bhagavantaṃ etadavoca: 'evaṃ pasanno ahaṃ bhante bhagavatī: na cāhu na ca
bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo bhagavatā bhiyyo'bhiññataro1
yadidaṃ sambodhiyanti. " Uḷārā kho te ayaṃ sāriputta āsabhī vācā2 bhāsitā, ekaṃso gahito,
sīhanādo nadito: "evaṃ pasanno ahambhante bhagavati: na cāhu na ca bhavissati na cetarahi
vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyo'bhiññataro yadidaṃ sambodhiyanti.
"

Ninte 3 sāriputta ye te ahesuṃ. Atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te
bhagavanto cetasā ceto paricca viditā: evaṃsīlā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃdhammā -
evaṃpaññā - evaṃ vihārī - evaṃ vimuttā te bhagavanto ahesuṃ iti pī ti?

"No hetaṃ bhante. "

Kimpana te sāriputta ye te bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā,
sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā: evaṃsīlā te bhagavanto bhavissanti itipi,
evaṃdhammā - evaṃpaññā - evaṃvihārī - evaṃvimuttā te bhagavanto bhavissanti iti pī ti?

"No hetaṃ bhante".

1. Bhiyyobhiññātaro, syā. 2. Āsabhivācā, syā. 3. Kinnū, syā, [PTS.]


[BJT Page 130] [\x 130/]

Kimpana te1 sāriputta ahaṃ etarahi arahaṃ sammāsambuddho cetasā ceto paricca vidito:
evaṃsīlo bhagavā iti pi, evaṃdhammo - evaṃpañño - evaṃvihārī - evaṃvimutto bhagavā iti
pī ti?

"No hetaṃ bhante".

Ettha hi 2 te sāriputta atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu
cetopariyañāṇaṃ3 natthi. Atha kiñcarahi te ayaṃ sāriputta uḷārā [PTS Page 083] [\q 83/]
āsahī vācā bhāsitā, ekaṃso gahito, sīhanādo nadito: 'evaṃ pasanno ahaṃ bhante bhagavati
na cāhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā4
bhiyye'bhiññataro yadidaṃ sambodhiyanti?"

18. Na kho panetaṃ bhante atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu
cetopariyañāṇaṃ atthi. Api ca kho me bhante dhammanvayo vidito:

Seyyathāpi bhante rañño paccantimaṃ nagaraṃ daḷhuddāpaṃ5 daḷhapākāratoraṇaṃ
ekadvāraṃ, tatrassa dovāriko paṇḍito byatto medhāvī aññātānaṃ6 nivāretā ñātānaṃ
pavesetā, so tassa sāmantā7 anupariyāyapathaṃ8 anukkamamāno na passeyya
pākārasandhiṃ vā pākāravivaraṃ vā antamaso biḷāranissakkanamattampi, 9 tassa evamassa:
ye keci oḷārikā pāṇā imaṃ nagaraṃ pavisanti vā nikkhamanti vā sabbe te iminā'va dvārena
pavisanti vā nikkhamanti vā'ti, evameva kho me bhante dhammanvayo vidito: ye te bhante
ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto pañcanīvaraṇe
pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catusu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā,
sattasambojjhaṅge10 yathābhūtaṃ bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhiṃsu,
ye pi te bhante bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddho, sabbe te
bhagavanto pañcanīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catūsu
satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā, sattasambojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā anuttaraṃ
sammāsambodhiṃ abhisambujjhissanti, bhagavā'pi bhante etarahi arahaṃ sammāsambuddho
pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catusu satipaṭṭhānesu
suppatiṭṭhitacitto, sattasambojjhaṅge yathābhūtaṃ
Bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho'ti,
1. Kiṃ pana, syā, [PTS. 2.] Ettha ca hi machasaṃ. 3.Cetopariññāyañāṇaṃ, syā. 4. Bhagavato,
syā. 5.Daḷhuddhāpaṃ machasaṃ daḷhadvāraṃ, syā. 6. Añātānaṃ, syā. 7. Samantā, syā. 8.
Anucariyāyapathaṃ, syā. 9.Biḷāranikkhamatanamattaṃ, sīmu. 10. Bojjhaṅge, machasaṃ.


[BJT Page 132] [\x 132/]

19.Tatra pi sudaṃ bhagavā nālandāyaṃ viharanto [PTS Page 084] [\q 84/]
pāvārikambavane etadeva bahulaṃ bhikkhunaṃ dhammiṃ kathaṃ karoti: "iti sīlaṃ, iti
samādhi, iti paññā, sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṃso:
samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ
sammadeva āsavehi vimuccati seyyathīdaṃ: kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā"ti,

20. Atha kho bhagavā nālandāyaṃ yathābhirattaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
āyāmānanda yena pāṭaligāmo tenupasaṅkamissāmāti. 'Evaṃ bhanteti' kho āyasmā ānando
bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena pāṭaligāmo
tadavasari. Assosuṃ kho pāṭaligāmiyā upāsakā 'bhagavā kira pāṭaligāmaṃ anuppatto ti, atha
kho pāṭaligāmiyā upāsakā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho pāṭaligāmiyā upāsakā
bhagavantaṃ etadavocuṃ: adhivāsetu no bhante bhagavā āvasathāgāranti. Adhivāsesi
bhagavā tuṇhībhāvena,

21. Atha kho pāṭaligāmiyā upāsakā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā
bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhīṇaṃ katvā yena āvasathāgāraṃ tenupasaṅkamiṃsu.
Upasaṅkamitvā sabbasanthariṃ āvasathāgāraṃ santharitvā āsanāni paññāpetvā
udakamaṇikaṃ patiṭṭhapetvā telappadīpaṃ āropetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu.
Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho
pāṭaligāmiyā upāsakā bhagavantaṃ etadavocuṃ: sabbasattharisanthataṃ bhante
āvasathāgāraṃ, āsanāni paññattāni, udakamaṇiko patiṭṭhāpito, telappadīpo āropito,
yassa'dāni bhante bhagavā kālaṃ maññatī ti.

22. [PTS Page 085] [\q 85/] atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ nivāsetvā
pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena āvasathāgāraṃ tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṃ pavisitvā majjhimaṃ thambhaṃ nissāya
puratthābhimukho nisīdi. Bhikkhusaṅgho pi kho pāde pakkhāletvā - āvasathāgāraṃ
pavisitvā pacchimaṃ bhittiṃ nissāya puratthābhimukho nisīdi bhagavantaṃ yeva
purakkhatvā. 2 Pāṭaligāmiyā pi kho upāsakā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṃ pivisitvā
puratthimaṃ bhittiṃ nissāya pacchimābhimukhā nisīdiṃsu bhagavantaṃ yeva purakkhatvā2.

1. Sabbasantharitaṃ santhataṃ, syā. Sabbasanthariṃ santhataṃ, sīmu. 2. Purekkhitvā, sīmu.


[BJT Page 134] [\x 134/]

(Pāṭaligāmiyānaṃ upāsakānaṃ ovādo:)

23. Atha kho bhagavā pāṭaligāmiye upāsake āmantesi. Pañcime gahapatayo ādīnavā
dussīlassa sīlavipattiyā. Katame pañca:

Idha gahapatayo dussīlo sīlavipanno pamādādhikaraṇaṃ mahatiṃ bhogajāniṃ nigacchati.
Ayaṃ paṭhamo ādīnavo dussīlassa sīlaṃ vipattiyā.

Puna ca paraṃ gahapatayo dussīlassa sīlavipannassa pāpako kittisaddo abbhuggacchati.
Ayaṃ dutiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Puna ca paraṃ gahapatayo dussīlo sīlavipanno yaññadeva parisaṃ upasaṅkamati yadi
khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ, avisārado
upasaṅkamati maṅkubhūto. Ayaṃ tatiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Puna ca paraṃ gahapatayo dussīlo sīlavipanno sammūḷho kālaṃ karoti. Ayaṃ catuttho
ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Puna ca paraṃ gahapatayo dussīlo sīlavipanno kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ
duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Ayaṃ pañcamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Ime kho gahapatayo pañca ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā.

24. [PTS Page 086] [\q 86/] pañcime gahapatayo ānisaṃsā sīlavato sīlasampadāya.
Katame pañca?

Idha gahapatayo sīlavā sīlasampanno appamādādhikaraṇaṃ mahantaṃ bhogakkhandhaṃ
adhigacchati. Ayaṃ paṭhamo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.
Puna ca paraṃ gahapatayo sīlavato sīlasampannassa kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati.
Ayaṃ dutiyo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.

Puna ca paraṃ gahapatayo sīlavā sīlasampannā yaññadeva parisaṃ upasaṅkamati yadi
khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ, visārado
upasaṅkamati amaṅkubhūto. Ayaṃ tatiyo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.

Puna ca paraṃ gahapatayo sīlasampanno asammuḷho kālaṃ karoti. Ayaṃ catuttho ānisaṃso
sīlavato sīlasampadāya.


[BJT Page 136] [\x 136/]

Puna ca paraṃ gahapatayo sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ
saggaṃ lokaṃ upapajjati. Ayaṃ pañcamo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.

"Ime kho gahapatayo pañca ānisaṃso sīlavato sīlasampadāyā"ti.

25. Atha kho bhagavā pāṭaligāmiye upāsake bahudeva rattiṃ dhammiyā kathāya
sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uyyojesi "abhikkantā kho gahapatayo
ratti yassa'dāni tumhe kālaṃ maññathā"ti. 'Evaṃ bhante'ti kho pāṭaligāmiyā upāsakā
bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā
pakkamiṃsu. Atha kho bhagavā acirapakkantesu pāṭaligāmiyesu upāsakesu suññāgāraṃ
pāvisi.

(Pāṭalīnagaramāpanaṃ)

26. Tena kho pana samayena sunīdhavassakārā1 magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṃ
māpenti vajjīnaṃ paṭibāhāya. Tena kho pana samayena sambahulā [PTS Page 087] [\q 87/]
devatāyo sahassasahasseva pāṭaligāme vatthūni parigaṇhanti. Yasmiṃ padese
mahesakkhā devatā vatthūni parigaṇhanti, mahesakkhānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ
cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese majjhimā devatā vatthūni parigaṇhanti,
majjhimānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ
padese nīcā devatā vatthūni parigaṇhanti, nīcānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni
namanti nivesanāni māpetuṃ.

27. Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tā devatāye
sahassasahasseva 2 pāṭaligāme vatthūni parigaṇhantiyo. Atha kho bhagavā rattiyā
paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: konu kho3 ānanda pāṭaligāme
nagaraṃ māpentī? Ti 4. "Sunīdhavassakārā bhante magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṃ
māpenti vajjīnaṃ paṭibāhāyā"ti.

1. Sunīdha vassakārā, machasaṃ. 2. Sahasasasseva, sīmu. [PTS.] Sahasseva, machasaṃ. 3.
Konukho, sīmu. 4. Māpetī, sīmu.


[BJT Page 138] [\x 138/]

28. Seyyathāpi ānanda devehi tāvatiṃsehi saddhiṃ mantetvā evameva kho ānanda
sunīdhavassakārā magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṃ māpenti vajjīnaṃ paṭibāhāya.
Idhāhaṃ ānanda addasaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sambahulā
devatāyo sahassasahasseva pāṭaligāme vatthūni parigaṇhantiyo. Yasmiṃ ānanda padese
mahesakkhā devatā vatthūni parigaṇhanti, mahesakkhānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ
cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese majjhimā devatā vatthūni parigaṇhanti,
majjhimānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ
padesā nīcā devatā vatthūni parigaṇhanti, nīcānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni
namanti nivesanāni māpetuṃ. Yāvatā ānanda ariyaṃ āyatanaṃ yāvatā vaṇippatho1 idaṃ
agganagaraṃ bhavissati pāṭaliputtaṃ puṭabhedanaṃ. [PTS Page 088] [\q 88/]
pāṭaliputtassa kho ānanda tayo antarāyā bhavissanti: aggito vā udakato vā mithubhedā vāti.

29. Atha kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu.
Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārānīyaṃ
vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho sunīdhavassakārā
magadhamahāmattā bhagavantaṃ etadavocuṃ: "adhivāsetu no bhavaṃ gotamo ajjatanāya
bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā"ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.

30. Atha kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā yena
sako āvasatho tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā sake āvasathe paṇītaṃ khādanīyaṃ
bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesuṃ. 'Kālo bho gotama niṭṭhitaṃ
bhattanti'.

31. Atha kho bhagavā pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ
bhikkhusaṅghena yena sunīdhavassakārānaṃ magadhamahāmattānaṃ āvasatho
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho sunīdhavassakārā
magadhamahāmattā buddhapamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena
bhojanīyena sahatthā santappesuṃ sampavāresuṃ.

32. Atha kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṃ bhuttāviṃ
onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisidiṃsu. Ekamantaṃ nisinne
kho sunīdhavassakāre magadhamahāmatte bhagavā imāhi gāthāhi anumodi:

1. Vaṇipapātho, syā.


[BJT Page 140] [\x 140/]

Yasmiṃ padese kappeti vāsaṃ paṇḍitajātiyo, 1 sīlavantettha bhojetvā saññate brahmacārayo,
2
Yā tattha devatā āsuṃ3 tāsaṃ dakkhiṇamādise.
Tā pūjitā pūjayanti mānitā mānayanti naṃ,
[PTS Page 089] [\q 89/] tato naṃ anukampanti 4 mātā puttaṃ'ca orasaṃ
Devatānukampito poso sadā bhadrāni passatī'ti.

Atha kho bhagavā sunīdhavassakāre magadhamahāmatte imāhi gāthāhi anumoditvā
uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

33. Tena kho pana samayena sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṃ piṭṭhīto
piṭṭhito anubandhā honti. 'Yenajja samaṇo gotamo dvārena nikkhamissati, taṃ
gotamadvāraṃ nāma bhavissati. Yena titthena gaṅgaṃ nadiṃ5 tarissati, taṃ gotamatitthaṃ
nāma bhavissatī'ti.

Atha kho bhagavā yena dvārena nikkhakami, taṃ gotamadvāraṃ nāma ahosi. Atha kho
bhagavā yena gaṅgā nadī tenupasaṅkami. Tena kho pana samayena gaṅgā nadī pūrā hoti
samātittikā kākapeyyā. Appekacce manussā nāvaṃ pariyesanti, appekacce uḷumpaṃ
pariyesanti, appekacce kullaṃ bandhanti orā pāraṃ6 gantukāmā atha kho bhagavā
seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ7 vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ
sammiñjeyya, 8 evameva gaṅgāya nadiyā orimatīre antarahito pārimatīre paccuṭṭhāsi
saddhiṃ bhikkhusaṅghena.

Addasā kho bhagavā te manusse appekacce nāvaṃ pariyesante appekacce uḷumpaṃ
pariyesante, appekacce kullaṃ bandhante orā pāraṃ gantukāme. Atha kho bhagavā
etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānāṃ udānesi:

"Ye taranti aṇṇavaṃ saraṃ
Setuṃ katvāna visajja pallalāni,
Kullaṃ hi jano pabandhati 9
Tiṇṇā medhāvino janā'ti. "

Paṭhamabhāṇavāraṃ

1. Paṇḍitajātiko, [PTS. 2.] Brahmacārino, machasaṃ. 3.Asasu, [PTS 4.] Anukampenti, sīmu.
5. Gaṅgānadiṃ, syā. 6.Pārāpāraṃ, sīmu. Apārāpāraṃ, ma cha saṃ, [PTS. 7.]Samiñjitaṃ,
machasaṃ. 8. Samiñjeyya, machasaṃ. 9. Kullaṃ jano cabandhati, syā. * "Gotamatitthaṃ nāma
ahosī"ti pāḷiyaṃ na dissati. Tathāpa "gotamatitthāvidure" iti mahābodhivaṃsādisu dissate.



[BJT Page 142] [\x 142/]

(Ariyasacca paṭivedhakathā)

34. [PTS Page 090] [\q 90/] atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
'āyamānanda yena koṭigāmo tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evaṃ bhante'ti. Kho āyasmā ānando
bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena koṭigāmo
tadavasari. Tatrasudaṃ bhagavā koṭigāme viharati. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi:

Catunnaṃ bhikkhave ariyasaccānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ
sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Katamesaṃ catunnaṃ:

Dukkhassa bhikkhave ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ
sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Dukkhasamudayassa bhikkhave
ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ
mamañceva tumhākañca. Dukkhanirodhassa bhikkhave ariyasaccassa ananubodhā
appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca.
Dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya bhikkhave ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā
evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca.

Tayidaṃ bhikkhave dukkhaṃ ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ dukkhasamudayo1
ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ. Dukkhanirodho2 ariyasaccaṃ anubuddhaṃ
paṭividdhaṃ. Dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ.
Ucchinnā bhavataṇhā, khīṇā bhavanetti. Natthidāni punabbhavo'ti.

Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatthā sugato athāparaṃ etadavoca satthā:

[PTS Page 091] [\q 91/] catunnaṃ ariyasaccānaṃ yathābhūtaṃ adassanā
Saṃsitaṃ3 dīghamaddhānaṃ tāsu tāsveva 4 jātisu
Tāni etāni diṭṭhāni bhavanetti samūhatā,
Ucchinnaṃ mūlaṃ dukkhassa natthidāni punabbhavo'ti.

35. Tatra pi sudaṃ bhagavā koṭigāme viharanto etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ
kathaṃ karoti: "iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti
mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalāhoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ
cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathīdaṃ: kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā"ti
1. Dukkhasamudayaṃ sīmu. Machasaṃ, [PTS. 2.] Dukkhanirodhaṃ, sīmu, machasaṃ, [PTS.
3.] Saṃsaritaṃ sīmu. 4. Tāyeva, [PTS. 5.]Kāmāsavā bhavāsavā diṭṭhāsavā avijjāsavā, [PTS.]


[BJT Page 144] [\x 144/]

Dhammādāsa dhammapariyāyo

36. Atha kho bhagavā koṭigāme yathābhirattaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi
"āyāmānanda yena nādikā1 tenupasaṅkamissāmā"ti. 'Evaṃ bhante'ti kho āyasmā ānando
bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena nādikā
tadavasari. Tatrapi sudaṃ bhagavā nādike viharati giñjakāvasathe. Atha kho āyasmā ānando
yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca:

Sāḷho nāma bhante bhikkhu nādike kālakato. 2 Tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Nandā
nāma bhante bhikkhunī nādike kālakatā. Tassā kā gati, ko abhisamparāyo? [PTS Page 092]
[\q 92/] sudatto nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko
abhisamparāyo? Sujātā nāma bhante upāsikā nādike kālakatā. Tassā kā gati, ko
abhisamparāyo? Kakudho3 nāma bhante upāsako nādike kālakato, tassa kā gati, ko
abhisamparāyo? Kāliṅgo4 nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko
abhisamparāyo. Nikaṭo nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko
abhisamparāyo? Kaṭissabho nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati. Ko
abhisamparāyo? Tuṭṭho nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati. Ko
abhisamparāyo? Santuṭṭho nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati. Ko
abhisamparāyo? Bhaddo nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko
abhisamparāyo? Subhaddo nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko
abhisamparāyo? Ti.

37. Sāḷho ānanda bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cotovimuttiṃ paññāvimuttiṃ
diṭṭhevadhammesayaṃabhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. Nandā ānanda bhikkhunī
pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā opapātikā tattha parinibbāyinī
anāvattidhammā tasmā lokā. Sudatto ānanda upāsako tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmi sakideva imaṃ lokaṃ āganatvā dukkhassantaṃ
karissati. Sujātā ānanda upāsikā tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā sotāpannā
avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā.
1. Nātika, ma cha saṃ. 2. Kālakato, machasaṃ. 3. Kukkuṭo machasaṃ. 4. Kāḷimbe, machasaṃ
kāraḷimbo, syā.


[BJT Page 146] [\x 146/]

Kakudho nāma ānanda upāsako pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Kāliṅgo ānanda upāsako
pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha parinibbāyī
anāvattidhammo tasmā lokā. Nikaṭo ānanda upāsako pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ
saññojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā.
Kaṭissabho ānanda upāsako pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Tuṭṭho ānanda upāsako
pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha parinibbāyī
anāvattidhammo tasmā lokā. Santuṭṭho ānanda upāsako pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ
saññojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Bhaddo
ānanda upāsako pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha
parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Subhaddo ānanda upāsako pañcannaṃ
orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo
tasmā [PTS Page 093] [\q 93/] lokā.

Paropaññāsaṃ ānanda nādike upāsakā kālakatā pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ
parikkhayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā.

Sādhikā navuti ānanda nādike upāsakā kālakatā tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmino sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ
karissanti.

Sātirekāni ānanda pañca satāni nādike upāsakā kālakatā tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā.

38. Anacchariyaṃ kho panetaṃ ānanda yaṃ manussabhūto kālaṃ kareyya, tasmiñce kālakate
tathāgataṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ pucchissatha, vihesā cesā ānanda tathāgatassa.
Tasmātihānanda dhammādāsaṃ nāma dhammapariyāyaṃ desessāmi yena samannāgato
ariyasāvako ākaṅkhamāno attanā'va attānaṃ byākareyya: 'khīṇanirayomhi
khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi
avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo'ti.

Katamo ca so ānanda dhammādāso dhammapariyāyo yena samannāgato ariyasāvako
ākaṅkhamāno attanā va attānaṃ byākareyya: khīṇanireyomhi khīṇatiracchānayoni
khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpanno'hamasmi avinipātadhammo niyato
sambodhiparāyaṇo'ti:


[BJT Page 148] [\x 148/]

Idhānanda ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti: "itipi so bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī
satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā"ti.

Dhamme aveccappasādena samannāgato hoti: "svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko
akāliko ehipassiko opanayiko1 paccattaṃ veditabbo viññūhī"ti.

Saṅghe aveccappasādena samannāgato hoti: "supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho,
ujupaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyapaṭipanno [PTS Page 094] [\q 94/]
bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho. Yadidaṃ cattāri
purisayugāni, aṭṭha purisapuggalā. Esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo, pāhuneyyo,
dakkhiṇeyyo, añjalikaranīyo, anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā"ti.

Ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi acchiddehi asabalehi akammāsehi
bhujissehi viññūppasatthehi aparāmaṭṭhehi samādhisaṃvattanikehi.

Ayaṃ kho so ānanda dhammādāso dhammapariyāyo yena samannāgato ariyasāvako
ākaṅkhamāno attanā'va attānaṃ byākareyya 'khīṇanirayo'mbhi khīṇatiracchānayoni
khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto. Sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato
sambodhiparāyaṇo'ti.

39. Tatra pi sudaṃ bhagavā nādike viharanto giñjakāvasathe etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ
dhammiṃ kathaṃ karoti: "iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā sīlaparibhāvito samādhi
mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā.
Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati - seyyathīdaṃ: kāmāsavā bhavāsavā
avijjāsavā"ti.
1. Opaneyyako, machasaṃ.

[BJT Page 150] [\x 150/]

(Ambapālivane satipaṭṭhāna desanā)
40. Atha kho bhagavā nādike yathābhirattaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
'āyāmānanda, yena vesāli tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evaṃ bhante'ti kho āyasmā ānando
bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena vesālī
tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati ambapālivane. Tatra kho bhagavā
bhikkhū āmantesi:

"Sato bhikkhave bhikkhū vihareyya sampajāno. Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī.

Kathañca bhikkhave, bhikkhu sato hoti: idha bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati
ātāpīsampajāno [PTS Page 095] [\q 95/] satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ,
vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ,
citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ
dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke
abhijjhādomanassaṃ. Evaṃ kho bhikkhave, bhikkhu sato hoti.

Kathañca bhikkhave, bhikkhu sampajāno hoti: idha bhikkhave, bhikkhu abhikkante
paṭikkante sampajānakārī hoti. Ālokite vilokite sampajānakārī hoti. Sammiñjite pasārite
sampajānakārī hoti. Saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti. Asite pīte khāyite
sāyite sampajānakārī hoti. Uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti. Gate ṭhite nisinne
sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti. Evaṃ kho bhikkhave, bhikkhu
sampajāno hoti.
Sato bhikkhave, bhikkhu vihareyya sampajāno. Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī"ti.


[BJT Page 152] [\x 152/]

(Ambapālī ārāmapaṭiggahanaṃ)

41. Assosi kho ambapālī gaṇikā 'bhagavā kira vesāliṃ anuppatto vesāliyaṃ viharati mayhaṃ
ambavane'ti. Atha kho ambapālī gaṇikā bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā, bhaddaṃ
yānaṃ abhirūhitvā, bhaddehi bhaddehi yānehi vesāliyā niyyāsi. Yena sako ārāmo tena
pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikā'va yena bhagavā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ
nisinnaṃ kho ambapāliṃ gaṇikaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi
samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho ambapālī gaṇikā bhagavatā dhammiyā kathāya
sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā bhagavantaṃ etadavoca: 'adhivāsetu me
bhante bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā'ti. Adhivāsesi bhagavā
tuṇhībhāvena. Atha kho ambapālī gaṇikā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā
bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.

42. Assosuṃ kho vesālikā licchavī 'bhagavā kira [PTS Page 096] [\q 96/] vesāliṃ
anuppatto vesāliyaṃ viharati ambapālivane'ti. Atha kho te licchavī bhaddāni bhaddāni
yānāni yojāpetvā, bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhirūhitvā, bhaddehi bhaddehi yānehi vesāliyā
nīyaṃsu. 1 Tatra ekacce licchavī nīlā honti nīlavaṇṇā nīlavatthā nīlālaṅkārā, ekacce
licchavī pītā honti pītavaṇṇā pītavatthā pītālaṅkārā, ekacce licchavī lohitā2 honti
lohitavaṇṇā lohitavatthā lohitālaṅkārā, ekacce licchavī odātā honti odātavaṇṇā odātavatthā
odātālaṅkārā.

43. Atha kho ambapālī gaṇikā daharānaṃ daharānaṃ licchavīnaṃ akkhena akkhaṃ cakkena
cakkaṃ yugena yugaṃ pativaṭṭesi. 3 Atha kho te licchavī ambapāliṃ gaṇikaṃ etadavocuṃ:
'kiñje, ambapāli, daharānaṃ daharānaṃ licchavīnaṃ akkhena akkhaṃ cakkena cakkaṃ yugena
yugaṃ pativaṭṭesī?Ti. 'Tathā hi pana me ayyaputtā, bhagavā nimantino svātanāya bhattaṃ
saddhiṃ bhikkhusaṅghenā'ti. 'Dehi je, ambapāli, etaṃ bhattaṃ satasahassenā'ti. 'Sace'pi me
ayyaputtā vesāliṃ sāhāraṃ dassatha, evamahaṃ taṃ bhattaṃ 4 na dassāmī'ti. Atha kho te
licchavī aṅguliṃ5 poṭhesuṃ. 'Jitamhā vata bho ambakāya, 6 jitamhā7 vata bho ambakāyā'ti.

1. Nīyāyiṃsu - [PTS.] Nīyyaṃsu, machasaṃ, syā. 2.Lohitakā - [PTS. 3.] Paṭivaṭṭesi, machasaṃ
- [PTS,] syā. 4.Esīmpi mahattaṃ - syā. 5. Aṅgulī sīmu. [PTS. 6.] Ambapālikāya - syā. 7.
Vañcitamhā - [PTS.]
[BJT Page 154] [\x 154/]

44. Atha kho te licchavī yena ambapālivanaṃ tena pāyiṃsu. Addasā kho bhagavā te licchavī
dūrato'va āgacchante. Disvā bhikkhū āmantesi: 'yesaṃ bhikkhave bhikkhūnaṃ devā tāvatiṃsā
adiṭṭhā, 1 oloketha bhikkhave, licchavīparisaṃ, avaloketha 2 [PTS Page 097] [\q 97/]
bhikkhave, licchavīparisaṃ, upasaṃharatha bhikkhave licchavīparisaṃ tāvatiṃsasadisanti 3.

45. Atha kho te licchavī yāvatikā yānassa bhūmi yānena ganatvā yānā paccorohitvā,
pattikā'va yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinne kho te licchavī bhagavā dhammiyā kathāya
sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho te licchavī bhagavatā dhammiyā
kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā bhagavantaṃ etadavocuṃ:
'adhivāsetu no bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā'ti. Atha kho bhagavā
te licchavī etadavoca. 'Adhivutthaṃ kho me licchavī svātanāya ambapāliyā gaṇikāya 4
bhattanti. ' Atha kho te licchavī aṅguliṃ poṭhesuṃ: 'jitambhā vata bho ambakāya. Jitambhā
vata bho ambakāyā'ti. Atha kho te licchavī bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā
uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu.

46. Atha kho ambapālī gaṇikā tassā ettiyā accayena sake ārāme paṇītaṃ khādanīyaṃ
bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi: 'kālo bhante, niṭṭhitaṃ bhattanti'.
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ
bhikkhusaṅghena yena ambapāliyā gaṇikāya nivesanaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
paññatte āsane nisīdi. Atha kho ambapālī gaṇikā buddhapamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ
paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho ambapālī
gaṇikā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā [PTS Page
098] [\q 98/] ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnā kho ambapālī gaṇikā bhagavantaṃ
etadavoca: "imāhaṃ bhante, ārāmaṃ buddhapamukhassa bhikkhusaṅghassa dammī"ti.
Paṭiggahesi bhagavā ārāmaṃ. Atha kho bhagavā ambapāliṃ gaṇikaṃ dhammiyā kathāya
sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

47. Tatra pi sudaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharanto ambapālivane etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ
dhammiṃ kathaṃ karoti: 'iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi
mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā
paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati - seyyathīdaṃ: kāmāsavā bhavāsavā
avijjāsavā"ti.

1. Adiṭṭhapubbā - katthavi. 2. Apaloketha - sīmu. 3. Tāvatiṃsā sadisaṃ - sīmu
tāvatiṃsaparisaṃ - [PTS. 4.] Ambapāligaṇikāya - sīmu - [PTS.]


[BJT Page 156] [\x 156/]

(Beluvagāme jīvitasaṅkhāra - adhiṭṭhānaṃ)

48. Atha kho bhagavā ambapālivane yathābhirattaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
'āyāmānanda, yena beluvagāmako2 tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evaṃ bhante'ti kho āyasmā
ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena
beluvagāmako tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā beluvagāmake viharati. Tatra kho bhagavā
bhikkhū āmantesi: 'etha tumhe bhikkhave samantā vesāliṃ yathāmittaṃ yathāsandiṭṭhaṃ
yathāsambhattaṃ vassaṃ upetha. 3 Ahaṃ pana idheva beluvagāmake vassaṃ upagacchāmī'ti.
'Evaṃ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paṭissutvā samantā vesāliṃ yathāmittaṃ
yathāsandiṭṭhaṃ [PTS Page 099] [\q 99/] yathāsambhattaṃ vassaṃ upagacchiṃsu. 4
Bhagavā pana tatve beluvagāmake vassaṃ upagañchi. 5

49. Atha kho bhagavato vassūpagatassa kharo ābādho uppajji. Bāḷhā6 vedanā vattanti
māraṇantikā. Tā sudaṃ7 bhagavā sato sampajāno adhivāseti 8 avihaññamāno. Atha kho
bhagavato etadahosi: 'na kho metaṃ patirūpaṃ yo'haṃ9 anāmantetvā upaṭṭhāke
anapaloketvā bhikkhusaṅghaṃ parinibbāyeyyaṃ. Yannūnāhaṃ imaṃ ābādhaṃ viriyena10
paṭippanāmetvā jīvitasaṅkhāraṃ adhiṭṭhāya vihareyya'nti. Atha kho bhagavā taṃ ābādhaṃ
viriyena paṭippanāmetvā jīvitasaṅkhāraṃ adhiṭṭhāya vihāsi. Atha kho bhagavato so ābādho
paṭippassamhi. Atha kho bhagavā gilānā vuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā vihārā nikkhamma
vihārapacchāyāyaṃ11 paññatte āsane nisīdi.

50. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ
etadavoca: "diṭṭho12 me bhante bhagavato phāsu. Diṭaṭhaṃ me bhante bhagavato
khamanīyaṃ. Api ca me bhante madhurakajāto viya kāyo. Disā'pi me na pakkhāyanti,
dhammā'pi maṃ nappaṭibhanti bhagavato gelaññena. Api ca me bhante ahosi kāci deva
assāsamattā 'na tāva bhagavā parinibbāyissati na yāva bhagavā bhikkhusaṅghaṃ ārabbha
kiñcideva udāharatī"ti.

1. Parivesanā. [PTS. 2.] Veḷuvagāmako - machasaṃ, 3.Upagacchatha - syā. 4. Upagañjuṃ -
[PTS. 5.] Upagacchi - machasaṃ. 6.Pabāḷabhā - katthaci. 7. Tatra sudaṃ - machasaṃ. 8.
Adhivāsesi - machasaṃ. 9. Yavāhaṃ - machasaṃ. 10. Viriyena - machasaṃ.
11.Vihārapapacachāyāyaṃ - syā. 12. Diṭṭhā - katthaci.


[BJT Page 158] [\x 158/]

51. [PTS Page 100] [\q 100/] kimpanānanda bhikkhusaṅgho mayi paccāsiṃsati:1 desito
ānanda, mayā dhammo anantaraṃ abāhiraṃ karitvā natthānanda 2 tathāgatassa dhammesu
ācariyamuṭṭhi. Yassa nūna ānanda evamassa: 'ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī'ti vā,
mamuddesiko bhikkhusaṅgho'ti vā, so nūna ānanda, bhikkhusaṅghaṃ ārabbha kiñcideva
udāhareyya. Tathāgatassa kho ānanda na evaṃ hoti: 'ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī'ti
vā mamuddesiko bhikkhusaṅgho'ti vā. Sa kiṃ3 ānanda tathāgato bhikkhusaṅghaṃ ārabbha
kiñcideva udāharissati?

52. Ahaṃ kho panānanda, etarahi jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto.
Āsītiko me vayo vattati. Seyyathāpi ānanda, jajjarasakaṭaṃ vekkhamissakena 4 yāpeti,
evameva kho ānanda vekkhamissakena maññe tathāgatassa kāyo yāpeti. Yasmiṃ ānanda,
samaye tathāgato sabbanimittānaṃ amanasikārā ekaccānaṃ vedanānaṃ nirodhā animittaṃ
cetosamādhiṃ upasampajja viharati, phāsutaro5 ānanda, tasmiṃ samaye tathāgatassa kāyo
hoti. Tasmātihānanda, attadīpā viharatha attasaraṇā anaññasaraṇā, dhammadīpā
dhammasaraṇā anaññasaraṇā.

53. Kathañca ānanda, bhikkhu attadīpo viharati attasaraṇo anaññasaraṇo, dhammadīpo
dhammasaraṇo anaññasaraṇo: idhānanda bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī
sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī
sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, citte cittānupassī viharati ātāpī
sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, dhammesu dhammānupassī viharati
ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
54. Evaṃ kho ānanda, bhikkhu attadīpo viharati attasaraṇo anaññasaraṇo, dhammadīpo
dhammasaraṇo anaññasaraṇo. [PTS Page 101] [\q 101/] ye hi keci ānanda, etarahi vā
mamaṃ vā accayena attadīpā viharissanti attasaraṇā anaññasaraṇā. Dhammadīpā
dhammasaraṇā anaññasaraṇā, tamatagge me te ānanda, bhikkhu bhavissanti ye keci
sikkhākāmā'ti.

Dutiyabhāṇavāraṃ.

1. Paccāsīsati, machasaṃ. 2. Na natthānanda, [PTS. 3.] Kiṃ, [PTS. 4.] Vedhamissakena, sīmu:
nā: veṭhamisasakena, katthaci. Veḷumissakena, syā. Veghamissakena, [PTS,]
vekhamissakena, di a; machasaṃ. 5. Phāsukato, [PTS.]


[BJT Page 160] [\x 160/]

(Cāpālacetiye āyusaṅkhārossajanaṃ)

55. [PTS Page 102] [\q 102/] atha kho bhagavā pubbanhasamayaṃ nivāsetvā
pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: "gaṇhāhi ānanda nisīdanaṃ, yena
cāpālaṃ cetiyaṃ1 tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā"ti. 'Evaṃ bhante'ti kho āyasmā ānando
bhagavato paṭissutvā nisīdanaṃ ādāya bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho
bhagavā yena cāpālaṃ cetiyaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Āyasmā
pi kho ānando bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho
āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca:
56. "Ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ,
ramaṇīyaṃ sattamba 2 cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadaṃ
cetiyaṃ3 ramaṇīyaṃ cāpālaṃ cetiyaṃ. [PTS Page 103] [\q 103/] yassa kassaci ānanda
cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā,
so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho pana ānanda
cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā.
So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā"ti.

57. Evaṃ kho4 āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse
kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na bhagavantaṃ yāci "tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ,
tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussānanti" yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto.
58. Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: "ramaṇīyā ānanda vesālī,
ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattamba 2 cetiyaṃ,
ramaṇīyaṃ bahuputtaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadaṃ cetiyaṃ3 ramaṇīyaṃ cāpālaṃ
cetiyaṃ.
1. Cāpālacetiyaṃ, sīmu pāvalaṃ cetiyaṃ, syā. 2. Sattambakaṃ cetiya. [PTS. 3.] Ānandacetiyaṃ,
sīmu. 4. Evampi. Sata

[BJT Page 162] [\x 162/]

Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā
paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā.
Tathāgatassa kho pana ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā
anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya
kappāvasesaṃ vā"ti.

Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: "ramaṇīyā ānanda vesālī,
ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattamba 2 cetiyaṃ,
ramaṇīyaṃ bahuputtaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadaṃ cetiyaṃ3 ramaṇīyaṃ cāpālaṃ
cetiyaṃ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā
anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā.
Tathāgatassa kho pana ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā
anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya
kappāvasesaṃ vā"ti.
59. Evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse
kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. [PTS Page 104] [\q 104/] na bhagavantaṃ yāci
"tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti" yathā taṃ mārena
pariyuṭṭhitacitto.

60. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: "gaccha tvaṃ ānanda, yassa'dāni kālaṃ
maññasī" ti. 'Evaṃ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā
bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
Atha kho māro pāpimā acirapakkante āyasmante ānande yena bhagavā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho māro pāpimā bhagavantaṃ
etadavoca:

61. "Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato parinibbānakālo'dāni bhante
bhagavato. "Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṃ pāpima
parinibbāyissāmi yāva me bhikkhū na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā
dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ
ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti
vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahītaṃ
niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī ti. Etarahi kho pana bhante bhikkhu
bhagavato sāvakaṃ viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā
dhammānudhammapaṭipannā [PTS Page 105] [\q 105/] sāmīcipaṭipannā
anudhammacārino sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti
vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahītaṃ
niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti. Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu
sugato. Parinibbānakālo' dāni bhante bhagavato. "

[BJT Page 164] [\x 164/]
62. "Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi yāva
me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā
dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ
uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti
uttāni karissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahītaṃ niggahetvā
sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti'ti. Etarahi kho pana bhante bhikkhuniyo bhagavato
sāvikā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā
sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti
paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ
sahadhammena suniggahītaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti.
Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato. Parinibbānakālo'dāni bhante
bhagavato. 63."Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṃ pāpima
parinibbāyissāmi yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā
dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ
ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti
vibhajissanti uttāni karissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahītaṃ
niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti'ti. Etarahi kho pana bhante upāsakā
bhagavato sāvakā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā
dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ
uggahetvā ācikkhinti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti,
uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahītaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ
dhammaṃ desenti. Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato.
Parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato. "
64. "Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi yāva
me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā
dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ
uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti
uttāni karissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahītaṃ niggahetvā
sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti'ti.

[BJT Page 166] [\x 166/] etarahi kho pana bhante upāsikā bhagavato sāvikā viyattā
vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā
anudhammacāriniyo, sakaṃ [PTS Page 106] [\q 106/] ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti
desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ
sahadhammena suniggahītaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti.
Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato. Parinibbānakālo'dāni bhante
bhagavato.

65. Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi yāva
me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhaṃ ceva bhavissati phitañca vitthārikaṃ1 bāhujaññaṃ
puthubhūtaṃ, yāva devamanussehi suppakāsitanti', etarahi kho pana bhante bhagavato
brahmacariyaṃ iddhañceva phitañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva
demamanussehi suppakāsitaṃ. Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato.
Parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato"ti.

66. Evaṃ vutte bhagavā māraṃ pāpimantaṃ etadavoca: appossukke tvaṃ pāpima hohi. Na
ciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Ite tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato
parinibbāyissatī"ti.

67. Atha kho bhagavā cāpāle cetiye sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossaji. Ossaṭṭhe ca
bhagavatā āyusaṅkhāre mahābhūmicālo ahosi hiṃsanako salomahaṃso2. Devadundubhiyo3
ca phaliṃsu. Atha kho bhagavā [PTS Page 107] [\q 107/] etamatthaṃ viditvā tāyaṃ
velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi:

Tulamatulañca sambhavaṃ
Bhavasaṅkhāramavassajī muni,
Ajjhattarato samāhito
Abhindi kavacamivattasambhavanti.

(Bhūmicālassa aṭṭha hetu)

68. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho. Mahā
vatāyaṃ bhūmicālo, sumahā vatāyaṃ bhūmicālo, hiṃsanako salomahaṃso. Devadundubhiyo
ca eliṃsu. Ko nu kho hetu ko paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā ti. Atha kho
āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca:
acchariyaṃ bhante, abbhutaṃ bhante. Mahā vatāyaṃ bhante bhūmicālo, sumahā vatāyaṃ
bhante bhūmicālo hiṃsanako salomahaṃso. Devadundubhiyo ca eliṃsu. Ko nu kho bhante
hetu ko paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā?"Ti.

1. Vitthāritaṃ, sīmu. 2. Lomahaṃso, machasaṃ. 3. Devaduhiyo, sīmu


[BJT Page 168] [\x 168/]

69. Aṭṭha kho ime ānanda hetu aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. Katame
aṭṭha?

Ayaṃ ānanda mahāpaṭhavi udake patiṭṭhitā. Udakaṃ vāte patiṭṭhitaṃ. Vāto ākāsaṭṭho hoti.
Hoti kho so ānanda samayo yaṃ mahāvātā vāyanti, mahāvātā vāyantā udakaṃ kampenti,
udakaṃ kampitaṃ paṭhaviṃ kampeti. Ayaṃ [PTS Page 108] [\q 108/] paṭhamo hetu
paṭhamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (1)

Puna ca paraṃ ānanda samaṇo vā hoti brāhmaṇo vā ididhimā cetovasippatto, devo vā
mahiddhiko mahānubhāvo, tassa parittā paṭhavisaññā bhāvitā hoti, appamāṇā āposaññā. So
imaṃ paṭhaviṃ kampeti saṃkampeti sampakampeti sampavedheti. Ayaṃ dutiyo hetu dutiyo
paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (2)

Puna ca paraṃ ānanda yadā bodhisatto tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno mātukucchiṃ
okkamati, tadā'yaṃ paṭhavī kampati saṃkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ tatiyo
hetu tatiyo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (3)

Puna ca paraṃ ānanda yadā bodhisatto sato sampajāno mātukucchismiṃ nikkhamati,
tadāyaṃ paṭhavī kampati saṃkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ catuttho hetu
catuttho paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (4)

Puna ca paraṃ ānanda yadā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, tadāyaṃ
paṭhavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ pañcamo hetu pañcamo
paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (5)

Puna ca paraṃ ānanda yadā tathāgato anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavatteti, tadāyaṃ paṭhavī
kampati saṃkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ chaṭṭho hetu chaṭṭho paccayo
mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (6)

Puna ca paraṃ ānanda yadā tathāgato sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossajati, tadāyaṃ
paṭhavī kampati saṃkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ sattamo hetu sattamo
paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (7)

1. Mahāpathavi machasaṃ.


[BJT Page 170] [\x 170/]

Puna ca paraṃ ānanda yadā tathāgato anupādisesāya [PTS Page 109] [\q 109/]
nibbānadhātuyā parinibbāyati, tadā'yaṃ paṭhavī kampati saṃkampati sampakampati
sampavedhati. Ayaṃ aṭṭhamo hetu aṭṭhamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (8)

Ime kho ānanda aṭṭha hetu aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā ti.


(Aṭṭhaparisā)

70. Aṭṭha kho imā ānanda parisā. Katamā aṭṭha? Khattiyaparisā brāhmaṇaparisā
gahapatiparisā samaṇaparisā cātummahārājikaparisā tāvatiṃsaparisā māraparisā
brahmaparisā.

Abhijānāmi kho panāhaṃ ānanda anekasataṃ khattiyarisaṃ upasaṅkamitā1. Tatrāpi mayā
sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako
tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ
saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṃsemi.
Bhāsamānañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā
kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā antaradhāyāmi.
Antarahitañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso vā'ti.
Abhijānāmi kho panāhaṃ ānanda anekasataṃ brāhmaṇaparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā
sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako
tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ
saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṃsemi.
Bhāsamānañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā
kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā antaradhāyāmi.
Antarahitañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso vā'ti. Abhijānāmi
kho panāhaṃ ānanda anekasataṃ gahapatiparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā
sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako
tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ
saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṃsemi.
Bhāsamānañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā
kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā antaradhāyāmi.
Antarahitañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso vā'ti.
Abhijānāmi kho panāhaṃ ānanda anekasataṃ samaṇaparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā
sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako
tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ
saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṃsemi.
Bhāsamānañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā
kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā antaradhāyāmi.
Antarahitañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso vā'ti.
Abhijānāmi kho panāhaṃ ānanda anekasataṃ cātummahārājikaparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrāpi
mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha
yādisako tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako
mayhaṃ saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi.
Sampahaṃsemi. Bhāsamānañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso
vā'ti. Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā
antaradhāyāmi. Antarahitañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso
vā'ti.

Abhijānāmi kho panāhaṃ ānanda anekasataṃ tāvatiṃsaparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā
sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako
tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ
saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṃsemi.
Bhāsamānañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā
kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā antaradhāyāmi.
Antarahitañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso vā'ti.

Abhijānāmi kho panāhaṃ ānanda anekasataṃ māraparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā
sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako
tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ
saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṃsemi.
Bhāsamānañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā
kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā antaradhāyāmi.
Antarahitañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso vā'ti.

Abhijānāmi kho panāhaṃ ānanda anekasataṃ brahmaparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā
sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako
tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ
saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṃsemi.
Bhāsamānañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā'ti. [PTS Page
110] [\q 110/] dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā
sampahaṃsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṃ na jānanti 'ko nu kho ayaṃ antarahito
devo vā manusso vā'ti.

Imā kho ānanda aṭṭha parisā.

1. Upasaṅkamitvā, syā [PTS. 2.] Dhammiyā, machasaṃ.

[BJT Page 172] [\x 172/]

(Aṭṭha abhibhāyatanāni)

71. Aṭṭha kho imāni ānanda abhibhāyatanāni. Katamāni aṭṭha?

Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni
abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ paṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ. (1)

Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni
abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ dutiyaṃ abhibhāyatanaṃ. (2)

Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni
abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ tatiyaṃ abhibhāyatanaṃ. (3)

Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni
abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṃsaññī hoti, idaṃ catutthaṃ abhibhāyatanaṃ. (4)

Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīladassanāni
nīlanibhāsāni. Seyyathāpi nāma ummāpupphaṃ1 nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ
nīlanibhāsaṃ, seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ
nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko
bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni. Tāni abhibhuyya
jānāmi passāmī'ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ pañcamaṃ abhibhāyatanaṃ. (5)

[PTS Page 111] [\q 111/] ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni
pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni. Seyyathāpi nāma kaṇikārapupphaṃ pītaṃ
pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ, seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ
ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ
arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni.
Tāni abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ chaṭṭhaṃ abhibhāyatanaṃ. (6)

1. Umāpupaphaṃ machasaṃ


[BJT Page 174] [\x 174/]

Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni
lohitakānidassanāni lohitakanibhāsāni. Seyyathāpi nāma bandhujīvakapupphaṃ lohitakaṃ
lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ, seyyathāpi vā pana naṃ vatthaṃ
bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ
lohitakanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni
lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni. Tāni abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti
evaṃ saññī hoti idaṃ sattamaṃ abhibhāyatanaṃ. (7)
Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni
odātanibhāsāni. Seyyathāpi nāma osadhī tārakā odātavaṇṇā odātanidassanā odātanibhāsā
seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ odātaṃ
odātavaṇṇaṃ odātanidassanaṃ odātanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā
rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. Tāni abhibhuyya
'jānāmi passāmī'ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ aṭṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ.

Imāni kho aṭṭha ānanda abhibhāyatanāni.


(Aṭṭha vimokkhā)

72. Aṭṭha kho ime ānanda vimokkho. Katame aṭṭha?

Rūpī rūpāni passati. Ayaṃ paṭhamo vimokkho (1)

[PTS Page 112] [\q 112/] ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati. Ayaṃ dutiyo
vimokkho. (2)

Subhanteva adhimutto hoti. Ayaṃ tatiyo vimokkho. (3)

Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ
amanasikārā 'ananto ākāso'ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ catuttho
vimokkho. (4)

Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma 'anantaṃ viññāṇanti' viññāṇañcāyatanaṃ
upasampajja viharati. Ayaṃ pañcamo vimokkho. (5)


[BJT Page 176] [\x 176/]

Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma 'natthi kiñcī'ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja
viharati. Ayaṃ chaṭṭho vimokkho. (6)

Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
Ayaṃ sattamo vimokkho. (7)

Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja
viharati. Ayaṃ aṭṭhamo vimokkho. (8)

Ime kho ānanda aṭṭha vimokkhā.


(Mārāyācanā)

73. Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ uruvelāyaṃ viharāmi najjā nerañjarāya tīre
ajapālanigrodhamūle paṭhamābhisambuddho. Atha kho ānanda māro pāpimā yenāhaṃ
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho ānanda māro
pāpimā maṃ etadavoca: parinibbātu'dāni bhante bhagavā, parinibbātu sugato.
Parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato'ti.
Evaṃ vutto'haṃ ānanda māraṃ pāpimantaṃ etadavocaṃ: "na tāvāhaṃ pāpima
parinibbāyissāmi yāva me bhikkhu na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā
dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ
ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1 paṭṭhapessanti [PTS Page
113] [\q 113/] vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, 2 uppannaṃ parappavādaṃ saha
dhammena suniggahitaṃ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.
"Na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti viyattā
vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā
anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1
paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ saha
dhammena suniggahitaṃ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.
1. Paññapessanti machasaṃ. 2. Uttāniṃ karissanti, sī katthavi uttānikarissanti, [PTS. 3.]
Suniggahītaṃ, [PTS.]

[BJT Page 178] [\x 178/]

"Na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti viyattā
vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā
anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1
paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ saha
dhammena suniggahitaṃ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.


"Na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā
vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā
anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1
paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ saha
dhammena suniggahitaṃ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.

Na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhañceva
bhavissati phitañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ1 puthubhūtaṃ yāva devamanussehi
suppakāsitanti. '

74. Idāneva kho ānanda ajja cāpāle 2 cetiye māro pāpimā yenāhaṃ tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho ānanda māro pāpimā maṃ
etadavoca: "parinibbātu'dāni bhante bhagavā, parinibbātu sugato. Parinibbānakālo'dāni
bhante bhagavato. Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: "na tāvāhaṃ [PTS Page 114]
[\q 114/] pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhu na sāvakā bhavissanti viyattā
vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā
anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1
paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, 2 uppannaṃ parappavādaṃ saha
dhammena suniggahitaṃ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.
"Na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti viyattā
vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā
anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1
paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ saha
dhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.

"Na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti viyattā
vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā
anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1
paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ saha
dhammena suniggahitaṃ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.


"Na tāvāhaṃ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā
vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā
anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1
paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ saha
dhammena suniggahitaṃ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.
Yāva me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhañceva bhavissati phitañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ
puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsitanti.
Etarahi kho pana bhante bhagavato brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ
bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsitaṃ. Parinibbātu'dāni bhante
bhagavā, parinibbātu sugato parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato"ti.

1. Bahujaññaṃ, syā. 2. Pāvāle, syā.


[BJT Page 180] [\x 180/]

Evaṃ vutte ahaṃ ānanda māraṃ pāpimantaṃ etadavocaṃ: 'appossukko tvaṃ pāpima hohi. Na
ciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato
parinibbāyissatī"ti. Idāneva kho ānanda ajja cāpāle cetiye tathāgatena satena sampajānena
āyusaṅkhāro ossaṭṭho"ti.

(Ānandāyācanā)

75. [PTS Page 115] [\q 115/] evaṃ vutte āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca:
"tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ, bahujanahitāya bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna"nti.

Alaṃ ānanda, mā tathāgataṃ yāci. Akālo'dāni ānanda tathāgataṃ yācanāyā'ti.

Dutiyampi kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca: "tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ,
tiṭṭhatu sugato kappaṃ, bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussāna"nti. Tatiyampi kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca:
"tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ, bahujanahitāya bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna"nti.

Saddahasi tvaṃ ānanda tathāgatassa bodhinti? "Evambhante". Atha kiñcarahi tvaṃ ānanda
tathāgataṃ yāvatatiyakaṃ abhinippīḷesī? Ti.

Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ: "yassa kassaci ānanda
cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā,
so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kakappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro
iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So
ākaṅkhamāno ānanda tathāgatokappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā"ti.
Saddahasi tvaṃ ānandā?Ti. "Evambhante".


[BJT Page 182] [\x 182/]

Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ, yaṃ tvaṃ tathāgatena evaṃ
oḷārike nimitte kayiramāne, 1 oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na
tathāgataṃ yāci 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya
bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ
ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dve va te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ
adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

76. Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ rājagahe viharāmi gijjhakūṭe pabbate. Tatra pi kho tāhaṃ
ānanda āmantesiṃ: [PTS Page 116] [\q 116/] ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ ramaṇīyo
gijjhakūṭo pabbato yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya
kappāvasesaṃvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā
tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti. Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte
kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu
bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ
yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya.
Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi gotama nigrodhe. Tatra pi kho
tāhaṃ ānanda āmantesiṃ: ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ ramaṇīyo gotamanigrodho. Yassa
kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃvā. Tathāgatassa kho
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti.
Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse
kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ
tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato
paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ,
tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi corapapāte. Tatra pi kho tāhaṃ
ānanda āmantesiṃ: ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ ramaṇīyo corapapāto. Yassa kassaci
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃvā. Tathāgatassa kho
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti.
Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse
kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ
tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato
paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ,
tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi vebhārapasse sattapaṇṇiguhāyaṃ.
Tatra pi kho tāhaṃ ānanda āmantesiṃ: ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ ramaṇīyā
vebhārapasse sattapaṇṇiguhā. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā
yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya
kappāvasesaṃvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā
tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti. Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte
kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu
bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ
yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya.
Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi isigilipasse kāḷasilāyaṃ. Tatra pi
kho tāhaṃ ānanda āmantesiṃ: ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ ramaṇīyā isigilipasse kāḷasilā.
Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā
paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃvā. Tathāgatassa
kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti.
Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse
kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ
tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato
paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ,
tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi sītavane sappasoṇḍikapabbhāre.
Tatra pi kho tāhaṃ ānanda āmantesiṃ: ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ ramaṇīyo sītavane
sappasoṇḍikapabbhāro. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā
yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya
kappāvasesaṃvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā
tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti. Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte
kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu
bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ
yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya.
Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi tapodārāme. Tatra pi kho tāhaṃ
ānanda āmantesiṃ: ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ [PTS Page 117] [\q 117/] ramaṇīyo
tapodārāmo. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā
anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃvā.
Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā
anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya
kappāvasesaṃ vā'ti. Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne
oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante
bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya
atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva
te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ
dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi veḷuvane kalandakanivāpe. Tatra
pi kho tāhaṃ ānanda āmantesiṃ: ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ ramaṇīyo veḷuvane
kalandaka nivāpo. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya
kappāvasesaṃvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā
tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti. Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte
kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu
bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ
yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya.
Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi jīvakambavane . Tatra pi kho
tāhaṃ ānanda āmantesiṃ: ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ ramaṇīyaṃ jīvakambavanaṃ. Yassa
kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃvā. Tathāgatassa kho
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti.
Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse
kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ
tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato
paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ,
tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi maddakucchismiṃ migadāye. Tatrā
pi kho tāhaṃ ānanda āmantesiṃ: ramaṇīyaṃ ānanda rājagahaṃ ramaṇīyo gotamanigrodho.
Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā
paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃvā. Tathāgatassa
kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti.

1. Kariyamāne, sīmu. 2. Nigrodhārāme, [PTS. 3.] Tatra, [PTS.]

[BJT Page 184] [\x 184/]

Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena, oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse
kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ
tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato
paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ,
tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

77. Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ idheva vesāliyaṃ viharāmi udenacetiye. Tatrapi kho tāhaṃ
ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā tathāgatassa kho
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti.
Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne
nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato
kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya
devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato
paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ,
tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

[PTS Page 118] [\q 118/] ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ idheva vesāliyaṃ viharāmi
gotamakecetiye. Tatrapi kho tāhaṃ ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṃ
gotamatecetiyaṃ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya
kappāvasesaṃ vā tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā
tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti. Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte
kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu
bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ
yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya.
Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.
Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ idheva vesāliyaṃ viharāmi sattambecetiye. Tatrapi kho tāhaṃ
ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṃ sattambecetiyaṃ. Yassa kassaci
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā tathāgatassa kho
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti.
Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne
nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato
kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya
devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato
paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ,
tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.
Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ idheva vesāliyaṃ viharāmi bahuputtecetiye. Tatrapi kho tāhaṃ
ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṃ bahuputtecetiyaṃ. Yassa kassaci
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā tathāgatassa kho
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti.
Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne
nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato
kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya
devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato
paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ,
tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.
Ekamidāhaṃ ānanda samayaṃ idheva vesāliyaṃ viharāmi sārandadecetiye. Tatrapi kho tāhaṃ
ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṃ sārandadecetiyaṃ. Yassa kassaci
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā tathāgatassa kho
ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā
susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti.
Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne
nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato
kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya
devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato
paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ,
tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

Idāneva kho tāhaṃ ānanda ajja cāpāle cetiye āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṃ
cāpālaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya
kappāvasesaṃ vā tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā
vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṃ vā
tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā'ti. Evampi kho tvaṃ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte
kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ. Na tathāgataṃ yāci: 'tiṭṭhatu
bhante bhagavā kappaṃ tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya, bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṃ ānanda tathāgataṃ
yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya.
Tasmātihānanda tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.

[BJT Page 186] [\x 186/]

78. Nanvetaṃ ānanda mayā paṭigacceva akkhātaṃ: sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo
vinābhāvo aññathābhāvo. Taṃ kutettha ānanda labbhā yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ
palokadhammaṃ. Taṃ vata mā palujjitī. Netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yaṃ kho panetaṃ ānanda
tathāgatena cattaṃ vantaṃ muttaṃ pahīṇaṃ paṭinissaṭṭhaṃ, ossaṭṭho āyusaṅkhāro, ekaṃsena
vācā tathāgatena bhāsitā 'na ciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ [PTS Page 119] [\q 119/]
bhavissati. Ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī'ti. Tañcenaṃ1 kathāgato
jīvitahetu puna paccāmissatī'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

79. Āyāmānanda yena mahāvanaṃ kūṭāgārasālā tenupasaṅkamissāmā'ti. "Evaṃ bhante"ti kho
āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena
mahāvanaṃ kūṭāgārasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi;
gaccha tvaṃ ānanda, yāvatikā bhikkhu vesāliṃ upanissāya viharanti, te sabbe
upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātehī"ti. "Evaṃ bhante' ti kho āyasmā ānando bhagavato
paṭissutvā, yāvatikā bhikkhu vesāliṃ upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ
sannipātetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca;
"sannipātito bhante bhikkhusaṅgho, yassa'dāni bhante bhagavā kālaṃ maññatī"ti.

(Brahmacariyaciraṭṭhitika - dhammadesanā)

80. Atha kho bhagavā yena upaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane
nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhu āmantesi: "tasmātiha bhikkhave ye te 2 mayā dhammā
abhiññā desitā, te vo sādhukaṃ uggahetvā āsevitabbā bhāvetabbā bahulīkātabbā yathayidaṃ
[PTS Page 120] [\q 120/] brahmacariyaṃ addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitikaṃ. Tadassa
bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ
katame ca te bhikkhave dhammā mayā abhiññā3 desitā, ye vo4 sādhukaṃ uggahetvā
āsevitabbā bhāvetabbā bahulīkātabbā yathayidaṃ brahmacariyaṃ addhaniyaṃ assa
ciraṭṭhitikaṃ. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussānaṃ. Seyyathīdaṃ, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā,
cattāro iddhipādā pañcindriyāni, pañcabalāni. Satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.

1. Taṃvenaṃ, syā taṃ vacanaṃ, [PTS] sīmu. 2. Ye co, [PTS. 3.] Abhiññāya, [PTS. 4.] Te vo,
sīmu.


[BJT Page 188] [\x 188/]

Ime kho bhikkhave dhammā mayā abhiññā desitā. Te vo sādhukaṃ uggahetvā āsevitabbā
bahulīkātabbā yathāyidaṃ brahmacariyaṃ addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitikaṃ, tadassa
bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti.
"

81. Atha kho bhagavā bhikkhu āmantesi: "bhanda'dāni bhikkhave āmantayāmi vo.
Vayadhammā saṅkhārā. Appamādena sampādetha. Naciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ
bhavissati. Ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī"ti. Idamavoca bhagavā.
Idaṃ vatvā sugato athāparaṃ etadavoca satthā1;

Paripakko vayo mayhaṃ parittaṃ mama jīvitaṃ
Pahāya vo gamissāmi katamme saraṇamattano.
Appamattā satimanto susīlā hotha bhikkhavo, *
Susamāhitasaṅkappā sacittamanurakkhatha.
[PTS Page 121] [\q 121/] yo imasmiṃ dhammavinaye appamatto vihassati 2,
Pahāya jātisaṃsāraṃ dukkhassantaṃ karissatī ti.

Tatiyabhāṇavāro.

1. Ito paraṃ syāmapotthake ayaṃ adhito pāṭho'pi dissate;
"Daharā pi ca ye vuḍḍhā ye bālā ye ca paṇḍitā
Aḍḍhā ceva daḷiddā ca sabbe maccuparāyaṇā
Yathā pi kumbhakārassa kataṃ mattikabhājataṃ
Khuddakaṃ ca mahantaṃ vayañca pakkañcaāmakaṃ
Sabbaṃ bhedanapariyantaṃ evaṃ maccāna jīvitaṃ
Athāparaṃ etadavoca" satthā

2. Viharissati syā, vihessati sīmu. Saddanītiyaṃ 1038 - "viharassa ha - vipubbassa hara
dhātussa 'ha' iccādeso hoti vā sasatimbhi vibhattiyaṃ - appamatto vihassati"

[BJT Page 190] [\x 190/]

(Cattāro ariyadhammā)
82. [PTS Page 122] [\q 122/] atha kho bhagavā pubbanhasamayaṃ nivāsetvā
pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṃ caritvā pacchābhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkanto nāgāpalokitaṃ1 vesāliṃ apaloketvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
idaṃ pacchimakaṃ ānanda tathāgatassa vesāliyā dassanaṃ bhavissati. Āyāmānanda yena
bhaṇḍagāmo2 tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato
paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena bhaṇḍagāmo
tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā bhaṇḍagāme viharati.

Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi: "catunnaṃ bhikkhave dhammānaṃ ananubodhā
appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca.
Katamesaṃ catunnaṃ? Ariyassa bhikkhave sīlassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ
dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Ariyassa bhikkhave
samādhissa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ
mamañceva tumhākañca - ariyāya bhikkhave paññāya ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ
dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Ariyāya bhikkhave
vimuttiyā ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ
mamañceva tumhākañca.

Tayidaṃ bhikkhave ariyaṃ sīlaṃ anubuddhaṃ. [PTS Page 123] [\q 123/] paṭividdhaṃ.
Ariyo samādhi anubuddho paṭividdho. Ariyā paññā anubuddhā paṭividdhā. Ucchinnā
bhavataṇhā khīṇā bhavanetti. Natthidāni punabbhavo"ti. Idamavoca bhagavā idaṃ vatvā
sugato athāparaṃ etadavoca satthā:

"Sīlaṃ samādhi paññā ca vimutti ca anuttarā
Anubuddhā ime dhammā gotamena yasassinā,

Iti buddho abhiññāya dhammamakkhāsi bhikkhūnaṃ
Dukkhassantakaro satthā cakkhumā parinibbuto"ti.

1. Nāgāvalokitaṃ, syā. 2. Bhaṇḍugāmo, machasaṃ.


[BJT Page 192] [\x 192/]

Tatrāpi sudaṃ bhagavā bhaṇḍagāme viharanto etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ
kathaṃ karoti: "iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti
mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ
cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati seyyathīdaṃ kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā'ti.

(Cattāro mahāpadesā)

83. Atha kho bhagavā bhaṇḍagāme yathābhirattaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
āyāmānanda yena hatthigāmo, yena ambagāmo, yena jambugāmo. Yena bhoganagaraṃ
tenupasaṅkamissāmā"ti. "Evambhante"ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho
bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena bhoganagaraṃ tadavasari. Tatrasudaṃ
bhagavā bhoganagare viharati ānande cetiye.

Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi: "cattāro' me bhikkhave mahāpadese desissāmi. Taṃ
suṇātha sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī"ti. [PTS Page 124] [\q 124/]
"evambhante"ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:

Idha bhikkhave bhikkhū evaṃ vadeyya: "sammukhā metaṃ āvuso bhagavato sutaṃ,
sammukhā paṭiggahitaṃ, ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthusāsananti" tassa bhikkhave
bhikkhuno bhāsitaṃ neva abhinanditabbaṃ na paṭikkositabbaṃ. Anabhinanditvā
appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhunaṃ uggahetvā sutte otāretabbāni1 vinaye
sandassetabbāni. Tāni ce sutte otāriyamānāni 2 vinaye sandassiyamānāni na ceva sutte
otaranti 3 na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ: addhā idaṃ na ceva tassa
bhagavato vacanaṃ. Imassa ca bhikkhuno duggahitanti. Iti hetaṃ bhikkhave chaḍḍeyyātha.
Tāni ce sutte otāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni sutte ceva otaranti vinaye ca
sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ: 'addhā idaṃ tassa bhagavato vacanaṃ. Imassa ca
bhikkhuno suggahita'nti. Imaṃ bhikkhave paṭhamaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyātha. (1)

1. Osāretabbāhi, machasaṃ. 2. Osāriyāmānāni. 3. Osaranti,


[BJT Page 194] [\x 194/]

Idha pana bhikkhave bhikkhu evaṃ vadeyya: amukasmiṃ nāma āvāse saṅgho viharati
sathero sapāmokkho. Tassa me saṅghassa sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ 'ayaṃ
dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthusāsana'nti tassa bhikkhave bhikkhuno bhāsitaṃ neva
abhinanditabbaṃ nappaṭikkositabbaṃ. Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni
sādhukaṃ uggahetvā sutte otāretabbāni 1 vinaye sandassetabbāni tāni ce sutte otāriyamānāni
2 vinaye sandassiyamānāni na ceva sutte otaranti 3 na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha
gantabbaṃ: 'addhā idaṃ na ceva tassa bhagavato vacanaṃ, tassa ca saṅghassa duggahita'nti.
Iti hetaṃ bhikkhave chaḍḍeyyātha. Tāni ce sutte otāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni
sutte ceva otaranti vinaye ca sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ: [PTS Page 125 [\q 125/]
']addhā idaṃ tassa bhagavato vacanaṃ, tassa ca saṅghassa suggahita'nti. Idaṃ bhikkhave
dutiyaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyātha. (2)

Idha pana bhikkhave bhikkhu evaṃ vadeya: amukasmiṃ nāma āvāse sambahulā therā
bhikkhu viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā. Tesaṃ me
therānaṃ sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ 'ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ
satthusāsana'nti. Tassa bhikkhave bhikkhuno bhāsitaṃ neva abhinanditabbaṃ
nappaṭikkositabbaṃ. Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhukaṃ
uggahetvā sutte otāretabbāni vinaye sandassetabbāni. Tāni ce sutte otāriyamānāni vinaye
sandassiyamānāni na ceva sutte otaranti na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ:
"addhā idaṃ na ceva tassa bhagavato vacanaṃ, tesañca therānaṃ duggahita'nti. Iti hetaṃ
bhikkhave chaḍḍeyyātha tāni ce sutte otārīyamānāni vinaye sandassiyamānāni sutte ceva
otaranti vinaye ca sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ: 'addhā idaṃ tassa bhagavato
vacanaṃ, tesañca therānaṃ suggahita'nti. Idaṃ bhikkhave tatiyaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyātha.
(3)

1. Osāretabbāni machasaṃ. 2. Osāriyamānāti, machasaṃ. 3. Osaranati, machasaṃ.


[BJT Page 196] [\x 196/]

Idha pana bhikkhave bhikkhu evaṃ vadeyya: 'amukasmiṃ nāma āvāse eko thero bhikkhu
viharati bahussuto āgatāgamo dhammadharo vinayadharo mātikādharo. Tassa me therassa
sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ 'ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthusāsana'nti.
Tassa bhikkhave bhikkhuno bhāsitaṃ neva abhinanditabbaṃ nappaṭikkositabbaṃ.
Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhukaṃ uggahetvā sutte otāretabbāni.
Vinaye sandassetabbāni. Tāni ce sutte otārīyamānāni vinaye sandassīyamānāni na ceva
sutte otaranti na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ: 'addhā idaṃ na ceva tassa
bhagavato vacanaṃ, tassa ca therassa duggahita'nti. Iti hetaṃ bhikkhave chaḍḍeyyātha. Tāni
ce sutte otārīyamānāni vinaye sandassīyamānāni sutte ceva otaranti vinaye ca sandissanti,
niṭṭhamettha gantabbaṃ: [PTS Page 126 [\q 126/] ']addhā idaṃ tassa bhagavato vacanaṃ,
tassa ca therassa suggahita'nti. Idaṃ bhikkhave catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyātha. (4) Ime
kho bhikkhave cattāro mahāpadese dhāreyyāthā"ti.
Tatrapi sudaṃ bhagavā bhoganagare viharanto ānande cetiye etadeva bahulaṃ bhikkhunaṃ
dhammiṃ kathaṃ karoti: 'iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi
mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā.
Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati. Seyyathīdaṃ kāmāsavā bhavāsavā
avijjāsavā'ti.

(Cunda - kammāraputtakathā)

84. Atha kho bhagavā bhoganagare yathābhirattaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
"āyāmānanda yena pāvā, tenupasaṅkamissāmā"ti. "Evambhante"ti kho āyasmā ānando
bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena pāvā
tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā pāvāyaṃ viharati cundassa kammāraputtassa ambavane.
Assosi kho cundo kammāraputto 'bhagavā kira pāvaṃ anuppatto pāvāyaṃ viharati mayhaṃ
ambavane'ti. Atha kho cundo kammāraputto yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho cundaṃ
kammāraputtaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi
sampahaṃsesi. Atha kho cundo kammāraputto bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito
samādapito samuttejito sampahaṃsito bhagavantaṃ etadavoca: 'adhivāsetu me bhante
bhagavā cātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhu saṅghenā'ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
Atha kho cundo kammāraputto bhagavato adhivāsanaṃ [PTS Page 127] [\q 127/] viditvā
uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhīṇaṃ katvā pakkāmi.


[BJT Page 198] [\x 198/]

Atha kho cundo kammāraputto tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ
bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā pahūtañca sūkaramaddavaṃ, bhagavato kālaṃ ārocāpesi: kālo
bhante, niṭṭhitaṃ bhattanti. Atha kho bhagavā pubbanhasamayaṃ nivāsetvā
pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena cundassa kammāraputtassa nivesanaṃ
tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā cundaṃ
kammāraputtaṃ āmantesi: 'yante cunda sūkaramaddavaṃ paṭiyattaṃ, tena maṃ parivisa. Yaṃ
panaññaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ yaṭiyattaṃ, tena bhikkhusaṅghaṃ parivisā'ti.
'Evambhante'ti kho cundo kammāraputto bhagavato paṭissutvā yaṃ ahosi sūkaramaddavaṃ
paṭiyattaṃ, tena bhagavantaṃ parivisi. Yaṃ panaññaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyattaṃ,
tena bhikkhusaṅghaṃ parivisi.

Atha kho bhagavā cundaṃ kammāraputtaṃ āmantesi: yante cunda sūkaramaddavaṃ
avasiṭṭhaṃ, taṃ sobbhe nikhanāhi. Nāhaṃ taṃ cunda passāmi sadevake loke samārake,
sabrahmake, sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yassa taṃ paribhuttaṃ sammā
pariṇāmaṃ gaccheyya aññatra tathāgatassā'ti. 'Evambhante'ti kho cundo kammāraputto
bhagavato paṭissutvā, yaṃ ahosi sūkaramaddavaṃ avasiṭṭhaṃ taṃ sobbhe nikhaṇitvā, yena
bhagavā tenupasaṅkami: upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho cundaṃ kammāraputtaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā
samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

(Lohitapakkhandikā ābādho)

85. Atha kho bhagavato cundasasa kammāraputtassa bhattaṃ bhuttāvissa kharo ābādho
uppajji lohitapakkhandikā. Pabāḷhā vedanā vattanti māraṇantikā. Tā [PTS Page 128] [\q
128/] sudaṃ bhagavā sato sampajāno adhivāsesi avihaññamāno.

Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: "āyāmānanda yena kusinārā
tenupasaṅkamissāmā"ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.

[BJT Page 200] [\x 200/]
"Cundassa bhattaṃ bhuñjitvā kammārassāti me sutaṃ,
Ābādhaṃ samphusī dhīro pabāḷhaṃ1 māraṇantikaṃ.

Bhuttassa ca sūkaramaddavena
Byādhippabāḷho udapādi satthuno
Viriñcamāno2 bhagavā avoca
Gacchāmahaṃ kusināraṃ nagaranti. "

(Ānandena pānīyāharaṇaṃ)
86. Atha kho bhagavā maggā okkamma yenaññataraṃ rukkhamūlaṃ tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: "iṅgha me tvaṃ ānanda catugguṇaṃ saṅghāṭi
paññapehi. Kilanto'smi ānanda, nisīdissāmī"ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando
bhagavato paṭissutvā catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapesi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane.
Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: "iṅgha me tvaṃ ānanda pānīyaṃ āhara,
pipāsito'mhi ānanda pivissāmī'ti evaṃ vutte āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca: "idāni
bhante pañcamattāni sakaṭasatāni atikkantāni. Taṃ cakkacchinnaṃ udakaṃ parittaṃ luḷitaṃ
āvilaṃ sandati. Ayaṃ bhante kakutthā nadī avidūre acchodakā3 [PTS Page 129] [\q 129/]
sātodakā sītodakā setakā4 supatitthā ramaṇīyā. Ettha bhagavā pānīyañca pivissati, gattāni
ca sītikarissatīti". Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: 'iṅgha me tvaṃ
ānanda pānīyaṃ āhara, pipāsito'smi ānanda pivissāmī'ti dutiyampi kho āyasmā ānando
bhagavantaṃ etadavoca: "idāni bhante pañcamattāni sakaṭasatāni atikkantāni. Taṃ
cakkacchinnaṃ udakaṃ parittaṃ luḷitaṃ āvilaṃ sandati. Ayaṃ bhante kakutthā nadī avidūre
acchodakā sātodakā sītodakā setakā4 suppatitthā ramaṇīyā. Ettha bhagavā pānīyañca
pivissati, gattāni ca sītikarissatī" ti.

Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: 'iṅgha me tvaṃ ānanda pānīyaṃ
āhara, pipāsito'smi ānanda pivissāmī"ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato
paṭissutvā pattaṃ gahetvā yena sā nadikā tenupasaṅkami.

1. Sabāḷhaṃ, syā. 2. Virecamāno machasaṃ, sīmu. Viricavamāno, dī a. 3. Acchodikā -
machasaṃ. 4. Setodakā, machasaṃ. 5. Supappatitthā, machasaṃ.


[BJT Page 202] [\x 202/]

Atha kho sā nadikā cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā āyasmante ānande
upasaṅkamante acchā vippasantā anāvilā sandittha. Atha kho āyasmate, ānandassa
etadahosi: 'acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, tathāgatassa mahiddhikatā
mahānubhāvatā. Ayaṃ hi sā nadikā cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā mayi
upasaṅkamante acchā vippasannā anāvilā sandatī"ti. Pattena pānīyaṃ ādāya yena bhagavā
tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca: "acchariyaṃ bhante, abbhutaṃ
bhante, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. Idāni sā bhante nadikā cakkacchinnā
parittā luḷitā āvilā sandamānā mayi upasaṅkamante acchā vippasannā anāvilā sandittha.
Pivatu bhagavā pānīyaṃ, pivatu sugato pānīyanti". Atha kho bhagavā pānīyaṃ apāsi.

(Pukkusamallaputtakathā)

87. [PTS Page 130] [\q 130/] tena kho pana samayena pukkuso mallaputto āḷārassa
kālāmassa sāvako kusinārāya pāvaṃ addhānamaggapaṭipanno hoti. Addasā kho pukkuso
mallaputto bhagavantaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ. Disvā yena bhagavā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃ. Ekamantaṃ
nisinno kho pukkuso mallaputto bhagavantaṃ etadavoca: "acchariyaṃ bhante, abbhutaṃ
bhante, santena vata bhante pabbajitā vihārena viharanti. Bhūtapubbaṃ bhante, āḷāro kālāmo
addhānamaggapaṭipanno maggā okkamma avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ
nisīdi. Atha kho bhante pañcamattāni sakaṭasatāni āḷāraṃ kālāmaṃ nissāya nissāya
atikkamiṃsu. Atha kho bhante aññataro puriso tassa sakaṭasatthassa piṭṭhito piṭṭhito
āgacchanto yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavoca:
"api bhante pañcamattāni sakaṭasatāni atikkamantāni addasā?'Ti 'na kho ahaṃ āvuso
addasanti. ' 'Kimpana bhante saddaṃ assosi?'Ti. 'Na kho ahaṃ āvuso saddaṃ assosi'nti.
'Kimpana bhante sutto ahosī?'Ti. Na kho ahaṃ āvuso sutto ahosi'nti 'kimpana bhante saññī
ahosī ?'Ti 'evamāvuso'ti. 'So tvaṃ bhante saññī samāno jāgaro mañcamattāni sakaṭasatāni
nissāya nissāya atikkamantāni neva addasa na pana saddaṃ assosi apissu te bhante saṅghāṭi
rajena okiṇṇā?Ti. 'Evamāvuso'ti. Atha kho bhante tassa purisassa etadahosi: acchariyaṃ vata
bho, abbhutaṃ vata bho, santena vata bho pabbajitā vihārena viharanti, yatra hi nāma saññī
[PTS Page 131] [\q 131/] samāno jāgaro pañcamattāni sakaṭasatāni nissāya nissāya
atikkamantāni neva dakkhiti, na pana saddaṃ sossatī'ti āḷāre kālāme uḷāraṃ pasādaṃ
paveditvā pakkāmī"ti.


[BJT Page 204] [\x 204/]

Taṃ kimmaññasi pukkusa, katamannu kho dukkarataraṃ vā durabhisambhavataraṃ vā yo
saññī samāno jāgaro pañcamattāni sakaṭasatāni nissāya nissāya atikkamantāni neva
passeyya, na pana saddaṃ suṇeyya, yo vā saññī samāno jāgaro deve vassante deve
galagalāyante vijjutāsu1 niccharantisu asaṇiyā phalantiyā neva passeyya na pana saddaṃ
suṇeyyā?Ti.

"Kiñhi bhante karissanti pañca vā sakaṭasatāni cha vā sakaṭasatāni satta vā sataṭasatāni
aṭṭha vā sakaṭasatāni nava vā sakaṭasatāni sakaṭasahassaṃ vā sakaṭasatasahassaṃ vā. Atha
kho etadeva dukkarataraṃ ceva durabhisambhavatarañca yo saññī samāno jāgaro deve
vassante deve galagalāyante vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā neva passeyya na
pana saddaṃ suṇeyyā"ti.

Ekamidāhaṃ pukkusa samayaṃ ātumāyaṃ viharāmi bhūsāgāre. Tena kho pana samayena
deve vassante deve galagalāyante vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā avidūre.
Bhūsāgārassa dve kassakā bhātaro hatā cattāro ca balivaddā. Atha kho pukkusa ātumāya
mahājanakāyo nikkhamitvā yena te dve kassakā bhātaro hatā cattārā ca balivaddā,
tenupasaṅkami. Tena kho panāhaṃ pukkusa samayena bhusāgārā nikkhamitvā
bhusāgāradvāre abbhokāse caṅkamāmi. Atha kho pukkusa aññataro puriso tamhā
mahājanakāyā yenāhaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ
aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho ahaṃ pukkusa taṃ purisaṃ etadavocaṃ 'kinnukho so āvuso
mahājanakāyo sannipatito?Ti. [PTS Page 132] [\q 132/] idāni bhante deve vassante deve
galagalāyante vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā dve kassakā bhātaro hatā cattāro
ca balivaddā. Ettheso mahājanakāyo sannipatito. Tvampana bhante kuhiṃ ahosī?Ti. 'Idheva
kho ahaṃ āvuso ahosi'nti. 'Kimpana bhante na addasā?Ti. 'Na kho ahaṃ āvuso addasanti'.
'Kimpana bhante saddaṃ assosī?'Ti. 'Na kho ahaṃ āvuso saddaṃ assosinti'. 'Kimpana bhante
sutto ahosī?Ti. 'Na kho ahaṃ āvuso sutto ahosinti'. 'Kimpana bhante saññī ahosī?Ti.
'Evamāvuso'ti. 'So tvaṃ bhante saññī samāno jāgaro deve vassante deve galagalāyante
vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā neva addasa, na pana saddaṃ assosī?'Ti.
'Evamāvuso'ti.

1. Vijjullatāsu, machasaṃ.


[BJT Page 206] [\x 206/]

Atha kho pukkusa, tassa purisassa etadahosi. 'Acchariyaṃ vata bho abbhutaṃ vata bho,
santena vata bho pabbajitā vihārena viharanti. Yatra hi nāma saññī samāno jāgaro deve
vassante deve galagalāyante vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā neva dakkhīti na
pana saddaṃ sossatī'ti mayi uḷāraṃ pasādaṃ pavedetvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ
katvā pakkāmīti.
Evaṃ vutte pukkuso mallaputto bhagavantaṃ etadavoca: 'esāhaṃ bhante yo me āḷāre kālame
pasādo, taṃ mahāvāte vā opunāmi, sīghasotāya vā nadiyā pavāhemi. Abhikkantaṃ bhante,
abhikkantaṃ bhante. Seyyathāpi bhante nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā
vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya
cakkhumanto rūpāni dakkhantīti, evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Esāhaṃ bhante bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi [PTS Page 133] [\q 133/] dhammañca
bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatanti.
Atha kho pukkuso mallaputto aññataraṃ purisaṃ āmantesi. 'Iṅgha me tvaṃ bhaṇe
siṅgivaṇṇaṃ yugaṃ maṭṭhaṃ dhāraṇiyaṃ āhāra'ti.Evaṃ bhante'ti so puriso pukkusassa
mallaputtassa paṭissutvā taṃ siṅgīvaṇṇaṃ yugaṃ maṭṭhaṃ dhāraṇiyaṃ āhari. Atha kho
pukkuso mallaputto taṃ siṅgivaṇṇaṃ yugaṃ maṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ bhagavato upanāmesi
'idambhante siṅgivaṇṇaṃ yugaṃ maṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ. Tamme bhante bhagavā
patigaṇhātu anukampaṃ upādāyā'ti. 'Tena hi pukkusa ekena maṃ acchādehi ekena
ānandanti'. 'Evambhante'ti kho pukkuso mallaputto bhagavato paṭissutvā ekena
bhagavantaṃ acchādesi ekena āyasmantaṃ ānandaṃ. Atha kho bhagavā pukkusaṃ
mallaputtaṃ dhammiyā kathāya sandassesi, samādapesi, samuttejesi, sampahaṃsesi. Atha
kho pukkuso mallaputto bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito
sampahaṃsito uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.

88. Atha kho āyasmā ānando acirapakkante pukkuse mallaputte taṃ siṅgivaṇṇaṃ yugaṃ
maṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ bhagavato kāyaṃ upanāmesi taṃ bhagavato kāyaṃ upanāmitaṃ
vītaccikaṃ viya khāyati.


[BJT Page 208] [\x 208/]

Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca: 'acchariyambhante, abbhutambhante,
yāvaparisuddho bhante tathāgatassa chavivaṇṇo pariyodāto. Idambhante siṅgivaṇṇaṃ
yugaṃ maṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ bhagavato [PTS Page 134] [\q 134/] upanāmitaṃ vītaccikaṃ
ciya khāyatī'ti.

"Evametaṃ ānanda, dvīsu kho ānanda kālesu ativiya tathāgatassa kāyo parisuddho hoti
chavivaṇṇo pariyodāto. Katamesu dvīsu? Yañca ānanda rattiṃ tathāgato anuttaraṃ
sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā
parinibbāyati imesu kho ānanda dvīsu kālesu ativiya tathāgatassa kāyo parisuddho hoti
chavivaṇṇo pariyodāto. Ajja kho panānanda rattiyā pacchime yāme kusinārāyaṃ upavattane
mallānaṃ sālavane antarena yamakasālānaṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati.
Āyāmānanda yena kakutthā nadī tenupasaṅkamissāmā"ti. "Evambhante"ti kho āyasmā
ānando bhagavato paccassosi.

"Siṅgivaṇṇaṃ yugaṃ maṭṭhaṃ pukkuso abhihārayi,
Tena acchādito satthā hemavaṇṇo asobhathā"ti.
(Ambavanūpagamanaṃ)
89. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena kakutthā nadī
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā kakutthaṃ nadiṃ ajjhogāhetvā nahātvā ca pivitvā ca
paccuttaritvā yena ambavanaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ cundakaṃ
āmantesi. 'Iṅgha me cundaka catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññāpehi. Kilanto'smi cundaka
nipajjissāmī'ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā cundako bhagavato paṭissutvā catugguṇaṃ
saṅghāṭiṃ paññāpesi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappesi pāde
pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ [PTS Page 135] [\q 135/]
manasikaritvā. Āyasmā pana cundako tattheva bhagavato purato nisīdi.

[BJT Page 210] [\x 210/]

"Ganatvāna buddho nadiyaṃ kakutthaṃ acchodakaṃ sātodakaṃ vippasannaṃ, 1
Ogāhi satthā sukilantarūpo tathāgato appaṭimo'dha loke.

Nahātvā ca pītvā cudatāri satthā purakkhato bhikkhugaṇassa majjhe.
Satthā pavattā bhagavā'dha dhamme upāgamī ambavanaṃ mahesī.

Āmantayī vundakaṃ nāma bhikkhuṃ catugguṇaṃ patthara me nipacchaṃ2
So vodito3 bhāvitattena vundo catugguṇaṃ patthari khippameva
Nipajji satthā sukilantarūpo cundo'pi tattha pamukhe nisīdī"ti.

(Dve piṇḍapātā samaphalā)
90. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi. "Siyā kho panānanda cundassa
kammāraputtassa koci vippaṭisāraṃ upadaheyya" 'tassa te āvuso cunda, alābhā, tassa te
dulladdhaṃ, yassa te tathāgato pacchimaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjitvā parinibbuto'ti.
Cundassānanda kammāraputtassa evaṃ vippaṭisāro vinetabbo.

Tassa te āvuso lābhā, tassa te suladdhaṃ, yassa te tathāgato pacchimaṃ piṇḍapātaṃ
bhuñjitvā parinibbuto. Sammukhā metaṃ āvuso cunda bhagavato sutaṃ sammukhā
paṭiggahītaṃ 'dve' me piṇḍapātā samaphalā [PTS Page 136] [\q 136/] samavipākā
ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca. Katame dve? Yañca
piṇḍapātaṃ bhuñjitvā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca
piṇḍapātaṃ bhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyaṃ parinibbāyati, ime dve
piṇḍapātā samaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca
mahānisaṃsatarā ca.

1. Acchodakaṃ, sātudakā, vippasannaṃ machasaṃ. 2. Nipajjaṃ (bahusu).
3. Modito (machasaṃ)


[BJT Page 212] [\x 212/]

Āyusaṃvattanikaṃ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitaṃ
sukhasaṃvattanikaṃ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitaṃ.
Vaṇṇasaṃvattanikaṃ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitaṃ.
Yasasaṃvattanikaṃ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitaṃ.
Ādhipateyyasaṃvattanikaṃ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitanti'.
Cundassa ānanda kammāraputtassa evaṃ vippaṭisāro paṭivinetabbo"ti.

Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi:

"Dadato puññaṃ pavaḍḍhati saññamato veraṃ na vīyati,
Kusalo ca jahāti pāpakaṃ rāgadosamohakkhayā sa nibbuto'ti.

Aḷārāvedallabhāṇavāro catuttho.

[BJT Page 214] [\x 214/]

(Kusinārā gamanaṃ)
[PTS Page 137] [\q 137/]

91. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi āyāmānanda yena hiraññavatiyā
nadiyā pārimaṃ tīraṃ, yena kusinārā, yena upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ,
tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho
bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena hiraññavatiyā nadiyā pārimaṃ tīraṃ, yena
kusinārā, yena upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ, tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi. "Iṅgha me tvaṃ ānanda antarena yamakasālānaṃ
uttarasīsakaṃ mañcakaṃ paññāpehi. Kilanto'smi ānanda nipajjissāmī'ti. 'Evambhante'ti kho
āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā antarena yamakasālānaṃ uttarasīsakaṃ mañcakaṃ
paññāpesi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappesi pāde pādaṃ
accādhāya sato sampajāno.

92. Tena kho pana samayena yamakasālā sabbaphāliphullā honti akālapupphehi. Te
tathāgatassa sarīraṃ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbāni pi
mandāravapupphāni antaḷikkhā papatanti, yāni tathāgatassa sarīraṃ okiranti ajjhokiranti
abhippakiranti tathāgatassa pūjāya dibbāni pi candanacuṇṇāni antaḷikkhā papatanti. Tāni
tathāgatassa sarīraṃ [PTS Page 138] [\q 138/] okiranti ajjhokiranti abhippakiranti
tathāgatassa pūjāya. Dibbāni pi turiyāni antaḷikkhe vajjanti. Tathāgatassa pūjāya.Dibbāni pi
saṅgītāni antaḷikkhe vattanti tathāgatassa pūjāya. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ
āmantesi: sabbaphāliphullā kho ānanda yamakasālā akālapupphehi te tathāgatassa sarīraṃ
okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi mandāravapupphāni
antaḷikkhā papatanti, tāni tathāgatassa sarīraṃ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti
tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi candanacuṇṇāni antaḷikkhā papatanti, tāni tathāgatassa
sarīraṃ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbāni pi turiyāni
antaḷikkhe vajjanti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi saṅgitāni antaḷikkhe vattanti tathāgatassa
pūjāya. Na kho ānanda ettāvatā tathāgato sakkato vā hoti garukato vā mānito vā pūjito vā
apacito vā, yo kho ānanda bhikkhu vā bhikkhunī vā upāsako vā upāsikā vā
dhammānudhammapaṭipanno viharati sāmīcipaṭipanno anudhammacārī, so tathāgataṃ
sakkaroti garukaroti māneti pūjeti apaciyati paramāya pūjāya. Tasmātihānanda
dhammānudhammapaṭipannā viharissāma sāmīcipaṭipannā anudhammacārino ti, evaṃ hi
vo ānanda sikkhitabbanti.


[BJT Page 216] [\x 216/]

Upavāṇa thero

93. Tena kho pana samayena āyasmā upavāṇo bhagavato purato ṭhito hoti bhagavantaṃ
vījamāno. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ upavāṇaṃ apasādesi: 'apehi bhikkhu. Mā me
purato aṭṭhāsī'ti. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: 'ayaṃ kho [PTS Page 139] [\q
139/] āyasmā upavāṇo dīgharattaṃ bhagavato upaṭṭhāko santikāvacaro samīpacārī.
Atha ca pana bhagavā pacchime kāle āyasmantaṃ upavāṇaṃ apasādesi: apehi bhikkhu, mā
me purato aṭṭhāsīti. Ko nu kho hetu ko paccayo yaṃ bhagavā āyasmantaṃ upavāṇaṃ
apasāresi. 1 Apehi bhikkhu mā me purato aṭhāsī'ti. Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṃ
etadavoca: ayaṃ bhante āyasmā upavāṇo dīgharattaṃ bhagavato upaṭṭhāko santikāvacaro
samīpacārī, atha ca pana bhagavā pacchime kāle āyasmantaṃ upavāṇaṃ apasādeti: apehi
bhikkhu, mā me purato aṭṭhāsīti. Ko nu kho bhante hetu ko paccayo yaṃ bhagavā
āyasmantaṃ upavāṇaṃ apasādeti apehi bhikkhu mā me purato aṭṭhāsī'ti? Yebhuyyena
ānanda dasasu sahassīsu lokadhātusu devatā sannipatitā tathāgataṃ dassanāya, yāvatā
ānanda kusinārā upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ samannato dvādasayojanāni natthi so
padeso vāḷagga koṭinittudana mattopi mahesakkhāhi devatāhi apathuṭo. Devatā ānanda
ujjhāyanti dūrā ca vata mahā āgatā tathāgataṃ dassanāya. Kadāci karahaci tathāgatā loke
uppajjanti arahanto sammāsambuddhā ajjeva rattiyā pacchime yāme tathāgatassa
parinibbānaṃ bhavissati, ayañca mahesakkho bhikkhu bhagavato purato ṭhito ovārento, na
mayaṃ labhāma pacchime kāle tathāgataṃ dassanāyā'ti.

94. Kathaṃ bhūtā pana bhante bhagavā devatā manasi karotī'ti.

"Santānanda devatā ākāse pathavisaññiniyo, kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha
kandanti, chinnapātaṃ [PTS Page 140] [\q 140/] papatanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti
atikhippaṃ bhagavā parinibbāyissati, atikhippaṃ sugato parinibbāyissati, atikhippaṃ cakkhu
loke antaradhāyissatī'ti santānanda devatā paṭhaviyaṃ paṭhavisaññiniyo, kesepakiriya
kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti:

1. Apasāresi. Kesuci.


[BJT Page 218] [\x 218/]

Atikhippaṃ bhagavā parinibbāyissati, atikhippaṃ sugato parinibbāyissati, atikhippaṃ
cakkhu1 loke antaradhāyissatīti!

Yā pana tā devatā vītarāgā, tā satā sampajānadā adhivāsenti: aniccā saṅkhārā taṃ kutettha
labbhā?Ti,

95. "Pubbe bhante disāsu vassaṃ vutthā bhikkhū āgacchanti tathāgataṃ dassanāya. Te mayaṃ
labhāma manobhāvanīye bhikkhū dassanāya labhāma payirupāsānāya, bhagavato pana
mayaṃ bhante accayena na labhissāma manobhāvanīye bhikkhu dassanāya na labhissāma
payirupāsanāyā"ti.

"Cattārimāni ānanda saddhassa kulaputtassa dassanīyāni saṃvejanīyāni ṭhānāni. Katamāni
cattāri:

'Idha tathāgato jāto'ti ānanda saddhassa kulaputtassa dassanīyaṃ saṃvejanīyaṃ ṭhānaṃ.

'Idha tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho'ti ānanda saddhassa
kulaputtassa dassanīyaṃ saṃvejanīyaṃ ṭhānaṃ.

'Idha tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitanti' ānanda saddhassa kulaputtassa
dassanīyaṃ saṃvejanīyaṃ ṭhānaṃ.

'Idha tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā' parinibbutoti ānanda saddhassa kulaputtassa
dassanīyaṃ saṃvejanīyaṃ ṭhānaṃ.

[PTS Page 141] [\q 141/] imāni kho ānanda cattāri saddhassa kulaputtassa dassanīyāni
saṃvejanīyāni ṭhānāni.

Āgamissanti kho ānanda saddhā bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo idha tathāgato jāto
ti pi, idha tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti pi, idha tathāgatena
anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitantipi, idha tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā
parinibbuto ti pi. Ye hi keci ānanda cetiyacārikaṃ āhiṇḍantā pasannacittā kālaṃ karissanti,
sabbe te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissantiti.

1. Cakkhumaṃ - sī. Mu. Cakkhuṃ - i.


[BJT Page 220] [\x 220/]

Ānanda pucchā kathā

96. "Kathaṃ mayaṃ bhante mātugāme paṭipajjāmā?" Ti.
"Adassanaṃ ānandā"ti.

"Dassane bhagavā sati kathaṃ paṭipajjitabbanti?"

"Anālāpo ānandā"ti.

"Alapattena pana bhante kathaṃ paṭipajjitabbanti?"

"Sati ānanda upaṭṭhapetabbā"ti.

Kathaṃ mayaṃ bhante tathāgatassa sarīre paṭipajjāmā?"Ti.

"Abyāvaṭā tumhe ānanda hotha tathāgatassa sarīrapūjāya. Iṅgha tumhe ānanda sadatthe,
ghaṭatha1 sadatthamanuyujjatha, sadatthe 2 appamattā ātāpino pahitattā viharatha,
santānanda khattiyapaṇḍitā pi brāhmaṇapaṇḍitā pi gahapatipaṇḍitā pi tathāgate
ahippasannā te tathāgatassa sarīrapūjaṃ karissantī"ti.
"Kathaṃ pana bhante tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbantī?"

"Yathā kho ānanda rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṃ tathāgatassa sarīre
paṭipajjitabbanti" "kathaṃ pana bhante rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti?"Ti "rañño
ānanda cakkavattissa sarīraṃ ahatena vatthena veṭhenti. Ahatena vatthena veṭhetvā
vihatena kappāsena veṭhenti. Vihatena kappāsena veṭhetvā ahatena vatthena [PTS Page 142]
[\q 142/] veṭhenti.

1. Cakkhumā, (machasaṃ) cakṣurantardhayati (sabbatthivādīnaṃ mahāparinibbānasutte).
2. Sāratthe ghaṭhatha anuyuñapatha (machasaṃ. ) 3. Sāratthe (machasaṃ)


[BJT Page 222] [\x 222/]

Etenūpāyena pañcahi yugasatehi rañño cakkavattissa sarīraṃ1 veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā
pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjitvā sabbagandhānaṃ citakaṃ karitvā rañño
cakkavattissa sarīraṃ jhāpenti. Cātummahāpathe 2 rañño cakakavattissa thūpaṃ karonti.
Evaṃ kho ānanda rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti. Yathā kho ānanda rañño
cakkavattissa sarīre paṭipajjanti evaṃ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbaṃ cātummahāpathe
tathāgatassa thūpo kātabbo. Tattha ye mālaṃ vā gandhaṃ vā cuṇṇakaṃ3 vā āropessanti vā
abhivādessanti vā, cittaṃ vā pasādessanti, tesantaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā"ti.

Thūpārahā puggalā.

97. "Cattāro'me ānanda thūpārahā. Katame cattāro? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho
thūpāraho. Paccekasambuddho thūpāraho, tathāgatassa sāvako thūpāraho, rājā cakkavattī
thūpāraho'ti.

Kiñcānanda atthavasaṃ paṭicca tathāgato arahaṃ sammāsambuddho thūpāraho? Ayaṃ tassa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa thūpo ti ānanda bahū janā cittaṃ pasādenti, te
tatthacittaṃ pasādetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti. Idaṃ
kho ānanda atthavasaṃ paṭicca tathāgato arahaṃ sammāsambuddho thūpāraho.

Kiñcānanda atthavasaṃ paṭicca paccekasambuddho thūpāraho? Ayaṃ tassa bhagavato
paccekasambuddhassa [PTS Page 143] [\q 143/] thūpo ti ānanda bahūjanā cittaṃ
pasādenti. Te tattha cittaṃ pasādetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapajjanti. Idaṃ kho ānanda atthavasaṃ paṭicca paccekasambuddho thūpāraho.

1. Sarīre (syā, kaṃ). 2. Cātumahāpattha (machasaṃ). 3. Vaṇṇakaṃ [PTS]


[BJT Page 224] [\x 224/]

Kiñcānanda atthavasaṃ paṭicca tathāgatassa sāvako thūpāraho? Ayaṃ tassa bhagavato
arahato sammāsambuddhassa sāvakassa thūpo ti ānanda bahū janā cittaṃ pasādenti. 1 Te
tattha cittaṃ pasādetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti. Idaṃ
kho ānanda atthavasaṃ paṭicca tathāgatassa sāvako thūpāraho, 2

Kiñcānanda atthavasaṃ paṭicca rājā cakkavattī thūpāraho? Ayaṃ dhammikassa
dhammarañño thūpo ti ānanda bahū janā cittaṃ pasādenti, te tattha cittaṃ pasādetvā kāyassa
bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti.

Idaṃ kho ānanda atthavasaṃ paṭicca rājā cakkavatti thūpāraho. Ime kho ānanda cattāro
thūpārahā"ti.

Ānandattherassa acchariyadhammā.

98. Atha kho āyasmā ānando vihāraṃ pavisitvā kapisīsaṃ ālambitvā rodamāno aṭṭhāsi:
"ahañca vatamhi sekho sakaraṇīyo, satthu ca me parinibbānaṃ bhavissati yo mamaṃ3
ānukampako"ti, atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: "kahannu kho bhikkhave ānando"ti
"eso bhante āyasmā ānando vihāraṃ pavisitvā kapisīsaṃ ālambitvā rodamāno ṭhito: 'ahañca
vatamhi sekho sakaraṇīyo satthu ca me parinibbānaṃ bhavissati yo mamaṃ ānukampako"ti.
Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi: "ehi tvaṃ bhikkhu, mama vacanena
ānandaṃ āmantehi: satthā taṃ āvuso ānanda āmanteti"ti [PTS Page 144] [\q 144/]
"evambhante'ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā ānando tenupasaṅkami,
upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca: satthā taṃ āvuso ānanda āmantetī"ti.
'Evamāvuso'ti kho āyasmā ānando tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ
nisinnaṃ kho āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca:

1. Bahujano cittaṃ pasādeti [PTS]. 2. Sāvakathūpo. [PTS]. 3. Mama (machasaṃ).


[BJT Page 226] [\x 226/]

"Alaṃ ānanda mā soci, mā paridevi - nanu etaṃ ānanda mayā paṭikacceva akkhātaṃ
sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo. Taṃ kutettha ānanda
labbhā 'yantaṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ vata tathāgatassāpi sarīraṃ'
māpalujjiti. Netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Dīgharattaṃ kho te ānanda tathāgato paccupaṭṭhito
mettena kāyakammena hitena sukhena advayena appamāṇena, mettena vacīkammena
hitena sukhena advayena appamāṇena, mettena manokammena hitena sukhena advayena
appamāṇena. Katapuñño'si tvaṃ ānanda padhānamanuyuñja , khippaṃ hehisi1 anāsavo"ti.

99. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: " ye pi te bhikkhave ahesuṃ atītamaddhānaṃ
arahanto sammāsambuddhā, tesampi bhagavantaṃ etaparamāyeva upaṭṭhākā ahesuṃ
seyyathāpi mayhaṃ ānando. Ye pi te bhikkhave bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto
sammāsambuddhā, tesampi bhagavantānaṃ etaparamāyeva upaṭṭhākā bhavissanti
seyyathāpi mayhaṃ ānando, paṇḍito bhikkhave ānando, medhāvī bhikkhave ānando, jānāti
'ayaṃ kālo tathāgataṃ dassanāya upasaṅkamituṃ bhikkhūnaṃ, ayaṃ kālo bhikkhunīnaṃ ayaṃ
kālo upāsakānaṃ, [PTS Page 145] [\q 145/] ayaṃ kālo upāsikānaṃ, ayaṃ kālo rañño
rājamahāmattānaṃ titthiyānaṃ titthiyasāvakānanti. '

100. Cattāro'me bhikkhave acchariyā abbhutā dhammā ānande katame cattāro? Sace
bhikkhave bhikkhuparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti.
Tatra ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitena pi sā attamanā hoti, atittā'va bhikkhave
bhikkhuparisā hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Sace bhikkhave bhikkhunīparisā,
upāsakaparisā, upāsikāparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti.
Tatra ce ānando dhammaṃ bhāsati bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittā'va bhikkhave
upāsikāparisā hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Ime kho bhikkhave cattāro acchariyā
abbhutā dhammā ānande.

1. Hohisi (machasaṃ)


[BJT Page 228] [\x 228/]

Cattāro'me bhikkhave acchariyā abbhutā dhammā raññe cakkavattimhi. Katame cattāro?
Sace bhikkhave khattiyaparisā rājānaṃ cakkavattiṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā
attamanā hoti. Tatra ce rājā cakkavattī bhāsati bhāsitenapi sā attamanā hoti atittā'va
bhikkhave khattiyaparisā hoti. Atha kho rājā cakkavattī tuṇhī hoti. Sace bhikkhave
brāhmaṇaparisā, gahapatiparisā, samaṇaparisā rājānaṃ cakkavattiṃ dassanāya
upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce rājā cakkavattī bhāsati śāsitena pi sā
attamanā hoti, atittā'va bhikkhave samaṇaparisā hoti. Atha kho rājā cakkavatti tuṇhī hoti.
[PTS Page 146] [\q 146/] evameva kho bhikkhave cattāro 'me acchariyā abbhutā
dhammā ānande. Sace bhikkhave bhikkhuparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati,
dassanena sā attamanā hoti, tatra ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitena pi sā attamanā
hoti, tatu ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitena pi sā attamanā hoti, atittā'va bhikkhave
bhikkhuparisā hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Sace bhikkhunīparisā, upāsakaparisā,
upāsikāparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti, tatra ce
ānando dhammaṃ bhāsati bhāsitenapi sā attamanā hoti atittā'va bhikkhave upāsikāparisā
hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Ime kho bhikkhave cattāro acchariyā abbhutā dhammā
ānande'ti.

(Mahāsudassana sutta desanā. )
101. Evaṃ vutte āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca: "mā bhante bhagavā imasmiṃ
kuḍḍanagarake1 ujjaṅgalanagarake sākhānagarake parinibbāyī. 2 Santi bhante aññāni
mahānagarāni, seyyathīdaṃ campā rājagahaṃ sāvatthi sāketaṃ kosambī bārāṇasī. Ettha
bhagavā parinibbātu. Ettha bahū khattiyamahāsālā brāhmaṇamahāsālā gahapatimahāsālā
tathāgate abhippasannā. Te tathāgatassa sarīrapūjaṃ karissanti"ti. "Māhevaṃ ānanda avaca,
māhevaṃ ānanda avaca kuḍḍanagarakaṃ ujjaṅgalanagarakaṃ sākhānagarakanti. "

'Bhūtapubbaṃ ānanda rājā mahāsudassano nāma ahosi cakkavattī dhammiko dhammarājā
cāturanto vijitāvī janapadatthācariyappatto sattaratanasamannāgato.

1. Khuddanagarake (machasaṃ). 2. Kusinārāyaṃ (machasaṃ).


[BJT Page 230] [\x 230/]

Rañño ānanda mahāsudassanassa ayaṃ kusinārā kusāvatī nāma rājadhānī ahosi.
Puratthimena ca pacchimena ca dvādasayojanāni āyāmena, uttarena ca dakkhiṇena ca
sattayojanāni vitthārena, kusāvatī ānanda rājadhānī iddhā ceva ahosi phītā [PTS Page 147]
[\q 147/] ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā va. Seyyathāpi ānanda devānaṃ
āḷakamandā nāma rājadhāni iddhā ceva phitā ca bahujanā ca ākiṇṇayakkhā ca subhikkhā
ca, evameva kho ānanda kusāvatī rājadhānī iddhā ceva ahosi phītā ca bahujanā ca
ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca. Kusāvatī ānanda rājadhānī dasahi saddehi avīvittā ahosi
divā ceva rattiñca: seyyathīdaṃ hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena
mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena saṅkhasaddena, sammasaddena tālasaddena
asnātha pivatha khādathāti dasamena saddena. Gaccha tvaṃ ānanda, kusināraṃ pavisitvā
kosinārakānaṃ mallānaṃ ārocehi: ajja kho vāseṭṭhā rattiyā pacchime yāme tathāgatassa
parinibbānaṃ bhavissati. Abhikkamatha vāseṭṭhā abhikkamatha vāseṭṭhā, mā pacchā
vippaṭisārino ahuvattha: amhākañca no gāmakkhette tathāgatassa parinibbānaṃ ahosi, na
mayaṃ labhimhā pacchime kāle tathāgataṃ dassanāyā"ti.

"Evambhante" ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā nivāsetvā pattacīvaramādāya
attadutiyo kusināraṃ pāvisi.



Mallānaṃ vandanā

102. Tena kho pana samayena kosinārakā mallā santhāgāre sannipatitā honti kenacideva
karaṇīyena. Atha kho āyasmā ānando yena kosinārakānaṃ mallānaṃ santhāgāraṃ
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā kosinārakānaṃ mallānaṃ ārocesi "ajja kho vāseṭṭhā rattiyā
pacchime yāme tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Abhikkamatha vāseṭṭhā,
abhikkamatha vāseṭṭhā. Mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha! 'Amhākañca no gāmakkhette
tathāgatassa [PTS Page 148] [\q 148/] parinibbānaṃ ahosi, naṃ mayaṃ labhimhā
pacchime kāle tathāgataṃ dassanāyā"ti.


[BJT Page 232] [\x 232/]

Idamāyasmato ānandassa sutvā mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca mallapajāpatiyo ca
aghāvino dummanā cetodukkhasamappitā appekacce kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha
kandanti, chinnapātaṃ patanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti "atikhippaṃ bhagavā parinibbāyissati,
atikhippaṃ sugato parinibbāyissati, atikhippaṃ cakkhu 1 loke antaradhāyissatī"ti.

Atha kho mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca mallapajāpatiyo ca aghāvino dummanā
cetodukkhasamappitā yena upavattaṃ mallānaṃ sālavanaṃ yenāyasmā ānando
tenupasaṅkamiṃsu. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: sace kho ahaṃ kosinārake
malle ekamekaṃ bhagavantaṃ vandāpessamiṃ, avandito'va bhagavā kosinārakehi mallehi
bhavissati. Athāyaṃ ratti vibhāyissati. Yannūnāhaṃ kosinārake malle kulaparivattaso
kulaparivattaso ṭhapetvā bhagavantaṃ vandāpeyyaṃ 'itthannāmo bhante mallo saputto
sahariyo sapariso sāmacco bhagavato pāde sirasā vandatī'ti.

Atha kho āyasmā ānando kosinārake malle kulaparivattaso kulaparivattaso ṭhapetvā
bhagavantaṃ vandāpesi: 'itthannāmo bhante mallo saputto sabhariyo sapariso sāmacco
bhagavato pāde sirasā vandatī'ti. Atha kho āyasmā ānando etena upāyena paṭhameneva
yāmena kosinārake malle bhagavantaṃ vandāpesi.

Subhadda paribbājaka vatthu

103. Subhadda paribbājaka vatthu

103. Tena kho pana samayena subhaddo nāma paribbājako kusinārāyaṃ paṭivasati. Assosi
kho subhaddo paribbājako: 'ajja kira rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa
parinibbānaṃ bhavissatī'ti. [PTS Page 149] [\q 149/] atha kho subhaddassa
paribbājakassa etadahosi: "sutaṃ kho pana me'taṃ paribbājakānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ
ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto
sammāsambuddhāti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṃ
bhavissati.

1. Cakkhumā (machasaṃ)

[BJT Page 234] [\x 234/]

Atthi ca me ayaṃ kaṅkhādhammo uppanno. Evaṃ pasanno ahaṃ samaṇe gotame 'pahoti me
samaṇo gotamo tathā dhammaṃ desetuṃ yathāhaṃ imaṃ kaṅkhādhammaṃ pajaheyyanti'.
Atha kho subhaddo paribbājako yena upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ yena āyasmā ānando
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca: sutaṃ metaṃ bho
ānandaparibbājakānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ: "kadāvi
karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā"ti. Ajjeva rattiyā pacchime
yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṃ bhavissati. Atthi ca me ayaṃ kaṅkhādhammo
uppanno, "evaṃ pasanno ahaṃ samaṇe gotame, pahoti me samaṇo gotamo tathā dhamaṃ
desetuṃ yathāhaṃ imaṃ kaṅkhādhammaṃ pajaheyyaṃ. Sādhāhaṃ bho ānanda labheyyaṃ
samaṇaṃ gotamaṃ dassanāyā"ti.

Evaṃ vutte āyasmā ānando subhaddaṃ paribbājakaṃ etadavoca: 'alaṃ āvuso subhadda, mā
tathāgataṃ viheṭhesi. Kilanto bhagavā"ti. Dutiyampi kho subhaddo paribbājako āyasmantaṃ
ānandaṃ etadavoca: "sutaṃ metaṃ bho ānanda paribbājakānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ
ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ: kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto
sammāsambuddhāti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme [PTS Page 150] [\q 150/] samaṇassa
gotamassa parinibbānaṃ bhavissati. Atthi ca me ayaṃ kaṅkhādhammo uppanno, evaṃ
pasanno ahaṃ samaṇe gotame, 'pahoti me samaṇo gotamo tathā dhammā desetuṃ yathāhaṃ
imaṃ kaṅkhā dhammaṃ pajaheyyaṃ'. Sādhāhaṃ bho ānanda labheyyaṃ samaṇaṃ gotamaṃ
dassanāyā"ti. Dutiyampi kho āyasmā ānando subhaddaṃ paribbājakaṃ etadavoca: "alaṃ
āvuso subhadda, mā tathāgataṃ viheṭhesi kilanto bhagavā"ti. Tatiyampi kho subhaddo
paribbājako āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca: "sutaṃ metaṃ bho ānanda paribbājakānaṃ
vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ: kadāci karahaci tathāgatā loke
uppajjanti arahanto sammāsambuddhāti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme samaṇassa
gotamassa parinibbānaṃ bhavissati. Atthi ca me ayaṃ kaṅkhādhammo uppanno, evaṃ
pasanno ahaṃ samaṇe gotame, 'pahoti me samaṇo gotamo tathā dhammā desetuṃ yathāhaṃ
imaṃ kaṅkhā dhammaṃ pajaheyyaṃ'. Sādhāhaṃ bho ānanda labheyyaṃ samaṇaṃ gotamaṃ
dassanāyā"ti. Tatiyampi kho āyasmā ānando subhaddaṃ paribbājakaṃ etadavoca: "alaṃ āvuso
subhadda, mā tathāgataṃ viheṭhesi kilanto bhagavā"ti.

104. Assosi kho bhagavā āyasmato ānandassa subhaddena paribbājakena saddhiṃ imaṃ
kathāsallāpaṃ. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: "alaṃ ānanda mā
subhaddaṃ vāresi, labhataṃ ānanda subhaddo tathāgataṃ dassanāya. Yaṃ kiñci maṃ
subhaddo pucchissati, sabbantaṃ aññāpekkho'va pucchissati no vihesāpekkho. Yañcassāhaṃ
puṭṭho byākarissāmi, taṃ khippameva ājānissatī"ti.


[BJT Page 236] [\x 236/]

Atha kho āyasmā ānando subhaddaṃ paribbājakaṃ etadavoca: gacchāvuso subhadda, karoti
te bhagavā okāsanti. Atha kho subhaddo paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā
ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho subhaddo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca:
'ye' me bho gotama samaṇabrāhmaṇā saṅghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā
sādhusammatā bahujanassa, seyyathīdaṃ pūraṇo kassapo, makkhali gosālo, ajito
kesakambalo, pakudho kaccāyano, sañjayo belaṭṭhaputto. Nigaṇṭhonātaputto, sabbe te
sakāya paṭiññāya abbhaññiṃsu. Sabbeva na [PTS Page 151] [\q 151/] abbhaññiṃsu,
udāhu ekacce abbhaññiṃsu ekacce nābbhaññiṃsū ?"Ti.

"Alaṃ subhaddaṃ tiṭhatetaṃ sabbe te sakāya paṭiññāya abbhaññiṃsu, sabbeva na
abbhaññiṃsu, udāhu ekacce abbhaññiṃsu ekacce nābbhaññiṃsū"ti. Dhammaṃ te subhadda
desissāmi. Taṃ suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī"ti. 'Evaṃ bhante'ti kho
subhaddo paribbājako bhagavato paccassosi, bhagavā etadavoca:

105. "Yasmiṃ kho subhadda dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo na upalabbhati,
samaṇo pi na upalabbhati, dutiyo pi tattha samaṇo na upalabbhati, tatiyo pi tattha samaṇo
na upalabbhati, catuttho pi tattha samaṇo na upalabbhati. Yasmiñca kho subhadda
dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhati, samaṇo pi tattha upalabbhati, dutiyo
pi tattha samaṇo upalabbhati, tatiyo pi tattha samaṇo upalabbhati, catuttho pi tattha
samaṇo upalabbhati. Imasmiṃ kho subhadda dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo
upalabbhati. Idhe va subhadda samaṇo, idha dutiyo samaṇo, idha tatiyo samaṇo idha
catuttho samaṇo. Suññā parappavādā samaṇehi aññe. Ime ca1 subhadda bhikkhū sammā
vihareyyuṃ asuñño loko arahantehi assā"ti.

1. Ime (kaṃ)

[BJT Page 238] [\x 238/]

"Ekūnatiṃso vayasā subhadda
Yaṃ pabbajiṃ kiṃ kusalānuesī
Vassāni paññāsa samādhikāni
Yato ahaṃ pabbajito subhadda
Ñāyassa dhammassa padesavatti
Ito bahiddhā samaṇo pi natthi. 4
[PTS Page 152] [\q 152/]
Dutiyo pi samaṇo natthi,
Tatiyo pi samaṇo natthi,
Catuttho pi samaṇo natthi.
Suññā parappavādā samaṇehi aññe
Ime ca subhadda bhikkhū sammā vihareyyuṃ
Asuñño loko arahantehī"ti 3

106. Evaṃ vutte subhaddo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca: abhikkantaṃ bhante,
abhikkantaṃ bhante seyyathā pi bhante nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā
vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya
cakkhumanto rūpāni dakkhintī ti. Evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Esāhaṃ bhante bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
Labheyyāhaṃ bhante bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampadanti.

"Yo kho subhadda aññatitthiyapubbo imasmiṃ dhammavinaye ākaṅkhati, pabbajjaṃ,
ākaṅkhati upasampadaṃ, so cattāro māse parivasati. Catunnaṃ māsānaṃ accayena
āraddhacittā bhikkhū pabbājenti upasampādenti bhikkhubhāvāya. Api ca mettha
puggalavemattatā viditā"ti. "Sace bhante aññatitthiyapubbā imasmiṃ dhammavinaye,
ākaṅkhantā pabbajjaṃ, ākaṅkhantā upasampadaṃ, cattāro māse parivasanti, catunnaṃ
māsānaṃ accayena āraddhacittā bhikkhū pabbājenti upasampādenti bhikkhubhāvāya, ahaṃ
cattāri vassāni parivasissāmi, catunnaṃ vassānaṃ accayena āraddhacittā bhikkhū pabbājentu
upasampādentu bhikkhubhāvāyā"ti.

3. Asuñño loko, arahantehi assāti ( [PTS] machasaṃ)
4. Ekūnatriṃśo vayasānuprāpto (mahāvastu) ekona triṃśatko vasayā subhadra yat prāvrajaṃ
kiṃ kuśalaṃ gaveṣī, paṃcāśad varṣāṇi samādhikāni, yasmādahaṃ pravrajitaḥ subhadra,
āryasya dharmasya, pradeśavartatī ito bahir vai śramaṇo'sti nānyaḥ (avadānaśataka)


[BJT Page 240] [\x 240/]

Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: tena hānanda subhaddaṃ pabbājethā ti.
'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho subhaddo paribbājako
āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca: "lābhā vo āvuso ānanda, suladdhaṃ vo āvuso ānanda, ye1
ettha satthu sammukhā antevāsābhisekena abhisittā ti. 2

[PTS Page 153] [\q 153/] alattha kho subhaddo paribbājako bhagavato santike pabbajjaṃ,
alattha upasampadaṃ. Acirūpasampanno kho panāyasmā subhaddo eko vūpakaṭṭho
appamatto ātāpī pahitatto viharanto, nacirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva
agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme
sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi, 'khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ
karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā'ti abbhaññāsi. Aññataro kho panāyasmā subhaddo arahataṃ
ahosi. So ca 3 bhagavato pacchime sakkhisāvako ahosī ti.

Pañcamo bhāṇavāro.


1. Yo, [PTS] 2. Abhisitte [PTS] 3. So (machasaṃ)

[BJT Page 242] [\x 242/]
[PTS Page 154] [\q 154/]

Tathāgatassa pacchimā vācā

107. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi.

"Siyā kho panānanda tumhākaṃ evamassa, atītasatthukaṃ pāvacanaṃ, natthi no satthāti. Na
kho panetaṃ ānanda evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yo kho ānanda mayā dhammo ca vinayo ca desito
paññatto so vo mamaccayena satthā ti. Yathā kho panānanda etarahi bhikkhū aññamaññaṃ
āvusovādena samudācaranti, na kho mamaccayena evaṃ samudācaritabbaṃ. Theratarena
ānanda bhikkhunā navakataro bhikkhu nāmena vā gottena vā āvusovādena vā
samudācaritabbo, navakatarena bhikkhunā therataro bhikkhu bhanteti vā āyasmāti vā
samudācaritabbo.

Ākaṅkhamāno ānanda saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni
samūhanatu. 1 Channassa ānanda bhikkhuno mamaccayena brahmadaṇḍo dātabbo"ti.
"Katamo pana bhante brahmadaṇḍo?"Ti. "Channo ānanda bhikkhu yaṃ iccheyya taṃ
vadeyya, so bhikkhūhi neva vattabbo na ovaditabbo na anusāsitabbo"ti.

108. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: siyā kho pana bhikkhave ekabhikkhussāpi kaṅkhā
vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā, pucchatha
bhikkhave, mā pacchā [PTS Page 155] [\q 155/] vippaṭisārino ahuvattha:
sammukhībhūto no satthā ahosi, na mayaṃ sakkhīmha bhagavantaṃ sammukhā
paṭipucchitunti. Evaṃ vutte te bhikkhu tuṇhī ahesuṃ. Dutiyampi kho bhagavā bhikkhū
āmantesi: siyā kho pana bhikkhave ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā
dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā, pucchatha bhikkhave, mā pacchā
vippaṭisārino ahuvattha: sammukhībhūto no satthā ahosi, na mayaṃ sakkhīmha
bhagavantaṃ sammukhā paṭipucchitunti. Dutiyampi kho te bhikkhū tuṇhī ahesuṃ.
Tatiyampi kho bhagavā bhikkhū āmantesi: siyā kho pana bhikkhave ekabhikkhussāpi kaṅkhā
vā vimati vā buddhe vā dhammevā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā pucchatha
bhikkhave mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha, sammukhībhūto no satthā ahosi, na mayaṃ
sakkhimha bhagavantaṃ sammukhā paṭipucchitunti. Tatiyampi kho te bhikkhū tuṇhī
ahesuṃ. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi 'siyā kho pana bhikkhave satthugāravenāpi na
puccheyyātha. Sahāyako pi bhikkhave sahāyakassa ārocetū'ti. Evaṃ vutte te bhikkhū tuṇhī
ahesuṃ.

1. Samūhanatu [PTS]

[BJT Page 244] [\x 244/]

108. Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca: "acchariyaṃ bhante, abbhutaṃ bhante,
evaṃ pasanno ahaṃ bhante imasmiṃ bhikkhusaṅghe 'natthi ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā
vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā'ti. "Pasādā kho tvaṃ
ānanda vadesi. Ñāṇameva hettha ānanda tathāgatassa natthi imasmiṃ bhikkhu saṅghe
ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā
paṭipadāya vā. Imesaṃ hi ānanda pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ yo pacchimako bhikkhu so
sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo'ti.

Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: [PTS Page 156] [\q 156/] "handa'dāni bhikkhave
āmantayāmi vo, vayadhammā saṅkhārā appamādena sampādethā"ti.

Ayaṃ tathāgatassa pacchimā vācā2.


Bhagavato parinibbānaṃ.

109. Atha kho bhagavā paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji. Paṭhamajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ
jhānaṃ samāpajji. Dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Tatiyajjhānā
vuṭṭhahitvayā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Catutthajjhānā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ
samāpajji. Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ samāpajji.
Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji.
Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā saññāvedayitanirodhaṃ samāpajji.

Atha kho āyasmā ānando āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavoca, "parinibbuto bhante
anuruddha bhagavā'ti. "Na āvuso ānanda bhagavā parinibbuto saññāvedayitanirodhaṃ
samāpanno"ti.

2. Sabbatthikavādīnaṃ, mahāparinibbānasutte, evaṃ dissate:
Atha bhagavānutatarāsaṃgataḥ suvarṇavarṇaṃ bāhuṃ nissāryya tān bhikṣūnavocat:
tathāgatasya darśanaṃ loke kadācideva bhavati yathā udumbarapuṣpaṃ kadācideva
prādurbhavati aruṇavarṇa - bāhuṃ nīssāryya buddhaḥ prādurakarot adbhūtaṃ nimittam
āgantukā saṃskārāḥ anityā utpadya vinaśyanti mā pramādethāḥ iti. Tasmād bhikṣavaḥ
apramādena sampādayata. Nāhaṃ prāmadam tena samyaksambuddhaḥ asaṃkhyeyaguṇo
jātaḥ vyayadharmāḥ saṃskārāḥ apramādena sampādethāḥ. Iyamasti tathāgatasya paścimā
vāk.


[BJT Page 246] [\x 246/]

Atha kho bhagavā saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahitvā
nesavasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā
ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji. Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ
samāpajji. Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ samāpajji.
Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Catutthajjhānā
vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji.
Dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā paṭhamaṃjjhānaṃ samāpajji. Paṭhamajjhānā vuṭṭhahitvā
dutiyaṃjjhānaṃ samāpajji. Dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyajjhānaṃ samāpajji. Tatiyajjhānā
vuṭṭhahitvā catutthajjhānaṃ samāpajji. Catutthajjhānā vuṭṭhahitvā taṃ samanantarā bhagavā
parinibbāyi.

110. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā mahābhūmicālo ahosi, mahiṃsanako
salomahaṃso devadundubhiyo ca phaliṃsu. [PTS Page 157] [\q 157/] parinibbute
bhagavati saha parinibbānā brahmā sahampati imaṃ gāthaṃ abhāsi:

"Sabbeva nikkhipissanti bhūtā loke samussayaṃ1
Yathā etādiso satthā loke appaṭipuggalo
Tathāgato balappatto sambuddho parinibbuto"ti.

Parinibbute bhagavati saha parinibbānā sakko devānamindo imaṃ gāthaṃ abhāsi:

"Aniccā vata saṅkhārā uppādavayadhammino,
Uppajjitvā nirujjhanti tesaṃ vūpasamo sukho"ti.

Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā anuruddho imā gāthāyo abhāsi:

"Nāhu assāsapassāso ṭhitacittassa tādino,
Anejo santimārabbha yaṃ kālamakarī muni.
Asallīnena cittena vedanaṃ ajjhavāsayī,
Pajjotasseva nibbānaṃ vimokkho cetaso ahū"ti. 2

1. Cakkhumā loke antarahito ti (machasaṃ). 2. Asaṃlīnena kāyena vedanāmadhivāsayan
pradyotasyeva vimokṣas tasya cetasaḥ (madhyamikāvānti)


[BJT Page 248] [\x 248/]

Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā ānando imaṃ gāthaṃ abhāsi:

"Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ tadāsi lomahaṃsanaṃ
Sabbākāravarūpete sambuddhe parinibbute"ti.

111. "Parinibbute bhagavati ye te tattha bhikkhū avītarāgā appekacce bāhā paggayha
kandanti chinnapātaṃ patanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti:' atikhippaṃ bhagavā [PTS Page 158] [\q
158/] parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto atikhippaṃ cakkhu loke antarahitanti.
Ye pana te bhikkhū vītarāgā te satā sampajānā 'adhivāsenti aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha
labbhā'ti.

112. Atha kho āyasmā anuruddho bhikkhū āmantesi; alaṃ āvuso mā sovittha mā
paridevittha. Nanu etaṃ āvuso bhagavatā paṭigacceva akkhātaṃ, sabbeheva piyehi manāpehi
nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo, taṃ kutettha āvuso labbhā yantaṃ jātaṃ bhūtaṃ
saṅkhataṃ palokadhammaṃ taṃ vata mā palujjiti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Devatā āvuso
ujjhāyantī"ti.

"Kathambhūtā pana bhante anuruddha devatā manasikaroti? Santāvuso ānanda devatā ākāse
paṭhavisaññiniyo kese pakiriya kandanti bāhā paggayha kandanti chinnapātaṃ patanti,
āvaṭṭanti: vivaṭṭanti atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto,
atikhippaṃ cakkhu loke antarahitanti. Santāvuso ānanda devatā paṭhaviyā paṭhavisaññiniyo
kese pakiriya kandanti bāhā paggayha kandanti chinnapātaṃ patanti, āvaṭṭanti: vivaṭṭanti
atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhu loke
antarahito ti. Yā pana devatā vītarāgā tā satā sampajānā adhivāsenti 'aniccā saṅkhārā taṃ
kutettha labbhā'ti.


[BJT Page 250] [\x 250/]

113. Atha kho āyasmā ca anuruddho āyasmā ca ānando taṃ rattāvasesaṃ dhammiyā kathāya
vītināmesuṃ. Atha kho āyasmā anuruddho āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: gacchāvuso
ānanda kusināraṃ. Kusināraṃ pavisitvā kosinārakānaṃ mallānaṃ ārocehi: 'parinibbuto
vāsiṭṭhā bhagavā, yassa'dāni kālaṃ maññathā'ti. Evambhante ti kho āyasmā ānando
āyasmato anuruddhassa paṭissutvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya
attadutiyo kusināraṃ pāvisi. [PTS Page 159] [\q 159/] tena kho pana samayena
kosinārakā mallā santhāgāre sannipatitā honti teneva karaṇīyena. Atha kho āyasmā ānando
yena kosinārakānaṃ mallānaṃ santhāgāraṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā kosinārakānaṃ
mallānaṃ ārocesi: "parinibbuto vāsiṭṭhā bhagavā, yassa'dāni kālaṃ maññathā"ti.
Idamāyasmato ānandassa vacanaṃ sutvā mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca
mallapajāpatiyo ca aghāvino dummanā ceto dukkhasamappitā appekacce kese pakiriya
kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ patanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti atikhippaṃ
bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhu loke antarahitanti.
"

114. Atha kho kosinārakā mallā purise āṇāpesuṃ "tenahi bhaṇe kusinārāyaṃ gandhamālañca
sabbañca tāḷāvacaraṃ sannipātethā"ti. Atha kho kosinārakā mallā gandhamālañca sabbañca
tāḷāvacaraṃ pañca ca dussayugasatāni ādāya yena upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ yena
bhagavato sarīraṃ tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi
vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā celavitānāni karontā
maṇḍalamāḷe paṭiyādentā 'ekadivasaṃ vītināmesuṃ. Atha kho kosinārakānaṃ mallānaṃ
etadahosi. 'Ativikālo kho ajja bhagavato sarīraṃ jhāpetuṃ, svedāni mayaṃ bhagavato sarīraṃ
naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā
celavitānāni karontā maṇḍalamāḷe paṭiyādentā dutiyampi divasaṃ vītināmesuṃ, tatiyampi
divasaṃ vītināmesuṃ, catutthampi divasaṃ vītināmesu, pañcamampi divasaṃ vītināmesu,
chaṭṭhampi divasaṃ vītināmesuṃ atha kho sattamaṃ divasaṃ kosinārakānaṃ mallānaṃ [PTS
Page 160] [\q 160/] etadahosi: mayaṃ bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi
gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā, dakkhiṇena dakkhiṇaṃ nagarassa
haritvā bāhirena bāhiraṃ dakkhiṇato nagarassa bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā'ti.


[BJT Page 252] [\x 252/]
Tena kho pana samayena aṭṭha mallapāmokkhā sīsaṃ nahātā ahatāni vatthāni nivatthā
'mayaṃ bhagavato sarīraṃ uccāressāmā'ti nasakkonti uccāretuṃ. Atha kho kosinārakā mallā
āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ: ko nu kho bhante anuruddha hetu ko paccayo yenime
aṭṭha mallapāmokkhā sīsaṃ nahātā ahatāni vatthāni nivatthā 'mayaṃ bhagavato sarīraṃ
uccāressāmā'ti na sakkonti uccāretunti ?" "Aññathā kho vāsiṭṭhā tumhākaṃ adhippāyo,
aññathā devatānaṃ adhippāyo"ti. "Kathā pana bhante devatānaṃ adhippāyo"ti. "Tumhākaṃ
kho vāsiṭṭhā adhippāyo: "mayaṃ bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi
sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā dakkhiṇena dakkhiṇaṃ nagarassa haritvā, bāhirena
bāhiraṃ dakkhiṇato nagarassa bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā"ti. Devatānaṃ kho vāsiṭṭhā
adhippāyo "mayaṃ bhagavato sarīraṃ dibbehi naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi
sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā, uttarena uttaraṃ nagarassa haritvā, uttarena
dvārena nagaraṃ pavesetvā, majjhena majjhaṃ nagarassa haritvā, puratthimena dvārena
nikkhāmetvā, puratthimato nagarassa makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ cetiyaṃ, ettha
bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā"ti. "Yathā bhante devatānaṃ adhippāyo, tathā hotu"ti.

116. Tena kho pana samayena kusinārā yāva sandhisamalasaṃkaṭīrā jaṇṇumattena odhinā
mandāravapupphehi satthatā hoti atha kho devatā ca kosinārakā ca mallā bhagavato sarīraṃ
dibbehi ca mānusakehi ca [PTS Page 161] [\q 161/] naccehi gītehi vāditehi mālehi
gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā, uttarena uttaraṃ nagarassa haritvā
uttarena dvārena nagaraṃ pavesetvā, majjhena majjhaṃ nagarassa haritvā, puratthimena
dvārena nikkhamitvā, puratthimato nagarassa makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ cetiyaṃ,
1 tattha bhagavato sarīraṃ nikkhipiṃsu.

1. Uttareṇa dvāreṇa nagarāt niṣakramya nadīṃ hiraṇyavatīṃ upasaṅkramya
mukuṭabandhane caitye(sabbatthivāditaṃ mahāparinibbāṇasutta)


[BJT Page 254] [\x 254/]

117. Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocuṃ: "kathaṃ mayaṃ bhante
ānanda tathāgatassa sarīre paṭipajjāmā?"Ti. "Yathā kho vāsiṭṭhā rañño cakkavattissa sarīre
paṭipajjatti, evaṃ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbanti. " "Kathaṃ pana bhante ānanda rañño
cakkavattissa sarīre paṭipajjintī"ti. "Raññe vāsiṭṭhā cakkavattissa sarīraṃ ahatena vatthena
veṭhenti, ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhenti. Vihatena kappāsena
veṭhetvā ahatena vatthena veṭhenti. Etena upāyena pañcahi yugasatehi rañño cakkavattissa
sarīraṃ veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjetvā,
sabbagandhānaṃ citakaṃ karitvā rañño cakkavattissa sarīraṃ jhāpenti. Cātummahāpathe
rañño cakkavattissa thūpaṃ karonti. Evaṃ kho vāsiṭṭhā rañño cakkavattissa sarīre
paṭipajjanti. Yathā kho vāsiṭṭhā rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṃ tathāgatassa
sarīre paṭipajjitabbaṃ. Cātummahāpathe tathāgatassa thūpo kātabbo. Tattha ye mālaṃ vā
gandhaṃ vā cuṇṇakaṃ vā āropessanti vā abhivādessanti vā cittaṃ vā pasādessanti, tesantaṃ
bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā"ti.

Atha kho kosinārakā mallā purise āṇāpesuṃ "tena hi bhaṇe mallānaṃ vihataṃ kappāsaṃ
sannipātethā"ti. Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sarīraṃ ahatena vatthena veṭhesuṃ.
Ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhesuṃ. Vihatena kappāsena veṭhetvā
ahatena [PTS Page 162] [\q 162/] vatthena veṭhesuṃ. Etena upāyena pañcahi yugasatehi
bhagavato sarīraṃ veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā1 aññissā āyasāya doṇiyā
paṭikujjetvā sabbagandhānaṃ citakaṃ karitvā bhagavato sarīraṃ citakaṃ āropesuṃ.

Mahākassapāgamanaṃ.

118. Tena kho pana samayena āyasmā mahākassapo pāvāya kusināraṃ
addhānamaggapaṭipanno hoti mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi
bhikkhusatehi. Atha kho āyasmā mahākassapo maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle
nisīdi. Tena kho pana samayena aññataro ājīvako2 kusinārāya mandāravapupphaṃ gahetvā
pāvaṃ addhānamaggapaṭipanno hoti. Addasā kho āyasmā mahākassapo taṃ ājīvakaṃ
dūrato'va āgacchantaṃ. Disvā taṃ ājīvakaṃ etadavoca: 'apāvuso amhākaṃ satthāraṃ jānāsī
?Ti. Āma āvuso jānāmi.

1. Suvarṇadroṇyāṃ nidhāya telena pūrayitvā tāṃ suvarṇadroṇīṃ utthāpya dvitīyasyāṃ
mahādroṇyāṃ prakṣipya (sabbatthivāditaṃ mahāparinibbānasutte)


[BJT Page 256] [\x 256/]

Ajja sattāhaparinibbuto samaṇo gotamo. Tato me idaṃ mandāravapupphaṃ gahitanti".
Tattha ye te bhikkhu avītarāgā appekacce bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ patanti,
āvaṭṭanti vivaṭṭanti: atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto,
atikhippaṃ cakkhu loke 3 antarahitanti, ye pana te bhikkhu vītarāgā, te satā sampajānā
adhivāsenti: aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā'ti.

119. Tena kho pana samayena subhaddo nāma buḍḍhapabbajito' tassaṃ parisāyaṃ nisinno
hoti. Atha kho subhaddo, buḍḍhapabbajito te bhikkhu etadavoca:" alaṃ āvuso mā sovittha,
mā paridevittha. Sumuttā mayaṃ tena mahāsamaṇena. Upaddutā ca homa idaṃ vo kappati,
idaṃ vo na kappatī ti. Idāni pana mayaṃ yaṃ icchissāma taṃ karissāma, yaṃ na icchissāma
na taṃ karissāmā"ti. Atha kho āyasmā mahākassapo bhikkhū āmantesi: 'alaṃ āvuso mā
sovittha, mā paridevittha. Nanu [PTS Page 163] [\q 163/] etaṃ āvuso bhagavatā
paṭigacce va akkhātaṃ: sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo.
Taṃ kutettha āvuso labbhā yantaṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ
tathāgatassāpi sarīraṃ mā palujjīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī"ti.

120. Tena kho pana samayena cattāro mallapāmokkhā sīsaṃ nahātā ahatāni vatthāni nivatthā
mayaṃ bhagavato citakaṃ ālimpessāmāti na sakkonti ālimpetuṃ. Atha kho kosinārakā mallā
āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ: ko nu kho bhante anuruddha hetu, ko paccayo,
yenime cattāro mallapāmokkhā sīsaṃ nahātā ahatāni vatthāni nivatthā mayaṃ bhagavato
citakaṃ ālimpessāmāti na sakkonti ālimpetunti"? "Aññathā kho vāsiṭṭhā devatānaṃ
adhippāyo"ti. "Kathaṃ pana bhante devatānaṃ adhippāyo?"Ti. "Devatānaṃ kho vāsiṭṭhā
adhippāyo: ayaṃ āyasmā mahākassapo pāvāya kusināraṃ addhānamaggapaṭipanno mahatā
bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Na tāva bhagavato citako pajjalissati
yāvāyasmā mahākassapo bhagavato pāde sirasā na vandissatī"ti. "Yathā bhante devatānaṃ
adhippāyo tathā hotu"ti.

2. Atha khalu mārge nyataro nirgrantha śrāvakaḥ mandāra puṣpaṃādāya (sabbatthivādīnaṃ
mahāparinibbānasutte). 4. Cakkhumā loke antarahito (machasaṃ) loke cakṣurantarhitam
(sabbatthivādīnaṃ mahāparinibbānasutte) 1. Buddhapabbajito(machasaṃ)


[BJT Page 258] [\x 258/]
121. Atha kho āyasmā mahākassapo yena kusinārā makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ
cetiyaṃ yena bhagavato citako tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā ekaṃ saṃ cīvaraṃ katvā
añjalimpaṇāmetvā tikkhattuṃ citakaṃ padakkhiṇaṃ katvā, pādato vivaritvā bhagavato pāde
sirasā vandi. Tāni pi kho pañca bhikkhusatāni ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā añjalimpaṇāmetvā
tikkhattuṃ citakaṃ padakkhiṇaṃ katvā bhagavato pāde sirasā vandiṃsu. [PTS Page 164] [\q
164/] vanditesu1 ca panāyasmatā mahākassapena tehi pi pañcahi bhikkhusatehi,
sayameva bhagavato citako pajjali.

122. Jhāyamānassa kho pana bhagavato sarīrassa, yaṃ ahosi chavīti vā cammanti mā
maṃsanti vā naharū ti vā lasikā ti vā tassa neva chārikā paññāyittha, na masi. Sārīrāneca
avasissiṃsu. Seyyathāpi nāma sapissa vā telassa vā jhāyamānassa neva chārikā paññāyati na
masi, evameva bhagavato sarirassa jhāyamānassa yaṃ ahosi chavīti vā cammanti vā
maṃsanti vā nahārūti vā lasikāti vā tassa neva chārikā paññāyittha'na masi, sārīrāneva
avasissiṃsu. Tesañca pañcannaṃ dussayugasatānaṃ dveva dussāni na ḍayhiṃsu yañca
sabbabbhantarimaṃ2 yañca bāhiraṃ. Daḍḍhe ca kho pana bhagavato sarīre antaḷikkhā
udakadhārā pātubhavitvā bhagavato citakaṃ nibbāpesi. Udakaṃ sālato pi abbhunnamitvā
bhagavato citakaṃ nibbāpesi. Kosinārakā pi mallā sabbagandhodakena bhagavato citakaṃ
nibbāpesuṃ.

Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sārīrāni sattāhaṃ santhāgāre sattipañjaraṃ karitvā
dhanupākāraṃ parikkhipāpetvā naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkariṃsu
garukariṃsu mānesuṃ pūjesuṃ.

Sārīrikadhātuvibhajanā
122. Assosi kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto: "bhagavā kira kusinārāyaṃ
parinibbuto"ti. Atha kho rājā māgadho: ajātasattu vedehiputto kosinārakānaṃ mallānaṃ
dūtaṃ pāhesi "bhagavā pi khattiyo ahampi khattiyo. Ahampi arahāmi bhagavato sārīrānaṃ
bhāgaṃ, ahampi bhagavato sārīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmī"ti.

1. Vandite va (machasaṃ [PTS] 2. Sabbabbhantarimaṃ (machasaṃ) sabbaṃ abbhantarimaṃ
[PTS]


[BJT Page 260] [\x 260/]

Assosuṃ kho vesālikā licchavī: 'bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto'ti. Atha kho vesālikā
licchavī kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ: "bhagavā pi khattiyo mayampi khattiyā.
Mayampi arahāma bhagavato [PTS Page 165] [\q 165/] sārīrānaṃ bhāgaṃ. Mayampi
bhagavato sārīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā"ti.

Assosuṃ kho kāpilavatthavā sakyā: "bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto"ti. Atha kho
kāpilavatthavā sakyā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ: "bhagavā amhākaṃ
ñātiseṭṭho. Mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṃ bhāgaṃ. Mayampi bhagavato sārīrānaṃ
thūpañca mahañca karissāmā"ti.

Assosuṃ kho allakappakā bulayo "bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto"ti. Atha kho
allakappakā bulayo kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ: "bhagavā pi khattiyo mayampi
khattiyā mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṃ bhāgaṃ. Mayampi bhagavato sārīrānaṃ
thūpañca mahañca karissāmā"ti.

Assosuṃ kho rāmagāmakā koliyā "bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto"ti. Atha kho
rāmagāmakā koliyā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ: "bhagavā pi khattiyo, mayampi
khattiyā. Mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṃ bhāgaṃ. Mayampi bhagavato sārīrānaṃ
thūpañca mahañca karissāmā"ti.

Assosi kho veṭhadīpako brāhmaṇo: "bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto"ti. Atha kho
veṭhadīpako brāhmaṇo kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesi: "bhagavā tu1 khattiyo.
Ahamasmi brāhmaṇo, ahampi arahāmi bhagavato sārīrānaṃ bhāgaṃ. Ahampi bhagavato
sārīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmī"ti.

1. Bhagavāpi (machasaṃ)


[BJT Page 262] [\x 262/]

Assosuṃ kho pāveyyakā mallā "bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto"ti. Atha kho
pāveyyakā mallā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ. Bhagavā pi khattiyo mayampi
khattiyā. Mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sārīrānaṃ
thūpañca mahañca karissāmāti.

Evaṃ vutte kosinārakā mallā te saṅghe gaṇe etadavocuṃ, [PTS Page 166] [\q 166/]
bhagavā amhākaṃ gāmakkhette parinibbuto, na mayaṃ dassāma bhagavato sārīrānaṃ
bhāganti.

123. Evaṃ vutte doṇo brāhmaṇo te saṅghe gaṇe etadavoca:

Suṇantu bhonto mama ekavākyaṃ1
Amhākaṃ buddho ahu khantivādo.
Na hi sādhu'yaṃ uttamapuggalassa
Sarīrabhāge siyā sampahāro.
Sabbeva bhonto sahitā samaggā
Sammodamānā karomaṭṭhabhāge.
Vitthārikā hontu disāsu thūpā
Bahū janā cakkhumato pasannā"ti.

124. "Tena hi brāhmaṇa tvaññeva bhagavato sārīrāni aṭṭhadhā samaṃ suvibhattaṃ
vibhajāhī"ti. "Evaṃ ho'ti kho doṇo brāhmaṇo tesaṃ saṅghānaṃ gaṇānaṃ paṭissutvā
bhagavato sārīrāni aṭṭhadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhajitvā te saṅghe gaṇe etadavoca: "imaṃ
me bhonto tumbaṃ dadantu, ahampi tumbassa thūpañca mahañca karissāmī"ti. Adaṃsu kho
te doṇassa brāhmaṇassa tumbaṃ.

Assosuṃ kho pippalivaniyā2 moriyā: "bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto'ti. Atha kho
pippalivaniyā moriyā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ: bhagavā pi khattiyo mayampi
khattiyā. Mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sārīrānaṃ
thūpañca mahañca karissāmā'ti. "Natthi bhagavato sārīrānaṃ bhāgo, vibhattāna bhagavato
sārīrāni, ito aṅgāraṃ harathā"ti. Te tato aṅgāraṃ hariṃsu:2

1. Vācaṃ. Machasaṃ. 2. Pipphalīvaniyā. Syā. 3. Āhariṃsu syā. Kā


[BJT Page 264] [\x 264/]

Dhātucetiya pūjā

124. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto rājagahe bhagavato sārīrānaṃ thūpañca
mahañca akāsi. [PTS Page 167] [\q 167/] vesālikā pi licchavī vesāliyaṃ bhagavato
sārīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Kāpilavatthavā pi sakyā kapilavatthusmiṃ bhagavato
sārīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Allakappakā pi bulayo allakappe bhagavato sārīrānaṃ
thūpañca mahañca akaṃsu. Rāmagāmakā pi koliyā rāmagāme bhagavato sārīrānaṃ thūpañca
mahañca akaṃsu. Veṭhadīpako pi brāhmaṇo veṭhadīpe bhagavato sārīrānaṃ thūpañca
mahañca akāsi. Pāveyyakā pi mallā pāvāyaṃ bhagavato sārīrānaṃ thūpañca mahañca
akaṃsu. Kosinārakā pi mallā kusinārāyaṃ bhagavato sārīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu.
Doṇo pi brāhmaṇo tumbassa thūpañca mahañca akāsi. Pippalivaniyā pi moriyā pippalivane
aṅgārānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Iti aṭṭha sarīrathūpā navamo tumbathūpo dasamo
aṅgārathūpo. Evametaṃ bhūtapubbanti.
125. "Aṭṭha doṇā1 cakkhumato sarīrā,
Sattadoṇaṃ jambudīpe mahenti,
Ekañca doṇaṃ purisavaruttamassa
Rāmagāme nāgarājā mahenti.

Ekā hi dāṭhā tidivehi pūjitā ekā pana gandhārapure mahīyati,
Kāliṅgarañño vijite punekaṃ ekaṃ puna nāgarājā mahenti.


Tasseva tejena ayaṃ vasundharā
Āyāgaseṭṭhehi mahī alaṃkatā
Evaṃ imaṃ cakkhumato sarīraṃ
Susakkataṃ sakkatasakkatehi.

[PTS Page 168] [\q 168/] devindanāgindanarinda pūjito
Manussaseṭṭhehi tatheva pūjito,
Taṃ2 vandatha pañjalikā bhavitvā
Buddho bhave kappasatehi dullabho'ti.
Cattāḷīsa samā dantā kesā lomā ca sabbaso,
Devā hariṃsu ekekaṃ cakkavālaparamparā"ti.

Mahāparinibbānasuttaṃ tatiyaṃ.

1. Aṭṭhadoṇaṃ cakkhumato sarīraṃ (machasaṃ). 2. Taṃ taṃ (syā)


[BJT Page 266] [\x 266/]

4.
[PTS Page 169] [\q 169/] mahāsudassanasuttaṃ.

1. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kusinārāyaṃ viharati upa vattane mallānaṃ
sālavane antarena yamakasālānaṃ parinibbānasamaye.

Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ
etadavoca. "Mā bhante bhagavā imasmiṃ kuḍḍanagarake ujjaṅgalanagarake sākhānagarake
parinibbāyi. Santi bhante aññāni mahānagarāni, seyyathīdaṃ, campā rājagahaṃ sāvatthi
sāketaṃ kosambī bārāṇasī, ettha bhagavā parinibbāyatu. Ettha bahū khattiyamahāsālā
brāhmaṇamahāsālā gahapatimahāsālā tathāgate abhippasannā, te tathāgatassa sarīrapūraṃ
karisantī"ti.

2. "Mā hevaṃ ānanda avaca mā hevaṃ ānanda avaca kuḍḍanagarakaṃ ujjaṅgalanagarakaṃ
sākhā nagarakanti.

Kusāvati rājadhāni
Bhūtapubbaṃ ānanda rājā mahāsudassano nāma ahosi khantiyo muddhāvasitto1 cāturanto
vijitāvī janapadatthācariyappatto. [PTS Page 170] [\q 170/] rañño ānanda
mahāsudassanassa ayaṃ kusinārā kusāvatī nāma rājadhānī ahosi. Sā kho ānanda kusāvatī
puratthimena ca pacchimena ca dvādasayojanāni ahosi āyāmena, uttarena ca dakkhiṇena ca
sattayojanāni vitthārena. Kusāvatī ānanda rājadhāni iddhā ceva ahosi vītā ca bahujanā ca
ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca.

1. Muddhāhisītto (kaṃ). 2. Iddhā ceva ahosi phītā ca (syā)

[BJT Page 268] [\x 268/]

Seyyathāpi ānanda devānaṃ āḷakamandā nāma rājadhāni iddhā ceva phītā ca bahujanā ca
ākiṇṇayakkhā ca subhikkhā ca, evameva kho ānanda kusāvatī rājadhānī iddhā ceva ahosi
phītā ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca. Kusāvatī ānanda rājadhāni dasahi
saddehi avicittā ahosi divā ceva rattiṃ ca. Seyyathīdaṃ, hatthisaddena assaddena
rathasaddena bherisaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena sammasaddena
tālasaddena (saṅkhasaddena) asnātha pivatha khādathāti dasamena saddena.

3. Kusāvatī ānanda rājadhānī sattahi pākārehi parikkhittā ahosi. Eko pākāro sovaṇṇamayo,
eko rūpiyamayo, eko veḷuriyamayo, eko phaḷikamayo, eko lohitaṅkamayo1 eko
masāragallamayo, eko sabbaratanamayo. Kusāvatiyā ānanda rājadhāniyā catunnaṃ
vaṇṇānaṃ dvārāni ahesuṃ. Ekaṃ dvāraṃ sovaṇṇamayaṃ, ekaṃ rūpiyamayaṃ, ekaṃ veḷuriya
mayaṃ, ekaṃ phaḷikamayaṃ. [PTS Page 171] [\q 171/] ekekasmiṃ dvāre satta satta esikā
nikhātā ahesuṃ. Tiporisaṅgā tiporisanikhātā dvādasaporisā ubbedhena, ekā esikā
sovaṇṇamayā, ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā, ekā phaḷikamayā, ekā lohitaṅkamayā,
ekā masāragallamayā, ekā sabbaratanamayā.
Kusāvatī ānanda rājadhāni sattahi tālapantihi parikkhittā ahosi. Ekā tālapanti sovaṇṇamayā,
ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā ekā phaḷikamayā, ekā lohitaṅkamayā, ekā
masāragallamayā, ekā sabbaratanamayā. Sovaṇṇamayassa tālassa sovaṇṇamayo khandho
ahosi, rūpiyamayāni pattāni ca phalāni ca rūpiyamayassa tālassa rūpiyamayo khandho ahosi
sovaṇṇamayāni pattāni ca phalāni ca. Veḷuriyamayassa tālassa veḷuriyamayo khandho
ahosi phaḷikamayāni pattāni ca phalāni ca. Phaḷikamayassa tālassa phaḷikamayo khandho
ahosi. Veḷuriyamayāni pattāni ca phalāni ca. Lohitaṅkamayassa tālassa lohitaṅkamayo
khandho ahosi masāragallamayāni pattāni ca phalāni ca. Masāragallamayassa tālassa
masāragallamayo khandho ahosi lohitaṅkamayāni pattāni ca phalāni ca sabbaratanamayassa
tālassa sabbaratanamayo khandho ahosi sabbaratanamayāni pattāni ca phalāni ca. Tāsaṃ kho
panānanda tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca 2
madanīyo ca. Seyyathāpi ānanda pañcaṅgikassa turiyassa suvinītassa suppaṭitāḷitassa
kusalehi samannāgatassa saddo hoti vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo [PTS
Page 172] [\q 172/] ca. Evameva kho ānanda tāsaṃ tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi
vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca. Ye kho panānanda tena samayena
kusāvatiyā rājadhāniyā dhuttā ahesuṃ soṇḍā pipāsā, te tāsaṃ tālapantinaṃ vāteritānaṃ
saddena parivāresuṃ.

1. Lohitaṅkamayo (kaṃ). 2. Khamanīyo (machasaṃ)


[BJT Page 270] [\x 270/]

Cakkaratanaṃ

4. Rājā ānanda mahāsudassano sattahi ratanehi samannāgato ahosi catūhi ca iddhihi.
Katamehi sattahi? Idhānanda rañño mahāsudassanassa tadahuposathe paṇṇarase sīsaṃ
nahātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa dibbaṃ cakkaratanaṃ pāturahosi sahassāraṃ
sanemikaṃ sanāhikaṃ sabbākāraparipūraṃ, disvā rañño mahāsudassanassa etadahosi: "sutaṃ
kho panetaṃ: yassa rañño khattiyassa muddhābhisittassa tadahuposathe paṇṇarase sīsaṃ
nahātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa dibbaṃ cakkaratanaṃ pātu bhavati
sahassāraṃ sanemikaṃ sanābhikaṃ sabbākāraparipūraṃ, so hoti rājā cakkavattīti. Assaṃ nu
kho ahaṃ rājā cakkavatti"ti.

5. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano uṭṭhāyāsanā, ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā, vāmena
hatthena suvaṇṇa bhiṅkāraṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena cakkaratanaṃ abbhukkiri:
pavattatu bhavaṃ cakkaratanaṃ, abhivijinātu bhavaṃ cakkaratananti. Atha kho taṃ ānanda
cakkaratanaṃ puratthimaṃ disaṃ pavatti'?1 Anvadeva 2 rājā mahāsudassano saddhiṃ
caturaṅginiyā senāya. Yasmiṃ kho panānanda padese [PTS Page 173] [\q 173/]
cakkaratanaṃ patiṭṭhāsi tattha rājā mahāsudassano vāsaṃ upagañchi saddhiṃ caturaṅginiyā
senāya. Ye kho panānanda puratthimāya disāya paṭirājāno te rājānaṃ mahāsudassanaṃ
upasaṅkamitvā evamāhaṃhu: ehi kho mahārāja, svāgataṃ, te mahārāja, sakante mahārāja,
anusāsa mahārājāti. Rājā mahāsudassano evamāha pāṇo na hantabbo adinnaṃ nādātabbaṃ
kāmesu micchā na caritabbā. Musā na bhāsitabbā. Majjaṃ na pātabbaṃ. Yathā bhuttañca
bhuñjathāti. Ye kho panānanda puratthimāya disāya paṭirājāno te rañño mahāsudassanassa
anuyantā ahesuṃ. Atha kho taṃ ānanda cakkaratanaṃ puratthimaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā4
paccuttaritvā dakkhiṇaṃ disaṃ pavatti, dakkhiṇaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā
pacchimaṃ disaṃ pavatti, pacchimaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā uttaraṃ disaṃ
pavatti anvadeva rājā mahāsudassano saddhiṃ caturaṅginiyā senāya yasmiṃ kho panānanda
padese cakkaratanaṃ patiṭṭhāsi, tattha rājā mahāsudassano vāsaṃ upagañji saddhiṃ
caturaṅginiyā senāya. Ye kho panānanda uttarāya disāya paṭirājāno, te rājānaṃ mahā
sudassanaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu:ehi kho mahārāja, svāgataṃ te mahārāja, sakaṃ te
mahārāja, anusāsa mahārājāti. Rājā mahāsudassano evamāha: pāṇo na hantabbo, adinnaṃ
nādātabbaṃ, kāmesu micchā na caritabbā, [PTS Page 174] [\q 174/] musā na bhāsitabbā,
majjaṃ na pātabbaṃ, yathā bhuttañca bhuñjathāti ye kho panānanda uttarāya disāya
paṭirājāno te rañño mahāsudassanassa anuyantā5 ahesuṃ.
1. Pavattati (syā kaṃ). 2. Anudeva (syā). 3. Sāśataṃ [PTS]. 4 Ajjhogāhetvā [PTS]. 5. Ākayanta
(machasaṃ)


[BJT Page 272] [\x 272/]

6. Atha kho taṃ ānanda cakkaratanaṃ samuddapariyantaṃ paṭhaviṃ abhivijinitvā kusāvatiṃ
rājadhāniṃ paccāgantvā rañño mahāsudassanassa antepuradvāre atthakaraṇappamukhe
akkhāhataṃ maññe aṭṭhāsi. Rañño mahāsudassanassa antepuraṃ upasobhayamānaṃ. Rañño
ānanda mahāsudassanassa evarūpaṃ cakkaratanaṃ pāturahosi.

Hatthiratanaṃ
7. Puna ca paraṃ ānanda rañño mahāsudassanassa hatthiratanaṃ pāturahosi, sabbaseto
sattappatiṭṭho iddhimā vehāsaṅgamo uposatho nāma nāgarājā. Taṃ disvā rañño
mahāsudassanassa cittaṃ pasīdi: bhaddakaṃ vata bho hatthiyānaṃ sace damathaṃ upeyyāti
atha kho taṃ ānanda hatthiratanaṃ seyyathāpi nāma bhaddo hatthājāniyo dīgharattaṃ
suparidanto, evameva damathaṃ upagañja. Bhūtapubbaja ānanda rājā mahāsudassano
tameva hatthiratanaṃ vīmaṃsamāno pubbaṇhasamayaṃ abhirūhitvā samuddapariyantaṃ
paṭhaviṃ anuyāyitvā kusāvatiṃ rājadhāniṃ paccāgantvā pātarāsamakāsi. Rañño ānanda
mahāsudassanassa evarūpaṃ hatthiratanaṃ pāturahosi.
Assaratanaṃ
8. Puna ca paraṃ ānanda rañño mahāsudassanassa assaratanaṃ pāturahosi, sabbaseto
kāḷasīso muñjakeso iddhimā vehāsaṅgamo valāhako nāmā assarājā. Taṃ disvā rañño
mahāsudassanassa cittaṃ pasīdi: bhaddakaṃ vata bho assayānaṃ sace damathaṃ upeyyāti.
Atha [PTS Page 175] [\q 175/] kho taṃ ānanda assaratanaṃ seyyathāpi nāma bhaddo
assājānīyo dīgharattaṃ suparidanto evameva damathaṃ upagañchi. Bhūtapubbaṃ ānanda
rājā mahāsudassano tameva assaratanaṃ vīmaṃsamāno pubbaṇhasamayaṃ abhiruhitvā
samuddapariyantaṃ paṭhaviṃ anuyāyitvā kusāvatiṃ rājadhāniṃ paccāgantvā pātarāsamakāsi.
Rañño ānanda mahāsudassanassa evarūpaṃ assaratanaṃ pāturahosi.

Maṇiratanaṃ
9. Puna ca paraṃ ānanda rañño mahāsudassanassa maṇiratanaṃ pāturahosi. So ahosi maṇi
veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno.
Tassa kho panānanda maṇiratanassa ābhā samantā yojanaṃ phuṭā ahosi. Bhūtapubbaṃ
ānanda rājā mahāsudassano tameva maṇiratanaṃ vīmaṃsamāno caturaṅginiṃ senaṃ
sannayahitvā maṇiṃ dhajaggaṃ āropetvā rattandhakāratimisāyaṃ pāyāsi. Ye kho panānanda
samantā gāmā ahesuṃ, te tenobhāsena kammante payojesuṃ divāti maññamānā. Rañño
ānanda mahāsudassanassa evarūpaṃ maṇiratanaṃ pāturahosi.


[BJT Page 274] [\x 274/]

Itthiratanaṃ
10. Puna ca paraṃ ānanda rañño mahāsudassanassa itthiratanaṃ pāturahosi. Abhirūpā
dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā, nātidīghā nātirassā,
nātikisā nātithūlā nātikāḷi nāccodātā atikkantā mānusaṃ vaṇṇaṃ1 appattā dibbaṃ vaṇṇaṃ.
Tassa kho panānanda itthiratanassa evarūpo kāyasamphasso hoti, seyyathāpi nāma
tūlapicuno vā kappāsapicuno vā. Tassa kho panānanda itthiratanassa sīte uṇhāni gattāni
honti, uṇhe sītāni. Tassa kho panānanda itthiratanassa kāyato candanagandho vāyati.
Mukhato uppalagandho. Taṃ kho panānanda itthiratanaṃ rañño mahāsudassanassa
pubbuṭṭhāyinī ahosi [PTS Page 176] [\q 176/] pacchānipātinī kiṃkārapaṭisāvinī
manāpacārīni piyavādinī. Taṃ kho panānanda itthiratanaṃ rājānaṃ mahāsudassanaṃ
manasāpi no aticārī2. Kuto pana kāyena. Rañño ānanda mahāsudassanassa evarūpaṃ
itthīratanaṃ pāturahosi.
Gahapatiratanaṃ
11. Puna ca paraṃ ānanda rañño mahāsudassanassa gahapatiratanaṃ pāturahosi. Tassa
kammavipākajaṃ dibbacakkhu pāturahosi, yena nidhiṃ passati sassāmikampi assāmikampi.
So rājānaṃ mahāsudassanaṃ upasaṅkamitvā evamāha: appossukko tvaṃ deva hohi, ahaṃ te
dhanena dhanakaraṇīyaṃ karissāmīti. Bhūtapubbaṃ ānanda rājā mahāsudassano tameva
gahapatiratanaṃ vīmaṃsamāno nāvaṃ abhiruhitvā majjhe gaṅgāya nadiyā sotaṃ ogāhitvā
gahapatiratanaṃ etadavoca: attho me gahapati: hiraññasuvaṇṇenāti' tena hi mahārāja ekaṃ
tīraṃ nāvaṃ upetūti idheva me gahapati attho hiraññasuvaṇṇenāti. Atha kho taṃ ānanda
gahapatiratanaṃ ubhohi hatthehi udakaṃ omasitvā pūraṃ hirañña vaṇṇassa kumbhiṃ
uddharitvā rājānaṃ mahāsudassanaṃ etadavoca: alamettāvatā mahārāja, katamettāvatā
mahārāja, pūjitamettāvatā mahārājāti. Rājā mahāsudassano evamāha: alamettāvatā gahapati,
katamettāvatā gahapati pūjitamettāvatā gahapatīti. [PTS Page 177] [\q 177/] rañño
ānanda mahāsudassanassa evarūpaṃ gahapatiratanaṃ pāturahosi.

1. Mānussivaṇṇaṃ - syā, mānusivaṇṇaṃ (machasaṃ). 2. Aticarī - kaṃ


[BJT Page 276] [\x 276/]

Parināyakaratanaṃ

12. Puna ca paraṃ ānanda, rañño mahāsudassanassa parināyakaratanaṃ pāturahosi paṇḍito
viyatto medhāvī paṭibalo rājānaṃ mahāsudassanaṃ upayāpetabbaṃ upayāpetuṃ
apayāpetabbaṃ apayāpetuṃ. So rājānaṃ mahāsudassanaṃ upasaṅkamitvā evamāha;
appossukko tvaṃ deva hohi, ahamanusāsissāmīti, rañño ānanda mahāsudassanassa
evarūpaṃ parināyakaratanaṃ pāturahosi; rājā ānanda mahāsudassano imehi sattahi ratanehi
samannāgato ahosi.

Iddhisamannāgamo
13. Puna ca paraṃ ānanda rājā mahāsudassano catūhi iddhīhi samannāgato ahosi. Katamāhi
catūhi iddhīhi? Idha ānanda rājā mahāsudassano abhirūpo ahosi dassanīyo pāsādiko
paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato ativiya aññehi manussehi. Rājā ānanda
mahāsudassano imāya paṭhamāya iddhiyā samannāgato ahosi.
Puna ca paraṃ ānanda rājā mahāsudassano dīghāyuko ahosi ciraṭṭhitiko ativiya aññehi
manussehi. Rājā ānanda mahāsudassano imāya dutiyāya iddhiyā samannāgato ahosi.

Puna ca paraṃ ānanda rājā mahāsudassano appābādho ahosi appātaṅko samavepākiniyā
gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya ativiya aññehi manussehi. Rājā ānanda
mahāsudassano imāya tatiyāya iddhiyā samannāgato ahosi.
[PTS Page 178] [\q 178/] puna ca paraṃ ānanda rājā mahāsudassano
brāhmaṇagahapatikānaṃ piyo ahosi manāpo. Seyyathāpi ānanda pitā puttānaṃ piyo hoti.
Manāpo, evameva kho ānanda rājā mahāsudassano brāhmaṇagahapatikānaṃ piyo ahosi
manāpo rañño pi ānanda mahāsudassanassa brāhmaṇagahapatikā piyā ahesuṃ manāpā.
Seyyathāpi ānanda pitu puttā piyā honti manāpā evameva kho ānanda rañño
mahāsudassanassa brāhmaṇagahapatikā piyā ahesuṃ manāpā. Seyyathāpi ānanda pitu puttā
piyā honti manāpā evameva kho ānanda rañño mahāsudassanassa brāhmaṇagahapatikā
piyā ahesuṃ manāpā. Bhūtapubbaṃ ānanda rājā mahāsudassano caturaṅginiyā senāya
uyyānabhūmiṃ niyyāsi. Atha kho ānanda brāhmaṇagahapatikā rājānaṃ mahāsudassanaṃ
upasaṅkamitvā evamāhaṃsu 'ataramāno deva yāhi yathā taṃ mayaṃ cirataraṃ passeyyāmā'ti
rājā pi ānanda mahāsudassano sārathiṃ āmantesi ataramāno sārathi rathaṃ pesehi yathāhaṃ
brāhmaṇagahapatikehi ciratara passīyeyyanti. Rājā ānanda mahāsudassano imāya
catutthiyā1 iddhiyā samannāgato ahosi.

Rājā ānanda mahāsudassano imāhi catūhi iddhīhi samannāgato ahosi.

1. Catutthāya (syā)


[BJT Page 278] [\x 278/]

Pokkharaṇīyamāpanaṃ
14. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: yannūnāhaṃ imāsu tālantarikāsu
dhanusate dhanusate pokkharaṇiyo māpeyyanti. Māpesi kho ānanda rājā mahāsudassano
tāsu tālantarikāsu dhanusate dhanusate pokkharaṇiyo. Tā kho panānanda pokkharaṇiyo
catunnaṃ vaṇṇānaṃ iṭṭhakāhi citā ahesuṃ, ekā iṭṭhakā sovaṇṇamayā, ekā rupiyamayā, ekā
veḷuriyamayā, ekā phaḷikamayā' tāsu kho panānanda pokkharaṇīsu cattāri cattāri ca
sopāṇāni ahesuṃ catunnaṃ vaṇṇānaṃ. Ekaṃ sopāṇaṃ sovaṇṇamayaṃ ekaṃ rūpiyamayaṃ
ekaṃ veḷuriyamayaṃ ekaṃ phaḷikamayaṃ. Sovaṇṇamayassa sopāṇassa sovaṇṇamayā [PTS
Page 179] [\q 179/] thamhā ahesuṃ rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca rūpiyamayassa
sopāṇassa rūpiyamayā thamhā ahesuṃ, sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca
veḷuriyamayassa sopāṇassa veḷuriyamayā thambhā ahesuṃ, phaḷikamayā sūciyo ca
uṇhīsañca. Phaḷikamayassa sopāṇassa phaḷikamayā thambhā ahesuṃ, veḷuriyamayā sūciyo
ca uṇhīsañca. Tā kho panānanda pokkharaṇiyo dvīhi vedikāhi parikkhittā ahesuṃ, ekā
vedikā sovaṇṇamayā ekā rūpiyamayā. Sovaṇṇamayāya vedikāya sovaṇṇamayā thambhā
ahesuṃ rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca rūpiyamayāya vedikāya rūpiyamayā thambhā
ahesuṃ sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa
etadahosi "yannūnāhaṃ imāsu pokkharaṇīsu evarūpaṃ mālaṃ ropāpeyyaṃ: uppalaṃ
padumaṃ kumudaṃ puṇḍarīkaṃ sabbotukaṃ sabbajanassa anāvaṭanti. Ropāpesi kho ānanda
rājā mahāsudassano tāsu pokkharaṇīsu evarūpaṃ mālaṃ uppalaṃ padumaṃ kumudaṃ
puṇḍarīkaṃ sabbotukaṃ sabbajanassa anāvaṭaṃ.

15. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanasasa etadahosi: "yannūnāhaṃ imāsaṃ
pokkharaṇīnaṃ tīre nahāpake purise ṭhapeyyaṃ ye āgatāgataṃ janaṃ nahāpessantī"ti.
hapesi kho ānanda rājā mahāsudassano tāsaṃ pokkharaṇīnaṃ tīre nahāpake purise ye
agatāgataṃ janaṃ nahāpesuṃ.

Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: yannūnāhaṃ imāsaṃ pokkharaṇīnaṃ
tīre evarūpaṃ dānaṃ paṭṭhapeyyaṃ annaṃ annatthikassa 1 pānaṃ pānatthikassa vatthaṃ
vatthatthikassa yānaṃ yānatthikassa sayanaṃ sayanatthikassa itthiṃ itthatthikassa hiraññaṃ
hiraññatthikassa suvaṇṇaṃ suvaṇṇatthikassāti. [PTS Page 180] [\q 180/] paṭṭhapesi
kho ānanda rājā mahāsudassano tāsaṃ pokkharaṇīnaṃ tīre evarūpaṃ dānaṃ: annaṃ
annatthikassa pānaṃ pānatthikassa vatthaṃ vatthatthikassa yānaṃ yānatthikassa sayanaṃ
sayanatthikassa itthiṃ itthitthikassa hiraññaṃ hiraññatthikassa suvaṇṇaṃ
suvaṇṇatthikassāti.

1. Ananatthitassa (syā, kā. [PTS]

[BJT Page 280] [\x 280/]

16. Atha kho ānanda brāhmaṇagahapatikā pahūtaṃ sāpateyyaṃ ādāya rājānaṃ
mahāsudasasanaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu; idaṃ deva pahūtaṃ sāpateyyaṃ devaññeva
uddīssa āhataṃ, taṃ dovo paṭigaṇhātūti. "Alaṃ bho, mamapīdaṃ pahūtaṃ sāpateyyaṃ
dhammikena balinā abhisaṅkhataṃ taṃ vo hotu, ito ca hīyo harathā"ti. Te raññā paṭikkhittā
ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ: 'na kho etaṃ amhākaṃ patirūpaṃ, yaṃ mayaṃ
imāni sāpateyyāni punadeva sakāni gharāni paṭihareyyāmāti, yannūna mayaṃ rañño
mahāsudassanassa nivesanaṃ māpeyyāmā"ti. Te rājānaṃ mahāsudassanaṃ upasaṅkamitvā
evamāhaṃsu 'nivesanante deva māpessāmā'ti. Adhivāsesi kho ānanda rājā mahāsudassano
tuṇhībhāvena. Atha kho ānanda sakko devānamindo rañño mahāsudassanassa cetasā ceto
parivitakkamaññāya vissakammaṃ1 devaputtaṃ āmantesi, ehi tvaṃ samma vissakamma
rañño mahāsudassanassa nivesanaṃ māpehi dhammaṃ nāma pāsādanti.
'Evaṃ bhadante'ti kho ānanda vissakammā [PTS Page 181] [\q 181/] devaputto sakkassa
devānamindassa paṭissutvā, seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ
pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evamevaṃ devesu tāvatiṃsesu antarahito, rañño
mahāsudassanassa purato pāturahosi. Atha kho ānanda vissakammā devaputto rājānaṃ
mahāsudassanaṃ etadavoca, nivesanante deva māpessāmi dhammaṃ nāma pāsādanti.
Adhivāsesi kho ānanda rājā mahā sudassano tuṇhībhāvena. Māpesi kho ānanda
vissakammā devaputto rañño mahāsudassanassa nivesanaṃ dhammaṃ nāma pāsādaṃ.

17. Dhammo ānanda pāsādo puratthimena ca pacchimena ca yojanaṃ āyāmena ahosi,
uttarena ca dakkhiṇena ca addhayojanaṃ vitthārena, dhammassa ānanda pāsādassa
tiporisaṃ uccattena vatthūcitaṃ ahosi catunnaṃ vaṇṇānaṃ iṭṭhakābhi, ekā iṭṭhakā
sovaṇṇamayā ekā rūpiyamayā ekā veḷuriyamayā ekā phaḷikamayā.

Dhammassa ānanda pāsādassa caturāsīti thambhasahassāni ahesuṃ catunnaṃ vaṇṇānaṃ,
eko thambho sovaṇṇamayo, eko rūpiyamayo, eko veḷuriyamayo, eko phaḷikamayo.
Dhammo ānanda pāsādo catunnaṃ vaṇṇānaṃ phalakehi satthato ahosi'

1. Catutthāya - [PTS. 1*] Vīsukammaṃ - (kā)

[BJT Page 282] [\x 282/]

Ekaṃ phalakaṃ sovaṇṇamayaṃ, ekaṃ rūpiyamayaṃ, ekaṃ veḷuriyamayaṃ ekaṃ
phaḷikamayaṃ. Dhammassa ānanda pāsādassa catuvīsati sopāṇāni ahesuṃ catunnaṃ
vaṇṇānaṃ, ekaṃ sopāṇaṃ sovaṇṇamayaṃ ekaṃ rūpiyamayaṃ, ekaṃ veḷuriyamayaṃ, ekaṃ
phaḷikamayaṃ. Sovaṇṇamayassa sopāṇassa sovaṇṇamayā thambhā ahesuṃ rūpiyamayā
sūciyo ca uṇhīsañca rūpiyamayassa sopāṇassa rūpiyamayā thambhā ahesuṃ, sovaṇṇamayā
sūciyo ca uṇhīsañca veḷuriyamayassa sopāṇassa [PTS Page 182] [\q 182/]
veḷuriyamayā thambhā ahesuṃ, phaḷikamayā sūciyo ca uṇhīsañca. Phaḷikamayassa
sopāṇassa phaḷikamayā thambhā ahesuṃ veḷuriyamayā sūciyo ca uṇhīsañca.

Dhamme ānanda pāsāde caturāsītikūṭāgārasahassāni ahesuṃ catunnaṃ vaṇṇānaṃ: ekaṃ
kūṭāgāraṃ sovaṇṇamayaṃ, ekaṃ rūpiyamayaṃ, ekaṃ veḷuriyamayaṃ, ekaṃ phaḷikamayaṃ,
sovaṇṇamaye kūṭāgāre rūpiyamayo pallaṅko paññatto ahosi rūpiyamaye kūṭāgāre
sovaṇṇamayo pallaṅko paññatto ahosi, veḷuriyamaye kūṭāgāre dantamayo pallaṅko
paññatto ahosi, phaḷikamaye kūṭāgāre masāragallamayo pallaṅko paññatto ahosi,
sovaṇṇamayassa kūṭāgārassa dvāre rūpiyamayo tālo ṭhito ahosi tassa rūpiyamayo khandho.
Sovaṇṇamayāni pattāni ca phalāni ca. Rūpiyamayassa kūṭāgārassa dvāre sovaṇṇamayo tālo
ṭhito ahosi, tassa sovaṇṇamayo khandho, rūpiyamayāni pattāni ca phalāni ca,
veḷuriyamayassa kūṭāgārassa dvāre phaḷikamayo tālo ṭhito ahosi, tassa phaḷikamayo
khandho, veḷuriyamayāni pattāni ca, phalāni ca. Phaḷikamayassa kūṭāgārassa dvāre
veḷuriyamayo tālo ṭhito ahosi, tassa veḷuriyamayo khandho, phaḷikamayāni pattāni ca
phalāni ca.
18. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: yannūnāhaṃ mahāviyūhassa
kūṭāgārassa dvāre sabbasovaṇṇamayaṃ tālavanaṃ māpeyyaṃ yattha divāvihāraṃ
nisīdissāmīti. Māpesi kho ānanda rājā mahāsudassano mahāviyūhassa kūṭāgārassa dvāre
sabbasovaṇṇamayaṃ tālavanaṃ yattha divāvihāraṃ nisīdi. Dhammo ānanda pāsādo dvīhi
vedikāhi parikkhitto [PTS Page 183] [\q 183/] ahosi. Ekā vedikā sovaṇṇamayā ekā
rūpiyamayā. Sovaṇṇamayāya vedikāya sovaṇṇamayā thambhā ahesuṃ, rūpiyamayā suciyo
ca uṇhīsañca. Rūpiyamayāya vedikāya rūpiyamayā thambhā ahesuṃ, sovaṇṇamayā sūciyo
ca uṇhīsañca.

19. Dhammo ānanda pāsādo dvīhi kiṃkiṇikajālehi1 parikkhitto ahosi, ekaṃ jālaṃ
sovaṇṇamayaṃ ekaṃ rūpiyamayaṃ sovaṇṇamayassa jālassa rūpiyamayā kiṃkiṇiyo ahesuṃ,
rūpiyamayassa jālassa sovaṇṇamayā kiṃkiṇiyo ahesuṃ.

1. Kiṃkaṇikajālehi (syā, kā)

[BJT Page 284] [\x 284/]

Tesaṃ kho panānanda kiṃkiṇikajālānaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi vaggu ca rajanīyoca
kamanīyo ca madanīyo ca seyyathāpi ānanda pañcaṅgikassa turiyassa suvinītassa
suppaṭitāḷitassa sukusalehi1 samannāgatassa saddo hoti vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca
madanīyo ca evameva kho ānanda tesaṃ kiṃkiṇikajālānaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi vaggu ca
rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca. Ye kho panānanda tena samayena tusāvatiyā
rājadhāniyā dhuttā ahesuṃ soṇḍā pipāsā. Te tesaṃ kiṃkiṇikajālānaṃ vāteritānaṃ saddena
parivāresuṃ.

Niṭṭhito kho panānanda dhammo pāsādo duddikkho ahosi musati cakkhuni. Seyyathāpi
ānanda vassānaṃ pacchime māse saradasamaye viddhe vigatavalāhake deve ādicco nahaṃ
abbhuggamamāno2 duddikkho3 [PTS Page 184] [\q 184/] hoti, musati cakkhūni,
evameva kho ānanda dhammo pāsādo duddikkho ahosi musati cakkhūni.
20. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi; yannūnāhaṃ dhammassa
pāsādasasa purato dhammaṃ nāma pokkharaṇiṃ māpeyyanti. Māpesi kho ānanda rājā
mahāsudassano dhammassa pāsādassa purato dhammaṃ nāma pokkharaṇiṃ. Dhammā
ānanda pokkharaṇī puratthimena ca pacchimena ca yojanaṃ āyāmena ahosi, uttarena ca
dakkhiṇena ca addhayojanaṃ vitthārena. Dhammā ānanda pokkharaṇī catunnaṃ vaṇṇānaṃ
iṭṭhakāhi citā ahosi, ekā iṭṭhakā sovaṇṇamayā ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā ekā
phaḷikamayā.

Dhammāya ānanda pokkharaṇiyā catuvīsatisopāṇāni ahesuṃ catunnaṃ vaṇṇānaṃ, ekaṃ
sopāṇaṃ sovaṇṇamayaṃ, ekaṃ veḷuriyamayaṃ, ekaṃ phaḷikamayaṃ. Sovaṇṇamayassa
sopāṇassa sovaṇṇanamayā thambhā ahesuṃ rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca,
rūpiyamayassa sopāṇassa rūpiyamayā thambhā ahesuṃ sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca,
veḷuriyamayassa sopāṇassa veḷuriyamayā thambhā ahesuṃ phaḷikamayā sūciyo ca
uṇhīsañca, phaḷikamayassa sopāṇassa phaḷikamayā thambhā ahesuṃ veḷuriyamayā sūciyo
ca uṇhīsañca.

Dhammā ānanda pokkharaṇī dvīhi vedikāhi parikkhittā ahosi, ekā vedikā sovaṇṇamayā
ekā rūpiyamayā. Sovaṇṇamayāya vedikāya sovaṇṇamayā thambhā ahesuṃ rūpiyamayā
sūciyo ca uṇhīsañca, rūpiyamayāya vedikāya rūpiyamayā thambhā ahesuṃ sovaṇṇamayā
sūciyo ca uṇhīsañca.

1. Kusalehi. (Sīmu. Syā kā, [PTS]. 2. Abbhussattamāno (machasaṃ). 3. Dudikkho. [PTS.]


[BJT Page 286] [\x 286/]

Dhammā ānanda pokkharaṇi sattahi tālapantīhi pārikkhittā ahosi, ekā tālapantī
sovaṇṇamayā, ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā, ekā eḷikamayā, ekā lohitaṅkhamayā, ekā
masāragallamayā, ekā sabbaratanamayā. Sovaṇṇamayassa tālassa sovaṇṇamayo khandho
ahosi [PTS Page 185] [\q 185/] rūpiyamayāni pattāni ca phalāni ca. Rūpiyamayassa
tālassa rūpiyamayo khandho ahosi sovaṇṇamayāni pattāni ca phalāni ca. Veḷuriyamayassa
tālassa veḷuriyamayo khandho ahosi phaḷikamayāni pattāni ca phalāni ca. Phaḷikamayassa
tālassa phaḷikamayo khandho ahosi veḷurimayāni pattāni ca phalāni ca. Lohitaṅkamayassa
tālassa lohitakkhamayo khandho ahosi masāragallamayāni pattāni ca phalāni ca.
Masāragallamayassa tālassa masāragallamayo khandho ahosi lohitaṅkamayāni pattāni ca
phalāni ca. Sabbaratanamayassa tālassa sabbaratanamayo khandho ahosi sabbaratanamayāni
pattāni ca phalāni ca. Tāsaṃ kho pana ānanda tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddo ahosi vaggu
ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca. Seyyathāpi ānanda pañcaṅgikassa turiyassa
suvinītassa suppaṭitāḷitassa kusalehi samannāgatassa saddo hoti vaggu ca rajanīyo ca
kamanīyo ca madanīyo ca, evameva kho ānanda tāsaṃ tālapantīnaṃ vāteritānaṃ saddo
ahosi vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca. Ye kho panānanda tena samayena
kusāvatiyā rājadhāniyā dhuttā ahesuṃ soṇḍā pipāsā, te tāsaṃ tālapantīnaṃ vāteritānaṃ
saddesu parivāresuṃ.

Niṭṭhite kho panānanda dhamme ca pāsāde dhammāya ca pokkharaṇiyā rājā
mahāsudassano. Ye1 tena samayena samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā
brāhmaṇasammatā te sabbakāmehi santappetvā dhammaṃ pāsādaṃ abhiruhi.

Paṭhamabhāṇavāro.

1. Yo kho panānanda. (Syā, kā. )

[BJT Page 288] [\x 288/]

Jhānasamāpattipaṭilābho
21. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: kissa nu kho me idaṃ kammassa
phalaṃ, kissa kammassa vipāko, yenāhaṃ etarahi evaṃ mahiddhiko evaṃ mahānubhāvo ti.
[PTS Page 186] [\q 186/] atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: tiṇṇaṃ
kho me idaṃ kammānaṃ phalaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ vipāko, yenāhaṃ etarahi evaṃ
mahiddhiko evaṃ mahānubhāvo, seyyathīdaṃ: dānassa damassa saṃyamassā ti. Atha kho
ānanda rājā mahāsudassano yena mahāviyūhaṃ kūṭāgāraṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
mahāviyūhassa kūṭāgārassa dvāre ṭhito udānaṃ udānesi. 'Tiṭṭha kāmavitakka, tiṭṭha
byāpādavitakka, tiṭṭha vihiṃsāvitakka, ettāvatā kāmavitakka, ettāvatā byāpādavitakka,
ettāvatā vihiṃsāvitakkā' ti.

22. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano mahāviyūhaṃ kūṭāgāraṃ pavisitvā sovaṇṇamaye
pallaṅke nisinno vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ
vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsi. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā
ajjhattaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ
upasampajja vihāsi. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca vihāsi, sato ca sampajāno sukhaṃ ca
kāyena paṭisaṃvedesi. Yantaṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti taṃ tatiyaṃ
jhānaṃ upasampajja vihāsi. Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassa
domanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhā satipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ
upasampajja vihāsi.

23. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano mahāviyūhā kūṭāgārā nikkhamitvā
sovaṇṇamayaṃ kūṭāgāraṃ pavisitvā rūpiyamaye pallaṅke nisinno mettāsahagatena cetasā
ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi. Tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ, iti uddhamadho
tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena
mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi, karuṇāsahagatena cetasā
ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi. Tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ, iti uddhamadho
tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ karuṇāsahagatena cetasā vipulena
mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi, muditāsahagatena cetasā
ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi. Tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ, iti uddhamadho
tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ muditāsahagatena cetasā vipulena
mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi, [PTS Page 187] [\q 187/]
upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi. Tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā
catutthaṃ, iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ
upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā
vihāsi,

[BJT Page 290] [\x 290/]

Nagarādīni.

24. Rañño ānanda mahāsudassanassa caturāsītinagarasahassāni ahesuṃ
kusāvatīrājadhānipamukhāni, caturāsītipāsādasahassāni ahesuṃ dhammapāsādapamukhāni,
caturāsītikūṭāgārasahassāni ahesuṃ mahāviyūhakūṭāgārapamukhāni.

Caturāsītipallaṅkasahassāni ahesuṃ sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni
goṇakatthitāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kādalimigapavarapaccattharaṇāni
sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni. Caturāsītināgasahassāni ahesuṃ
sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājapamukhāni,
caturāsītiassasahassāni ahesuṃ sovaṇṇalaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni
valāhakaassarājapamukhāni, caturāsītirathasahassāni ahesuṃ sīhacammaparivārāni
byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇalaṅkārāni
sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathapamukhāni, caturāsītimaṇisahassāni
ahesuṃ maṇiratanapamukhāni, caturāsītiitthisahassāni ahesuṃ subhaddādevīpamukhāni,
[PTS Page 188] [\q 188/] caturāsītigahapatisahassāni ahesuṃ gahapatiratanapamukhāni,
caturāsītikhattiyasahassāni ahesuṃ anuyantāni parināyakaratanapamukhāni,
caturāsītidhenusahassāni ahesuṃ dhuvasandanāni1 kaṃsūpadhāraṇāni,
caturāsītivatthakoṭisahassāni ahesuṃ khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ
koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. Rañño ānanda mahāsudassanassa
caturāsītithālipākasahassāni sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhiharīyittha.

25. Tena kho panānanda samayena rañño mahāsudassanassa caturāsītināgasahassāni sāyaṃ
pātaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: imāni
kho me caturāsītināgasahassāni sāyaṃ pātaṃ upaṭṭhānaṃ āgacchanti. Yannūna vassasatassa
vassasatassa accayena dvecattārīsaṃ nāgasahassāni dvecattārīsaṃ nāgasahassāni sakiṃ sakiṃ
upaṭṭhānaṃ āgaccheyyunti. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano parināyakaratanaṃ
āmantesi, ' imāni kho me samma parināyakaratana caturāsītināgasahassāni sāyaṃ pātaṃ
upaṭṭhānaṃ āgacchanti. Tena hi samma parināyakaratana vassasatassa vassasatassa
accayena dvecattārīsaṃ nāgasahassāni [PTS Page 189] [\q 189/] dvecattārīsaṃ
nāgasahassāni sakiṃ sakiṃ upaṭṭhānaṃ āgacchantu ti. ' Evaṃ devā, ti kho ānanda
parināyakaratanaṃ rañño mahāsudassanassa paccassosi. Atha kho ānanda rañño
mahāsudassanassa aparena samayena vassasatassa vassasatassa accayena dvecattārīsaṃ
nāgasahassāni dvecattārīsaṃ nāgasahassāni sakiṃ sakiṃ upaṭṭhanaṃ āgamaṃsu.

- - - - - - - - - - - - -
1. Duhasandanāni - machasaṃ , dūkulasandanāni [PTS]

[BJT Page 292] [\x 292/]

Subhaddāyūpasaṅkamanaṃ

26. Atha kho ānanda subhaddāya deviyā bahunnaṃ vassānaṃ bahunnaṃ vassasahassānaṃ
accayena etadahosi: ciradiṭṭhiko kho me rājā mahāsudassano. Yannūnāhaṃ rājānaṃ
mahāsudassanaṃ dassanāya upasaṅkameyyanti. Atha kho ānanda subhaddā devī itthāgāraṃ
āmantesi, " etha tumhe sīsāni nahāyatha, pītāni vatthāni pārupatha, ciradiṭṭho no rājā
mahāsudassano. Rājānaṃ mahāsudassanaṃ dassanāya upasaṅkamissāmā' ti. Evaṃ ayye' ti kho
ānanda itthāgāraṃ subhaddāya deviyā paṭissutvā sīsāni nahāyitvā pītāni vatthāni pārupitvā
yena subhaddā devī tenupasaṅkami. Atha kho ānanda subhaddā devī parināyakaratanaṃ
āmantesi: " kappehi samma parināyakaratana caturaṅginiṃ senaṃ, ciradiṭṭho no rājā
mahāsudassano, rājānaṃ mahāsudassanaṃ dassanāya upasaṅkamitukāmā" ti. ' Evaṃ devī 'ti
kho ānanda parināyakaratanaṃ subhaddāya deviyā paṭissutvā caturaṅginiṃ senaṃ
kappāpetvā, subhaddāya deviyā paṭivadesi. ' Kappitā kho devī caturaṅginī senā, yassa'dāni
kālaṃ maññasī' ti. [PTS Page 190] [\q 190/] atha kho ānanda subhaddā devī
caturaṅginiyā senāya saddhiṃ itthāgārena yena dhammo pāsādo tenupasaṅkami,
upasaṅkamitvā dhammaṃ pāsādaṃ abhiruhitvā yena mahāviyūhaṃ kūṭāgāraṃ
tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā mahāviyūhassa kūṭāgārassa dvārabāhaṃ ālambitvā aṭṭhāsi.
Atha kho ānanda rājā mahāsudassano saddaṃ sutvā kinnu kho mahato viya janakāyassa
saddoti, mahāviyūhakūṭāgārā nikkhamanno addasa subhaddaṃ deviṃ dvārabāhaṃ ālambitvā
ṭhitaṃ, disvāna subhaddaṃ deviṃ etadavoca: ' ettheva devī tiṭṭha mā pavisī' ti. Atha kho
ānanda rājā mahāsudassano aññataraṃ purisaṃ āmantesi: ' ehi tvaṃ ambho purisa,
mahāviyūhā kūṭāgārā sovaṇṇamayaṃ pallaṅkaṃ nīharitvā sabbasovaṇṇamaye tālavane
paññapehī' ti. ' Evaṃ devā ' ti kho ānanda so puriso rañño mahāsudassanassa paṭissutvā
mahāviyūhā kūṭāgārā sovaṇṇamayaṃ pallaṅkaṃ nīharitvā sabbasovaṇṇamaye tālavane
paññapesi. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappesi
pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno.

Atha kho ānanda subhaddāya deviyā etadahosi: vippasannāni kho rañño mahāsudassanassa
indriyāni parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto, mā heva kho rājā mahāsudassano
kālamakāsīti. Rājānaṃ mahāsudassanaṃ etadavoca: imāni kho te deva
caturāsītinagarasahassāni kusāvatirājadhānipamukhāni. Ettha deva chandaṃ janehi jīvite
apekkhaṃ karohi. [PTS Page 191] [\q 191/] imāni te deva caturāsītipāsādasahassāni
dhammapāsādapamukhāni, ettha chandaṃ janehi -

[BJT Page 294] [\x 294/]

Jīvite apekkhaṃ karohi, imāni te deva caturāsītikūṭāgārasahassāni
mahāviyūhakūṭāgārapamukhāni, ettha deva chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi, imāni te
deva caturāsītipallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni
goṇakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kādalimigapavarapaccattharaṇāni
sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni. Ettha deva chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ
karohi, imāni te deva caturāsītināgasahassāni sovaṇṇalaṅkārāṇi sovaṇṇadhajāni
hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni, ettha deva chandaṃ janehi jīvite
apekkhaṃ karohi, imāni te deva caturāsītiassasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni
hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājapamukhāni, ettha deva chandaṃ janehi jīvite
apekkhaṃ karohi, imāni te deva caturāsītirathasahassāni sīhacammaparivārāni
byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni
sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni,1 ettha deva chandaṃ
janehi jīvite apekkhaṃ karohi, imāni te deva caturāsītimaṇisahassāni
maṇiratanappamukhāni, ettha deva chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi, imāni te deva
caturāsītiitthisahassāni itthiratanappamukhāni, ettha deva chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ
karohi, imāni te deva caturāsītigahapatisahassāni gahapatiratanappamukhāni, ettha deva
chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi, imāni te deva caturāsītikhattiyasahassāni anuyantāni
parināyakaratanappamukhāni, ettha deva chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi, imāni te
deva caturāsītidhenusahassāni [PTS Page 192] [\q 192/] dhuvasandanāni
kaṃsupadhāraṇāni, ettha deva chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohi, imāni te deva
caturāsītivatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ
koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ, ettha deva chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ
karohi, imāni te deva caturāsītithālipākasahassāni sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhiharīyati,
ettha deva chandaṃ janehi jīvite apekkhaṃ karohī' ti.

- - - - - - - - - - - - - - - -
1. Vejayantarathapamukhāni ( bahusu ) aññesu īdisesu ṭhānesu pakārassa damitataṃ
dissate.

[BJT Page 296] [\x 296/]

27. Evaṃ vutte ānanda rājā mahāsudassano subhaddaṃ deviṃ etadavoca: dīgharattaṃ kho
maṃ tvaṃ devi iṭṭhehi kantehi piyehi manāpehi samudācarittha, atha ca pana maṃ tvaṃ
pacchime kāle aniṭṭhehi akantehi appiyehi amanāpehi samudācarasī " ti.' Kathañcarahi taṃ
deva samudācarāmī' ti. ' Evaṃ kho maṃ tvaṃ devī samudācara: sabbeheva deva piyehi
manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo. Mā kho tvaṃ deva sāpekkho kālamakāsi.
Dukkhā sāpekkhassa kālakiriyā garahitā ca sāpekkhassa kālakiriyā. Imāni te deva
caturāsītinagarasahassāni kusāvatirājadhānippamukhāni. Ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite
apekkhaṃ mākāsi. Imāni te deva caturāsītipāsādasahassāni dhammapāsādappamukhāni,
ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, [PTS Page 193] [\q 193/] imāni te
deva caturāsītikūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni, ettha deva chandaṃ
pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītipallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni
rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni goṇakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni
kādalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni. Ettha deva
chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītināgasahassāni
sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni,
ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītiassasahassāni
sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni,
ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītirathasahassāni
sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni
paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni
vejayantarathappamukhāni, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te
deva caturāsītimaṇisahassāni maṇiratanappamukhāni, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite
apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītiitthisahassāni itthiratanappamukhāni, ettha deva
chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītigahapatisahassāni
gahapatiratanappamukhāni, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te
deva caturāsītikhattiyasahassāni anuyantāni parināyakaratanappamukhāni, ettha deva
chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītidhenusahassāni
dhuvasandanāni kaṃsūpadhāraṇāni, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi,
[PTS Page 194] [\q 194/] imāni te deva caturāsītivatthakoṭisahassāni
khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ, ettha
deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītithālipākasahassāni
sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhiharīyati, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsī'
ti.

[BJT Page 298] [\x 298/]

28. Evaṃ vutte ānanda subhaddā devī parodi assūni pavattesi. Atha kho ānanda subhaddā
devī assūni pamajjitvā1 rājānaṃ mahāsudassanaṃ etadavoca:

Sabbeheva deva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo. Mā kho tvaṃ deva
sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā sāpekkhassa kālakiriyā garahitā ca sāpekkhassa kālakiriyā.
Imāni te deva caturāsītinagarasahassāni kusāvatirājadhānippamukhāni. Ettha deva chandaṃ
pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi. Imāni te deva caturāsītipāsādasahassāni
dhammapāsādappamukhāni, ettha chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva
caturāsītikūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni, ettha deva chandaṃ pajaha,
jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītipallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni
rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni goṇakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni
kādalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni. Ettha deva
chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītināgasahassāni
sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni,
ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītiassasahassāni
sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni [PTS Page 195] [\q 195/]
valāhakaassarājappamukhāni, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te
deva caturāsītirathasahassāni sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni
dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni
hemajālapaṭicchannāni vejayantarathapamukhāni, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite
apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītimaṇisahassāni maṇiratanappamukhāni, ettha
deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītiitthisahassāni
itthiratanappamukhāni, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva
caturāsītigahapatisahassāni gahapatiratanappamukhāni, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite
apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītikhattiyasahassāni anuyantāni
parināyakaratanappamukhāni, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te
deva caturāsītidhenusahassāni dhuvasandanāni kaṃsupadhāraṇāni, ettha deva chandaṃ
pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītivatthakoṭisahassāni
khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ, ettha
deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsi, imāni te deva caturāsītithālipākasahassāni
sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhiharīyati, ettha deva chandaṃ pajaha, jīvite apekkhaṃ mākāsī'
ti.

- - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Puñjitvā - machasaṃ

[BJT Page 300] [\x 300/]

Brahmalokūpagamanaṃ

29. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano na cirasseva kālamakāsi. Seyyathāpi ānanda
gahapatissa vā gahapatiputtassa vā manuññaṃ bhojanaṃ bhuttāvissa bhattasammado hoti,
evameva kho ānanda rañño [PTS Page 196] [\q 196/] mahāsudassanassa māraṇantikā
vedanā ahosi. Kālakato cānanda rājā mahāsudassano sugatiṃ brahmalokaṃ upapajji. Rājā
ānanda mahāsudassano caturāsītivassasahassāni kumārakīḷitaṃ1 kīḷi.
Caturāsītivassasahassāni oparajjaṃ kāresi. Caturāsītivassasahassāni gihībhūto2 dhamme
pāsāde brahmacariyaṃ cari.3 So cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā parammaraṇā
brahmalokūpagato ahosi.

30. Siyā kho panānanda evamassa añño nūna tena samayena rājā
Mahāsudassano ahosī ti. Na kho panetaṃ ānanda evaṃ daṭṭhabbaṃ. Ahaṃ tena samayena
rājā mahāsudassano ahosi. Mama tāni caturāsītinagarasahassāni kusāvatīnagarapamukhāni,
mama tāni caturāsītipāsādasahassāni dhammapāsādappamukhāni, mama tāni
caturāsītikūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni, mama tāni
caturāsītipallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni
goṇakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kādalimigapavarapaccattharaṇāni
sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni, mama tāni caturāsītināgasahassāni
sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni,
mama tāni caturāsītiassasahassāni sovaṇṇalaṅkārāni sovaṇṇadhajāni
hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni, mama tāni caturāsītirathasahassāni
[PTS Page 197] [\q 197/] sīhacammaparivārāni byaggacammaparivārāni
dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇalaṅkārāni sovaṇṇadhajāni
hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni, mama tāni caturāsītimaṇisahassāni
maṇiratanappamukhāni, mama tāni caturāsītiitthisahassāni subhaddādevīpamukhāni,
mama tāni caturāsītigahapatisahassāni gahapatiratanapamukhāni, mama tāni
caturāsītikhattiyasahassāni anuyantāni parināyakaratanapamukhāni, mama tāni
caturāsītidhenusahassāni dhuvasandanāni kaṃsūpadhāraṇāni, mama tāni
caturāsītivatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ
koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ, mama tāni caturāsītithālipākasahassāni sāyaṃ
pātaṃ bhattābhihāro abhiharīyittha.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Kumārakīḷaṃ - machasaṃ, 2. Gihibhūto - machasaṃ, 3. Brahmacariyamacari - kaṃ

[BJT Page 302] [\x 302/]

31. Tesaṃ kho panānanda caturāsītinagarasahassānaṃ ekaññeva taṃ nagaraṃ hoti yaṃ tena
samayena ajjhāvasāmi yadidaṃ kusāvatī rājadhāni.

Tesaṃ kho panānanda caturāsītipāsādasahassānaṃ ekoyeva so pāsādo hoti yantena
samayena ajjhāvasāmi yadidaṃ dhammo pāsādo.

Tesaṃ kho panānanda caturāsītikūṭāgārasahassānaṃ ekaññeva taṃ kūṭāgāraṃ hoti yantena
samayena ajjhāvasāmi yadidaṃ mahāviyūhaṃ kūṭāgāraṃ.

Tesaṃ kho panānanda caturāsītipallaṅkasahassānaṃ eko yeva so pallaṅko hoti yantena
samayena paribhuñjāmi yadidaṃ sovaṇṇamayo vā rūpiyamayo vā dantamayo vā sāramayo
vā.

Tesaṃ kho panānanda caturāsītināgasahassānaṃ eko yeva so nāgo hoti yantena samayena
abhirūhāmi yadidaṃ uposatho nāgarājā.
[PTS Page 198] [\q 198/]

Tesaṃ kho panānanda caturāsītiassasahassānaṃ eko yeva so asso hoti yantena samayena
abhirūhāmi yadidaṃ valāhako assarājā.

Tesaṃ kho panānanda caturāsītirathasahassānaṃ eko yeva so ratho hoti yantena samayena
abhirūhāmi yadidaṃ vejayantaratho.
Tesaṃ kho panānanda caturāsītiitthisahassānaṃ ekā yeva sā itthi hoti yā tena samayena
paccupaṭṭhāti khattiyinī1 vā vessinī2 vā.

Tesaṃ kho panānanda caturāsītikoṭivatthasahassānaṃ ekaṃ yeva taṃ dussayugaṃ hoti
yantena samayena paridahāmi khomasukhumaṃ vā kappāsikasukhumaṃ vā
koseyyasukhumaṃ vā kambalasukhumaṃ vā.

Tesaṃ kho panānanda caturāsītithālipākasahassānaṃ eko yeva so thālipāko hoti yato
nālikodanaparamaṃ bhuñjāmi tadupiyañca sūpeyyaṃ.

- - - - - - - - - - - -
1. Khattiyānī - machasaṃ, khattiyāyinī - syā, 2. Vessayinī - syā.

[BJT Page 304] [\x 304/]

32. Passānanda sabbe te saṅkhārā atītā niruddhā vipariṇatā. Evaṃ aniccā kho ānanda
saṅkhārā. Evaṃ addhuvā kho ānanda saṅkhārā. Evaṃ anassāsikā kho ānanda saṅkhārā,
yāvañcidaṃ ānanda alameva sabbasaṅkhāresu nibbindituṃ, alaṃ virajjituṃ, alaṃ vimuccituṃ.
Chakkhattuṃ kho panāhaṃ ānanda abhijānāmi imasmiṃ padese sarīraṃ nikkhipitā, tañca kho
rājā' va samāno cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī
janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Ayaṃ sattamo sarīranikkhepo. Na kho
panāhaṃ ānanda taṃ padesaṃ samanupassāmi sadevake loke [PTS Page 199] [\q 199/]
samārake sabuhmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yattha tathāgato
aṭṭhamaṃ sarīraṃ nikkhipeyyāti.

Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvā sugato athāparaṃ etadavoca satthā.

Aniccā vata saṅkhārā uppādavayadhammino
Uppajjitvā nirujjhanti tesaṃ vūpasamo sukho ti.

Mahāsudassanasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ

- - - - - - - - - - - - - - - - - - -

[BJT Page: 306 [\x 306/] ]
[PTS Page 200] [\q 200/]
Janavasabhasuttaṃ

1. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā nātike1 viharati giñjakāvasathe. Tena kho pana
samayena bhagavā parito parito janapadesu parivārake abbhatīte
Kālakate upapattīsu byākaroti, kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṃsesu2 kurupañcālesu
macchasūrasenesu asu amutra upapanno asu amutra upapanno ti. Paropaññāsaṃ nātikiyā
paricārakā abbhatītā kālakatā pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Sādhikā navuti nātikiyā
paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā
sakadāgāmino sakideva3 imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissanti. Sātirekāni
pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā, tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā ti.
[PTS Page 201] [\q 201/]

2. Assosuṃ kho nātikiyā paricārakā: bhagavā kira parito parito janapadesu paricārake
abbhatīte kālakate upapattīsu byākaroti, kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṃsesu
kurupañcālesu macchasūrasenesu asu amutra upapanno asu amutra upapanno ti.
Paropaññāsaṃ nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ
saññojanānaṃ parikkhayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā.
Sādhikā navuti nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmino sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ
karissanti. Sātirekāni pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā tā, tiṇṇaṃ saññojanānaṃ
parikkhayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā" ti. Tena ca nātikiyā
paricārakā attamanā ahesuṃ pamuditā pītisomanassajātā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ4
sutvā.

- - - - - - - - - - -
1. Nādike - sīmu, syā [PTS , 2.] Cetiyavaṃsesu - machasaṃ,
3. Sakiṃdeva - (kā) , 4. Pañhāveyyākaraṇaṃ ( syā kā)

[BJT Page 308] [\x 308/]

3. Assosi kho āyasmā ānando: bhagavā kira bhagavā kira parito parito janapadesu
paricārake abbhatīte kālakate upapattīsu byākaroti, kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṃsesu
kurupañcālesu macchasūrasenesu asu amutra upapanno asu amutra upapanno ti.
Paropaññāsaṃ nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ
saññojanānaṃ parikkhayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā.
Sādhikā navuti nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmino sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ
karissanti. Sātirekāni pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṃ
saññojanānaṃ parikkhayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā" ti. Tena
ca nātikiyā paricārakā
Attamanā ahesuṃ pamuditā pītisomanassajātā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā ti.

Ānanda parikathā

4. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: [PTS Page 202] [\q 202/] ime kho panāpi1
ahesuṃ māgadhakā paricārakā bahū ceva rattaññū ca abbhatītā kālakatā. Suññā maññe
aṅgamagadhā aṅgamāgadhakehi2 paricārakehi abbhatītehi kālakatehi. Te kho panāpi ahesuṃ
buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārino te abbhatītā
kālakatā bhagavato abyākatā. Tesampassa3 sādhu veyyākaraṇaṃ. Bahujano pasīdeyya tato
gaccheyya sugatiṃ. Ayaṃ kho panāpi ahosi rājā māgadho seniyo bimbisāro dhammiko
dhammarājā hito brāhmaṇagahapatikānaṃ negamānañceva jānapadānañca. Apissudaṃ
manussā kittayamānarūpā viharanti ' evaṃ no so dhammiko dhammarājā sukhāpetvā
kālakato, evaṃ mayaṃ tassa dhammikassa dhammarañño vijite phāsu4 viharimhā' ti. So kho
panāpi ahosi buddhe pasanno dhamme pasanno saṅghe pasanno sīlesu paripūrakārī.
Apissudaṃ manussā evamāhaṃsu, yāva maraṇakālāpi rājā māgadho seniyo bimbisāro
bhagavantaṃ kittayamānarūpo kālakato' ti.

- - - - - - - - - - -
1. Panapi - [PTS]
2. Aṅgamāgadhikehi - syā
3. Tesampissa - machasaṃ
4. Phāsukaṃ - syā


[BJT Page 310] [\x 310/]

So abbhatīto kālakato bhagavatā abyākato. Tassa passa sādhu veyyākaraṇaṃ. Bahujano
pasīdeyya, tato gaccheyya sugatiṃ. Bhagavato kho pana sambodhi magadhesu. Yattha kho
bhagavato sambodhi magadhesu kathaṃ tattha bhagavā māgadhake paricārake abbhatīte
kālakate upapattīsu na byākareyya? Bhagavā ceva kho pana māgadhake paricārake
abbhatīte kālakate upapattīsu na byākareyya dīnamanā tenassu māgadhakā paricārakā.
[PTS Page 203] [\q 203/] yena kho panassu dīnamanā māgadhakā paricārakā kathaṃ te
bhagavā na byākareyyāti.

5. Idamāyasmā ānando māgadhake paricārake ārabbha eko raho anuvicintetvā rattiyā
paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantā
etadavoca.

Sutammetaṃ bhante bhagavā kira parito parito janapadesu paricārake abbhatīte kālakate
upapattīsu byākaroti, kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṃsesu kurupañcālesu
macchasūrasenesu asu amutra upapanno asu amutra upapanno ti. Paropaññāsaṃ nātikiyā
paricārakā abbhatītā kālakatā pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Sādhikā navuti nātikiyā
paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā
sakadāgāmino sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissanti. Sātirekāni
pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā, tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā" ti. Tena ca nātikiyā paricārakā
attamanā ahesuṃ pamuditā pītisomanassajātā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā' ti. Ime
kho panāpi bhante ahesuṃ māgadhakā paricārakā bahū ceva rattaññū ca abbhatītā kālakatā
suññāmaññe aṅgamagadhā aṅgamāgadhakehi paricārakehi abbhatītehi kālakatehi. Te kho
panāpi bhante ahesuṃ buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu
paripūrakārino. Te abbhatītā kālakatā bhagavatā abyākatā.


[BJT Page 312] [\x 312/]

Tesampassa sādhu veyyākaraṇaṃ bahujano pasīdeyya tato gaccheyya sugatiṃ ayaṃ kho
panāpi bhante ahosi rājā māgadho seniyo bimbisāro dhammiko dhammarājā hito
buhmaṇagahapatikānaṃ [PTS Page 204] [\q 204/] negamānañceva jānapadānañca.
Apissudaṃ manussā kittayamānarūpā viharanti ' evaṃ no so dhammiko dhammarājā
sukhāpetvā kālakato. Evaṃ mayaṃ tassa dhammikassa dhammarañño vijite phāsu viharimhā
'ti. So kho panāpi bhante ahosi buddhe pasanno dhamme pasanno saṅghe pasanno sīlesu
paripūrakārī. Apissudaṃ manussā evamāhaṃsu ' yāva maraṇakālāpi rājā māgadho seniyo
bimbisāro bhagavantaṃ kittayamānarūpo kālakato 'ti. So abbhatīto kālakato bhagavatā
abyākato, tassa passa sādhu veyyākaraṇaṃ bahujano pasīdeyya tato gaccheyya sugatiṃ,
bhagavato kho pana bhante sambodhi magadhesu. Yattha kho pana bhante bhagavato
sambodhi magadhesu kathaṃ tattha bhagavā māgadhake paricārake abbhatīte kālakate
upapattīsu na byākareyya. Bhagavā ce kho pana bhante māgadhake paricārake abbhatīte
kālakate upapattīsu na byākareyya, dīnamanā1 tenassu māgadhakā paricārakā. Yena kho
panassu bhante dīnamanā māgadhakā paricārakā, kathaṃ te bhagavā na byākareyyā 'ti.

Idamāyasmā ānando māgadhake paricārake ārabbha bhagavato sammukhā parikathaṃ katvā
uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.

6. Atha kho bhagavā acirapakkante āyasmante ānande pubbanhasamayaṃ nivāsetvā
pattacīvaramādāya nātikaṃ piṇḍāya pāvisi. Nātike piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkanto pāde pakkhāletvā giñjakāvasathaṃ pavisitvā māgadhake paricārake
ārabbha aṭṭhikatvā manasikatvā sabbaṃ cetaso samannāharitvā paññatte āsane nisīdi. "
Gatiṃ tesaṃ jānissāmi abhisamparāyaṃ yaṃ gatikā te bhavanto yaṃ abhisamparāyā "
ti.Addasā kho bhagavā māgadhake paricārake yaṃ gatikā te [PTS Page 205] [\q 205/]
bhavanto yaṃ abhisamparāyā ti. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito
giñjakāvasathā nikkhamitvā vihārapacchāyāyaṃ paññatte āsane nisīdi.

- - - - - - - - - - - - - - - -
1. Ninnamanā syā, dīnamānā [PTS.]

[BJT Page 314] [\x 314/]

7. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ
etadavoca. " Upasantapadisso1 bhante bhagavā, bhātiriva bhagavato mukhavaṇṇo
vippasannattā indriyānaṃ. Santena nūnajja bhante bhagavā vihārena vihāsī "ti. " Yadeva kho
me tvaṃ ānanda māgadhake paricārake ārabbha sammukhā parikathaṃ katvā uṭṭhāyāsanā
pakkanto, tadevāhaṃ nātike piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto pāde
pakkhāletvā giñjakāvasathaṃ pavisitvā māgadhake paricārake ārabbha aṭṭhikatvā2 manasi
katvā sabbaṃ cetaso samannāharitvā paññatte āsane nisīdiṃ ' gatiṃ tesaṃ jānissāmi
abhisamparāyaṃ, yaṃgatikā te bhavanto yaṃ abhisamparāyā" ti. Addasaṃ kho ahaṃ ānanda
māgadhake paricārake yaṃgatikā te bhavanto yaṃ abhisamparāyā ti.

Janavasabhāgamanaṃ

8. Atha kho ānanda antarahito yakkho saddamanussāvesi: " janavasabho ahaṃ bhagavā,
janavasabho ahaṃ sugatā " ti. " Abhijānāsi no tvaṃ ānanda ito pubbe evarūpaṃ nāmadheyyaṃ
sutaṃ yadidaṃ janavasabho " ti. " Na kho ahaṃ bhante abhijānāmi ito pubbe evarūpaṃ
nāmadheyyaṃ sutaṃ yadidaṃ janavasabho " ti. Api ca me bhante lomāni haṭṭhāni
janavasabho ti nāmadheyyaṃ sutvā. Tassa mayhaṃ bhante etadahosi: nahi [PTS Page 206]
[\q 206/] nūna so orako yakkho bhavissati yassidaṃ3 evarūpaṃ nāmadheyyaṃ
supaññattaṃ yadidaṃ janavasabho' ti. " Anantarā kho ānanda saddā pātubhāvā uḷāravaṇṇo
me yakkho sammukhe pāturahosi. Dutiyampi saddamanussāvesi: bimbisāro ahaṃ bhagavā
bimbisāro ahaṃ sugatā 'ti. Idaṃ sattamaṃ kho ahaṃ bhante vessavaṇassa mahārājassa
sahabyataṃ upapajjāmi. So tato cuto manussarājā bhavituṃ pahomi.4

Ito satta tato satta saṃsārāni catuddasa
Nivāsamabhijānāmi yattha me vusitaṃ pure.

Dīgharattaṃ kho ahaṃ bhante avinipāto avinipātaṃ sañjānāmi. Āsā ca pana me santiṭṭhati
sakadāgāmitāyā ti.
- - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Upasantapatiso - kaṃ
2. Aṭṭhiṃkatvā - machasaṃ
3. Yadidaṃ - machasaṃ
4. Manussarājā pi homi - [PTS]

[BJT Page 316] [\x 316/]
9. " Acchariyamidaṃ āyasmato janavasabhassa yakkhassa, abbhutamidaṃ āyasmato
janavasabhassa yakkhassa, 'dīgharattaṃ kho ahaṃ bhante avinipāto avinipātaṃ sañjānāmīti
ca vadesi, āsā ca pana me santiṭṭhati sakadāgāmitāyāti ca vadesi. Kuto nidānaṃ panāyasmā
janavasabho yakkho evarūpaṃ uḷāraṃ visesādhigamaṃ sañjānātī ?" Ti.

" Na aññattha bhagavā tava sāsanā, na aññattha sugata tava sāsanā. Yadagge ahaṃ bhante
bhagavati ekantikato1 abhippasanno, tadagge ahaṃ bhante [PTS Page 207] [\q 207/]
dīgharattaṃ avinipāto avinipātaṃ sañjānāmi. Āsā ca pana me santiṭṭhati sakadāgāmitāya.
Idhāhaṃ bhante vessavaṇena mahārājena pesito virūḷhakassa mahārājassa santike
kenacidevakaraṇīyena. Addasaṃ bhagavantaṃ antarāmagge giñjakāvasathaṃ pavisitvā
māgadhake paricārake ārabbha aṭṭhikatvā manasi katvā sabbaṃ cetaso samannāharitvā
nisinnaṃ ' gatiṃ tesaṃ jānissāmi abhisamparāyaṃ yaṃgatikā te bhavanto yaṃabhisamparāyā
ti. Anacchariyaṃ kho panetaṃ bhante yaṃ vessavaṇassa mahārājassa tassaṃ parisāyaṃ
bhāsato sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yaṃgatikā te bhavanto yaṃabhisamparāyā
ti. Tassa mayhaṃ bhante etadahosi: bhagavantañca dakkhāmi. Idañca bhagavato ārocessāmī
ti. Ime kho me bhante dve paccayā bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.

Devasabhā

10. Purimāni bhante divasāni purimatarāni tadahuposathe paṇṇarase vassupanāyikāya
puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ
sannisinnā honti sannipatitā, mahatī ca dibbaparisā2 samantato sannisinnā honti3
sannipatitā. Cattāro ca mahārājāno cātuddisā nisinnā honti. Puratthimāya disāya dhataraṭṭho
mahārājā pacchimābhimukho4 nisinno hoti deve purakkhatvā. Dakkhiṇāya disāya virūḷhako
mahārājā uttarābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Pacchimāya disāya virūpakkho
mahārājā puratthābhimukho5 nisinno hoti deve purakkhatvā. Uttarāya disāya vessavaṇo
mahārājā dakkhiṇābhimukho nisinno hoti deve [PTS Page 208] [\q 208/] purakkhatvā.
Yadā bhante kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti
sannipatitā,mahatī ca dibbaparisā samantato sannisinnā honti sannipatitā, cattāro ca
mahārājāno catuddisā nisinnā honti idaṃ tesaṃ hoti āsanasmiṃ.

- - - - - - - - - - - - - - - -
1. Ekanatato - syā,
2. Dibbā parisā - [PTS,]
3. Hoti - [PTS,]
4. Pacchābhimukho - machasaṃ,
5. Puratthābhimukho - machasaṃ,

[BJT Page 318] [\x 318/]

Atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hoti. Ye te bhante devā bhagavati brahmacariyaṃ caritvā
adhunūpapannā tāvatiṃsakāyaṃ, te aññe deve atirocanti vaṇṇena ceva yasasā ca.
Tenassudaṃ bhante devā tāvatiṃsā attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā. " Dibbā vata
bho kāyā paripūranti hāyanti asurā kāyā " ti. Atha kho bhante sakko devānamindo devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā imāhi gāthāhi anumodi:

Modanti vata bho devā tāvatiṃsā sahindakā1
Tathāgataṃ namassantā dhammassa ca sudhammataṃ. [A]

Nave deve ca passantā vaṇṇavante yasassine2
Sugatasmiṃ brahmacariyaṃ caritvāna idhāgate.

Te aññe atirocanti vaṇṇena yasasāyunā
Sāvakā bhūripaññassa visesūpagatā idha.

Idaṃ disvāna nandanti tāvatiṃsā sahindakā
Tathāgataṃ namassantā dhammassa ca sudhammatanti.
[PTS Page 209] [\q 209/]

11. Tena sudaṃ bhante devā tāvatiṃsā bhiyyosomattāya attamanā honti pamuditā
pītisomanassajātā. ' Dibbā vata bho kāyā paripūranti
Hāyanti asurā kāyā ' ti.

12.Atha kho bhante yenatthena devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti
sannipatitā, taṃ atthaṃ cintayitvā taṃ atthaṃ mantayitvā vuttavacanāpi taṃ3 cattāro
mahārājāno tasmiṃ atthe honti, paccanusiṭṭhavacanāpi4 taṃ cattāro mahārājāno tasmiṃ atthe
honti, sakesu āsanesu ṭhitā avipakkantā5.

" Te vuttavākyā rājāno paṭiggayhānusāsaniṃ
Vippasannamanā santā aṭṭhaṃsu samhi āsane" ti.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Saindakā - sīmu.
2. Yasassino - syā
3. Vuttavacanānāmidaṃ - kaṃ
4. Paccanusiṭṭhavacanā pi taṃ - machasaṃ
5. Ayipakkantā - kaṃ
[A.] Modanti bho punar devāḥ trayasatriṃśa saśatrakāṃ (saśakrakā)
Tathāgataṃ namasyantā dharmasya sukhadharmatām - mahāvastu

[BJT Page 320] [\x 320/]

13. Atha kho bhante uttarāya disāya uḷāro āloko sañjāyi, obhāso pāturahosi, atikkammeva
devānaṃ devānubhāvaṃ. Atha kho bhante sakko devānamindo deve tāvatiṃse āmantesi.
Yathā kho mārisā nimitattāni dissanti uḷāro āloko sañjāyati. Obhaso pātubhavati, brahmā
pātubhavissati, brahmuno hetaṃ pubbanimittaṃ pātubhāvāya yadidaṃ āloko sañjāyati obhāso
pātubhavatī ti.

" Yathā nimittā dissanti brahmā pātubhavissati,
Brahmuno hetaṃ nimittaṃ obhāso vipulo mahā ti.

Sanaṅkumārakathā

14. Atha kho bhante devā tāvatiṃsā yathāsakesu āsanesu nisīdiṃsu. ' Obhāsametaṃ ñassāma
yaṃ vipāko bhavissati sacchikatvā 'va naṃ gamissāmā ti. Cattaro pi mahārājāno yathāsakesu
āsananesu nisīdiṃsu " obhāsametaṃ ñassāma yaṃ vipāko bhavissati, [PTS Page 210] [\q
210/] sacchikatvā va naṃ gamissāmā ti. Idaṃ sutvā devā tāvatiṃsā ekaggatā samāpajjiṃsu
"obhāsametaṃ ñassāma, yaṃ vipāko bhavissati, sacchikatvā va naṃ gamissāmā''ti.
Yadā bhante brahmā sanaṃkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati oḷārikaṃ attabhāvaṃ
abhinimminitvā pātubhavati. Yo kho pana bhante brahmuno pakativaṇṇo,
anabhisambhavanīyo so devānaṃ tāvatiṃsānaṃ cakkhupathasmiṃ. Yadā bhante brahmā
sanaṃkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva
yasasā ca. Seyyathāpi bhante sovaṇṇo viggaho mānusaṃ viggahaṃ atirocati, evameva kho
bhante yadā brahmā sanaṃkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, so aññe deve atirocati
vaṇṇena ceva yasasā ca. Yadā bhante brahmā sanaṃkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ
pātubhavati, na tassaṃ parisāyaṃ koci devo abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā
nimanteti. Sabbeva tuṇhībhūtā pañjalikā pallaṅkena nisīdanti yassa'dāni devassa icchissati
brahmā sanaṃkumāro tassa devassa pallaṅkena nisīdissatī' ti. Yassa kho pana bhante
devassa brahmā sanaṃkumāro pallaṅkena nisīdati, uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ,
uḷāraṃ so labhati devo somanassapaṭilābhaṃ, seyyathāpi bhante rājā khattiyo muddhāvasitto
adhunābhisitto rajjena, uḷāraṃ so labhati vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati
somanassapaṭilābhaṃ, evameva kho bhante yassa devassa brahmā sanaṃkumāro pallaṅke
nisīdati uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati devo
somanassapaṭilābhaṃ.

[BJT Page 322] [\x 322/]
[PTS Page 211] [\q 211/]

15. Atha bhante brahmā sanaṃkumāro oḷārikaṃ attabhāvaṃ abhinimminitvā kumāravaṇṇī
hutvā pañcasikho devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāturahosi. So vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse
antaḷikkhe pallaṅkena nisīdi. Seyyathāpi bhante balavā puriso supaccatthate vā pallaṅke
same vā bhūmibhāge pallaṅkena nisīdeyya, evameva kho bhante brahmā sanaṃkumāro
vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīditvā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ
sampasādaṃ viditvā imāhi gāthāhi anumodi:

" Modanti vata bho devā tāvatiṃsā sahindakā
Tathāgataṃ namassantā dhammassa ca sudhammataṃ.
Nave deve ca passantā vaṇṇavante yasassine
Sugatasmiṃ buhmacariyaṃ caritvāna idhāgate.

Te aññe atirocanti vaṇṇena yasasāyunā
Sāvakā bhūripaññassa visesūpagatā idha.

Idaṃ disvāna nandanti tāvatiṃsā sahindakā
Tathāgataṃ namassantā dhammassa ca sudhammatanti.

16. Idamatthaṃ bhante brahmā sanaṃkumāro bhāsittha. Idamatthaṃ bhante brahmuno
Sanaṃkumārassa bhāsato aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti: vissaṭṭho ca viññeyyo ca mañju
ca savanīyo ca bindu ca avisārī ca gambhīro ca ninnādī ca. Yathāparisaṃ kho pana bhante
brahmā sanaṃkumāro sarena viññāpeti. Na cassa bahiddhā parisāya ghoso niccharati. Yassa
kho pana bhante evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti, so vuccati ' brahmasaro'ti. Atha kho
bhante brahmā sanaṃkumāro tettiṃsa attabhāve abhinimminitvā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ [PTS
Page 212] [\q 212/] paccekapallaṅkesu paccekapallaṅkena nisīditvā deve tāvatiṃse
āmantesi: " taṃ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṃsā. Yāvañca so bhagavā bahujanahitāya
paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Ye
hi keci bho buddhaṃ saraṇaṃ gatā dhammaṃ saraṇaṃ gatā saṅghaṃ saraṇa gatā sīlesu
paripūrakārino, te kāyassa bhedā parammaraṇā appekacce paranimmitavasavattīnaṃ
devānaṃ sahabyataṃ upapajjanti. Appekacce nimmānaratīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ
upapajjanti, appekacce tusitānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjanti, appekacce yāmānaṃ
devānaṃ sahabyataṃ upapajjanti, appekacce tāvatiṃsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjanti,
appekacce cātummahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjanti. Ye sabbanihīnaṃ kāyaṃ
paripūrenti te gandhabbakāyaṃ paripūrentī ti.

[BJT Page 324] [\x 324/]

Idamatthaṃ bhante brahmā sanaṃkumāro bhāsittha. Idamatthaṃ bhante brahmuno
sanaṃkumārassa bhāsato ghoso yeva. Devā maññanti yvāyaṃ mama pallaṅke, svāyaṃ eko'va
bhāsatī ti.
" Ekasmiṃ bhāsamānasmiṃ sabbe bhāsanti nimmitā [a]
Ekasmiṃ tuṇhimāsīne sabbe tuṇhī bhavanti te.

Tadā su devā maññanti tāvatiṃsā sahindakā
Yvāyaṃ mama pallaṅkasmiṃ svāyaṃ eko'va bhāsatī" ti.

17. Atha kho bhante brahmā sanaṃkumāro ekattena attānaṃ upasaṃhāsi. Ekattena attānaṃ
upasaṃharitvā [PTS Page 213] [\q 213/] sakkassa devānamindassa pallaṅke pallaṅkena
nisīditvā deve tāvatiṃse āmantesi:

Iddhipāda bhāvanā

18. Taṃ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṃsā yāvasupaññattā cime tena bhagavatā jānatā
passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro iddhipādā paññattā iddhipahutāya
iddhivisavitāya iddhivikubbanatāya. Katame cattāro? Idha bho bhikkhu
chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,
viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,
cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,
vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti. Ime kho bho tena
bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro iddhipādā paññattā
iddhipahutāya iddhivisavitāya iddhivikubbanatāya. Ye hi keci bho atītamaddhānaṃ samaṇā
vā brāhmaṇā vā anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhosuṃ, sabbe te imesaṃ yeva catunnaṃ
iddhipādānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā, ye pi hi keci bho anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā
brāhmaṇā vā anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhossanti, sabbe te imesaṃ yeva catunnaṃ
iddhipādānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā. Ye pi hi keci bho etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā
anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhonti, sabbe te imesaṃ yeva catunnaṃ iddhipādānaṃ
bhāvitattā bahulīkatattā. Passanti no bhonto devā tāvatiṃsā mama pi maṃ evarūpaṃ
iddhānubhāvanati.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
[A.] Ekasya bhāṣamānasya sarve bhāṣanti nirmitāḥ
Ekasya tuṣṇīmbhūtasya sarve tuṣṇīm bhavanti te. ( Divyāvadāna)

[BJT Page 326] [\x 326/]

Evaṃ mahābrahme ' ti.

' Ahampi kho bho imesaṃ yeva catunnaṃ [PTS Page 214] [\q 214/] iddhipādānaṃ
bhāvitattā bahulīkatattā evaṃ mahiddhiko evaṃ mahānubhāvo' ti.

Idamatthaṃ bhante brahmā sanaṃkumāro bhāsittha. Idamatthaṃ bhante brahmā
sanaṃkumāro bhāsitvā deve tāvatiṃse āmantesi.

Okāsādhigamā

19. Taṃ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṃsā yāvañcidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā
arahatā sammāsambuddhena tayo okāsādhigamā anubuddhā sukhassa adhigamāya. Katame
tayo? Idha bho ekacco saṃsaṭṭho viharati kāmehi, saṃsaṭṭho akusalehi dhammehi. So
aparena samayena ariyadhammaṃ suṇāti, yoniso manasi karoti, dhammānudhammaṃ
paṭipajjati, so ariyadhammasavanaṃ āgamma yoniso manasikāraṃ
dhammānudhammapaṭipattiṃ asaṃsaṭṭho viharati kāmehi, asaṃsaṭṭho akusalehi dhammehi.
Tassa asaṃsaṭṭhassa kāmehi asaṃsaṭṭhassa akusalehi dhammehi uppajjati sukhaṃ. Sukhā
bhiyyo somanassaṃ, seyyathāpi bho mudā pāmojjaṃ jāyetha, evameva kho bho
asaṃsaṭṭhassa kāmehi assaṭṭhassa akusalehi dhammehi uppajjati sukhaṃ, sukhā bhiyyo
somanassaṃ. Ayaṃ kho bho tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena
padhamo okāsādhigamo anubuddho sukhassa adhigamāya.

Puna ca paraṃ bho idhekaccassa oḷārikā kāyasaṅkhārā appaṭippassaddhā honti. Oḷārikā
vacīsaṅkhārā appaṭippassaddhā honti, oḷārikā cittasaṅkhārā appaṭippassaddhā honti, so
aparena samayena ariyadhammaṃ suṇāti yoniso manasi karoti dhammānudhammaṃ
paṭipajjati. Tassa ariyadhammasavanaṃ āgamma yoniso manasikāraṃ
dhammānudhammapaṭipattiṃ, oḷārikā kāyasaṅkhārā paṭippasasambhanti, oḷārikā
vacīsaṅkhārā paṭippassambhanti, [PTS Page 215] [\q 215/] oḷārikā cittasaṅkhārā
paṭippassambhanti. Tassa oḷārikānaṃ kāyasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṃ
vacīsaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṃ cittasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā uppajjati
sukhaṃ. Sukhā bhiyyo somanassaṃ. Seyyathāpi bho mudā pāmojjaṃ jāyetha. Evameva kho
oḷārikānaṃ kāyasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṃ vacīsaṅkhārānaṃ
paṭippassaddhiyā oḷārikānaṃ cittasaṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā uppajjati sukhaṃ. Sukhā
bhiyyo somanassaṃ. Ayaṃ kho bho tena bhagavatā jānatā passatā arahatā
sammāsambuddhena dutiyo okāsādhigamo anubuddho sukhassa adhigamāya.

[BJT Page 328] [\x 328/]

Puna ca paraṃ bho idhekacco idaṃ kusalanti yathābhūtaṃ nappajānāti. Idaṃ akusalanti
yathābhūtaṃ nappajānāti, idaṃ sāvajjaṃ idaṃ anavajjaṃ idaṃ sevitabbaṃ idaṃ na sevitabbaṃ
idaṃ hīnaṃ idaṃ paṇītaṃ idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāganti yathābhūtaṃ nappajānāti. So
aparena samayena ariyadhammaṃ suṇāti yoniso manasi karoti dhammānudhammaṃ
paṭipajjati. So ariyadhammasavanaṃ āgamma yonisomanasikāraṃ
dhammānudhammappaṭipattiṃ idaṃ kusalanti yathābhūtaṃ pajānāti, idaṃ akusalanti
yathābhūtaṃ pajānāti, idaṃ sāvajjaṃ idaṃ anavajjaṃ idaṃ sevitabbaṃ idaṃ na sevitabbaṃ idaṃ
hīnaṃ idaṃ paṇītaṃ idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāganti yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ
jānato evaṃ passato avijjā pahīyati, vijjā uppajjati. Tassa avijjāvirāgā vijjuppādā uppajjati
sukhaṃ, sukhā bhiyyo somanassaṃ. Seyyathāpi bho mudā pāmojjaṃ1 jāyetha, evameva kho
bho avijjāvirāgā vijjuppādā uppajjati sukhaṃ. Sukhā bhiyyo somanassaṃ. Ayaṃ kho bho tena
bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tatiyo okāsādhigamo anubuddho
sukhassa adhigamāya.
[PTS Page 216] [\q 216/]

Ime kho bho tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tayo okāsādhigamā
anubuddhā sukhassa adhigamāyāti. Idamatthaṃ bhante brahmā sanaṃkumāro bhāsittha.
Idamatthaṃ bhante buhmā sanaṃkumāro bhāsitvā deve tāvatiṃse āmantesi:

Satipaṭṭhānā

20. Taṃ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṃsā yāva supaññattāvime tena bhagavatā jānatā
passatā arahatā sammāsambuddhena. Cattāro satipaṭṭhānā kusalassādhigamāya. Katame
cattāro? Idha bho bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā
vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharanto tattha
sammāsamādhiyati sammā vippasīdati. So tattha sammā samāhito sammāvippasanno
bahiddhā parakāye ñāṇadassanaṃ abhinibbatteti.

Ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke
abhijjhādomanassaṃ. Ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharantotattha sammāsamādhiyati
sammā vippasīdati. So tattha sammā samāhito

Sammāvippasanno bahiddhā paravedanāsu ñāṇadassanaṃ abhinibbatteti.

Ajjhattaṃ citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke
abhijjhādomanassaṃ. Ajjhattaṃ citte cittānupassī viharanto tattha sammāsamādhiyati sammā
vippasīdati. So tattha sammā samāhito sammāvippasanno bahiddhā paracitte ñāṇadassanaṃ
abhinibbatteti.
- - - - - - - - - - -
1. Pāmujjaṃ - kaṃ

[BJT Page 330] [\x 330/]

Ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke
abhijjhādomanassaṃ. Ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī viharanto tattha
sammāsamādhiyati sammā vippasīdati. So tattha sammā samāhito sammāvippasanno
bahiddhā paradhammesu ñāṇadassanaṃ abhinibbatteti. Ime kho bho tena bhagavatā jānatā
passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro satipaṭṭhānā paññattā kusalassa adhigamāyāti.
Idamatthaṃ bhante brahmā sanaṃkumāro bhāsittha. Idamatthaṃ bhante brahmā
sanaṃkumāro bhāsitvā deve tāvatiṃse āmantesi.

Samādhiparikkhārā

21. Taṃ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṃsā yāvasupaññattāvime tena bhagavatā jānatā
passatā arahatā sammāsambuddhena satta sammāsamādhiparikkhārā sammāsamādhissa
bhāvanāya sammāsamādhissa pāripūriyā. Katame satta? Sammādiṭṭhi sammāsaṃkappo
sammāvācā sammākammanto [PTS Page 217] [\q 217/] sammāājīvo sammāvāyāmo
sammāsati.

Yā kho bho imehi sattahi aṅgehi cittassa ekaggatā parikkhatā, ayaṃ vuccati bho ariyo
sammāsamādhi saupaniso itipi saparikkhāro itipi. Sammādiṭṭhissa bho sammāsaṅkappo
pahoti, sammāsaṅkappassa sammāvācā pahoti, sammāvācassa sammākammanto pahoti,
sammākammantassa sammāājīvo pahoti, sammāājīvassa sammāvāyāmo pahoti,
sammāvāyāmassa sammāsati pahoti, sammāsatissa sammāsamādhi pahoti,
sammāsamādhissa sammāñāṇaṃ pahoti, sammāñāṇassa sammāvimutti pahoti. Yaṃ hi taṃ
bho sammā vadamāno vadeyya, svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko
ehipassiko opanayiko1 paccattaṃ veditabbo viññūhī. Apārutā amatassa dvārāti,idametaṃ
sammā vadamāno vadeyya svākkhāto hi bho bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko
ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi. Apārutā amatassa dvārāti.
- - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Opaneyyako - machasaṃ,

[BJT Page 332] [\x 332/]

Ye hi keci bho buddhe aveccappasādena samannāgatā, dhamme aveccappasādena
samannāgatā saṅghe aveccappasādena samannāgatā, ariyakantehi sīlehi samannāgatā. Ye
cime opapātikā dhammavinītā sātirekāni catuvisatisatasahassāni māgadhakā paricārakā
abbhatītā kālakatā tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā
sambodhiparāyaṇā. Atthi cevettha sakadāgāmino.

Atthāyaṃ1 itarā pajā puññabhāgāti me mano,
Saṅkhātuṃ no pi sakkomi musāvādassa ottapanti. 2

22. Idamatthaṃ bhante brahmā sanaṃkumāro bhāsittha. Idamatthaṃ bhante brahmuno
sanaṃkumārassa bhāsato vessavaṇassa mahārājassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi.
'Acchariyaṃ vata bho. Abbhutaṃ vata bho, evarūpopi nāma uḷāro satthā bhavissati, evarūpaṃ
uḷāraṃ dhammakkhānaṃ, evarūpā uḷārā visesādhigamā paññāyissantī'ti. Atha bhanne
brahmā sanaṃkumāro vessavaṇassa mahārājassa cetasā ceto paritavitakkamaññāya
vessavaṇaṃ mahārājānaṃ etadavoca: "taṃ kimmaññati bhavaṃ vessavaṇo mahārājā.
Atītampi addhānaṃ evarūpo uḷāro satthā ahosi, evarūpaṃ uḷāraṃ dhammakkhānaṃ, evarūpā
uḷārā visesādhigamā paññāyiṃsu. Anāgatampi addhānaṃ evarūpo uḷāro satthā bhavissati.
Evarūpaṃ uḷāraṃ dhammakkhānaṃ, evarūpā uḷārā visesādhigamā paññāyissantī"ti.

23. Idamatthaṃ bhante brahmā sanaṃkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ abhāsi. Idamatthaṃ
vessavaṇo mahārājā brahmuno sanaṃkumārassa devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhāsato sammukhā
sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ sayaṃ parisāyaṃ ārocesi. Idamatthaṃ janavasabho yakkho
vessavaṇassa mahārājassa sayaṃ parisāyaṃ bhāsato sammukhā sutaṃ sammukhā
paṭiggahitaṃ bhagavato ārocesi. Idamatthaṃ bhagavā janavasabhassa yakkhassa sammukhā
sutvā sammukhā paṭiggahetvā sāmañca abhiññāya āyasmato ānandassa ārocesi. Idamatthaṃ
āyasmā ānando bhagavato sammukhā sutvā sammukhā paṭiggahetvā ārocesi bhikkhūnaṃ
bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ 'tayidaṃ brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca
vitthāritaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsitanti.

Janavasabhasuttaṃ pañcamaṃ.

1. Athāyaṃ - syā. 2. Ottappanti - machasaṃ.


[BJT Page 334] [\x 334/]

6.
[PTS Page 220] [\q 220/] mahāgovindasuttaṃ.

1. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Atha kho
pañcasiko gandhabbaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ
pabbataṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho pañcasikho gandhabbaputto bhagavantaṃ
etadavoca: yaṃ kho me bhante devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sammukhā sutaṃ sammukhā
paṭiggahitaṃ, ārocemetaṃ bhagavato'ti. 'Ārocehi me tvaṃ pañcasikhā'ti bhagavā avoca.

Devasabhā
2. "Purimāni bhante divasāni purimatarāni tadahuposathe paṇṇarase pavāraṇāya puṇṇāya
puṇṇamāya rattiyā kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā
honti sannipatitā mahatī ca dibbaparisā samantato sannisinnā honti sannipatitā. Cattāro ca
mahārājāno cātuddisā sannisinnā honti. Puratthimāya disāya dhataraṭṭho mahārājā
pacchābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā dakkhiṇāya disāya virūḷhako mahārājā
uttarābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Pacchimāya disāya [PTS Page 221] [\q
221/] virūpakkho mahārājā puratthābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Uttarāya
disāya vessavaṇo mahārājā dakkhiṇābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Yadā bhante
kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti, sannipatitā mahatī
ca dibbaparisā samantato sannisinnā honti sannipatitā cattāro ca mahārājāno cātuddisā
nisinnā honti idaṃ tesaṃ hoti āsanasmiṃ atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hoti. Ye te bhante
devā bhagavati brahmacariyaṃ caritvā adhunūpapannā tāvatiṃsakāyaṃ, te aññe deve
atirocanti vaṇṇena ceva yasasā ca. Tenasudaṃ bhante devā tāvatiṃsā attamanā honti
pamuditā pītisomanassajātā 'dibbā vata bho kāyā paripūranti hāyanti asurā kāyā'ti.

[BJT Page 336] [\x 336/]

3. Atha kho bhante sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā imāhi
gāthāhi anumodi:

"Modanti vata bho devā tāvatiṃsā sahindakā,
Tathāgataṃ namassantā dhammassa ca sudhammataṃ.

Nace deve ca passantā vaṇṇavante yasassine.
Sugatasmiṃ brahmacariyaṃ caritvāna idhāgate.

Te aññe atirocanti vaṇṇena yasasāyunā,
Sāvakā bhūripaññassa visesūpagatā idha,

Idhaṃ disvāna nandanti tāvatisā sahindakā,
Tathāgataṃ namassantā dhammassa ca sudhammatanti".

[PTS Page 222] [\q 222/] tena sudaṃ bhante devā tāvatiṃsā bhiyyosomattāya attamanā
honti pamuditā pītisomanassajātā 'dibbā vata bho kāyā paripūranti hāyanti asurā kāyā1'ti.

Aṭṭha yathābhuccavaṇṇā
4. Atha kho bhante sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā deve
tāvatiṃse āmantesi 'iccheyyātha no tumhe mārisā tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe
sotunti". 'Icchāma 2 mayaṃ mārisā tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sotunti'.

Atha kho bhante sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhagavato aṭṭha yathābhucce
vaṇṇe payirudāhāsi:

Taṃ kimpaññanti bhonto devā tāvatiṃsā yāvañca 3 so bhagavā yāvañca 3 so bhagavā
bahujanahitāya paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya
devamanussānaṃ, evaṃ bahujanahitāya paṭipannaṃ bahujanasukhāya lokānukampāya
atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva
atītaṃse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

1. Asurakāyā - machasaṃ. 2. Iccheyyāma - [PTS. 3.] Yāva cassa - [PTS.]

[BJT Page 338] [\x 338/]

2. Svākkhāto kho pana tena bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko
paccattaṃ veditabbo viññūhi. Evaṃ opanayikassa1 dhammassa desetāraṃ imināpaṅgena
samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma na panetarehi aññatra tena
bhagavatā.
3. Idaṃ kusalanti kho pana tena bhagavatā suppaññattaṃ. Idaṃ akusalanti suppaññattaṃ.
Idaṃ [PTS Page 223] [\q 223/] sāvajjanti suppaññattaṃ. Idaṃ anavajjanti suppaññattaṃ.
Idaṃ sevitabbanti suppaññattaṃ. Idaṃ na sevitabbanti suppaññattaṃ. Idaṃ hīnanti
suppaññattaṃ. Idaṃ paṇītanti suppaññattaṃ. Idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāganti
suppaññattaṃ. Evaṃ kusalākusalasāvajjānavajjasevitabbāsevitabbahīnappaṇitakaṇhasukka
sappaṭibhāgānaṃ dhammānaṃ paññāpetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva
atītaṃse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

4. Suppaññattā kho pana tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā. Saṃsandati
nibbānañca paṭipadā ca seyyathāpi nāma gaṅgodakaṃ yamunodakena saṃsandati sameti
evameva suppaññattā tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminīpaṭipadā saṃsandati
nibbānañca paṭipadā ca. Evaṃ nibbānagāminiyā paṭipadāya paññāpetāraṃ iminā paṅgena
samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma na ca panetarahi, aññatra tena
bhagavatā.

5. Abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lābho abhinipphanno sīloko yāva maññe
khattiyā sampiyāyamānarūpā viharanti. Vigatamado kho pana so bhagavā āhāraṃ āhāreti
evaṃ vigatamadaṃ āhāraṃ āhārayamāna 2 iminā paṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva
atītaṃse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

6. Laddhasahāyo kho pana so bhagavā sekhānañceva paṭipannānaṃ khīṇāsavānañca
vusitavataṃ. Te bhagavā apanujja ekārāmataṃ anuyuttopi viharati. Evaṃ ekārāmataṃ
anuyuttaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva [PTS Page 224] [\q 224/]
atītaṃse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā,

1. Opaneyyikassa - machasaṃ. 2. Āhariyamānaṃ - sī. Mu.


[BJT Page 340] [\x 340/]

7. Yathāvādī kho pana so bhagavā tathākārī, yathākārī tathāvādī, iti yathāvādī tathākārī
yathākārī tathāvādī. Evaṃ dhammānudhammapaṭipannaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ
satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

8. Tiṇṇavicikiccho kho pana so bhagavā vigatakathaṃkatho pariyositasaṃkappo ajjhāsayaṃ
ādi brahmacariyaṃ evaṃ tiṇṇavicikicchaṃ vigatakathaṃkathaṃ pariyositasaṃkappaṃ
ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ. Iminā paṅghena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse
samanupassāma. Na panetarahi, aññatra tena bhagavatā ti.
5. Ime kho bhante sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhagavato aṭṭha yathābhucce
vaṇṇe payirudāhāsi. Tena sudaṃ bhante devā tāvatiṃsā bhiyyosomattāya attamanā honti
pamuditā pītisomanassajātā bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sutvā. Tatra bhante ekacce
devā evamāhaṃsu:

Aho vata mārisā cattāro sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṃ dhammañca deseyyuṃ
yatharivabhagavā, tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussānni.

Ekacce devā evamāhaṃsu: tiṭṭhantu mārisā cattāro sammāsambuddhā, aho vata mārisā tayo
sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṃ dhammañca deseyyuṃ yathariva bhagavā, tadassa
bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti.

Ekacce devā evamāhaṃsu: tiṭṭhantu mārisā tayo sammāsambuddhā, aho vata mārisā dve
sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṃ dhammañca deseyyuṃ yathariva bhagavā. Tadassa
bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti.
[BJT Page 342] [\x 342/]

6. [PTS Page 225] [\q 225/] evaṃ vutte bhante sakko devānamindo deve tāvatiṃse
etadavoca: aṭṭhānaṃ kho etaṃ mārisā anavakāso yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto
sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ. Netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Aho vata mārisā
so bhagavā appābādho appātaṅko ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya. Tadassa
bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti.

Atha kho bhante yenatthena devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti
sannipatitā, taṃ atthaṃ cintayitvā taṃ atthaṃ mantayitvā vuttavacanā nāmidaṃ cattāro
mahārājāno tasmiṃ atthe honti. Paccānusiṭṭhavacanā nāmidaṃ cattāro mahārājāno tasmiṃ
atthe honti. Sakesu sakesu āsanesu ṭhitā avipakkantā.

"Te vuttavākyā rājāno paṭiggayhānusāsaniṃ
Vippasannamanā santā aṭṭhaṃsu sambhi āsane"ti.

7. Atha kho bhante uttarāya disāya uḷāro āloko sañjāyi obhāso pāturahosi atikkammeva
devānaṃ devānubhāvaṃ atha kho bhante sakko devānamindo deve tāvatiṃse āmantesi:

Yathā kho mārisā nimittāni dissanti uḷāro āloko sañjāyati obhāso pātubhavati brahmā
pātubhavissati brahmuno hetaṃ pubbanimittaṃ pātubhāvāya yadidaṃ āloko sañjāyati obhāso
pātubhavatī ti.

"Yathā nimittā dissanti brahmā pātubhavissati,
Brahmuno hetaṃ nimittaṃ obhāso vipulo mahā"ti.

Sanaṅkumārakathā
8. [PTS Page 226] [\q 226/] atha kho bhante devā tāvatiṃsā yathāsakesu āsanesu
nisīdiṃsu "obhāsametaṃ ñassāma, yaṃvipāko bhavissati sacchi katvā'va naṃ gamissāmā"ti.
Cattāro'pi mahārājāno yathāsakesu āsanesu nisīdiṃsu, "obhāsametaṃ ñassāma, yaṃvipāko
bhavissati sacchi katvā'va naṃ gamissāmā"ti. Idaṃ sutvā devā tāvatiṃsā ekaggā samāpajjiṃsu
obhāsametaṃ ñassāma, yaṃvipāko bhavissati sacchikatvā'va naṃ gamissāmāti.


[BJT Page 344] [\x 344/]

Yadā bhante brahmā sanaṃkumāro devānaṃ tāvatisānaṃ pātu bhavati oḷārikaṃ attabhāvaṃ
abhinimminitvā pātubhavati. Yo kho pana bhante brahmuno pakativaṇṇo
anabhisambhavanīyo so devānaṃ tāvatiṃsānaṃ cakkhupathasmiṃ. Yadā bhante brahmā
sanaṃkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva
yasasā ca. Seyyathāpi bhante sovaṇṇo viggaho mānusaṃ viggahaṃ atirocati, evameva kho
bhante yadā brahmā sanaṃkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, so aññe deve atirocati
vaṇṇena ceva yasasā ca. Yadā bhante brahmā sanaṃkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ
pātubhavati na tassaṃ parisāyaṃ koci devo abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā
nimanteti. Sabbeva tuṇhībhūtā pañjalikā pallaṅkena nisīdanti 'yassa'dāni devassa pallaṅkaṃ
icchissati brahmā sanaṃkumāro tassa devassa pallaṅke nisīdassatī'ti.Yassa kho pana bhante
devassa brahmā sanaṃkumāro pallaṅke nisīdati uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ.
Uḷāraṃ so labhati devo somanassapaṭilābhaṃ. [PTS Page 227] [\q 227/] seyyathāpi
bhante rājā khattiyo muddhāvasitto adhunābhisitto rajjena, uḷāraṃ so labhati vedapaṭilābhaṃ
uḷāraṃ so labhati somanassapaṭilābhaṃ, evameva kho bhante yassa devassa brahmā
sanaṃkumāro pallaṅke nisīdati uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ. Uḷāraṃ so labhati
devo somanassa paṭilābhaṃ.

9. Atha bhante brahmā sanaṃkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā antarahito
imāhi gāthāhi anumodi:

"Modanti vata bho devā tāvatiṃsā sahindakā,
Tathāgataṃ namassantā dhammassa ca sudhammataṃ.

Nave deve ca passantā vaṇṇavante yasassine,
Sugatasmiṃ brahmacariyaṃ caritvāna idhāgate.

Te aññe atirocanti vaṇṇena yasasāyunā,
Sāvakā bhūripaññassa visesūpagatā idha.

Idaṃ disvāna nandanti tāvatiṃsā sahindakā,
Tathāgataṃ namassantā dhammassa ca sudhammatanti.


[BJT Page 346] [\x 346/]

10. Imamatthaṃ bhante brahmā sanaṃkumāro abhāsittha. Imamatthaṃ bhante brahmuno
sanaṃkumārassa bhāsato aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti vissaṭṭho ca viññoyyo ca mañju ca
savanīyo ca bindu ca avisārī ca gambhīro ca ninnādī ca. Yathāparisaṃ kho pana bhante
brahmā sanaṃkumāro sarena viññāpeti, na cassa bahiddhā parisāya ghoso niccharati. Yassa
kho pana bhante evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti so vuccati brahmassaroti.

11. Atha kho bhante devā tāvatiṃsā brahmānaṃ sanaṃkumāraṃ etadavocuṃ: "sādhu
mahābrahme etadeva mayaṃ saṅkhāya modāma. [PTS Page 228] [\q 228/] atthi ca
sakkena devānamindena tassa bhagavato aṭṭha yathābhuccā vaṇṇā bhāsitā, te ca mayaṃ
saṅkhāya modāmā"ti. Atha kho bhante brahmā sanaṃkumāro sakkaṃ devānamindaṃ
etadavoca: "sādhu devānaminda mayampi tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce
vaṇṇesuṇeyyāmā"ti.

'Evaṃ mahābrahme'ti kho bhante sakko devānamindo brahmuno sanaṃkumārassa bhagavato
aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi.

Taṃ kimmaññati bhavaṃ mahābrahmā yāvañca so bhagavā bahujanahitāya paṭipanno
bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ, evaṃ
bahujanahitāya paṭipannaṃ bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya
devamanussānaṃ, imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na
panetarahi aññatra tena bhagavatā.

Svakkhāto kho pana tena bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko
paccattaṃ veditabbo viññūhi evaṃ opanayikassa dhammassa desetāraṃ iminā paṅgena
samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma na panetarahi aññatra tena
bhagavatā.


[BJT Page 348] [\x 348/]

Idaṃ kusalanti kho pana tena bhagavatā suppaññattaṃ. Idaṃ akusalanti suppaññattaṃ. Idaṃ
sāvajjaṃ idaṃ anavajjaṃ idaṃ sevitabbaṃ idaṃ na sevitabbaṃ idaṃ hīnaṃ idaṃ paṇītaṃ idaṃ
kaṇhasukkasappaṭibhāganti suppaññattaṃ. Evaṃ
kusalākusalasāvajjānavajjasevitabbāsevitabbahīnappaṇītakaṇhasukkasappaṭi - bhāgānaṃ
dhammānaṃ paññāpetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva [PTS Page 229] [\q
229/] atītaṃse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

Suppaññattā kho pana tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā. Saṃsandati
nibbānañca paṭipadā ca seyyathāpi nāma gaṅgodakaṃ yamunodakena saṃsandati sameti
evameva suppaññattā tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminīpaṭipadā saṃsandati
nibbānañca paṭipadā ca. Evaṃ nibbānagāminiyā paṭipadāya paññāpetāraṃ iminā paṅgena
samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma na panetarahi, aññatra tena
bhagavatā.

Abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lābho abhinipphanno sīloko yāva khattiyā
sampiyāyamānarūpā viharanti. Vigatamado kho pana maññe so bhagavā āhāraṃ āhāreti evaṃ
vigatamadaṃ āhāraṃ āhārayamānaṃ iminā paṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse
samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

Laddhasahāyo kho pana so bhagavā sekhānañceva paṭipannānaṃ khīṇāsavānañca
vusitavataṃ. So bhagavā apanujja ekārāmataṃ anuyuttopi viharati. Evaṃ ekārāmataṃ
anuyuttaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma na
panetarahi aññatra tena bhagavatā,

Yathāvādī kho pana so bhagavā tathākārī, yathākārī tathāvādī, iti yathāvādī tathākārī
yathākārī tathāvādī. Evaṃ dhammānudhammapaṭipannaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ
satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

Tiṇṇavicikiccho kho pana so bhagavā vigatakathaṃkatho pariyositasaṃkappo ajjhāsayaṃ ādi
brahmacariyaṃ [PTS Page 230] [\q 230/] evaṃ tiṇṇavicikicchaṃ vigatakathaṃkathaṃ
pariyositasaṃkappaṃ ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ iminā paṅghena samannāgataṃ satthāraṃ
neva atītaṃse samanupassāma na panetarahi, aññatra tena bhagavatā ti.


[BJT Page 350] [\x 350/]

10. Ime kho bhante sakko devānamindo brahmuno sanaṃkumārassa bhagavato aṭṭha
yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi. Tena sudaṃ bhante brahmā sanaṃkumāro attamano hoti
pamudito pītisomanassajāto bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sutvā. Atha bhante
brahmā sanaṃkumāro oḷārikaṃ attabhāvaṃ abhinimminitvā kumāravaṇṇī hutvā pañcasikho
devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāturahosi. So vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena
nisīdi. Seyyathāpi bhante balavā puriso supaccatthate vā pallaṅke same vā bhūmibhāge
pallaṅkena nisīdeyya, evameva kho bhante brahmā sanaṃkumāro vehāsaṃ abbhuggantvā
ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīditvā deve tāvatiṃse āmantesi:

Govindabrāhmaṇavatthu

11. Taṃ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṃsā. Yāva dīgharattaṃ mahāpañño'va so bhagavā
ahosi. Bhūtapubbaṃ bho rājā disampati nāma ahosi, disampatissa rañño govindo nāma
brāhmaṇo purohito ahosi. Disampatissa rañño reṇu nāma kumāro putto ahosi. Govindassa
brāhmaṇassa jotipālo nāma māṇavo putto ahosi. Iti reṇu ca rājaputto jotipālo ca māṇavo
aññe ca chakhattiyā iccete aṭṭha sahāyā ahesuṃ.

[PTS Page 231] [\q 231/] atha kho bho ahorattānaṃ accayena govindo brāhmaṇo
kālamakāsi. Govinde buhmaṇe kālakate rājā disampati paridevesī "yasmiṃ vata bho mayaṃ
samaye govinde brāhmaṇe sabbakiccāni sammā vossajjitvā pañcahi kāmaguṇehi samappitā
samaṅgībhūtā parivārema tasmiṃ no samaye govindo brāhmaṇo kālakato"ti. Evaṃ vutte bho
reṇu rājaputto rājānaṃ disampatiṃ etadavoca: "mā kho tvaṃ deva govinde brāhmaṇe
kālakate atibāḷhaṃ paridevesi. Atthi deva govindassa brāhmaṇassa jotipālo nāma māṇavo
putto paṇḍitataro ceva pitarā alamatthadasataro ceva pitarā. Ye'pi'ssa pitā atthe anusāsi.
Te'pi jotipālasseva māṇavassa anusāsaniyā"ti. 'Evaṃ kumārā'ti. 'Evaṃ devā'ti.

[BJT Page 352] [\x 352/]

12. Atha kho bho rājā disampati aññataraṃ purisaṃ āmantesi, 'ehi tvaṃ ambho purisa, yena
jotipālo nāma māṇavo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā jotipālaṃ māṇavaṃ evaṃ vadehi:
bhavamatthu bhavantaṃ jotipālaṃ māṇavaṃ, rājā disampati bhavantaṃ jotipālaṃ māṇavaṃ
āmantayati, rājā disampati bhoto jotipālassa māṇavassa dassanakāmo'ti. 'Evaṃ devā'ti kho
bho so puriso disampatissa rañño paṭissutvā yena jotipālo māṇavo tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā jotipālaṃ māṇavaṃ etadavoca: "bhavamatthu bhavantaṃ jotipālaṃ māṇavaṃ,
rājā disampati bhavantaṃ jotipālaṃ māṇavaṃ āmantayati, [PTS Page 232] [\q 232/] rājā
disampati bhoto jotipālassa māṇavassa dassanakāmo"ti. 'Evaṃ bho'ti kho so jotipālo māṇavo
tassa purisassa paṭissutvā yena rājā disampati tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā disampatinā
raññā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sārānīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho bho jotipālaṃ mānavaṃ rājā disampati etadavoca: "anusāsatu no
bhavaṃ jotipālo, mā no bhavaṃ jotipālo anusāsaniyā paccabyāhāsi, pettike taṃ ṭhāne
ṭhapessāmi, govindiye abhisiñcissāmī"ti. 'Evaṃ bho'ti kho so jotipālo māṇavo disampatissa
rañño paccassosi.

13. Atha kho bho rājā disampati jotipālaṃ māṇavaṃ govindiye abhisiñci. Pettike ṭhāne
ṭhapesi. Abhisitto jotipālo māṇavo govindiye, pettike ṭhāne ṭhapito, ye' pi'ssa pitā atthe
anusāsi te pi atthe anusāsati, ye'pi'ssa pitā atthe nānusāsi te'pi atthe anusāsati, ye'pi'ssa pitā
kammante abhisambhosi, te'pi kammante abhisambhoti, ye'pi'ssa pitā kammante
nābhisambhosi te'pi kammante abhisambhoti. Tamenaṃ manussā evamāhaṃhu: "govindo
vata bho brāhmaṇo, mahāgovindo vata bho buhmaṇo"ti. Iminā kho evaṃ bho pariyāyena
jotipālassa māṇavassa govindo mahāgovindo'tveva samaññā udapādi.


[BJT Page 354] [\x 354/]

Rājasaṃvibhāgo
14. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca: disampati kho bho rājā jiṇṇo vuddho mahallako
addhagato [PTS Page 233] [\q 233/] vayo anuppatto. Ko nu kho pana bho jānāti jīvitaṃ,
ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ disampatimhi rañño kālakate rājakattāro reṇuṃ rājaputtaṃ
rajje abhisiñceyyuṃ, āyantu bhonto yena reṇu rājaputto tenupasaṅkamatha. Upasaṅkamitvā
reṇuṃ rājaputtaṃ evaṃ vadetha: "mayaṃ kho bhoto reṇussa sahāyā piyā manāpā
appaṭikkūlā, yaṃsukho bhavaṃ taṃsukhā mayaṃ. Yaṃdukkho bhavaṃ taṃdukkhā mayaṃ.
Disampati kho bho rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto. Ko nu kho
pana bho jānāti jīvitaṃ, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ disampatimhi rañño kālakate rāja
kattāro bhavantaṃ reṇuṃ rajje abhisiñceyyuṃ. Sace bhavaṃ reṇu rajjaṃ labhetha,
saṃvibhajetha no rajjenā"ti. 'Evaṃ bho'ti kho bho te cha khattiyā mahāgovindassa
brāhmaṇassa paṭissutvā yena reṇu rājaputto tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā reṇuṃ
rājaputtaṃ etadavocuṃ: "mayaṃ kho bhoto reṇussa sahāyā piyā manāpā appaṭikkūlā.
Yaṃsukho bhavaṃ taṃsukhā mayaṃ, yaṃdukkho bhavaṃ taṃdukkhā mayaṃ. Disampati kho
bho rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto. Ko nu kho pana bho jānāti
jīvitaṃ, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ disampatimhi rañño kālakate rājakattāro bhavantaṃ
reṇuṃ rajje abhisiñceyyuṃ. Sace bhavaṃ reṇu rajjaṃ labhetha, saṃvibhajetha no rajjenā"ti "ko
nu kho bho aññe mama vijite sukhamedhetha1 aññatra bhavantehi. Sacāhaṃ bho rajjaṃ
labhissāmi saṃvibhajissāmi vo rajjenā"ti.

15. [PTS Page 234] [\q 234/] atha kho bho ahorattānaṃ accayena rājā disampati
kālamakāsi. Disampatimhi rañño kālakate rājakattāro reṇuṃ rājaputtaṃ rajje abhisiñciṃsu.
Abhisitto reṇu rajjena pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti. Atha kho
bho mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā te cha
khattiye etadavoca: disampati kho bho rājā kālakato abhisitto reṇu rajjena, pañcahi
kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti. Ko nu kho pana bho jānāti. Madanīyā
kāmā. Āyantu bhonto yena reṇu rājā tenupasaṅkamatha, upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ evaṃ
vadetha: disampati kho bho rājā kālakato. Abhisitto bhavaṃ reṇu rajjena. Sarati bhavaṃ taṃ
vacananti.

1. Sukho bhavetha - machasaṃ
Sukhaṃ bhaveyyātha - syā
Sukhamedheyyātha - [PTS]
Sukhā bhaveyyātha - kaṃ.


[BJT Page 356] [\x 356/]

'Evaṃ bho'ti kho bho te cha khattiyā mahāgovindassa brāhmaṇassa paṭissutvā yena reṇu
rājā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ etadavocuṃ: disampati kho bho rājā
kālakato, abhisitto bhavaṃ reṇu rajjena. Sarati bhavaṃ taṃ vacananti. ' 'Sarāmahaṃ bho taṃ
vacanaṃ ko nu kho bho pahoti imaṃ mahāpathaviṃ uttarena āyātaṃ dakkhiṇena
sakaṭamukhaṃ sattadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhajitunti. " 'Ko nu kho bho añño pahoti
aññatra mahāgovindena brāhmaṇenā'ti.

16. Atha kho bho reṇu rājā aññataraṃ purisaṃ āmantesi: ehi tvaṃ ambho purisa, yena
mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ evaṃ
vadehi: 'rājā taṃ bhante reṇu āmantetī'ti. [PTS Page 235 [\q 235/] ']evaṃ devā'ti kho bho
so puriso reṇussa rañño paṭissutvā yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca: 'rājā taṃ bhante reṇu āmanteti'ti.
'Evaṃ bhoti kho so mahāgovindo brāhmaṇo tassa purisassa paṭissutvā yena reṇu rājā
tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā reṇunā raññā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathā
sārānīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnaṃ kho bho mahāgovindaṃ
brāhmaṇaṃ reṇu rājā etadavoca: etu bhavaṃ govindo, imaṃ mahāpathaviṃ uttarena āyataṃ
dakkhiṇena sakaṭamukhaṃ sattadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhajatū'ti. 'Evaṃ bho'ti kho so
mahāgovindo brāhmaṇo reṇussa rañño paṭissutvā imaṃ mahāpathaviṃ uttarena āyataṃ
dakkhiṇena sakaṭamukhaṃ sattadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhaji. Sabbāni sakaṭamukhāni
paṭṭhapesi tatra sudaṃ majjhe reṇussa rañño janapado hoti.

"Dantapuraṃ kaliṅgānaṃ1 assakānañca potanaṃ
Māhissatī avantīnaṃ sovīrānañca rorukaṃ

Mīthilā ca videhānaṃ campā aṅgesu māpitā,
Bārāṇasī ca kāsīnaṃ ete govindamāpitā"ti.

17. [PTS Page 236] [\q 236/] atha kho bho te cha khattiyā yathāsakena lābhena attamanā
ahesuṃ paripuṇṇasaṅkappā "yaṃ vata no ahosi icchitaṃ yaṃ ākaṅkhitaṃ yaṃ adhippetaṃ yaṃ
adhipatthitaṃ. Taṃ no laddhanti. "

"Sattabhū brahmadatto ca vessabhū bharato sahā
Reṇu dve ca dhataraṭṭhā2 tadāsuṃ sattabhāratā"ti.

Paṭhamabhāṇavāraṃ niṭṭhitaṃ.

1. Kāḷiṅgānaṃ syā kaṃ - [PTS. 2.] Reṇudve dhataraṭṭhā ca machasaṃ.


[BJT Page 358] [\x 358/]

Kittisaddabbhuggamanaṃ

18. Atha kho bho te cha khattiyā yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā mahāgovindaṃ brāmhaṇaṃ etadavocuṃ: "yathā kho bhavaṃ govindo reṇussa
rañño sahāyo piyo manāpo appaṭikkūlo, evameva kho bhavaṃ govindo amhākampi sahāyo
piyo manāpo appaṭikkūlo. Anusāsatu no bhavaṃ govindo, mā no bhavaṃ govindo
anusāsaniyā paccabyākāsī'ti. "Evaṃ bho"ti kho so mahāgovindo brāhmaṇo tesaṃ channaṃ
khattiyānaṃ paccassosi. Atha kho bho mahāgovindo brahmaṇo satta ca rājāno khattiye
muddhāvasatte rajje anusāsi, satta ca brāhmaṇamahāsāle, satta ca nhātakasatāni mante
vācesi.

19. [PTS Page 237] [\q 237/] atha kho bho mahā govindassa brāhmaṇassa aparena
samayena evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggañchi" sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo
brahmānaṃ passati, sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brāhmunā sākaccheti sallapati
mantetī'ti. Atha kho bho mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi: mayhaṃ kho evaṃ
kalyāṇo kittisaddo abbhuggato. 1 Sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati
sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī'ti. Na kho panāhaṃ
brahmānaṃ passāmi na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi na brahmunā
mantemi, sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ
ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ: "yo vassike cattāro māse paṭisallīyati karuṇaṃ jhānaṃ
jhāyati, so brahmānaṃ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī"ti
yannūnāhaṃ vassike cattāro māse paṭisallīyeyyaṃ karuṇaṃ jhānaṃ jhāpeyyanti. "
29. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena reṇu rājā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā
reṇuṃ rājānaṃ etadavoca mayhaṃ kho bho evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato, sakkhī
mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā
sākaccheti sallapati mantetīti. Na kho panāhaṃ bho brāhmanaṃ passāmi, na brahmunā
sākacchemi na brahmunā sallapāmi na brahmunā mantemi,

1. Abbhuggacchi - machasaṃ.


[BJT Page 360] [\x 360/]

Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ
bhāsamānānaṃ: yo vassike cattāro māse paṭisallīyati karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ
passati buhmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetīti. Icchāmahaṃ bho
vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ, nāmbhi kenaci
upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā"ti. "Yassa'dāni bhavaṃ govindo kālaṃ
maññatī"ti,

21. [PTS Page 238] [\q 238/] atha kho so mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca: mayhaṃ kho bho evaṃ kalyāṇo
kittisaddo abbhuggato sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati sakkhī
mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī ti, na kho panāhaṃ bho
brahmānaṃ passāmi na brahmunā sākacchemi na brahmunā sallapāmi na brahmunā
mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ
ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ: yo vassike cattāro māse paṭisallīyati karuṇaṃ jhānaṃ
jhāyati, so brahmānaṃ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī'ti.
Icchāmahaṃ bho vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ nāmhi kenaci
upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā"ti. 'Yassa'dāni bhavaṃ govindo kālaṃ
maññatī'ti.

22. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena satta ca brāhmaṇamahā sālā sattaca
nhātakasatāni tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca
nhātakasatāni etadavoca: 'mayhaṃ kho bho evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato. Sakkhī
mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā
sākaccheti sallapati mantetī ti. Na kho panāhaṃ bho brahmānaṃ passāmi na brahmunā
sākacchemi na brahmunā sallapāmi na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ
brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ: yo vassike
cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati so brahmānaṃ passati brahmunā
sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetīti. Tenahi 'bho yathā sute yathāpariyatte
mante vitthārena sajjhāyaṃ karotha, aññamaññaṃ ca mante vācetha, icchāmahaṃ bho vassike
cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ, nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo
aññatra ekena bhattābhihārenā"ti. "Yassa'dāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī"ti.

[BJT Page 362] [\x 362/]

23. [PTS Page 239] [\q 239/] atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena cattārisā
bhariyā sādisiyo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā cattārisā bhariyā sādisiyo etadavoca:
"mayhaṃ kho hoti evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato; sakkhi mahā govindo brāhmaṇo
brahmānaṃ passati, sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī
ti. Na kho panāhaṃ bhotī brahmānaṃ passāmi na brahmunā sākacchemi na brahmunā
sallapāmi na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ
mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ: yo vassike cattāro māse paṭisallīyati,
karuṇaṃ jhānaṃ jhāyatī, so brahmānaṃ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati
brahmunā mantetī ti. Icchāmahaṃ bhoti vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ
jhāyituṃ. Nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā"ti. "Yassa'dāni
bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī"ti.
24. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo puratthimena nagarassa navaṃ santhāgāraṃ
kārāpetvā vassike cattāro māse paṭisallīyi, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyi. Nāssu'dha koci
upasaṅkamati1 aññatra ekena bhattābhihārena. Atha kho bho mahāgovindasasa
brāhmaṇassa catunnaṃ māsānaṃ accayena ahu deva ukkaṇṭhanā ahu paritassanā sutaṃ kho
pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ: yo
vassike cattāro māse paṭisallīyati karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati brahmunā
sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetīti. Na kho panāhaṃ brahmānaṃ passāmi,
na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemī ti.

Brahmunā sākacchā
25. Atha kho bho brahmunā sanaṃkumāro mahāgovindassa brāhmaṇassa cetasā
cetoparivitakkamaññāya, [PTS Page 240] [\q 240/] seyyathāpi nāma balavā puriso
samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya. Evameva brahmaloke
antarahito mahāgovindassa brāhmaṇassa sammukhe pāturahosi. Atha kho bho
mahāgovindassa brāhmaṇassa ahudeva bhayaṃ, ahu chambhitattaṃ, ahu lomahaṃso, yathā
taṃ adiṭṭhapubbaṃ rūpaṃ disvā. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo bhīto saṃviggo
lomahaṭṭhajāto brahmānaṃ sanaṃkumāraṃ gāthāya ajjhabhāsi:

1. Upasaṅkami - [PTS.]


[BJT Page 364] [\x 364/]

"Vaṇṇavā yasavā sirimā ko nu tvamasi mārisa,
Ajānantā taṃ pucchāma kathaṃ jānemu taṃ mayanti. "

"Maṃ ve kumāraṃ jānanti brahmaloke sanantanaṃ
Sabbe jānanti maṃ devā evaṃ govinda jānahī. "

"Āsanaṃ udakaṃ pajjaṃ madhupākañca1 brahmuno,
Agghe bhavantaṃ pucchāma agghaṃ kurutu no bhavaṃ"[a]

"Paṭiggaṇhāma te agghaṃ yaṃ tvaṃ govinda bhāsasi,
Diṭṭhadhammahitatthāya samparāya sukhāya ca.
Katāvakāso pucchassu yaṃ kiñcimbhipatthitanti. "

26. Atha kho bho mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi: "katāvakāso kho'mhi brahmunā
sanaṅkumārena. Kinnu kho ahaṃ brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ puccheyya, diṭaṭhadhammikaṃ
vā atthaṃ samparāyikaṃ vā"ti. [PTS Page 241] [\q 241/] atha kho bho mahāgovindassa
brāhmaṇassa etadahosi: "kusalo kho ahaṃ diṭṭhadhammikānaṃ atthānaṃ, aññepi maṃ
diṭṭhadhammikaṃ atthaṃ pucchanti, yannūnāhaṃ brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ
samparāyikaññeva atthaṃ puccheyyanti. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ
sanaṅkumāraṃ gāthāya ajjhabhāsi:

Pucchāmi brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ
Kaṅkhī akaṅkhiṃ paravediyesu,
Katthaṭṭhito kimhi ca sikkhamāno
Pappoti macco amataṃ brahmalokanti. [C]

Hitvā mamattaṃ manujesu brahme
Ekodibhūto karuṇādhimutto, 2
Nirāmagandho virato methunasmā
Ettha ṭhito ettha ca sikkhamāno
Pappoti macco amataṃ brahmalokanti. "[D]

1. Madhupākañca - machasaṃ. 2. Karuṇedhimutto - machasaṃ.
[A.] Āsanamudakaṃ pādyāṃ madhukalpaṃ ca pāyasam pratihṛhṇehi (patigṛhṇehi) brahma
agramabhiharā mite āsanamudakā pādyāṃ madhukalpaṃ ca pāyagham (pāyasaṃ)
pratigṛhṇami hovinda (govinda) agramabhiharāhi me - mahāvastu. Udakaṃ paṭigaṇhātu no
bhavaṃ agghaṃ bhavantaṃ pucchāmi agghaṃ kurutu no bhavaṃ - jātaka 509 dṛṣṭe dharme
hitārthaṃ vā samparāyasukhāya vā katāvakāśo pāccheyaṃ yaṃ me manasi prārthitam
(mahāvastu)
[C.] Pṛcchāmi brahmaṇaṃ sanatkumāraṃ kāṃkṣī akāṃkṣī paricāriyeṣu kathaṃkaro
kintikaro kimācaraṃ prāpnoti manujo mataṃ brahmalokam - mahāvastu
[D.] Hitvā mamatvaṃ manujeṣu brahme ekotibhūto karuṇo viviktaḥ nirāmagandho virato
maithunāto prāpnoti manujo mṛtaṃ brahmalokam (mahāvastu)


[BJT Page 366] [\x 366/]

27. 'Hitvā mamattatti' ahaṃ bhoto ājānāmi, idhekacco appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya
mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā
ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajati. Iti hitvā mamattaṃ nāhaṃ bhoto ājānāmi. [PTS Page 242 [\q 242/]
']ekodibhūto'ti ahaṃ bhoto ājānāmi. Idhekacco vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ
rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ.
Iti 'ekodibhūto'ti ahaṃ bhoto ajānāmi. 'Karuṇādhimutto'ti ahaṃ bhoto ājānāmi. Idhekacco
karuṇāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tathiyaṃ, tathā
catutthaṃ, iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ
karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā
viharati. Iti karuṇādhimuttoti. Ahaṃ bhoto ājānāmi. Āmagandhe ca kho ahaṃ bhoto
bhāsamānassa na ajānāmi.

"Ke āmagandhā manujesu brahme
Ete avidvā idha brūhi dhīra,
Kenāvutā vāti pajā kurūrā1
Apāyikā nivutabrahmalokā"ti. [E]

[PTS Page 243] [\q 243/] kodho mosavajjaṃ nikati ca dobbho2
Kadariyatā atimāno usuyyā,
Icchā vivicchā paraheṭhanā ca
Lobho ca doso ca mado ca moho.

Etesu yuttā anirāmagandhā
Apāyikā nivutabrahmalokāti. [F]

28. 'Yathā kho ahaṃ bhoto āmagandhe bhāsamānassa ājānāmi te na sunimmadayā agāraṃ
ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ bho agārasmā anagāriyanti. ' 'Yassa'dāni bhavaṃ govindo kālaṃ
maññatī'ti.

1. Kurūtu - machasaṃ, kurūru - syā kururaṭṭharu - [PTS]. 2. Dubbho - machasaṃ, dobbho -
[PTS.]
3. Kaneta - machasaṃ.
[E.] Ke āmagandhā manujesu brahma etaṃ na vinda tad vīra brūhi yenāvṛtā vārivahā
kukūlā apāyikā nirvṛtā brahmalokam - mahāvastu.
[F.] Krodho mṛṣavāda kathaṃkathā va. . . . . Atimāno. . . . . Īrṣyā hiṃsā paravādaroṣaṇa. .
. Mahāvastu.

[BJT Page 368] [\x 68/]

Reṇurājā mantanā
Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena reṇu rājā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
reṇuṃ rājānaṃ etadavoca: aññaṃ'dāni bhavaṃ purohitaṃ pariyesatu yo bhoto rajjaṃ
anusāsissati. Icchāmahaṃ bho agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ yathā kho pana me sutaṃ
brahmuno āmagandhe bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā.
Pabbajissāmahaṃ bho agārasmā anagāriyanti. "

"Āmantayāmi rājānaṃ reṇuṃ bhūmipatiṃ ahaṃ,
Tvaṃ pajānassu rajjena nāhaṃ porohicce rame"[g]

"Sace te ūnaṃ kāmehi ahaṃ paripūrayāmi te,
Yo taṃ hiṃsati vāremi bhūmi senāpati ahaṃ. "

Tuvaṃ pitā ahaṃ putto mā no govinda pājahi"[h]
"Na matthi ūnaṃ kāmehi bhiṃsitā me na vijjati.

Amanussavaco sutvā tasmā'haṃ na gahe rame,
[PTS Page 244] [\q 244/] amanusso kathaṃvaṇṇo kaṃ te atthaṃ abhāsatha. [J]

Yaṃ ca sutvā jahāsi no gehe amhe ca kevale"[j]
"Upavutthassa me pubbe yaṭṭhukāmassa me ghato.

Aggi pajjalito āsi kusapattaparitthato[k]
Tato me brahmā pāturahu brahmālokā sanantano.

So me pañhaṃ viyākāsi taṃ sutvā na gahe rame"[l]
"Saddahāmi ahaṃ bhoto yaṃ tvaṃ govinda bhāsasi.

Amanussavaco sutvā kathaṃ vattetha aññathā[m]
Te taṃ anuvattissāma satthā govinda no bhavaṃ.

Maṇi yathā veḷuriyo akāco vimalo subho,
Evaṃ suddhā carissāma govindasasānusāsane"ti.

[G.] Āmantremi mahārāja reṇu bhūmipate tava pravrajāmi prajahitvā rājyaṃ paurohityaṃ ca
me - mahāvastu.
[H.] Sa cedasti ūnaṃ kāmehi vayaṃ te pūrayāma taṃ ko vā bhavantaṃ heṭheti. . . . . . Bhavān
pitā vayaṃ putro mā govinda pravrajāhi - mahāvastu.
[I.] Na asti ūnaṃ kāmehi heṭhayitā na vidyati amanuṣyavacanaṃ śrutvā. . . . - Mahāvastu.
[J.] Amanuṣyo kathaṃvarṇo kiṃ vā arthamabhāṣata yasya vācaṃ śrutvā jahāsi asmākaṃ
gṛhaṃ ca kevalam - mahāvastu.
[K.] Sarvato ya yaṣṭukāmasya upavustatya me sataḥ aśni prajavālito āsi kuścīraparicchado
mahāvastu.
[L.] Tane hammī prādurabhūd brahma loke sanātano yasyāhaṃ vacanaṃ śrutvā jahāmi
yuṣamākaṃ gṛhaṃ ca kevalam - mahāvastu.
[M.] Śrad dadhāma vayaṃ bhavato yathā govindo bhāṣati amanuṣyavacanaṃ śrutvā kathaṃ
vartema anyathā - mahāvastu.


[BJT Page 370] [\x 370/]

"Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ
pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.
Chakkhattiyāmantanā 28. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā
tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca: "aññaṃ' dāni bhavanto purohitaṃ
pariyesantu, yo bhavantānaṃ rajje anusāsissati. Icchāmahaṃ bho agārasmā anagāriyaṃ
pabbajituṃ yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na
sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ bho agārasmā anagāriyanti. " Atha kho
bho te cha khattiyā ekamantaṃ apakkamma [PTS Page 245] [\q 245/] evaṃ
samacintesuṃ. "Ime kho brāhmaṇā nāma dhanaluddhā, yannūna mayaṃ mahāgovindaṃ
brāhmaṇaṃ dhanena sikkheyyāmā"ti. Te mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ upasaṅkamitvā
evamāhaṃsu, "saṃvijjati kho bho imesu sattasu rajjesu pahutaṃ sāpateyyaṃ, tato bhoto
yāvatakena attho tāvatakaṃ āharīyatanti. "

"Alaṃ bho mamapidaṃ pahūtaṃ sāpateyyaṃ bhavantānaṃ yeva vābhasā tamahaṃ sabbaṃ
pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe
bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ bho agārasmā
anagāriyanti.

Atha kho bho te cha khattiyā ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ: ime kho
brāhmaṇā nāma itthiluddhā. Yannūna mayaṃ mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ itthihi
sikkheyyāmā ti. Te mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu: saṃvijjanti kho
bho imesu sattasu rajjesu pahutā itthiyo. Tato bhoto yāvatikāhi attho, tāvatikā ānīyyantanti.

"Alaṃ bho, mamapi tā cattārisā bhariyā tādisiyo tā'pāhaṃ sabbā pahāya agārasmā anagāriyaṃ
pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na
sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ bho agārasmā anagāriyanti. "


[BJT Page 372] [\x 372/]

29. [PTS Page 246] [\q 246/] sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati,
mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatīti.

"Sace jahatha kāmāni yattha satto puthujjano,
Ārabhavho daḷhā bhotha khantībalasamāhitā

Esa maggo uju maggo esa maggo anuttaro,
Saddhammo sabbhī rakkhito brahmalokūpapattiyā"ti:

30. "Tena hi bhavaṃ govindo satta vassāni āgametu, sattannaṃ vassānaṃ accayena mayampi
agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

"Aticiraṃ kho bho satta vassāni. Nāhaṃ sakkomi bhavante sattavassāni āgametuṃ ko nu kho
pana bho jānāti jīvitānaṃ gamanīyo samparāyo mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ
caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno
āmagandho bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ bho
agārasmā anagāriyanti. " "Tena hi bhavaṃ govindo chabbassāni āgametu, chabbassannaṃ
vassānaṃ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati
bhavissatī"ti. Tena hi bhavaṃ govindo pañca vassāni āgametu, pañcannaṃ vassānaṃ
accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati
bhavissatī"ti. Tena hi bhavaṃ govindo cattāri vassāni āgametu, catunnaṃ vassānaṃ accayena
mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. Tena
hi bhavaṃ govindo tīṇi vassāni āgametu, tiṇṇaṃ vassānaṃ accayena mayampi agārasmā
anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. Tena hi bhavaṃ govindo
dve vassāni āgametu, dvinanaṃ vassānaṃ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ
pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. Tena hi bhavaṃ govindo ekaṃ vassaṃ
āgametu. Ekassa vassassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā
te gati sā no gati bhavissatī"ti.

"Aticiraṃ kho bho ekaṃ vassaṃ, nāhaṃ sakkomi [PTS Page 247] [\q 247/] bhavante ekaṃ
vassaṃ āgametuṃ. Ko nu kho pana bho jānāti jīvitānāṃ gamanīyo samparāyo mantāyaṃ
boddhabbaṃ. Katabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā
kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ
ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ bho agārasmā anagāriyanti.

"Tena hi bhavaṃ govindho satta māsāni āgametu. Sattannaṃ mānāsaṃ accayena mayampi
agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

[N.] Sacejjahatha kāmāni yatra raktāḥ pṛthagjanāḥ sastaṃ bhaved dṛḍhībhavatha kṣantībala
samāhitā - mahāvastu.
[O.] Eṣa mārgo brahmapure eṣa mārgaḥ sanātanaḥ saddharmaviyibhirākhyāto
brahmalokopapattaye - mahāvastu.


[BJT Page 374] [\x 374/]

"Aticiraṃ kho bho satta māsāni. Nāhaṃ sakkomi bhavante satta māsāni āgametuṃ. Ko nu kho
pana bho jānāti jīvitānaṃ? Gamanīyo samparāyo, mantāya boddhabbaṃ kattabbaṃ kusalaṃ
caritabbaṃ buhmacariyaṃ natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno
āmagandhe bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā pabbajissāmahaṃ bho
agārasmā anagāriyanti. "

"Tena hi bhavaṃ govindo cha māsāni āgametu. Cha māsānaṃ accayena mayampi agārasmā
anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. "Tena hi bhavaṃ govindo
pañca māsāni āgametu. Pañcannaṃ māsānaṃ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ
pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. "Tena hi bhavaṃ govindo cattāri
māsāni āgametu. Catunnaṃ māsānaṃ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma.
Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. "Tena hi bhavaṃ govindo dve māsāni āgametu.
Dvinnaṃ māsānaṃ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā
no gati bhavissatī"ti. "Tena hi bhavaṃ govindo ekaṃ māsaṃ āgametu. Ekamāsassa accayena
mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. "Tena
hi bhavaṃ govindo addhamāsaṃ āgametu. Addhamāsassa accayena mayampi agārasmā
anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

Aticiraṃ kho bho so addhamāso. Nāhaṃ sakkomi bhavante addhamāsaṃ āgametuṃ ko nu
kho pana bho jānāti jīvitānaṃ. Gamanīyo samparāyo, mantāya boddhabbaṃ kattabbaṃ
kusalaṃ caritabbaṃ brahmacariyaṃ natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ
brahmuno āmagandhe bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā.
Pabbajissāmahaṃ bho agārasmā anagāriyanti. "

[PTS Page 248] [\q 248/] tena hi bhavaṃ govindo sattāhaṃ āgametu, yāva mayaṃ sake
puttabhātaro rajjena1 anusāsissāma. Sattāhassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ
pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

"Na ciraṃ kho bho sattāhaṃ, āgamessāmahaṃ bhavante sattāhanti"

Brāhmaṇamahāsālādīnaṃ āmantanā
30. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena te satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca
nahātakasatāni tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca
nahātakasatāni etadavoca: aññaṃ'dāni bhavanto ācariyaṃ pariyesantu yo bhavantānaṃ mante
vācessati. Icchāmahaṃ bho agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ yathā kho pana me sutaṃ
brahmuno āmagandhe bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā.
Pabbajissāmahaṃ bho agārasmā anagāriyanti. "

1. Rajje (syā)


[BJT Page 376] [\x 376/]

"Mā bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Pabbajjā bho appesakkhā ca appalābhā
ca brahmaññaṃ mahesakkhañca mahālābhañcāti. "Mā bhavanto evaṃ avavuttha "pabbajjā
appesakkhā ca appalābhā ca, brahmaññaṃ mahesakkhañca mahālābhañcā"ti. Ko nu kho bho
aññatra mayā mahesakkhataro vā mahālābhataro vā? Ahaṃ hi bho etarahi rājā'va raññaṃ,
brahmā'va brahmānaṃ, devātā'va gahapatikānaṃ. Tamahaṃ sabbaṃ pahāya agārasmā
anagāriyaṃ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te
na sunimmadayā [PTS Page 249] [\q 249/] agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ bho
agārasmā anagāriyanti. "Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi
agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

Bhariyānaṃ āmantanā
31. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena cattārisā ca bhariyā sādisiyo tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā cattārisā bhariyā sādisiyo etadavoca: yā bhotīnaṃ icchati sakāni vā ñātikulāni
gacchatu, aññaṃ vā bhattāraṃ pariyesatu. Icchāmahaṃ bhoti agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ.
Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ
ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ bhotī agārasmā anagāriyanti. "

"Tvaññeva no ñāti ñātikāmānaṃ, tvaṃ pana bhattā bhattukākāmānaṃ. Sace bhavaṃ govindo
agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te
gati sā no gati bhavissatī"ti.

Mahāgovindapabbajjā
32. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo tassa sattāhassa accayena kesamassuṃ ohāretvā
kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Pabbajitaṃ pana mahāgovindaṃ
brāhmaṇaṃ satta ca rājāno khattiyā muddhāvasittā, satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca
nahātakasatāni, cattārisā ca bhariyā sādisiyo, anekāni ca khattiyasahassāni, anekāni ca
brāhmaṇasahassāni, anekāni ca gahapatisahassāni, anekehi ca itthāgārehi itthikāyo
kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ agārasmā
anagāriyaṃ pabbajitaṃ anupabbajiṃsu. Tāya sudaṃ bho parisāya parivuto mahāgovindo
brāhmaṇo gāmanīgamarājadhānīsu [PTS Page 250] [\q 250/] cārikaṃ carati. Yaṃ kho
pana bho tena samayena mahāgovindo brāhmaṇo gāmaṃ vā nigamaṃ vā upasaṅkamati
tattha rājā'va hoti raññaṃ, brahmā'va brāhmaṇānaṃ, devatā'va gahapatikānaṃ.


[BJT Page 378] [\x 378/]

Tena kho pana samayena manussā khipanti vā upakkhalanti vā, te evamāhaṃsu: 'namatthu
mahāgovindassa brāhmaṇassa, namatthu sattapurohitassā'ti.

33. Mahāgovindo bho brāhmaṇo mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā
dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya
sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena
abyāpajjena pharitvā vihāsi. Karuṇāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā
dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ, iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya
sabbāvantaṃ lokaṃ muditāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena
abyāpajjena pharitvā vihāsi. Upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā
dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ, iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya
sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena
abyāpajjena pharitvā vihāsi. Sāvakānañca brahmalokasahabyatāya maggaṃ desesi.

34. Ye kho pana bho tena samayena mahāgovindassa brāhmaṇassa sāvakā sabbena sabbaṃ
sāsanaṃ ājāniṃsu, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ brahmalokaṃ upapajjiṃsu. Ye na
sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājāniṃsu, te kāyassa bhedā parammaraṇā appekacce
paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu, appekacce nimmāṇaratīnaṃ
devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu. Appekacce tusitānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu.
Appekacce yāmānaṃ devānaṃ [PTS Page 251] [\q 251/] sahabyataṃ upapajjiṃsu,
appekacce tāvatiṃsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu, appekacce cātummahārājikānaṃ
devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu. Ye sabbanihīnaṃ kāyaṃ paripūresuṃ te gandhabbakāyaṃ
paripūresuṃ.

Iti kho pana sabbesaṃ yeva tesaṃ kulaputtānaṃ amoghā pabbajjā ahosi avañjhā saphalā
saudrayā"ti.

35. "Sarati taṃ bhagavā"ti.

[BJT Page 380] [\x 380/]

"Sarāmahaṃ pañcasikha, ahaṃ tena samayena mahāgovindo brāhmaṇo ahosiṃ ahaṃ tesaṃ
sāvakānaṃ brahmalokasahabyatāya maggaṃ desesiṃ. Taṃ kho pana me pañcasikha,
brahmacariyaṃ na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na
sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, yāvadeva brahma lokupapattiyā.
Idaṃ kho pana me pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya
upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati, ti katamañca taṃ pañcasikha,
brahmacariyaṃ ekanta nibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya
nibbānāya saṃvattati? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ? Sammādiṭṭhi
sammā saṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati
sammāsamādhi. Idaṃ kho taṃ pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya
nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.

36. Ye kho pana me pañcasikha sāvakā sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, te āsavānaṃ khayā
anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ [PTS Page 252] [\q 252/]
abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, te
pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃññojanānaṃ parikkhayā opapātikā honti, tattha
parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti,
appekacce tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā tanuttā sakadāgāmino honti, sakideva imaṃ
lokaṃ rāgadosamohānaṃ āgantvā dukkhantassaṃ karissanti. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ
ājānanti appekacce tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā sotāpannā honti avinipātadhammā
niyatā sambodhiparāyaṇā. Iti kho pañcasikha, sabbesaṃ yeva imesaṃ kulaputtānaṃ amoghā
pabbajjā avañjhā saphalā saudrayā"ti.

Idamavo ca bhagavā, attamano pañcasikho gandhabbaputto bhagavato bhāsitaṃ
abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyī
ti.

Mahāgovindasuttaṃ chaṭṭhaṃ.

[BJT Page 382] [\x 382/]

7.
[PTS Page 253] [\q 253/] mahāsamayasuttaṃ

1. Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati kapivatthusmiṃ mahāvane
mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehi.
Dasahi ca lokadhātuhi devatā yebhuyyena sannipatitā honti bhagavantaṃ dassanāya
bhikkhusaṅghañca. Atha kho catunnaṃ suddhavāsakāyikānaṃ devatānaṃ1 etadahosi:

"Ayaṃ kho bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ mahāvane mahatā bhikkhusaṅghena
saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehi dasahi ca lokadhātūhī devatā
yebhuyyena sannipatitā honti bhagavantaṃ dassanāya bhikkhusaṅghañca, yannūna mayampi
yena bhagavā tenupasaṅkameyyāma. Upasaṅkamitvā bhagavato santike paccekaṃ gāthaṃ2
bhāseyyāmā"ti.
2. Atha kho tā devatā seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ3 vā bāhaṃ pasāreyya,
pasāritaṃ vā bāhaṃ [PTS Page 254] [\q 254/] samiñjeyya, 4 evameva suddhāvāsesu
devesu antarahitā bhagavato purato pāturahesuṃ, 5 atha kho tā devatā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu, ekamantaṃ ṭhitā kho ekā devatā bhagavato santike imaṃ
gāthaṃ abhāsi;

"Mahāsamayo pavanasmiṃ devakāyā samāgatā,
Āgatamha imaṃ dhammasamayaṃ dakkhitāye aparājitasaṅghanti, "

Atha kho aparā devatā bhagavato santike imaṃ gāthaṃ abhāsi;

1. Devānaṃ - [PTS] syā. 2. Paccekagāthaṃ - [PTS] syā. 3. Sammiṃjitaṃ, (sīmu).
4. Sammiṃjeyya (sīmu). 5. Pāturahaṃsu [PTS.]


[BJT Page 384] [\x 384/]

"Tatra bhikkhavo samādahaṃsu cittamattano ujukamakaṃsu,
Sārathīva nettāni gahetvā indriyāni rakkhanti paṇḍitā"ti.

Atha kho aparā devatā bhagavato santike imaṃ gāthaṃ abhāsi:

Chetvā khīlaṃ chetvā palighaṃ indakhīlaṃ ūhacca1 manejā,
Te caranti suddhā vimalā cakkhumatā sudantā susu nāgā'ti.

[PTS Page 255] [\q 255/] atha kho aparā devatā bhagavato santike imaṃ gāthaṃ abhāsi:

"Ye keci buddhaṃ saraṇaṃ gatāse na te gamissanti apāyabhūmiṃ2
Pahāya mānusaṃ dehaṃ devakāyaṃ paripūressanti'ti.

3. Atha kho bhagavā bhikkhu āmantesi, "yebhuyyena bhikkhave dasasu lokadhātūsu devatā
sannipatitā honti, tathāgataṃ dassanāya bhikkhusaṅghañca, ye pi te bhikkhave ahesuṃ,
atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, tesampi bhagavantānaṃ etaṃparamā3 yeva
devatā sannipatitā ahesuṃ seyyathāpi mayhaṃ etarahi. Ye pi te bhikkhave bhavissanti
anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, tesampi bhagavantānaṃ etaṃparamā yeva
devatā sannipattā bhavissanti, seyyathāpi mayhaṃ etarahi. Ācikkhissāmi bhikkhave
devakāyānaṃ nāmāni, kittayissāmi bhikkhave devakāyānaṃ nāmāni, desissāmi bhikkhave
devakāyānaṃ nāmāni. Taṃ suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmi"ti. "Evambhante"ti
kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ bhagavā etadavoca:
4. Silokamanukassāmi yattha bhummā tadassitā,
Ye sītā girigabbharaṃ4 pahitattā samāhitā.

Puthū sīhā'va sallīnā lomahaṃsāhisambhuno,
Odātamanasā suddhā vippasannā manāvilā. 5

[PTS Page 256] [\q 256/] bhiyyo pañcasate ñatvā vane kāpilavatthave,
Tato āmattayī satthā sāvake sāsane rate.

Devakāyā abhikkantā te vijānātha bhikkhavo.
Te ca ātappamakaruṃ sutvā buddhassa sāsanaṃ.

1. Uhacca (kam). 2. Apāyaṃ (sīmu. ). 3. Etaparamā (sī. ) 4. Gabbhāraṃ (sīmu. ). 5.
Vippasannamanāvilā (machasaṃ [PTS]


[BJT Page 386] [\x 386/]

Tesaṃ pāturahu ñāṇaṃ amanussāna dassanaṃ,
Appeke satamaddakkhuṃ sahassaṃ atha sattariṃ.
Sataṃ eke sahassānaṃ amanussānamaddasuṃ,
Appeke'nantamaddakkhuṃ disā sabbā phuṭā ahu. 1

5. Tañca sabbaṃ abhiññāya vavatthitvāna 2 cakkhumā,
Tato āmantayī satthā sāvake sāsane rate.

"Devakāyā abhikkantā te vijānātha bhikkhavo,
Ye vo'haṃ kittayissāmi girāhi anupubbaso.

Sattasahassā te yakkhā bhummā kāpilavatthavā,
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino.
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ,

Cha sahassā hemavatā yakkhā nānattavaṇṇino.
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ,

6. Sātāgirā tisahassā yakkhā nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ,

Iccete soḷasahassā yakkhā nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ,

[PTS Page 257] [\q 257/] vessāmittā pañcasatā yakkhā nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ,

Kumbhīro rājagahiko vepullassa nivesanaṃ[a]
Bhiyyo naṃ satasahassaṃ yakkhānaṃ payirupāsati
Kumbhīro rājagahiko sopāga samitiṃ vanaṃ.

7. Purimañca disaṃ rājā dhataraṭṭho pasāsati[b] gandhabbānaṃ ādhipati mahārājā yasassi so.

[A.] Kumbhīra yakṣo rājagṛhe vipule' smin naivāsikaḥ
Bhūyaḥ śata sahasrāṇa yakṣāḥ paryupāsyate (mahāmāyurī vidyā)
[B.] Pūrveṇadhṛtarāṣṭra satu dakṣiṇena virūḍhakaḥ
Paścimena virūpākṣaḥ kuberaścottarāṃdisā (mahāvastu)
1. Ahuṃ (machasaṃ). 2. Avekkhitvāna (ṭīkā)


[BJT Page 388] [\x 388/]

Puttā pi tassa bahavo indanāmā mahabbalā
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ.
Dakkhiṇañca disaṃ rājā virūḷho taṃ pasāsati
Kumbhaṇḍānaṃ adhipati mahārājā yasassi so.
Puttā pi tassa bahavo indanāmā mahabbalā
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samiti vanaṃ.

Pacchimañca disaṃ rājā virūpakkho pasāsati
Nāgāṇañca adhipati mahārājā yasassi so.

Puttā pi tassa bahavo indanāmā mahabbalā
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino, *
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samiti vanaṃ.

Uttarañca disaṃ rājā kuvero taṃ pasāsati
Yakkhānañca adhipati mahārājā yasassiso.

[PTS Page 258] [\q 258/] puttā pi tassa bahavo indanāmā mahabbalā
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samiti vanaṃ.

8. Purimaṃ disaṃ dhataraṭṭho dakkhiṇena virūḷhako, pacchimena virūpakkho kuvero
uttaraṃ disaṃ.

Cattāro te mahārājā samantā caturo disā
Ddallamānā aṭṭhaṃsu vane kāpilavatthave.
Tesaṃ māyāvino dāsā āguṃ vañcanikā saṭhā
Māyā kuṭeṇḍu veṭeṇḍu viṭucca viṭuḍo saha

Candano kāmaseṭṭhā ca kinnīghaṇḍu nighaṇḍu ca,
Panādo opamañño ca devasūto ca mātalī,
Vittaseno ca gandhabbo naḷo rājā janesabho1

Āguṃ pañcasikho ceva timbaru suriyavaccasā
Ete caññe ca rājāno gandhabbā saha rājuhi,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ.

1. Janosabho (syā)

[BJT Page 390] [\x 390/]

Athāguṃ1 nābhasā nāgā vesālā saha tacchakā
Kambalassatarā āguṃ2 pāyāgā saha ñātihi.

Yāmunā dhataraṭṭho ca āguṃ3 nāgā yasassino
Erāvaṇo mahānāgo sopāga samitiṃ vanaṃ.

10. Ye nāgarāje sahasā haranti
Dibbā dijā pakkhi visuddhacakkhu, [PTS Page 259] [\q 259/] vehāsayā4 te
vanamajjhapattā
Citrā supaṇṇā iti tesaṃ nāmāni 5.

Abhayaṃ tadā nāgarājānamāsi
Supaṇṇato khemamakāsi buddho,
Saṇhāhi vācāhi upavhayantā
Nāgā supaṇṇā saraṇamagaṃsu 6 buddhaṃ.

11. Jitā vajirahatthena samuddaṃ asurā sitā bhātaro vāsavassete iddhimanto yasassino.

Kālakañchā mahābhismā7 asurā dānaveghasā
Vepacitti sucittī ca pahārādo namuci saha.

Satañca baliputtānaṃ sabbe verocanāmakā
Sannayahitvā baliṃ senaṃ8 rāhubhaddamupāgamuṃ,
'Samayo' dāni bhaddante bhikkhūnaṃ samitaṃ vanaṃ'.

12. Āpo ca devā paṭhavī ca tejo vāyo tadāgamuṃ
Varuṇā vāruṇā9 devā somo ca yasasā saha.
Mettākaruṇākāyikā āguṃ devā yasassino.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino.
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ

13. Veṇhū ca devā10 sahalī ca asamā ca duve yamā
Candassūpanisā devā candamāguṃ purakkhatvā.

1. Athāgu. (Sīmu). 2. Āgu. (Sī). 3. Āgū (machasaṃ). 4. Vehāsayā (machasaṃ). 5. Nāmaṃ
(machasaṃ). 6. Saraṇamakaṃsu (machasaṃ). 7. Mahābhiṃsā [PTS]. 8. Balisenaṃ. (Machasaṃ),
balīsenaṃ (syā). 9. Vāraṇā (machasaṃ).
10. Veṇhū devā ca. (Machasaṃ)


[BJT Page 392] [\x 392/]

Suriyassūpanisā1 devā suriyamāguṃ2 purakkhatvā
Nakkhattāni purakkhatvā āguṃ mandavalāhakā

[PTS Page 260] [\q 260/] vasūnaṃ vāsavo seṭṭho sakkopāga3 purindado.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ.
14. Athāguṃ sahabhū devā jalamaggi sikhāriva
Ariṭṭhakā ca rojo ca ummāpupphanibhāsino.

Varuṇā saha dhammā ca accutā ca anejakā
Sūleyya rucirā āguṃ āguṃ vāsavanesino.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ.

15. Samānā mahāsamānā4 mānusā mānusuttamā
Khiḍḍāpadūsikā āguṃ āguṃ manopadūsikā.

Athāguṃ harayo devā ye ca lohitavāsino
Pāragā mahāpāragā āguṃ devā yasassino.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ.

16. Sukkā karamhā5 aruṇā āguṃ vekhanasā6 saha
Odātagayhā pāmokkhā āguṃ devā vicakkhaṇā.

Sadāmattā hāragajā missakā ca yasassino
Thanayaṃ āga pajjanto7 yo disā abhivassati.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ.

17. [PTS Page 261] [\q 261/] khemiyā tusitā yāmā kaṭṭhakā ca yasassino
Lambitakā lāmaseṭṭhā jotināmā ca āsavā,
Nimmāṇaratino āguṃ athāguṃ paranimmitā.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṃ bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ.

1. Suriyassūpanisā - machasaṃ. 2. Suriyamāguṃ - machasaṃ. 3. Sakkopāgā - machasaṃ. 4.
Mahāsamanā - machasaṃ. 5. Karumbhā - sīmu, syā [PTS. 6.] Veghanasā - machasaṃ. 7.
Pajjunno - machasaṃ. Sīmu. [PTS.]


[BJT Page 394] [\x 394/]

18. Saṭṭhete devanikāyā sabbe nānattavaṇṇino,
Nāmatvayena āgañchuṃ1 ye caññe sadisā saha.

Pavutthajātimakhīlaṃ2 oghatiṇṇamanāsavaṃ,
Dakkhemoghataraṃ nāgaṃ candaṃ va asitātigaṃ

Subrahmā paramatto3 ca puttā iddhimato saha,
Sanaṅkumāro tisso ca sopāga samitiṃ vanaṃ,
Sahassaṃ brahmalokānaṃ mahābrahmābhitiṭṭhati,
Upapanno jutimanto bhismākāyo yasassi so.

Dasettha issarā āguṃ paccekavasavattino,
Tesañca majjhato āga hārito parivārito.

19. Te ca sabbe abhikkante sainde4 deve sabrahmake,
Mārasenā abhikkāmuṃ5 passa kaṇhassa mandiyaṃ.

[PTS Page 262 [\q 262/] ']
Etha gaṇhatha bandhatha rāgena bandhamatthu vo,
Samantā parivāretha mā vo muñcittha koci naṃ'.

Iti tattha mahāseno kaṇhasenaṃ apesayi,
Pāṇinā thālamāhacca saraṃ katvāna bheravaṃ.

20. Yathā pāvussako megho thanayanto savijjuko.
Tadā so pacucadāvatti saṅkuddho asayaṃvasī.

Tañca sabbaṃ abhiññāya vavatthitvāna cakkhumā
Tato āmantayī satthā sāvake sāsane rate
Mārasenā abhikkantā te vijānātha bhikkhavo.

Teca ātappamakaruṃ sutvā buddhassa sāsanaṃ
Vītarāgehapakkāmuṃ nesaṃ lomampi iñjayuṃ.

Sabbe vijitasaṅgāmā bhayātītā yasassino
Modanti saha bhūtehi sāvakā te janesutā"ti.

Mahāsamayasuttaṃ samattaṃ.

1. Āgañju. Sīmu, syā, [PTS. 2.] Pavuṭṭhajātimakhīlaṃ - machasaṃ. Pavutthajātiṃ akhilaṃ -
sīmu. [PTS.]
3. Paramattho - kā. 4. Sīnde - syā. 5. Abhikkāmi - machasaṃ.


[BJT Page 396] [\x 396/]

8.
[PTS Page 263] [\q 263/] sakkapañha suttaṃ

Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa
ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Tena
kho pana samayena sakkassa devānamindassa ussukkaṃ udapādi bhagavantaṃ dassanāya.
Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi: kahaṃ nu kho bhagavā etarahi viharati ahaṃ
sammāsambuddhoti. Addasā kho sakko devānamindo bhagavantaṃ magadhesu viharantaṃ,
pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate
indasālaguhāyaṃ. Disvāna deve tāvatiṃse āmantesi: ayaṃ mārisā bhagavā magadhesu
viharati pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo tassuttarato vediyake
pabbate indasālaguhāyaṃ. Yadi pana mārisā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya
upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddhanti. Evaṃ bhaddantavāti kho devā tāvatiṃsā
sakkassa devānamindassa paccassosuṃ.

2. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ1 āmantesi: [PTS Page
264] [\q 264/] ayaṃtāna pañcasikha bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa
ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Yadi
pana tāta pañcasikha mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ
sammāsambuddhanti". "Evaṃ bhaddantavā'ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa
devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuṃ vīṇaṃ ādāya sakkassa devānamindassa
anucariyaṃ upāgami. Atha kho sakko devānamindo devehi tāvatisehi parivuto pañcasikhena
gandhabbadevaputtena purakkhato. Seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ
pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva devesu tāvatiṃsesu antarahito
magadhesu pācīnato rājagahassa. Ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake
pabbate paccuṭṭhāsi.

1. Gandhabbaputtaṃ - syā.


[BJT Page 398] [\x 398/]

3. Tena kho pana samayena vediyako pabbato atiriva obhāsajāto hoti ambasaṇḍā ca
brāhmaṇagāmo, yathā taṃ devānaṃ devānubhāvena. Apissudaṃ parito gāmesu manussā
evamāhaṃsu: ādittassu nāmajja vediyako pabbato jhāyatissu1 nāmajja vediyako pabbato,
jalatissu 2 nāmajja vediyako pabbato, kiṃsu nāmajja vediyako pabbato atiriva obhāsajāto
ambasaṇḍā ca brāhmaṇagāmo"ti saṃviggā lomahaṭṭhajātā ahesuṃ. Atha kho sakko
devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ āmantesi: [PTS Page 265] [\q 265/]
durupasaṅkamā kho tāta pañcasikha tathāgatā mādisena, jhāyi jhānaratā,
tadantarapaṭisallīnā3. Yadi pana tvaṃ tāta pañcasikha bhagavantaṃ paṭhamaṃ pasādeyyāsi,
tayā tāta paṭhamaṃ pasāditaṃ pacchā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma
arahantaṃ sammāsambuddhanti. " "Evaṃ bhaddantavā"ti kho pañcasikho
gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ4 ādāya yena
indasālaguhā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā ettāvatā me bhagavā neva atidūre bhavissati
na accāsanena saddañca me sossatī'ti ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho pañcasikho
gandhabbadeva putto beluvapaṇḍuvīṇaṃ assāvesi. Imā ca gāthā abhāsi buddhupasaṃhitā
dhammupasaṃhitā saṅghupasaṃhitā arahantupasaṃhitā kāmūpasaṃhitā:
4. Vande te pitaraṃ bhadde timbaruṃ suriyavaccase,
Yena jātā'si kalyāṇī ānandajananī mama.

Vāto'va sedataṃ5 kanto pānīyaṃ'ca pipāsato,
Aṅgīrasī piyāme'si dhammo arahatāmiva.

[PTS Page 266] [\q 266/] āturasseva bhesajjaṃ bhojanaṃ'va jighacchato,
Parinibbāpaya maṃ bhadde jalannamīva cārinā.

1. Jhāyatīsū (machasaṃ), jhāyatassu (syā). 2. Jalatīsu (machasaṃ), jalatassu (syā) jalitassu
[PTS]. 3. Tadantarā paṭisallīnā(machasaṃ), tadantaraṃ (syā, kā, [PTS]. 4.Veḷuvapaṇḍuvīṇā
- (syā). 5. Sedanaṃ, [PTS.]


[BJT Page 400] [\x 400/]

Sītodakaṃ1 pokkharaṇiṃ yuttaṃ2 kiñjakkhareṇunā,
Nāgo ghammābhitatto'va ogāhe te thanūdaraṃ.

Accaṅkusoca nāgo'va jitamme tuttatomaraṃ,
Kāraṇaṃ nappajānāmi sammatto lakkhaṇūruyā.
Tayi gedhitacitto'smi cittaṃ vipariṇāmitaṃ,
Paṭigantuṃ na sakkomi vaṅkaghasto'va ambujo.

Vāmuru saja maṃ bhadde saja maṃ mandalocane,
Palissaja maṃ kalyāṇi etamme abhipatthitaṃ.

Appako vata me santo kāmo vellitakesiyā,
Anekabhāvo3 samapādi4 arahante'va dakkhiṇā.

Yamme atthi kataṃ puññaṃ arahantesu tādisu, tamme sabbaṅgakalyāṇi tayā saddhiṃ
vipaccitaṃ.

[PTS Page 267] [\q 267/] yamme atthi kataṃ puññaṃ asmiṃ paṭhavimaṇḍale,
Tamme sabbaṅgakalyāṇi tayā saddhiṃ vipaccataṃ.

Sakyaputto'va jhānena ekodi nipako sato,
Amataṃ muni jigiṃsāno tamahaṃ suriyavaccase.

Yathāpi muni nandeyya patvā sambodhimuttamaṃ.
Evaṃ nandeyyaṃ kalyāṇi missībhāvaṅgato tayā.

Sakko ce me varaṃ dajjā tāvatiṃsānamissaro, [a]
Tāhaṃ bhadde vareyyāhe evaṃ kāmo daḷho mama.

Sālaṃ'ca na ciraṃ phullaṃ pitaraṃ te sumedhase,
Vandamāno namassā'mi yassāsetādisī pajā ti.

1. Sītodakiṃ - sīmu, [PTS], 2. Yutaṃ - sīmu, [PTS], 3. Anekabhāgo, [PTS.]
4. Samapāda, [PTS]. [A] śatraśva (śakraś ca) me varaṃ dadyāt trayastriṃśānamīśvaraḥ
(mahāvastu)


[BJT Page 402] [\x 402/]

5. Evaṃ vutte bhagavā pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ etadavoca: 'saṃsandati kho te
pañcasikha tantissaro gītassarena gītassaro ca tantissarena. Na ca pana te pañcasikha
tantissaro gītassaraṃ ativattati. Gītassaro ca tantissaraṃ. Kadā saṃyūḷha pana te pañcasikha
imā gāthā buddhupasaṃhitā dhammupasaṃhitā, saṅghupasaṃhitā arahantupasaṃhitā
kāmūpapasaṃhitā'ti.

Ekamidāhaṃ bhante samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre
ajapālanigrodhamūle [PTS Page 268] [\q 268/] paṭhamābhisambuddho. Tena kho
panāhaṃ bhante samayena bhaddānāma suriyavaccasā timbaruno gandhabbarañño dhītā
tambhikaṅkhāmi, sā kho pana bhante bhaginī parakāminī hoti. Sikhaṇḍī nāma mātalissa
saṅgāhakassa putto tamabhikaṅkhati. Yato kho ahaṃ bhante taṃ bhaginiṃ nālatthaṃ kenaci
parayāyena, athāhaṃ beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya yena timbaruno gandhabbarañño nivesanaṃ
tenupasaṅkamiṃ. Upasaṅkamitvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ assāvesiṃ, imā ca gāthāyo abhāsiṃ
buddhupasaṃhitā dhammupasaṃhitā saṅghupasaṃhitā arahantupasaṃhitā kāmūpasaṃhitā.

Vande te pitaraṃ bhadde timbaruṃ suriyavaccase, yena jātāsi kalyāṇi ānanda jananī mama.
Vāto'va sedataṃ kanto pānīyaṃ'ca pipāsato,
Aṅgīrasī piyāme'si dhammo arahatāmica.

Āturasseva bhesajjaṃ bhojanaṃ'va jighacchato,
Parinibbāpaya maṃ bhadde jalannamīva cārinā.

Sītodakaṃ pokkharaṇiṃ yuttaṃ kiñjakkhareṇunā,
Nāgo ghammābhitatto'va ogāhe te thanūdaraṃ.

Accaṅkusoca nāgo'va jitamme tuttatomaraṃ,
Kāraṇaṃ nappajānāmi sammatto lakkhaṇūruyā.

Tayi gedhitacitto'smi cittaṃ vipariṇāmitaṃ,
Paṭigantuṃ na sakkomi vaṅkaghasto'va ambujo.

Vāmuru saja maṃ bhadde saja maṃ mandalocane,
Palissaja maṃ kalyāṇi etamme abhipatthitaṃ.

Appako vata me santo kāmo vellitakesiyā,
Anekabhāvo samapādi arahante'va dakkhiṇā.


Yamme atthi kataṃ puññaṃ arahantesu tādisu, tamme sabbaṅgakalyāṇī tayā saddhiṃ
vipaccataṃ
Yamme atthi kataṃ puññaṃ asmiṃ paṭhavimaṇḍale,
Tamme sabbaṅgakalyāṇi tayā saddhiṃ vipaccataṃ.

Sakyaputto'va jhānena ekodi nipako sato,
Amataṃ muni jigiṃsāno tamahaṃ suriyavaccase.

Yathāpi muni nandeyya patvā sambodhimuttamaṃ.
Evaṃ nandeyyaṃ kalyāṇi missībhāvaṅgato tayā.

Sakko ce me varaṃ dajjā tāvatiṃsānamissaro, [a]
Tāhaṃ bhadde vareyyāhe evaṃ kāmo daḷho mama.

Sālaṃ'ca na ciraṃ phullaṃ pitaraṃ te sumedhase,
Vandamāno namassā'mi yassāsetādisī pajā ti.

6. Evaṃ vutte bhante bhaddā suriyavaccasā maṃ etadavoca: na kho me mārisa so bhagavā
sammukhā diṭṭho. Api ca suto yeva me so bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sudhammāyaṃ
sabhāyaṃ upanaccantiyā, yato kho tvaṃ mārisa taṃ bhagavantaṃ kittesi hotu no ajja
samāgamoti. [PTS Page 269 [\q 269/] '@]sā yeva no bhante tassā bhaginiyā saddhiṃ
samāgamo ahosi, na ca dāni tato pacchā"ti.

Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi: paṭisammodati kho pañcasikho
gandhabbadevaputto bhagavatā, bhagavā ca pañcasikhenā"ti.


[BJT Page 404] [\x 404/]

7. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ āmantesi: abhivādehi
metthaṃ tāta pañcasikha bhagavantaṃ: sakko bhante devānamindo sāmacco saparijano
bhagavato pāde sirasā vandatī'ti.

'Evaṃ bhaddantavā'ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa
paṭissutvā bhagavantaṃ abhivādesi: 'sakko bhante devānamindo sāmacco saparijano
bhagavato pāde sirasā vandatī'ti.

'Evaṃ sukhī hotu pañcasikha sakko devānamindo sāmacco saparijano, sukhakāmā hi devā
manussā asurā nāgā gandhabbā, ye caññe santi puthukāyā'ti.
Evañca pana tathāgatā evarūpe mahesakkhe yakkhe abhivadanti.
8. Abhivadito sakko devānamindo bhagavatā indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Devā pi tāvatiṃsā indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Pañcasikhopi gandhabbadevaputto indasālaguhaṃ
pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.

Tena kho pana samayena indasālaguhā visamā santī samā samapādi, sambādhā santī
urundāsamapādī. Andhakāro guhāyaṃ antaradhāyī, āloko udapādi yathā taṃ [PTS Page 270]
[\q 270/] devānaṃ devānubhāvena.

Atha kho bhagavā sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca: 'acchariyamidaṃ āyasmato kosiyassa
abbhutamidaṃ āyasmato [C1] kosiyassa tāva bahukiccassa bahukaraṇīyassa yadidaṃ idhāṃ
gamananti. '

Cirappatikāhaṃ bhante bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamitukāmo. Api ca devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ kehici kehici kiccakaraṇīyehi byāvaṭo evāhaṃ nāsakkhiṃ bhagavantaṃ
dassanāya upasaṅkamituṃ. Ekamidaṃ bhante samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
saḷalāgārake. Atha khvāhaṃ bhante sāvatthiṃ agamāsiṃ bhagavantaṃ dassanāya. Tena kho
pana bhante samayena bhagavā aññatarena samādhinā nisinno hoti.


[BJT Page 406] [\x 406/]

Bhuñjatī nāma vessavaṇassa mahārājassa paricārikā bhagavantaṃ paccupaṭṭhitā hoti
pañjalikā namassamānā athakhvāhaṃ bhante bhuñjatiṃ etadavocaṃ: "abhivādehi me tvaṃ
bhagini bhagavantaṃ, sakko bhante devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā
vandatī"ti. Evaṃ vutte bhante sā bhuñjatī maṃ etadavoca: 'akālo kho mārisa bhagavantaṃ
dassanāya, paṭisallīno bhagavā'ti. [PTS Page 271] [\q 271/] "tena hi bhagini yadā
bhagavā tamhā samādhimhā vuṭṭhito hoti atha mama vacanena bhagavantaṃ abhivādehi.
Sakko bhante devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī"ti.

"Kaccī me sā bhante bhaganī bhagavantaṃ abhivādesi, sarati bhagavā tassā bhaginiyā
vacananti?" "Abhivādesi maṃ sā devānaminda bhaginī, sarāmahaṃ tassā bhaginiyā vacanaṃ.
Api cāhaṃ āyasmato ca nemisaddena tamhā samādhimhā vuṭṭhito"ti.

"Ye te bhante devā amhehi paṭhamataraṃ tāvatiṃsakāyaṃ upapannā, tesaṃ me sammukhā
sutaṃ sammukhā paṭiggahītaṃ: "yadā tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā,
dibbā kāyā paripūranti hāyanti asurakāyā'ti. Taṃ me idaṃ bhante sakkhidiṭṭhaṃ yato
tathāgato loke uppanno arahaṃ sammā sambuddho, dibbā kāyā paripūranti, hāyanti
asurakāyā ti. Idheva bhante kapilavatthusmiṃ gopikā nāma sakyadhitā ahosi buddhe
pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārīni. Yā itthittaṃ virājetvā
purisattaṃ bhāvetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ amhākaṃ puttattaṃ ajjhupagatā. Tatrapi naṃ evaṃ jānantī 'gopako
devaputto gopako devaputto'ti.

9. Aññe pi bhante tayo bhikkhu bhagavati brahmacariyaṃ caritvā hīnaṃ gandhabbakāyaṃ
upapannā. Te pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgibhūtā paricārayamānā amhākaṃ
upaṭṭhānamāgacchanti amhākaṃ pāricariyaṃ. Te amhākaṃ upaṭṭhānamāgate amhākaṃ
pāricāriyaṃ gopako nāma devaputto [PTS Page 272] [\q 272/] paṭicodesi: "kutomukhā
nāma tumhe mārisā tassa bhagavato dhammaṃ assutthā ahaṃ hi nāma itthikā samāna
buddhe pasannā dhamme pasananā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārinī itthittaṃ virājetvā
purisattaṃ bhāvetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ sahabyatā. Sakkassa devānamindassa puttattaṃ ajjhupagatā.


[BJT Page 408] [\x 408/]

Idhāpi maṃ evaṃ jānanti gopako devaputto gopako devaputtoti. Tumhe pana mārisā
bhagavatī brahmacariyaṃ caritvā hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapannā duddiṭṭharūpaṃ vata
bho addasāma ye mayaṃ addasāma sahadhammike hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapanne'ti".
Tesaṃ bhante gopakena devaputtena paṭicoditānaṃ dve devā diṭṭheva dhamme satiṃ
paṭilabhiṃsu kāyaṃ brahmapurohitaṃ, eko pana devo kāme ajjhāvasi.

10. "Upāsikā cakkhumato ahosiṃ nāmampi mayhaṃ ahu gopikā ti,
Buddhe ca dhamme abhippasannā saṅghañcupaṭṭhāsiṃ pasannacittā.

Tasseva buddhassa sudhammatāya sakkassa puttomhi mahānubhāvo,
Mahājutīko tidivūpapanto jānanti maṃ idhāpi gopako ti.

Athaddasaṃ bhikkhavo diṭṭhapubbe gandhabbakāyūpagate' vahīne. Imehi te gotamasāvakā
se ye ca mayaṃ pubbe manussabhūtā.

Annena pānena upaṭṭhahimhā pādūpasaṃgayha sake nivesane,
[PTS Page 273] [\q 273/] kutomukhā nāma ime bhavanto buddhassa dhammāni
paṭiggahesuṃ.

Paccattaṃ veditabbo hi dhammo sudesito cakkhumatānubuddho,
Ahaṃ hi tumheva upāsamāno sutvā ariyānaṃ subhāsitāni.

Sakkassa putto'mhi mahānubhāvo mahājutīko tidivūpapanno,
Tumhe pana seṭṭhamupāsamānā anuttaraṃ brahmacariyaṃ caritvā.

Hīnaṃ kāyaṃ upapannā bhavanto anānulomā bhavatopapatti,
Duddiṭṭharūpaṃ vata addasāma sahadhammike hīnakāyūpapanne.

Gandhabbakāyupagatā bhavanto devānamāgacchatha pāricariyaṃ,
Agāre vasako mayhaṃ imaṃ passa visesataṃ.


[BJT Page 410] [\x 410/]

Iti hutvā svajja pūmā'mhi devo dibbehi kāmehi samaṅgibhūto,
Te coditā gotamasāvakena saṃvegamāpāduṃ samecca gopakaṃ,

"Handa byāyamāma viyāyamāma mā no mayaṃ parapessā ahumha, "
[PTS Page 274] [\q 274/] tesaṃ duve viriyaṃ ārabhiṃsu anussaraṃ gotamasāsanāni,

Idhe va cittāni virājayitvā kāmesu ādīnavamaddasaṃsu,
Te kāmasaṃyojanabandhanāni pāpimayogāni duraccayāni

Nāgoca sandānaguṇāni chetvā deve tāvatiṃse atikkamiṃsu, saindā devā sapajāpatikā sabbe
sudhammāya sabhāyupaviṭṭhā -

Te saṃnisinnānaṃ atikkamiṃsu vīrā virāgā virajaṃ karontā,
Te disvā saṃvegamakāsi vāsavo devābhibhū devagaṇassa majjhe.

Ime hi te hīnakāyūpapannā devetāvatiṃse atikkamanti,
Saṃvegajātassa vaco nisamma so gopako vāsavamajjhabhāsi.

"Buddho janindatthi manussaloke kāmābhibhū sakyamunīti ñāyati,
Tassete puttā satiyā vihīnā coditā mayā te satimajjhalatthuṃ.

[PTS Page 275] [\q 275/] tiṇṇaṃ tesaṃ vasīnettha eko gandhabbakāyūpagato 'vahīno
Dve ceva sambodhipathānusārino devepi hīḷenti samāhitattā.

Etādisī dhammappakāsanettha na tathe kiṃ kaṅkhati koci sāvako,
Nitthiṇṇaoghaṃ vicikicchājinnaṃ buddhaṃ namassāma jinaṃ janindaṃ.

Yante dhammaṃ idhaññāya visesaṃ ajjhagaṃsu te,
Kāyaṃ brahmapurohitaṃ duve tesaṃ visesagū.

Tassa dhammassa pattiyā āgatamhāsi mārisa,
Katāvakāsā bhagavatā pañhaṃ pucchemu mārisāti.


[BJT Page 412] [\x 412/]

11. Atha kho bhagavato etadahosi: dīgharattaṃ visuddho kho ayaṃ sakko yaṃ kiñci maṃ
pañhaṃ pucchissati. Sabbaṃ taṃ atthasaṃhitaṃ yeva pucchissati, no anatthasaṃhitaṃ. Yaṃ
cassāhaṃ puṭṭho byākarissāmi. Taṃ khippameva ājānissatī"ti. Atha kho bhagavā sakkaṃ
devānamindaṃ gāthāya ajjhabhāsi:

"Puccha vāsava maṃ pañhaṃ yaṃ kiñci manasicchasi,
Tassa tasseva pañhassa ahaṃ antaṃ karomi te" ti.

Paṭhamabhāṇavāraṃ niṭṭhitaṃ.


[BJT Page 414] [\x 414/]

12. [PTS Page 276] [\q 276/] katāvakāso sakko devānamindo bhagavatā imaṃ
bhagavantaṃ paṭhamaṃ pañhaṃ apucchi: kiṃsaññojanā nu kho mārisa devā manussā asurā
nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā te 'averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā1 viharemu
averino'ti iti ce nesaṃ hoti. Atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyāpajjā viharanti
saverino"ti itthaṃ sakko devānamindo bhagavantaṃ pañhaṃ apucchi.


Tassa bhagavā pañhaṃ puṭṭho byākāsi:

"Issāmacchariyasaññojanā kho devānaminda devā manussā asurā nāgā gandhabbā, ye caññe
santi puthukāyā, te 'averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā viharemu averino'ti iti ce nesaṃ hoti.
Atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyapajjā viharanti saverino ti. Itthaṃ bhagavā
sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato
bhāsitaṃ abhinandi anumodi: evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugata, tiṇṇā me'ttha kaṅkhā
vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhassa veyyākaraṇaṃ sutvā"ti.

13. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ [PTS Page 277] [\q 277/] abhinanditvā
anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhamapucchi:

"Issāmacchariyaṃ pana mārisa kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ, kismiṃ
sati issāmacchariyaṃ hoti, kismiṃ asati issāmacchariyaṃ na hotī?"Ti.

1. Avyāpajjha, [PTS.]


[BJT Page 416] [\x 416/]

Issāmacchariyaṃ kho devānaminda piyāppiyasidānaṃ piyāppiyasamudayaṃ piyāppiyajātikaṃ
piyāppiyapabhayaṃ, piyāppiye sati issāmacchariyaṃ hoti. Piyāppiye asati issāmacchariyaṃ na
hotī"ti.

14. "Piyāppiyaṃ kho pana mārisa kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ. Kismiṃ
sati piyāppiyaṃ hoti, kismī asati piyāppiyaṃ na hotī"ti.

"Piyāppiyaṃ kho devānaminda chandanidānaṃ chandasamudayaṃ chandajātikaṃ
chandappabhavaṃ chande sati piyāppiyaṃ hoti, chande' asati piyāppiyaṃ na hotī"ti.

15. "Chando kho pana mārisa kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo, kismiṃ sati
chando hoti kismiṃ asati chando na hotī'ti.

Chando kho devānaminda vitakkanidāno vitakkasamudayo vitakkajātiko vitakkapabhavo.
Vitakke sati chande hoti, vitakke asati chando na hotī"ti.

16. Vitakko kho pana mārisa kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo kismiṃ sati
vitakko hoti, kismiṃ asati vitakko na hotī'ti.

Vitakko kho devānaminda papañcasaññāsaṅkhānidāno papañcasaññāsaṅkhāsamudayo
papañcasaññāsaṅkhājātiko papañcasaññāsaṅkhāpabhavo, papañcasaññāsaṅkhāya sati vitakko
hoti, papañcasaññāsaṅkhāya asati vitakko na hotī"ti,


[BJT Page 418] [\x 418/]

17. Kathaṃ paṭipanno pana mārisa bhikkhu
papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminīpaṭipadaṃ paṭipanno hotī'ti.

[PTS Page 278] [\q 278/] somanassampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi
sevitabbampi asevitabbampi. Domanassampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi.
Sevitabbampi asevitabbampi, upekkhampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi
sevitabbampi asevitabbampi.

Somanassampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi. Sevitabbampi asevitabbampi iti kho
panetaṃ vuttaṃ kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Tattha yaṃ jaññā somanassaṃ 'imaṃ kho me
somanassaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī'ti.
Evarūpaṃ somanassaṃ na sevitabbaṃ. Tattha yaṃ jaññā somanassaṃ 'imaṃ kho me
somanassaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti evarūpaṃ
somanassaṃ sevitabbaṃ. Tattha yañce savitakkaṃ savicāraṃ yañce avitakkaṃ avicāraṃ ye
avitakkaavicāre te paṇītatare. Somanassampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi
sevitabbampi asevitabbampīti. Iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
Domanassampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti iti kho
panetaṃ vuttaṃ kiñcetaṃ paṭiccavuttaṃ. Tattha yaṃ jaññā domanassaṃ 'imaṃ kho me
domanassaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī'ti,
evarūpaṃ domanassaṃ na sevitabbaṃ. Tattha yaṃ jaññā domanasasaṃ 'imaṃ kho me
domanassaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanni kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti,
evarūpaṃ domanassaṃ sevitabbaṃ. Tattha yañce savitakkaṃ savicāraṃ yañce avitakkaṃ
avicāraṃ ye avitakkaavicāre te paṇītatare. Domanassampāhaṃ devānaminda duvidhena
vadāmi [PTS Page 279] [\q 279/] sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti yantaṃ vuttaṃ
idametaṃ paṭiccavuttaṃ.


[BJT Page 420] [\x 420/]

Upekkhampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti iti kho
panetaṃ vuttaṃ. Tiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ tattha yaṃ jaññāupekkhaṃ imaṃ kho me upekkhaṃ
sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti. Kusalā dhammā parihāyanti ti evarūpā upekkhā na
sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā upekkhā imaṃ kho me upekkhaṃ sevato akusalā dhammā
parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantīti evarūpā upekkhā sevitabbā. Tattha yañce
savitakkaṃ savicāraṃ yañce avitakkaṃ avicāraṃ ye avitakkaavicāre te paṇītatare.
Upekkhampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi. Sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti
yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

Evaṃ paṭipanno kho devānaminda bhikkhu
papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminīpaṭipadaṃ paṭipanno hotī ti. Itthaṃ bhagavā
sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato
bhāsitaṃ abhinandi anumodi. Evametaṃ"bhagavā evametaṃ sugata tiṇṇā me'ttha kaṅkhā
vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā"ti.

18. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ
uttariṃ pañhaṃ apucchi: "kathaṃ paṭipanno pana mārisa bhikkhu pātimokkhasaṃvarāya
paṭipanno hotī? Ti".

Kāyasamācārampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti.
Vacīsamācārampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti.
Pariyesanampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti. [PTS
Page 280] [\q 280/] kāyasamācārampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi.
Sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Tattha yaṃ
jaññā kāyasamācāraṃ imaṃ kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti
kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpo kāyasamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā
kāyasamācāraṃ imaṃ kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā
dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpo kāyasamācāro sevitabbo. Kāyasamācārampāhaṃ
devānaminda duvidhena vadāmi. Sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti yantaṃ vuttaṃ,
idametaṃ paṭicca vuttaṃ,


[BJT Page 422] [\x 422/]

Vacīsamācārampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti. Iti
kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Tattha yaṃ jaññā vacīsamācāraṃ imaṃ kho me
vacīsamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti,
evarūpo vacīsamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā vacīsamācāraṃ imaṃ kho me
vacīsamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti,
evarūpo vacīsamācāro sevitabbo. Vacīsamācārampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi.
Sevitabbampi asevitabbampīti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

Pariyesanampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti kho
panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ imaṃ kho me
pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpā
pariyesanā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato
akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpā pariyesanā
sevitabbā. Pariyesanampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī
ti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ. [PTS Page 281] [\q 281/] evaṃ paṭipanno
kho devānaminda bhikkhu pātimokkhasaṃvarāya paṭipanno hotī ti.

Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi attamano sakko
devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi: "evametaṃ bhagavā evametaṃ sugata.
Tiṇṇā me'ttha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā"ti.

19. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ
uttariṃ pañhaṃ apucchi: "kathaṃ paṭipanno pana mārisa bhikkhu indriyasaṃvarāya
paṭipanno hotī?"Ti.

"Cakkhuviññeyyaṃ rūpampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi
asevitabbampīti. Sotaviññeyyaṃ saddampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi
sevitabbampi asevitabbampīti. Ghānaviññeyyaṃ gandhampāhaṃ devānaminda duvidhena
vadāmi sevitabbampī asevitabbampī ti. Jivhāviññeyyaṃ rasampāhaṃ devānaminda
duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti. Kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbampāhaṃ
devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi ti. Manoviññeyyaṃ
dhammampāhaṃ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī'ti.




[BJT Page 424] [\x 424/]
Evaṃ vutte sakko devānamindo bhagavantaṃ etadavoca: imassa kho ahaṃ bhante bhagavatā
saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi. Yathārūpaṃ bhante cakkhuviññeyyaṃ
rūpaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpaṃ
cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ na sevitabbaṃ, yathārūpañca kho bhante cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ
sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpaṃ
cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ [PTS Page 282] [\q 282/] sevitabbaṃ. Yathārūpañca kho bhante
sotaviññeyyaṃ saddaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī
ti, evarūpaṃ sotaviññeyyaṃ saddaṃ na sevitabbaṃ, yathārūpañca kho bhante sotaviññeyyaṃ
saddaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpaṃ
sotaviññeyyaṃ saddaṃ sevitabbaṃ. Yathārūpañca kho bhante ghānaviññeyyaṃ gandhaṃ
sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpaṃ
ghānaviññeyyaṃ gandhaṃ na sevitabbaṃ, yathārūpañca kho bhante ghānaviññeyyaṃ
gandhaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpaṃ
ghānaviññeyyaṃ gandhaṃ sevitabbaṃ. Yathārūpañca kho bhante jivhāviññeyyaṃ rasaṃ sevato
akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyanti ti, evarūpaṃ jivhāviññeyyaṃ
rasaṃ na sevitabbaṃ, yathārūpañca kho bhante jivhāviññeyyaṃ rasaṃ sevato akusalā dhammā
parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti evarūpaṃ jivhāviññeyyaṃ rasaṃ sevitabbaṃ.
Yathārūpañca kho bhante kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃ sevato akusalā dhammā
abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyanti ti, evarūpaṃ kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃ na
sevitabbaṃ, yathārūpañca kho bhante kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃ sevato akusalā dhammā
parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti evarūpaṃ kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃ
sevitabbaṃ. Yathārūpañca kho bhante manoviññeyyaṃ dhammā sevato akusalā dhammā
abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyanti ti evarūpo manoviññeyyo dhammo na
sevitabbo. Yathārūpañca kho bhante manoviññeyyaṃ dhammaṃ sevato akusalā dhammā
parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti evarūpo manoviññeyyo dhammo sevitabbo.
Imassa kho me bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānato
tiṇṇaṃ me'ttha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā"ti.

20. Itiha sakkā devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ
uttariṃ pañhaṃ apucchi: "sabbeva nu kho mārisa samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā
ekantachandā ekantaajjhosānā"ti.

"Na kho devānaminda sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā
ekantaajjhosānā"ti.

"Kasmā pana mārisa na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā
ekantaajjhosānā?"Ti.

[BJT Page 426] [\x 426/]

"Anekadhātunānādhātu kho devānaminda loko. Tasmiṃ anekadhātunānādhātusmiṃ loke yaṃ
yadeva sattā dhātuṃ abhinivisanti taṃ tadeva thāmasā parāmassa abhinivissa voharanti
'idameva saccaṃ moghamaññanti. ' Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā
ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā"ti.

"Sabbeva nu kho mārisa samaṇabrāhmaṇā [PTS Page 283] [\q 283/] accantaniṭṭhā
accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā?"Ti.

"Na kho devānaminda sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī
accantabrahmacārī accantapariyosānā"ti.

"Kasmā pana mārisa na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī
accantabrahmacārī accantapariyosānā"ti.

"Ye kho devānaminda bhikkhu taṇhāsaṅkhayavimuttā te accantaniṭṭhā accantayogakkhemī
accantabrahmacārī accantapariyosānā. Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā
accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā"ti.
Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko
devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi. Eva metaṃ bhagavā evametaṃ sugata
tiṇṇā me'ttha kaṅkhā vigatā kathaṃ kathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā"ti.


[BJT Page 428] [\x 428/]

21. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ
etadavoca: ejā bhante rogo ejā gaṇḍo ejā sallaṃ ejā imaṃ purisaṃ parikaḍḍhati tassa tasseva
bhavassa abhinibbattiyā. Tasmā ayaṃ puriso uccāvacamāpajjati. Yesvāhaṃ bhante pañhānaṃ
ito bahiddhā aññesu samaṇabrāhmaṇesu okāsakammampi nālatthaṃ. Te me bhagavatā
byākatā dīgharattānusayitañca pana me vicikicchā - kathaṃkathāsallaṃ, tañca bhagavatā
abbūḷhanti.

22. [PTS Page 284] [\q 284/] abhijānāsi. No tvaṃ devānaminda ime pañhe aññe
samaṇabrāhmaṇe pucchitā"ti.

"Abhijānāmahaṃ bhante ime pañhe aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā"ti.
"Yathākathaṃ pana te devānaminda byākaṃsu, sace te agaru bhāsassū"ti.

"Na kho me bhante garu yatthassa bhagavā nisinno bhagavantarūpo vā"ti.

"Tena hi devānaminda bhāsassū"ti.
"Ye svāhaṃ bhante maññāmi samaṇabrāhmaṇā āraññakā panta senāsanā'ti. Tyāhaṃ
upasaṅkamitvā. Ime pañhe pucchāmi. Te mayā puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā mamaṃ
yeva paṭipucchanti' ko nāmo āyasmā?'Ti. Tesāhaṃ puṭṭho byākaromi: "ahaṃ kho mārisa,
sakko devānamindo'ti. Te mamaṃ yeva uttariṃ paṭipucchanti 'kiṃ panāyasmā devānaminda
kammaṃ katvā imaṃ ṭhānaṃ patto'ti. Tesāhaṃ yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desemi.
Te tāvatakeneva attamanā honti 'sakko ca no devānamindo diṭṭho yañca no apucchimha
tañca no byākāsī'ti. Te aññadatthu mama yeva sāvakā sampajjanti, na cāhaṃ tesaṃ. Ahaṃ
kho pana bhante bhagavato sāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato
sambodhiparāyaṇo"ti.

1. Yesvāhaṃ (sīmu)


[BJT Page 430] [\x 430/]

23. "Abhijānāsi no tvaja devānaminda ito pubbe evarūpaṃ veda paṭilābhaṃ
somanassapaṭilābhanti?"

[PTS Page 285] [\q 285/] "abhijānāmahaṃ bhante ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ
somanassapaṭilābhanti. "

"Yathākathaṃ pana tvaṃ devānaminda abhijānāsi ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ
somanassapaṭilābhanti?"

"Bhūtapubbaṃ bhante devāsurasaṅgāmo samupabyuḷho ahosi, tasmiṃ kho pana bhante
saṅgāme devā jiniṃsu, asurā parājiyiṃsu. Tassa mayhaṃ bhante taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā
vijitasaṅgāmassa etadahosi: 'yā ceva dāni dibbā ojā yā ca asurā ojā ubhayamettha devā
paribhuñjissantantī ti. So kho me bhante vedapaṭilābho somanassapaṭilābho sadaṇḍāvacaro
sasatthāvacaro na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na
sambodhāya na nibbānāya saṃvattati. Yo kho pana me ayaṃ bhante bhagavato dhammaṃ
sutvā vedapaṭilābho somanassapaṭilābho, so adaṇḍāvacaro asatthāvacaro ekantanibbidāya
virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattatī"ti.

24. "Kiṃ pana tvaṃ devānaminda atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ
somanassa paṭilābhaṃ pavedesī?" Ti.

"Cha kho ahaṃ bhante atthavase sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ
somanassapaṭilābhaṃ pavedemī"ti.

"Idheva tiṭṭhamānassa devabhūtassa me sato,
Punarāyu ca me laddho evaṃ jānāhi mārisā"ti.

Imaṃ kho ahaṃ bhante paṭhamaṃ atthavasaṃ [PTS Page 286] [\q 286/] sampassamāno
evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

Cuto'haṃ diviyā kāyā āyuṃ hitvā amānusaṃ,
Amūḷho gabbhamessāmi yattha me ramatī mano.

[BJT Page 432] [\x 432/]

Imaṃ kho ahaṃ bhante dutiyaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ
somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

Svāhaṃ amūḷhapaññassa viharaṃ sāsane rato,
Ñāyena viharissāmi sampajāno patissato.

Imaṃ kho ahaṃ bhanne tatiyaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ
somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
Ñāyena me carato ca sambodhi ce bhavissati,
Aññātā viharissāmi sveva manto bhavissati.

Imaṃ kho ahaṃ bhante catutthaṃ atthavasaṃ sampassamāno eva rūpaṃ vedapaṭilābhaṃ
somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

Cuto'haṃ mānusā kāyā āyuṃ hitvāna mānusaṃ,
Puna deva bhavissāmi devalokamhi uttamo.

Imaṃ kho ahaṃ bhante pañcamaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ
somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
Te paṇītatarā devā akaniṭṭhā yasassino,
Antime vattamānamhi so nivāso bhavissati.

[PTS Page 287] [\q 287/] imaṃ kho ahaṃ bhante chaṭṭhaṃ atthavasaṃ sampassamāno
evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

Ime kho ahaṃ bhante cha atthavase sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ
somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.

25. "Apariyositasaṅkappo vicikicchi kathaṃkathi,
Vicariṃ1 dīghamaddhānaṃ anvesanto tathāgataṃ.

Yyāssu maññāmi samaṇe pavivittavihārino,
Samabuddhā2 iti maññāno gacchāmi te upāsituṃ.

Kathaṃ ārādhanā hoti kathaṃ hoti virādhanā,
Iti puṭṭhā na sambhonti 3 magge paṭipadāsu ca.

1. Vivarī [PTS. 2.] Sambuddho [PTS. 3.] Sampāyanti sī mu. [BJT Page 434] [\x 434/]

Tyāssu yadā maṃ jānanti sakko devānamāgato.
Tyāssu mameva pucchanti kiṃ katvā pāpuṇī idaṃ.
Tesaṃ yathā sutaṃ dhammaṃ desayāmi janesuta,
Tena attamanā honti1 diṭṭho no vāsavo'ti ca.

Yadā ca buddhamaddakkhiṃ vicikicchāvitāraṇaṃ,
So'mbhi vītabhayo ajja sambuddhaṃ payirupāsiya. 2

Taṇhāsallassa hantāraṃ buddhamappaṭipuggalaṃ, ahaṃ vande mahāvīraṃ
buddhamādiccabandhunaṃ3

[PTS Page 288] [\q 288/] yaṃ karomasi 4 brahmuno samaṃ devehi mārisa,
Tadajja tuyhaṃ kassāma handa sāmaṃ karoma te.

Tvameva asi sambuddho tuvaṃ satthā anuttaro,
Sadevakasmiṃ lokasmiṃ natthi te paṭipuggalo"ti.
26. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbaputtaṃ āmantesi. Bahūpakāro kho
me'si tvaṃ tāta pañcasikhaṃ yaṃ tvaṃ bhagavantaṃ paṭhamaṃ pasādesi tayā tāta paṭhamaṃ
pasāditaṃ pacchā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamimha arahantaṃ
sammāsambuddhaṃ. Pettike ca ṭhāne ṭhapayissāmi, gandhabbarājā bhavissasi, bhaddañca
te suriyavaccasaṃ dammi, sā hi te abhipatthitā"ti. Atha kho sakko devānamindo pāṇinā
paṭhaviṃ parāmasitvā tikkhattuṃ udānaṃ udānesi: "namo tassa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa, namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa, namo tassa
bhagavato arahato sammāsambuddhassā"ti.

Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne sakkassa devānamindassa virajaṃ
vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi "yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ
nirodhadhammanti, " aññesañca asītiyā [PTS Page 289] [\q 289/] devatāsahassānaṃ. Iti
ye sakkena devānamindena ajjhiṭṭhapañhā puṭṭhā, te bhagavatā byākatā. Tasmā imassa
veyyākaraṇassa sakkapañho'tveva adhivacananti.

Sakkapañhasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.

1. Te nassatatamanā [PTS. 2.] Payirupāsasiṃ machasaṃ. 3. Candamādiccabandhunaṃ [PTS. 4.]
Yaṃ karomaso [PTS.]

[BJT Page 436] [\x 436/]

9.
[PTS Page 290] [\q 290/] mahāsatipaṭṭhānasuttaṃ

Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kurūsu viharati kammāsadammaṃ nāma kurūnaṃ
nigamo. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi 'bhikkhavo'ti. 'Bhadante'ti te bhikkhu
bhagavato paccassosuṃ bhagavā etadavoca:

2. Ekāyano ayaṃ bhikkhave maggo sattānaṃ visuddhiyā sokapariddavānaṃ samatikkamāya
dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya,
yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā. Katame cattāro: idha bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī
viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.

Vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ,

Citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ,

Dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke
abhijjhādomanassaṃ.

Uddeso niṭṭhito.

438

3. [PTS Page 291] [\q 291/] kathañca bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati?
Idha bhikkhave bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati
pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So sato'va
assasati, sato'va passasati. Dīghaṃ vā assasanto dighaṃ assasāmīti pajānāti, dīghaṃ vā
passasanto dīghaṃ passasāmīti pajānāti. Rassaṃ vā assasanto rassaṃ assasāmīti pajānāti,
rassaṃ vā passasanto rassaṃ passasāmīti pajānāti. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmīti
sikkhati, sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmīti sikkhati. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ
assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.

4. Seyyathāpi bhikkhave dakkho bhamakāro vā bhamakārantevāsī vā dīghaṃ vā añchanto
dīghaṃ añchāmīti pajānāti, rassaṃ vā añchanto rassaṃ aññāmīti pajānāti, evameva kho
bhikkhave bhikkhu dīghaṃ vā assasanto dīghaṃ assasāmīti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto
dīghaṃ passasāmīti pajānāti. Rassaṃ vā assasanto rassaṃ assasāmīti pajānāti, rassaṃ vā
passasanto rassaṃ passasāmīti pajānāti. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmīti sikkhati,
sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmīti sikkhati. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti
sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.


[BJT Page 440] [\x 440/]

[PTS Page 292] [\q 292/] iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye
kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.

Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati. Samudaya vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.

Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye
kāyānupassī viharati.

Ānāpānapabbaṃ niṭṭhitaṃ.

5. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu gacchanto vā gacchāmīti pajānāti, ṭhito vā ṭhitomhīti
pajānāti, nisinno vā nisinnomhīti pajānāti, sayāno vā sayānomhī ti pajānāti. Yathā yathā vā
panasasa kāyo paṇihito hoti, tathā tathā naṃ pajānāti.


[BJT Page 442] [\x 442/]

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati,
ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā
kāyasmiṃ viharati.

Atthi kāyoti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissati. Mattāya
anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye
kāyānupassī viharati.

Iriyāpathapabbaṃ niṭṭhitaṃ.

6. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti. Ālokite
vilokite sampajānakārī hoti. Samiñjite pasārite sampajānakārī hoti.
Saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti. Asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī
hoti. Uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti. Gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite
tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.


[BJT Page 444] [\x 444/]

[PTS Page 293] [\q 293/] iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye
kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati,
samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

Sampajaññapabbaṃ niṭṭhitaṃ.

7. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā
tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati.

"Atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nahāru aṭṭhi aṭṭhimiñjā vakkaṃ
hadahaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ
semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo mede assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttanti".


[BJT Page 446] [\x 446/]

Seyyathāpi bhikkhave ubhato mukhā puṭoḷī1 pūrā nānāvihitassa dhaññassa, seyyathīdaṃ
sālīnaṃ vihīnaṃ muggānaṃ māsānaṃ tilānaṃ taṇḍulānaṃ. Tamenaṃ cakkhumā puriso
muñcitvā paccavekkheyya: "ime sālī, ime vīhī, ime muggā, ime māsā, ime tīlā, ime
taṇḍulā'ti evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho
kesamatthatā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati: atthi imasmiṃ
kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ [PTS Page 294] [\q 294/] nahāru aṭṭhi
aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ
udariyaṃ karīsaṃ, pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghānikā
lasikā muttanti.

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati,
ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā
kāyasmiṃ viharati. Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya
patissatimattāya. Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave
bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

Paṭikkūlamanasikārapabbaṃ niṭṭhitaṃ.

8. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṃ yathāṭhitaṃ yathāpaṇihitaṃ dhātuso
paccavekkhati: atthi imasmiṃ kāye paṭhavīdhātu āpo dhātu tejodhātu vāyodhātū ti.

1. Pūtolī (ma cha saṃ. )

[BJT Page 448] [\x 448/]



Seyyathāpi bhikkhave dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā
cātummahāpathe khīlaso vibhajitvā nisinno assa, evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva
kāyaṃ yathāṭhitaṃ yathāpaṇihitaṃ dhātuso paccavekkhati: atthi imasmiṃ kāye paṭhavīdhātu
āpodhātu tejodhātu vāyodhātū ti.

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati,
ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ [PTS Page 295] [\q 295/] viharati,
samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.
Atthi kāyo ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya
anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.

Emampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

Dhātumanasikārapabbaṃ niṭṭhitaṃ.


9. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathīkāya chaḍḍitaṃ
ekāhamataṃ vā dvīhamataṃ vā tīhamataṃ vā uddhumātakaṃ vinīlakaṃ vipubbakajātaṃ, so
imameva kāyaṃ upasaṃharati: ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī etaṃ anatīto'ti.


[BJT Page 450] [\x 450/]

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati,
ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati. Samudayavayadhammānupassī vā
kāyasmiṃ viharati.
Atthi kāyo'ti vā pasanna sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassi viharati.

(Paṭhamaṃ sīvathikaṃ)

10. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍītaṃ
kākemi vā khajjamānaṃ kulalehi vā khajjamānaṃ gijjhehi vā khajjamānaṃ sunakhehi vā
khajjamānaṃ sigālehi vā khajjamānaṃ vividhehi vā pāṇakajātehi khajjamānaṃ, so imameva
kāyaṃ upasaṃharati: ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī etaṃ anatīto ti.

[PTS Page 296] [\q 296/] iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye
kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.
Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati. Atthi kāyo ti vā pasassa sati
paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇa mattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati. Na ca
kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Dutiyaṃ sīvathīkaṃ)

[BJT Page 452] [\x 452/]

11. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sīvatikāya chaḍḍitaṃ
aṭṭhikaṅkhalikaṃ samaṃsalohitaṃ nahārusambaddhaṃ so imameva kāyaṃ upasaṃharati
'ayampi kho kāyo evaṃdhammo evambhāvī etaṃ anatīto'ti.
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati
ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati samudayavayadhammānupassī vā
kāyasmiṃ viharati.

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya
anissito ca viharati. Na ca kiṃci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Tatiyaṃ sīvathīkaṃ)


12. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sīvathīkāya chaḍḍītaṃ
aṭṭhisaṅkhalikaṃ nimmaṃsaṃ lohitamakkhitaṃ nahārusambaddhaṃ so imameva kāyaṃ
upasaṃharati 'ayampi kho kāyo evaṃdhammo evambhāvī etaṃ anatīto'ti.


[BJT Page 454] [\x 454/]

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati,
ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā
kāyasmiṃ viharati.

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Catutthaṃ sīvathīkaṃ)


13. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍitaṃ
aṭṭhisaṅkhalikaṃ apagatamaṃsalohitaṃ nahārusambaddhaṃ. So imameva kāyaṃ upasaṃharati
'ayampi kho kāyo evaṃdhammo evambhāvī etaṃ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati,
ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā
kāyasmiṃ viharati.
'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati, na ca kiṃci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Pañcamaṃ sīvathīkaṃ)


[BJT Page 456] [\x 456/]

14. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sīvathīkāya chaḍḍitaṃ
aṭṭhikāni apagatasambandhāni disāvidisāsu vikkhittāni aññena hatthaṭṭhikaṃ aññena
pādaṭṭhikaṃ aññena gopaphaṭṭhikaṃ aññena jaṅghaṭṭhikaṃ aññena ūraṭṭhikaṃ aññena
piṭṭhiṭṭhikaṃ aññena kaṭaṭṭhikaṃ aññena khandhaṭṭhikaṃ aññena gīvaṭṭhikaṃ [PTS Page
297] [\q 297/] aññena dantaṭṭhikaṃ aññena sīsakaṭāhaṃ. So imameva kāyaṃ
upasaṃharati 'ayampi kho kāyo evaṃdhamemā evambhāvī etaṃ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.
Ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati samudayavayadhammānupassī vā
kāyasmiṃ viharati.

Atthi kāyo ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kāye
kāyānupassī viharati.

(Chaṭṭhaṃ sīvathīkaṃ)


15. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sīvathīkāya chaḍḍitaṃ
aṭṭhikāni setāni saṅkhavaṇṇupanibhāni, so imameva kāyaṃ upasaṃharati 'ayampi kho kāyo
evaṃdhammo evambhāvī etaṃ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati
ajjhattabahiddhā vā kāye [PTS Page 298] [\q 298/] kāyānupassī viharati,
samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati.


[BJT Page 458] [\x 458/]

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kāye
kāyānupassī viharati.

(Sattamaṃ sīvathīkaṃ)


16. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sīvathīkāya chaḍḍitaṃ
aṭṭhikāni puñjīkatāni terovassikāni. So imameva kāyaṃ upasaṃharati 'ayampi kho kāyo
evaṃdhammo emambhāvī etaṃ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati
ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati samudayavayadhammānupassī vā
kāyasmiṃ viharati.

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kāye
kāyānupassī viharati.

(Aṭṭhamaṃ sīvathīkaṃ)
[BJT Page 460] [\x 460/]

17. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sīvathīkāya chaḍḍitaṃ
aṭṭhikāni pūtīni cuṇṇakajātāni, so imameva kāyaṃ upasaṃharati 'ayampi kho kāyo
evaṃdhammo evambhāvī etaṃ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati,
ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṃ
viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṃ viharati, samudayavayadhammānupassī vā
kāyasmiṃ viharati.
'Atthi kāyo ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kāye
kāyānupassī viharati.

(Navamaṃ sīvathīkaṃ)

Cuddasa kāyānupassanā niṭṭhitā.


Vedanānupassanā

18. Kathañca bhikkhave bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati? Idha bhikkhave
bhikkhu sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sukhaṃ vedanaṃ vediyāmī ti pajānāti, dukkhaṃ vā
vedanaṃ vediyamāno dukkhaṃ vedanaṃ vediyāmī ti pajānāti. Adukkhamasukhaṃ vā
vedanaṃ vediyamāno adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyāmī ti pajānāti.


[BJT Page 462] [\x 462/]

Sāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vediyāmī ti pajānāti.
Nirāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno nirāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānāti.
Sāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vediyamāno sāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vediyāmī ti pajānāti.
Nirāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vediyamāno nirāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ vediyāmīti
pajānāti. Sāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sāmisaṃ adukkhamasukhaṃ
vedanaṃ vediyāmīti pajānāti. Nirāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno
nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānāti.

Iti ajjhattaṃ vā vedanāsu vedanānupassī viharati, bahiddhā vā vedanāsu vedanānupassī
viharati, ajjhattabahiddhā vā vedanāsu vedanānupassī viharati. Samudayadhammānupassī
vā vedanāsu viharati, vayadhammānupassī [PTS Page 299] [\q 299/] vā vedanāsu
viharati, samudayavayadhammānupassī vā vedanāsu viharati.

Atthi vedanā ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya.
Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu vedanāsu
vedanānupassī viharati.

Vedanānupassanā niṭṭhitā.


[BJT Page 464] [\x 464/]

Cittānupassanā

19. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu citte cittānupassī viharati:

Idha bhikkhave bhikkhu sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ
vītarāgaṃ cittanti pajānāti, sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ cittanti pajānāti, vītadosaṃ vā cittaṃ
vītadosaṃ cittanti pajānāti, samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ cittanti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ
vītamohaṃ cittanti pajānāti, saṅkhittaṃ cittaṃ saṅkhitta cittanti pajānāti, vikkhittaṃ vā cittaṃ
vikkhittaṃ cittanti pajānāti, mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ cittanti pajānāti, amahaggataṃ
vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajānāti, sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajānāti,
anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti pajānāti, samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti
pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ cittanti pajānāti, vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ
cittanti pajānāti, avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajānāti.

Iti ajjhattaṃ vā citte cittānupassī viharati, bahiddhā vā citte cittānupassī viharati,
ajjhattabahiddhā vā citte cittānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā cittasmiṃ
viharati, vayadhammānupassī vā cittasmiṃ viharati samudayavayadhammānupassī vā
cittasmiṃ viharati.


[BJT Page 466] [\x 466/]

Atthi cittanti vā panassa sati paccupaṭṭhitā [PTS Page 300] [\q 300/] hoti, yāvadeva
ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati. Na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho
bhikkhave bhikkhu citte cittānupassī viharati.

Cittānupassanā niṭṭhitā.


Dhammānupassanā

20. Kahiñca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati:

Idha bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassi viharati pañcasu nīvaraṇesu.
Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu
nīvaraṇesu:

Idha bhikkhave bhikkhu santaṃ vā ajjhattaṃ kāmacchandaṃ 'atthi me ajjhattaṃ
kāmacchando'ti pajānāti asantaṃ vā ajjhattaṃ kāmacchandaṃ 'natthi me ajjhattaṃ
kāmacchando'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa kāmacchandassa uppādo hoti tañca
pajānāti, yathā ca uppannassa kāmacchandassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti. Yathā ca
pahīnassa kāmacchandassa anuppādo hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃ byāpādaṃ 'atthi me ajjhattaṃ byāpādo'ti pajānāti, asantaṃ vā ajjhattaṃ
byāpādaṃ 'natthi me ajjhattaṃ byāpādo'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa byāpādassa
uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa byāpādassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti,
yathā ca pahīnassa byāpādassa āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

[BJT Page 468] [\x 468/]

Santaṃ vā ajjhattaṃ thīnamiddhaṃ atthi me ajjhattaṃ thīnamiddhanti pajānāti, asantaṃ vā
ajjhattaṃ thīnamiddhaṃ 'natthi me ajjhattaṃ thīnamiddhanti' pajānāti, yathā ca
anuppannassa thīnamiddhassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa
thīnamiddhassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa thīnamiddhassa āyatiṃ
anuppādo hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃ uddhaccakukkuccaṃ 'atthi me [PTS Page 301] [\q 301/] ajjhattaṃ
uddhaccakukkuccanti pajānāti, asantaṃ vā ajjhattaṃ uddhaccakukkuccaṃ 'natthi me ajjhattaṃ
uddhaccakukkuccanti' pajānāti. Yathā ca anuppannassa uddhaccakukkuccassa uppādo hoti
tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa uddhaccakukkuccassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti,
yathā ca pahīnassa uddhaccakukkuccassa āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.
Santaṃ vā ajjhattaṃ vivikicchaṃ 'atthi me ajjhattaṃ vicikicchā'ti pajānāti, asantaṃ vā ajjhattaṃ
vicikicchaṃ 'natthi me ajjhattaṃ vicikicchā'ti pajānāti. Yathā ca anuppannāya vicikicchāya
uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannāya vicikicchāya pahānaṃ hoti tañca pajānāti.
Yathā ca pahīnāya vicikicchāya āyatiṃ anuppādo hoti, tañca pajānāti.

Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu
dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati,
samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu
viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati, atthi dhammāti vā pasanna
sati paccupaṭṭhitā hoti.

Yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.
Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu nīvaraṇesu.

(Nīvaraṇapabbaṃ niṭṭhitā)


[BJT Page 470] [\x 470/]

21. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu
upādānakkhandhesu. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī
viharati pañcasu upādānakkhandhesu: idha bhikkhave bhikkhu 'iti rūpaṃ, iti rūpassa
samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo, iti vedanā. Iti vedanāya samudayo, iti vedanāya
atthaṅgamo, iti saññā, iti saññāya samudayo, iti saññāya atthaṅgamo, iti saṅkhārā, [PTS Page
302] [\q 302/] iti saṅkhārānaṃ samudayo, iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo, iti viññāṇaṃ, iti
viññāṇassa atthaṅgamoti.

Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu
dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
Samudaya dhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu
viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.

'Atthi dhammā'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti. Yāvadeva ñāṇamattāya patissati
mattāya. Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu
upādānakkhandhesu.


Khandhapabbaṃ niṭṭhitaṃ

22. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati chasu
ajjhattikabāhiresu āyatanesu. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu
dhammānupassī viharati chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.


[BJT Page 472] [\x 472/]

Idha bhikkhave bhikkhu cakkhuñca pajānāti, rūpe ca pajānāti, yañca tadubhayaṃ paṭicca
uppajjati saññojanaṃ tañca pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca
pajānāti. Yathā ca uppannassasaññojanassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa
saññojanassa āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Sotañca pajānāti, sadde va pajānāti, yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saññojanaṃ tañca
pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca
pahīnassa saññojanassa āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Ghānañca pajānāti, gandhe ca pajānāti, yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saññojanaṃ tañca
pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca
uppannassa saññojanassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa saññojanassa
āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.
Jivhañca pajānāti, rase ca pajānāti, yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saññojanaṃ tañca
pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca
uppannassa saññojanassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa saññojanassa
āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.
Kāyañca pajānāti, phoṭṭhabbo ca pajānāti, yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saññojanaṃ
tañca pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca
uppannassa saññojanassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa saññojanassa
āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Manañca pajānāti, dhamme ca pajānāti, yañca tadubhayaṃ [PTS Page 303] [\q 303/]
paṭicca uppajjati saññojanaṃ tañca pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo
hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa saññojanassa pahānaṃ hoti tañca pajānāti. Yathā ca
pahīnassa saññojanassa āyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.


[BJT Page 474] [\x 474/]

Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu
dhammānupassī viharati. Ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.
Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu
viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.

Atthi dhammāti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya.
Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassi viharati chasu
ajjhattikabāhiresu āyatanesu.

Āyatanapabbaṃ niṭṭhitaṃ.


22. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu
bojjhaṅgesu. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu
bojjhaṅgesu:

Idha bhikkhave bhikkhu santaṃ vā ajjhattaṃ sati sambojjhaṅgaṃ atthi me ajjhattaṃ
satisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Asantaṃ vā ajjhattaṃ satisambojjhaṅgaṃ natthi me ajjhattaṃ
satisambojjhaṅgoti pajānāti. Yathā ca anuppannassa satisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca
pajānāti, yathā ca uppannassa satisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūri hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃ dhammavicayasambojjhaṅgaṃ atthi me ajjhattaṃ dhammavicaya
sambojjhaṅgoti pajānāti. Asantaṃ vā ajjhattaṃ dhammavicayasambojjhaṅgaṃ natthi me
ajjhattaṃ dhammavicayasambojjhaṅgoti pajānāti. Yathā ca anuppannassa
dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa
dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.
[BJT Page 476] [\x 476/]
Santaṃ vā ajjhattaṃ viriyasambojjhaṅgaṃ atthi me ajjhattaṃ viriyasambojjhaṅgoti pajānāti.
Asantaṃ vā ajjhattaṃ viriyasambojjhaṅgaṃ natthi me ajjhattaṃ viriyasambojjhaṅgoti pajānāti.
Yathāca anuppannassa viriyasambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca
uppannassa viriyasambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattā pītisambojjhaṅgaṃ atthi me ajjhattaṃ pītisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Asantaṃ
vā ajjhattaṃ pītisambojjhaṅgaṃ 'natthi me ajjhattaṃ pītisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Yathā ca
anuppannassa pītisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa
pītisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.

[PTS Page 304] [\q 304/] santaṃ vā ajjhattaṃ passaddhisambojjhaṅgaṃ 'atthi me ajjhattaṃ
passaddhisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Asantaṃ vā ajjhattaṃ passaddhisambojjhaṅgaṃ 'natthi me
ajjhattaṃ passaddhisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa
passaddhisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa
passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃ samādhisambojjhaṅgaṃ 'atthi me ajjhattaṃ samādhisambojjhaṅgo'ti
pajānāti. Asantaṃ vā ajjhattaṃ samādhisambojjhaṅgaṃ 'natthi me ajjhattaṃ
samādhisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa samādhisambojjhagassa uppādo
hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa samādhisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti
tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃ upekkhāsambojjhaṅgaṃ atthi me ajjhattaṃ upekkhāsambojjhaṅgoti
pajānāti. Asantaṃ vā ajjhattaṃ upekkhāsambojjhaṅgaṃ 'natthi me ajjhattaṃ upekkhā
sambojjhaṅgo'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa upekkhā sambojjhaṅgassa uppādo hoti
tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca
pajānāti.

Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu
dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.


[BJT Page 478] [\x 478/]

Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu
viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.

'Atthi dhammā'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya
patissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu
sambojjhaṅgesu.

(Bojjhaṅgapabbaṃ niṭṭhitaṃ)

Paṭhamakabhāṇavāraṃ niṭṭhitaṃ


24. Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu
ariyasaccesu. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu
ariyasaccesu:

Idha bhikkhave bhikkhu idaṃ dukkhanti yathā bhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhasamudayo ti
yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodho ti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ
dukkhanirodhagāminī paṭipadā ti yathābhūtaṃ pajānāti.
25. [PTS Page 305] [\q 305/] katamañca bhikkhave dukkhaṃ ariyasaccaṃ: jāti pi dukkhā,
jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā,
appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yampicchaṃ na labhati tampi
dukkhaṃ, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā pi dukkhā.


[BJT Page 480] [\x 480/]

Katamā ca bhikkhave jāti: yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti
okkanti abhinibbanti khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho, ayaṃ vuccati bhikkhave
jāti.

Katamā ca bhikkhave jarā: yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā
khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko, ayaṃ vuccati bhikkhave
jarā.

Katamañca bhikkhave maraṇaṃ: yaṃ tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti
cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccumaraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷebarassa
nikkhepo jīvitindriyassupacchedo, idaṃ vuccati bhikkhave maraṇaṃ.

Katamo ca bhikkhave soko: yo kho bhikkhave aññataraññatarena byasanena samannāgatassa
aññataraññatarena [PTS Page 306] [\q 306/] dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā
socitattaṃ anto soko anto parisoko, ayaṃ vuccati bhikkhave soko.

Katamo ca bhikkhave paridevo: yo kho bhikkhave aññataraññatarena byasanena
samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā
paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ, ayaṃ vuccati bhikkhave paridevo.

Katamañca bhikkhave dukkhaṃ: yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ dukkhaṃ kāyikaṃ asātaṃ
kāyasamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ, idaṃ vuccati bhikkhave dukkhaṃ.

[BJT Page 482] [\x 482/]

Katamañca bhikkhave domanassaṃ: yaṃ kho bhikkhave cetasikaṃ dukkhaṃ cetasikaṃ asātaṃ
manosamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ, idaṃ vuccati bhikkhave domanassaṃ.

Katamo ca bhikkhave upāyāso: yo kho bhikkhave aññataraññatarena byasanena
samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa āyāso upāyāso
āyāsitattaṃ upāyāsitattaṃ, ayaṃ vuccati bhikkhave upāyāso.

Katamo ca bhikkhave appiyehi sampayogo dukkho: idha yassa te honti aniṭṭhā akantā
amanāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā dhammā, ye vā panassa te honti anatthakāmā
ahitakāmā aphāsukakāmā ayogakkhemakāmā, yā tehi saddhiṃ saṅgati samāgamo
samodhānaṃ missībhāvo, ayaṃ vuccati bhikkhave appiyehi sampayogo dukkho.

Katamo ca bhikkhave piyehi vippayogo dukkho: idha yassa te honti iṭṭhā kantā manāpā
rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā dhammā, ye vā panassa te honti atthakāmā hitakāmā
phāsukakāmā yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā bhagini vā jeṭṭhā vā kaniṭṭhā vā
mittā vā amaccā vā ñāti sālohitā vā, yā tehi saddhiṃ asaṅgati asamāgamo asamodhānaṃ
amissībhāvo, ayaṃ vuccati bhikkhave piyehi vippayogo dukkho.

[PTS Page 307] [\q 307/] katamañca bhikkhave yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ:
jātidhammānaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: aho vata mayaṃ na jāti dhammā
assāma, na ca vata no jāti āgaccheyyā ti. Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ. Idampi
yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.

Jarā dhammānaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: aho vata mayaṃ na jarādhammā
assāma, na ca vata no jarā āgaccheyyā ti, na kho panetaṃ icchāya pantabbaṃ. Idampi
yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.


[BJT Page 484] [\x 484/]

Byādhidhammānaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: aho vata mayaṃ na
byādhidhammā assāma. Na ca vata no byādhi āgaccheyyāti, na kho panetaṃ icchāya
pattabbaṃ. Idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.

Maraṇadhammānaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: aho vata mayaṃ na
maraṇadhammā assāma, na ca vata no maraṇaṃ āgaccheyyāti, na kho panetaṃ icchāya
pattabbaṃ. Idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.

Sokadhammānaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: aho vata mayaṃ na sokadhammā
assāma, na ca vata no soko āgaccheyyāti, na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ. Idampi
yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.

Paridevadhammānaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: aho vata mayaṃ na
paridevadhammā assāma, na ca vata no paridevo āgaccheyyāti, na kho panetaṃ icchāya
pattabbaṃ. Idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.

Dukkhadhammānaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: aho vata mayaṃ na dukkha
dhammā assāma, na ca vata no dukkhaṃ āgaccheyyāti. Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ.
Idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.

Domanassadhammānaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: aho vata mayaṃ na
domanassadhammā assāma. Na ca vata no domanassaṃ āgaccheyyāti. Na kho panetaṃ
icchāya pattabbaṃ. Idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.

Upāyāsadhammānaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati: aho vata mayaṃ na
upāyāsadhammā asasāma, na ca vata no upāyāso āgaccheyyāti. Na kho panetaṃ icchāya
pattabbaṃ. Idampi yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ.


[BJT Page 486] [\x 486/]

Katame ca bhikkhave saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā: seyyathīdaṃ
rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññūpādānakkhandho
saṅkhārūpādānakkhandho viññānūpādānakkhandho. Ime vuccanti bhikkhave saṅkhittena
pañcupādānakkhandhāpi dukkhā, idaṃ vuccati bhikkhave dukkhaṃ ariyasaccaṃ.

26. [PTS Page 308] [\q 308/] katamañca bhikkhave dukkhasamudayo ariyasaccaṃ: yāyaṃ
taṇhā ponobhavikā nandirāgasahagatā tatra tatrābhinandinī, seyyathīdaṃ: kāmataṇhā
bhavataṇhā vibhavataṇhā.

Sā kho panesā bhikkhave taṇhā kattha uppajjamānā uppajjati: kattha nivisamānā nivisati:
yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati
kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ: cakkhuṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā
taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Ghānaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Jivhā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Kāyo loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Mano
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā
nivisati. Saddā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati. Gandhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati,
ettha nivisamānā nivisati. Rasā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇahā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Cakkhuviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajji, ettha
nivisamānā nivisati. Sotaviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthasā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Ghānaviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Jivhāviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Kāyaviññāṇaṃ loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
Manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati. - Cakkhusamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotasamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Ghānasamphasso loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. [PTS
Page 309] [\q 309/] jivhāsamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Kāyasamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Manosamphasso loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

[BJT Page 488] [\x 488/]
- Cakkhusamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotasamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Ghānasamphassajā vedanā
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
Jivhāsamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, ettesā taṇhā uppajjamānā uppajjati,
ettha nivisamānā nivisati. Kāyasamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Manosamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā
nivisati. Saddasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati. Gandhasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthasā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbasaññā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammasaññā
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati. Saddasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Gandhasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasasañcetanā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
Phoṭṭhabbasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati. Dhammasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā
nivisati. Saddataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati. Gandhataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati. Ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbataṇhā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammataṇhā
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati. Saddavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Gandhavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbavitakko loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
Dhammavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati.
Rūpavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā
nivisati. Saddavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha
nivisamānā nivisati. Gandhavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā
uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā
uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbavicāro loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammavicāro
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā [PTS Page 310] [\q 310/] taṇhā uppajjamānā uppajjati,
ettha nivisamānā nivisati.

Idaṃ vuccati bhikkhave dukkhasamudayo ariyasaccaṃ.


[BJT Page 490] [\x 490/]

27. Katamañca bhikkhave dukkhanirodho ariyasaccaṃ? Yo tassā yeva taṇhāya
asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anāyo, sā kho panesā bhikkhave taṇhā kattha
pahīyamānā pahīyati. Kattha nirujjhamānā nirujjhati: yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.

Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ? Cakkhu loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Ghānaṃ loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Jivhā loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Kāyo loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā
nirujjhati. Mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā
nirujjhati. Saddā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Gandhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.

Cakkhuviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Sotaviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Ghānaviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Jivhāviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Kāyaviññāṇaṃ
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahiyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati.

Cakkhusamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Sotasamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Ghānasamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Jivhāsamphasso loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Kāyasamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Manosamphasso [PTS Page 311] [\q 311/] loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.

Cakkhusamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati.
Ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotasamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Ghānasamphassajā vedanā loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Jivhāsamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati,
ettha nirujjhamānā nirujjhati. Kāyasamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati. Ettha nirujjhamānā nirujjhati. Manosamphassajā vedanā loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati. Ettha nirujjhamānā nirujjhati.


[BJT Page 492] [\x 492/]
Rūpasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Saddasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhasaññāloke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbasaññā loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Dhammasaññāloke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati.
Rūpasañcetanā loke piyarūpaṃ sārūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Saddasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhasañcetanā loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasasañcetanā
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Phoṭṭhabbasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Dhammasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Rūpataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Saddataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhataṇhāloke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ,
etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbataṇhā loke
piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Dhammataṇhāloke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Saddavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā
taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasavitakko loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Phoṭṭhabbavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Dhammavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Rūpavicāro loke piyarūpaṃ sārūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā
nirujjhati. Saddavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha
nirujjhamānā nirujjhati. Gandhavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā
pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā
pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbavicāro loke piyarūpaṃ
sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammavicāro
loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
.
Idaṃ vuccati bhikkhave dukkhanirodho ariyasaccaṃ.

28. Katamañca bhikkhave dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ: ayameva ariyo
aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā
sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.

Katamā ca bhikkhave sammādiṭṭhi? [PTS Page 312] [\q 312/] yaṃ kho bhikkhave
dukkhe ñāṇaṃ dukkhasamudaye ñāṇaṃ dukkhanirodhe ñāṇaṃ dukkhanirodhagāminiyā
paṭipadāya ñāṇaṃ, ayaṃ vuccati bhikkhave sammādiṭṭhi.

Katamo ca bhikkhave sammāsaṅkappo? Nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo
avihiṃsāsaṅkappo. Ayaṃ vuccati bhikkhave sammāsaṅkappo.


[BJT Page 494] [\x 494/]

Katamā ca bhikkhave sammāvācā? Musāvādā veramaṇī, pisunāya vācāya veramaṇī,
pharusāya vācāya veramaṇī. Samphappalāpā veramaṇī. Ayaṃ vuccati bhikkhave
sammāvācā.

Katamo ca bhikkhave sammākammanto? Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī,
kāmesumicchācārā veramaṇī. Ayaṃ vuccati bhikkhave sammākammanto.

Katamo ca bhikkhave sammāājīvo? Idha bhikkhave ariyasāvako micchāājīvaṃ pahāya
sammāājīvena jīvikaṃ kappeti. Ayaṃ vuccati bhikkhave sammāājīvo.

Katamo ca bhikkhave sammāvāyāmo? Idha bhikkhave bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ
akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ
paggaṇhāti padahati. Uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ
janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati, cittaṃ paggaṇhāti, padahati. Anuppannānaṃ kusalānaṃ
dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya [PTS Page 313] [\q
313/] vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti, vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ
paggaṇhāti padahati. Ayaṃ vuccati bhikkhave sammāvāyāmo.

Katamā ca bhikkhave sammāsati? Idha bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī
sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī
sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, citte cittānupassī viharati ātāpī
sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ, dhammesu dhammānupassī viharati
ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Ayaṃ vuccati bhikkhave
sammāsati.

[BJT Page 496] [\x 496/]

Katamo ca bhikkhave sammāsamādhi? Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca
akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati, vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso
ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharati. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati. Sato ca sampajāno sukhañca kāyena
paṭisaṃvedeti, yantaṃ ariyā ācikkanti upekkhako satimā sukhavihārīti, taṃ tatiyaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati, sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva
somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ
jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati bhikkhave sammāsamādhi. Idaṃ vuccati
bhikkhave dukkhanirodhagāminīpaṭipadā ariyasaccaṃ.

29. Iti ajjhattaṃ vā dhammesu dhammānupassī viharati, [PTS Page 314] [\q 314/]
bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhatta bahiddhā vā dhammesu
dhammānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati,
vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu
viharati.

Atthi dhammā'tī vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya
patissatimattāya, anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati,

Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu.

[BJT Page 498] [\x 498/]

30. Yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ bhāveyya sattavassāni, tassa
dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese
anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave satta vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya cha vassāni, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave cha vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya pañca vassāni, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave pañca vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya cattāri vassāni, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave cattāri vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya tīṇi vassāni, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave tīṇī vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya dve vassāni, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave dve vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya ekaṃ vassaṃ, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

[BJT Page 500] [\x 500/]
31. Tiṭṭhatu bhikkhave ekaṃ vassaṃ. Yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya satta māsāni, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave satta māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya cha māsāni. Tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.
Tiṭṭhantu bhikkhave cha māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya pañca māsāni. Tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave pañca māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya cattāri māsāni. Tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave cattāri māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya tīṇi māsāni. Tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave tīṇi māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya dve māsāni. Tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave dve māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya ekaṃ māsaṃ, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.


[BJT Page 502] [\x 502/]

Tiṭṭhatu bhikkhave [PTS Page 315] [\q 315/] māso, yo hi koci bhikkhave ime cattāro
satipaṭṭhāne evaṃ bhāveyya aḍḍhamāsaṃ, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ
pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhatu bhikkhave aḍḍhamāso, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ
bhāveyya sattāhaṃ, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ, diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā'ti.

32. Ekāyano ayaṃ bhikkhave maggo sattānaṃ visuddhiyā sokapariddavānaṃ samatikkamāya
dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṃ
cattāro satipaṭṭhānā'ti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttanti.

Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

Mahāsatipaṭṭhānasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.


[BJT Page 504] [\x 504/]

10
[PTS Page 316] [\q 316/] pāyāsisuttaṃ

Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ āyasmā kumārakassapo kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā
bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi yena setabyā nāma kosalānaṃ
nagaraṃ tadavasari. Tatra sudaṃ āyasmā kumārakassapo setabyāyaṃ viharati uttarena
setabyaṃ siṃsapāvane.

Tena kho pana samayena pāyāsirājañño setabyaṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ
sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā passenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ.

Tena kho pana samayena pāyāsissa rājaññassa evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ
hoti "iti pi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ [PTS Page 317]
[\q 317/] kammānaṃ phalaṃ vipāko"ti.

2. Assosuṃ kho setabyakā brāhmaṇagahapatikā: "samaṇo khalu bho kumārakassapo
samaṇassa gotamassa sāvako kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ
pañcamattehi bhikkhusatehi setabyaṃ anuppatto setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ
siṃsapāvane. Taṃ kho pana bhavantaṃ kumārakassapaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo
abbhuggato: paṇḍito byatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva
arahā ca. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī"ti.


[BJT Page 506] [\x 506/]

3. Atha kho setabyakā brāhmaṇagahapatikā setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā
uttarena mukhā gacchanti yena siṃsapāvanaṃ. Tena kho pana samayena pāyāsi rājañño
uparipāsāde divāseyyaṃ upagato hoti. Addasā kho pāyāsi rājañño setabyake
brāhmaṇagahapatike setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūte uttarena mukhe
gacchante yena siṃsapāvanaṃ. Disvā khattaṃ āmantesi: kinnu kho bho khatte setabyakā
brāhmaṇagahapatikā setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarena mukhā
gacchanti yena siṃsapāvanantī?

[PTS Page 318] [\q 318/] "atthi kho bho samaṇo kumārakassapo samaṇassa gotamassa
sāvako kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi
bhikkhusatehi setabyaṃ anuppatto, setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane. Taṃ
kho pana bhavantaṃ kumārakassapaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato: paṇḍito byatto
medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā cāti. Tamenaṃ te
bhavantaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamantī"ti.

"Tena hi bho khatte yena setabyakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkama. Upasaṅkamitvā
setabyake brāhmaṇagahapatike evaṃ vadehi: pāyāsi bho rājañño evamāha' āgamentu kira
bhavanto, pāyāsi pi rājañño samaṇaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamissati purā
samaṇo kumārakassapo setabyake brāhmaṇagahapatike bāle abyatte saññāpeti: itipi atthi
paro loko, atthi sattā opapātikā, atthisukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. Natthi
hi bho khatte paro loko, natthi sattā opapātikā natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko"ti. 'Evaṃ bho'ti kho so khattā pāyāsissa rājaññassa paṭissutvā yena setabyakā
brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā setabyake brāhmaṇagahapatike
etadavoca: pāyāsi bho rājañño evamāha: āgamentu kira bhavanto, pāyāsi pi rājañño
samaṇaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamissatī"ti.


[BJT Page 508] [\x 508/]

4. Atha kho pāyāsī rājañño setabyakehi brāhmaṇagahapatikehi parivuto yena siṃsapāvanaṃ
yena āyasmā kumārakassapo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmatā kumārakassapena
saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ [PTS Page 319] [\q 319/] kathaṃ sārāṇīyaṃ
vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Setabyakāpi kho brāhmaṇagahapatikā appekacce āyasmantaṃ
kumārakassapaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu, appekacce āyasmatā kumārakassapena
saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sārānīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Appekacce yenāyasmā kumārakassapo tenañjaliṃ panāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Appekacce nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ
nisīdiṃsu.

5. Ekamantaṃ nisinno kho pāyāsi rājañño āyasmantaṃ kumārakassapaṃ etadavoca: "ahaṃ hi
bho kassapa evaṃvādī evaṃdiṭṭhiṃ 'iti pi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko"ti.

"Nāhaṃ rājañña evaṃvādī evaṃdiṭṭhiṃ addasaṃ vā assosi vā. Kathaṃ hi nāma evaṃ vadeyya:
'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko'ti. Tena hi rājañña taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya tathā naṃ
byākareyyāsi. Taṃ kimmaññasi rājañña ime candimasuriyā imasmiṃ vā loke parasmiṃ vā,
devā vā te manussā vā ti?

"Ime bho kassapa candimasuriyā parasmiṃ loke na imasmiṃ, devā te na manussā"ti.

"Iminā pi kho te rājañña pariyāyena evaṃ hotu: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā,
atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti.

"Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko"ti.


[BJT Page 510] [\x 510/]

6. Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti: 'itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā [PTS Page 320] [\q 320/] natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko'ti?

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: 'itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti.
"Yathā kathaṃ viya rājaññā?"Ti.

"Idha me bho kassapa mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu micchācārī
musāvādī pisunavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhi.
Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā. Yadāhaṃ jānāmi na dāni me
imamhā ābādhā vuṭṭhahissantīti tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi: santi kho bho eke
samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino ye te pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu
micchācārī musāvādī pisunavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā
micchādiṭṭhi. Te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjissantīti. Bhavanto kho pana pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu micchācārī musāvādī
pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhi. Sace tesaṃ
bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā parammaraṇā
apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissanti. Sace bho kāyassa bhedā parammaraṇā
apāyaṃ duggatiṃ nirayaṃ upapajjeyyātha, yena me āgantvā āroceyyātha: 'iti pi atthi paro
loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. Bhavanto
kho pana me saddhāyikā paccayikā yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ diṭṭhaṃ evametaṃ
bhavissatī'ti. Te me sādhū'ti [PTS Page 321] [\q 321/] paṭissutvā neva āgantvā ārocenti,
na pana dūtaṃ pahiṇanti. Ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti:
'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko'ti. "

[BJT Page 512] [\x 512/]

"Tena hi rājañña taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi.
Taṃ kimmaññasi rājañña? Idha te purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dasseyyuṃ 'ayaṃ te bhante
coro āgucārī, imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī'ti, te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi 'tena hi bho
imaṃ purisaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ
kāretvā1 barassarena paṇavena rathiyāya rathīyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinetvā
dakkhiṇena dvārena nikkhāmetvā dakkhiṇato nagarassa āghātane 2 sīsaṃ chindathā'ti. Te
'sādhū'ti paṭissutvā taṃ purisaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā
khuramuṇḍaṃ kāretvā kharassarena paṇavena rathiyāya rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ
parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhāmetvā dakkhiṇato nagarassa āghātane3 nisīdāpeyyuṃ.
Labheyya nu kho so coro coraghātesu 'āgamentu tāva bhavanto coraghātā amukasmiṃ me
gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddassetvā āgacchāmī'ti? [PTS
Page 322] [\q 322/] udāhu vippalapantasseva coraghātā sīsaṃ chindeyyunti?"

"Na hi so bho kassapa coro labheyya coraghātesu: āgamentu tāva bhavanto coraghātā
amukasmiṃ gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddassetvā
āgacchāmī'ti. Atha kho naṃ vippalapantasseva coraghātā sīsaṃ chindeyyunti.

"So hi nāma rājañña coro manusso manussabhūtesu coraghātesu na labhissati: āgamentu
tāva bhonto coraghātā amukasmiṃ me gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ
tesaṃ uddesetvā āgacchāmī'ti. Kiṃ pana te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī
kāmesu micchācārī musāvādī pisunavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū
byāpannacittā micchādiṭṭhi, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ
nirayaṃ upapannā labhissanti nirayapālesu: "āgamentu tāva bhavanto nirayapālā yāva
mayaṃ pāyāsissa rājaññassa gantvā ārocema itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi
sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko?"Ti iminā pi kho te rājañña pariyāyena evaṃ
hotu: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko ti.

1. Karitvā [PTS. 2.] Aghāṭane machasaṃ. 3. Uddassatvā [PTS] uddisitva (sī. Mu. )


[BJT Page 514] [\x 514/]

"Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti itipi natthi paro loko natthi
sattā opapātikā natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti".

7. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti?"

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti".

"Yathā kathaṃ viya rājaññā?"Ti.

"Idha me bho kassapa mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā
kāmesu micchācārā [PTS Page 323] [\q 323/] paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisunāya
vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū
abyāpannacittā sammādiṭṭhi. Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā
yadāhaṃ jānāmi "na1 dāni me imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī'ti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā
evaṃ vadāmi: santi kho bho eke samaṇabrāhmaṇā evaṃ vādino evaṃ diṭṭhino "ye te
pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā
paṭiviratā pisunāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā
paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhi, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ
saggaṃ lokaṃ upapajjantī"ti. Bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā
kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisunāya vācāya paṭiviratā pharusāya
vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhi. Sace
tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā
parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyātha, yena me āgantvā āroceyyātha: 'itipi
atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sutaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti.
Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā, yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ
diṭṭhaṃ evametaṃ bhavissatī ti. Te me 'sādhū'ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti na pana
dūtaṃ pahīṇanti. Ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: [PTS
Page 324] [\q 324/] itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā natthi
sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti".

1. Sasīko, [PTS. 2.] Kāye (kesuci)


[BJT Page 516] [\x 516/]

"Tena hi rājañña upamaṃ te karissāmi. Upamāyapi idhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ
ājānanti. Seyyathāpi rājañña puriso gūthakūpe sasīsakaṃ nimuggo assa, atha tvaṃ purise
āṇāpeyyāsi: 'tena hi bho taṃ purisaṃ tamhā gūthakūpā uddharathā'ti te 'sādhū'ti paṭissutvā
taṃ purisaṃ tamhā gūthakūpā uddhareyyuṃ, te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi: 'tena hi bho tassa
purisassa kāyā veḷupesikāhi gūtaṃ sunimmajjitaṃ nimmajjathā"ti, te 'sādhū'ti paṭissutvā tassa
purisassa kāyā veḷupesikāhi gūthaṃ sunimmajjitaṃ nimmajjeyyuṃ, te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi:
'tena hi bho tassa purisassa kāyaṃ paṇḍumattikāya tikkhattuṃ subbaṭṭitaṃ ubbaṭṭethā'ti. Te
tassa purisassa kāyaṃ paṇḍumattikāya tikkhattuṃ subbaṭṭitaṃ ubbaṭṭeyyuṃ, te tvaṃ evaṃ
vadeyyāsi: 'tena hi bho taṃ purisaṃ telena abbhañjitvā sukhumena cuṇṇena tikkhattuṃ
suppadhotaṃ karothā'ti, te taṃ purisaṃ telena abbhañjitvā sukhumena cuṇṇena tikkhattuṃ
suppadhotaṃ kareyyuṃ, te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi: 'tena hi bho tassa purisassa kesamassuṃ
kappethā'ti, te tassa purisassa kesamassuṃ kappeyyuṃ, te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi: 'tena hi bho
tassa purisassa mahagghañca mālaṃ mahagaghañca vilepanaṃ mahagaghāni ca vatthāni
upaharathā'ti, te tassa purisassa mahagghañca mālaṃ mahagghañca [PTS Page 325] [\q 325/]
vilepanaṃ magagghāni ca vatthāni upahareyyuṃ, te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi: 'tena hi bho taṃ
purisaṃ pāsādaṃ āropetvā pañca kāmaguṇāni upaṭṭhapethā'ti, te taṃ purisaṃ pāsādaṃ
āropetvā pañcakāmaguṇāni upaṭṭhapeyyuṃ, taṃ kimmaññasi rājañña? Api nu tassa
purisassa sunahātassa suvilittassa sukappitakesamassussa āmuttamālābhāraṇassa
odātavatthavasanassa uparipāsādavaragatassa pañcahi kāmaguṇehi samappitassa
samaṅgībhūtassa paricārayamānassa punadeva tasmiṃ gūthakūpe nimmujjitukamyatā1
assā'ti"?

"No hidaṃ bho kassapa".

"Taṃ kissa hetu?"

"Asuci bho kassapa gūthakūpo, asuci ceva asuci saṅkhāto ca duggandho ca
duggandhasaṅkhāto ca jeguccho ca jegucchasaṅkhāto ca paṭikkūlo ca paṭikkūlasaṅkhāto cāti.

1. Kāmatā (kemisu)


[BJT Page 518] [\x 518/]

"Evameva kho rājañña manussā devānaṃ asuci ceva asucisaṅkhātā ca duggandhā ca
duggandhasaṅkhātā ca jegucchā ca jegucchasaṅkhātā ca paṭikkūlā ca paṭikūlasaṅkhātā ca.
Yojanasataṃ kho rājañña manussagandho deve ubbādhati. Kimpana te mittāmaccā
ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā
musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā
samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhi kāyassa bhedā
parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā te āgantvā ārocessanti: itipi atthi paro loko,
atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ [PTS Page 326] [\q 326/] kammānaṃ
phalaṃ vipāko'ti? Imināpi kho te rājañña pariyāyena evaṃ hotu itipi atthi paro loko, atthi
sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko"ti.

Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti. Itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti.

8. "Atthi pana bho rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko,
natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti?"

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā. Natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti".

"Yathākathaṃ viya rājaññā?"Ti.

"Idha me bho kassapa mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā
kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjappamādaṭṭhānā
paṭiviratā. Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā. Yadāhaṃ jānāmi na
dāni me imamhā ābādhā vuṭṭhahissantiti tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃvadāmi: santi kho bho
eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino 'ye te pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā
paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā
surāmerayamajjappamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ
lokaṃ uppajjanti devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyatanti, bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā
adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā.


[BJT Page 520] [\x 520/]

Sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā
parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissanti devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ. Sace
bho kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyātha devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ, yena me āgantvā āroceyyātha itipi atthi paro loko, atthi sattā
opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. Bhavanto kho pana me
saddhayikā paccayikā, yaṃ bhaventehi diṭṭhaṃ, yathā [PTS Page 327] [\q 327/] sāmaṃ
diṭṭhaṃ, evametaṃ bhavissatīti te me 'sādhuti' paṭissutvā neva āgantvā ārocenti na pana
dūtaṃ pahiṇanti. Ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi
natthi paro loke natthi sattā opapātikā katthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko"ti.

"Tena hi rājañña taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi.
Yaṃ kho pana rājañña mānusakaṃ vassasataṃ, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ eso eko rattindivo.
Tāya rattiyā tiṃsa rattiyo māso, tena māsena dvādasa māsiyo saṃvaccharo, tena
saṃvaccharena dibbaṃ vassasahassaṃ devānaṃ tāvatiṃsānaṃ āyuppamāṇaṃ. Ye te mittāmaccā
ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā
musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā
parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ, sace pana
tesaṃ evaṃ bhavissati: 'yāva mayaṃ dve vā tīṇi vā rattindivāni dibbehi pañcahi kāmaguṇehi
samappitā samaṅgibhūtā paricārema, atha mayaṃ pāyāsissa rājaññassa gantvā āroceyyāma:
itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko'ti, api nu te āgantvā āroceyyuṃ: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi
sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti"?

[BJT Page 522] [\x 522/]

"No hetaṃ bho kassapa, api hi mayaṃ bho kassapa ciraṃkālakatā pi bhaveyyāma. Ko panetaṃ
bhoto kassapassa āroceti: atthi devā tāvatiṃsāti vā, evaṃ dīghāyukā devā tāvatiṃsāti vā. Na
mayaṃ [PTS Page 328] [\q 328/] bhoto kassapassa saddahāma atthi devā tāvatiṃsā ti vā
evaṃ dīghāyuko devā tāvatiṃsā ti vā"ti.

"Seyyathāpi rājañña jaccandho puriso na passeyya kaṇhasukkāni rūpāni, na passeyya
nīlakāni rūpāni, na passeyya pītakāni rūpāni, na passeyya lohitakāni rūpāni, na passeyya
mañjeṭṭhikāni rūpāni, na passeyya samavisamaṃ na passeyya tārakarūpāni, na passeyya
candimasuriye, so evaṃ vadeyya 'natthi kaṇhasukkāni rūpāni, natthi kaṇhasukkānaṃ
rūpānaṃ dassāvī, natthi nīlakāni rūpāni, natthi nīlakānaṃ rūpānaṃ dassāvī, natthi pītakāni
rūpāni, natthi pītakānaṃ rūpānaṃ dassāvī, natthi lohitakāni rūpāni, natthi lohitakānaṃ
rūpānaṃ dassāvī, natthi mañjeṭṭhikāni rūpāni, natthi mañjeṭṭhikānaṃ rūpānaṃ dassāvī,
natthi samavisamaṃ, natthi samavisamassa dassāvī, natthi tārakarūpāni, natthi
tārakarūpānaṃ dassāvī, natthi candimasuriyā, natthi candimasuriyānaṃ dassāvī, ahametaṃ
na jānāmi, ahametaṃ na passāmi tasmā taṃ natthini. Sammā nu kho bho rājañña vadamāno
vadeyyā?"Ti.

"No hetaṃ bho kassapa. Atthi kaṇhasukkāni rūpāni, atthi kaṇhasukkānaṃ rūpānaṃ dassāvī,
atthi nīlakāni rūpāni, atthi nīlakānaṃ rūpānaṃ dassāvī, atthi pītakāni rūpāni, atthi
pītakānaṃ rūpānaṃ dassāvī, atthi lohitakāni rūpāni, atthi lohitakānaṃ rūpānaṃ dassāvī, atthi
mañjeṭṭhikāni rūpāni, atthi mañjeṭṭhikānaṃ rūpānaṃ [PTS Page 329] [\q 329/] dassāvī,
atthi samavisamaṃ atthi samavisamassa dasasāvī, atthi tārakarūpāni, atthi tārakarūpānaṃ
dassāvī, atthi candimasuriyā, atthi candimasuriyānaṃ dassāvī. 'Ahametaṃ na jānāmi,
ahametaṃ na passāmi, tasmā tā natthi'ti na hi so bho kassapa sammā vadamāno vadeyyā"ti.

[BJT Page 524] [\x 524/]

"Evameva kho tvaṃ rājañña jaccandhūpamo maññe paṭibhāsi, yaṃ maṃ tvaṃ evaṃ vadesi: ko
panetaṃ bhoto kassapassa āroceti: atthi devā tāvatiṃsāti vā, evaṃ dīghāyukā devā tāvatiṃsāti
vā. Na mayaṃ bhoto kassapassa saddahāma atthi devā tāvatiṃsāti vā evaṃ dīghāyukā devā
tāvatiṃsāti vā'ti. Na kho rājañña evaṃ paro loko daṭṭhabbo. Yathā tvaṃ maññasi iminā
maṃsacakkhunā. Ye kho te rājañña samaṇabrāhmaṇā araññe vanapatthāni pannāni
senāsanāni paṭisevanti appasaddāni appanigghosāni, te tattha appamattā ātāpino pahitattā
viharantā dibbaṃ cakkhuṃ visodhenti, te dibbena cakkhunā visuddhena
atikkantamānusakena imañceva lokaṃ passanti parañca, satte ca opāpātike. Evañca kho
rājañña paro loko daṭṭhabbo. Natveva yathā tvaṃ maññasi iminā maṃsacakkhunā. Imināpi
kho te rājañña pariyāyena evaṃ hotu: itipi atthi paro loko. Atthi sattā opapātikā. Atthi
sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko ti. "

"Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho [PTS Page 330] [\q 330/] evamme ettha
hoti: itipi natthi pattā paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ
phalaṃ vipāko ti. "
"Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā
opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti?"

9. "Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti".

"Yathā kathaṃ viya rājaññāti"?

1. Tumhettha [PTS.]


[BJT Page 526] [\x 526/]

"Idhāhaṃ bho kassapa passāmi samaṇabrāhmaṇe sīlavante kalyāṇadhamme jīvitukāme
amaritukāme sukhakāme dukkhapaṭikkūle. Tassa mayhaṃ bho kassapa "evaṃ hoti: sace kho
ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā evaṃ jāneyyuṃ: ito no matānaṃ
seyyo bhavissatī'ti idāni me bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā vīsaṃ vā
khādeyyuṃ, satthaṃ vā āhareyyuṃ, ubbandhitvā vā kālaṃ kareyyuṃ, papāte vā papateyyuṃ.
Yasmā ca kho ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā na evaṃ jānanti: ito
no matānaṃ seyyo bhavissatī ti, tasmā ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto
kalyāṇadhammā jīvitukāmā amaritukāmā sukhakāmā dukkhapaṭikūlā. Attānaṃ na
mārentī'ti. Ayampi bho kassapa pariyoso yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro
loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti".

"Tena hi rājañña upamante karissāmi, upamāyapi dhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ
ājānanti. Bhūtapubbaṃ rājañña aññatarassa brāhmaṇassa dve pajāpatiyo ahesuṃ. Ekissā
putto ahosi dasavassuddesiko vā dvādasavassuddesiko vā, ekā gabbhinī upavijaññā. Atha
kho so brāhmaṇo kālamakāsi. Atha kho so māṇavako mātusapattiṃ etadavoca: 'yamidaṃ
hoti dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā, sabbantaṃ [PTS Page 331] [\q 331/]
mayhaṃ, natthi tuyhettha kiñcī, pitu me hoti dāyajjaṃ niyyātehī'ti, evaṃ vutte sā brāhmaṇī
taṃ māṇavakaṃ etadavoca: 'āgamehi tāva tāta yāva vijāyāmi. Sace kumārako bhavissati,
tassapi ekadeso bhavissati, sace kumārikā bhavissati sāpi ce opabhoggā bhavissatīti.
Dutiyampi kho so māṇavako mātusapattiṃ etadavoca: 'yamidaṃ hoti dhanaṃ vā dhaññaṃ vā
rajataṃ vā jātarūpaṃ vā sabbantaṃ mayhaṃ. Natthi tuyhettha kiñci, pitu me hoti dāyajjaṃ
niyyātehī'ti. Dutiyampi kho sā brāhmaṇī taṃ māṇavakaṃ etadavoca: āgamehi tāva tāta yāva
vijāyāmi. Sace kumārako bhavissati. Tassapi ekadeso bhavissati, sace kumārikā bhavissati,
sāpi te opabhoggā bhavissatī'ti. Tatiyampi kho so māṇavako mātusapattiṃ etadavoca:
'yamidaṃ hoti dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā sabbantaṃ mayhaṃ. Natthi
tuyhettha kiñci, pitu me hoti dāyajjaṃ niyyātehī'ti. Atha kho sā brāhmaṇī satthaṃ gahetvā
ovarakaṃ pavisitvā udaraṃ opāṭesi: yāva jānāmi yadi vā kumārako yadi vā kumārikā'ti.

1. Opātesi (sīmu)


[BJT Page 528] [\x 528/]

Sā attānañceva jīvitañca gabbhañca sāpateyyañca vināsesi. Yathā taṃ bālā abyattā
anayabyasanaṃ āpannā, ayoniso dāyajjaṃ gavesantī evameva kho tvaṃ rājañña bālo abyatto
anayabyasanaṃ āpajjissasi ayoniso paralokaṃ gavesanto, [PTS Page 332] [\q 332/]
seyyathāpi sā brāhmaṇī bālā abyattā anayabyasanaṃ āpannā ayoniso dāyajjaṃ gavesantī. Na
kho rājañña samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā apakkaṃ paripācenti, api ca
paripakkaṃ āgamenti, paṇḍitānaṃ attho hi rājañña samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlavantānaṃ
kalyāṇadhammānaṃ jīvitena. Yathā yathā kho rājañña samaṇabrāmhaṇā sīlavanto
kalyāṇadhammā ciraṃ dīghamaddhāna tiṭṭhanti, tathā tathā bahuṃ puññaṃ pasavanti.
Bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya
devamanussānaṃ, imināpi kho te rājañña pariyāyena evaṃ hotu "itipi atthi paro loko, atthi
sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko"ti.

"Kiñcapi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti".

10. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti?"

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti".
"Yathā kathaṃ viya rājaññā?"Ti.

"Idha mebho kassapa purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti: ayaṃ bhante coro āgucārī,
imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī' ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi: 'tena hi bho imaṃ purisaṃ
jīvantaṃ yeva kumbhiyā pakkhipitvā mukhaṃ pidahitvā allena cammena onandhitvā allāya
mattikāya bahalāvalepanaṃ [PTS Page 333] [\q 333/] kāretvā uddhanaṃ āropetvā aggiṃ
dethā'ti. Te me 'sādhu'tī paṭissutvā taṃ purisaṃ jīvantaṃ yeva kumbhiyā pakkhipitvā
mukhaṃ pidahitvā allena cammena onandhitvā allaya mattikāya bahalāvalepanaṃ kāretvā.
Uddhanaṃ āropetvā aggiṃ denti. Yadā mayaṃ jānāma 'kālakato so puriso'ti atha naṃ
kumbhiṃ oropetvā ubbhinditvā mukhaṃ vivaritvā sanikaṃ nillokema 'appevanāmassa jīvaṃ
nikkhamantaṃ passeyyāmā'ti. Nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Ayampi kho
bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā
opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. "


[BJT Page 530] [\x 530/]

"Tena hi rājañña taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi.
Abhijānāsi no tvaṃ rājañña divāseyyaṃ upagato supīnakaṃ passitā ārāmarāmaṇeyyakaṃ
vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyakanti?"

"Abhijānāmahaṃ bho kassapa divāseyyaṃ upagato supinakaṃ passitā ārāmarāmaṇeyyakaṃ
vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyakanti. "

"Rakkhanti taṃ tamhi samaye khujjā pi vāmanakā pi keḷāsikā pi komārikāpī? Ti. "

"Evaṃ bho kassapa rakkhanti maṃ tasmiṃ samaye khujjāpi vāmanakāpi keḷāsikā pi komārikā
pī"ti.

"Api nu tā tuyhaṃ jīvaṃ passanti pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā?Ti"

[PTS Page 334] [\q 334/] "no hetaṃ bho kassapa"

"Tā hi nāma rājañña tuyhaṃ jīvantassa jīvantiyo jīvaṃ na passissanti pavisantaṃ vā
nikkhamantaṃ vā. Kimpana tvaṃ kālakatassa jīvaṃ passissasi pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ
vā? Iminā pi kho te rājañña pariyāyena evaṃ hotu; itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā,
atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. "

"Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti; itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti"

11. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti?".
"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti".

"Yathā kathaṃ viya rājaññā?Ti"


[BJT Page 532] [\x 532/]

"Idha me bho kassapa purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti. Ayā te bhante coro āgucārī,
imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī'ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi: 'tena hi bho imaṃ purisaṃ
jīvantaṃ yeva tulāya tuletvā jiyāya anassāsakaṃ māretvā punadeva tulāya tulethā'ti. Te me
'sādhū'ti paṭissutvā taṃ purisaṃ jīvantaṃ yeva tulāya tuletvā jisāya anassāsakaṃ māretvā
punadeva tulāya tulenti. Yadā so jīvati, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro
ca. Yadā pana so kālakato hoti, tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro ca.
Ayampi kho bho kassapa pariyāso yena me pariyāyena evaṃ hoti: 'itipi natthi paro loko,
natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. "

"Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapidhekacce [PTS Page 335] [\q 335/]
viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Seyyathāpi rājañña puriso divasaṃ sannattaṃ
ayoguḷaṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ tulāya tuleyya, tamenaṃ aparena samayena
sītaṃ nibbutaṃ tulāya tuleyya. Kadā nu kho so ayoguḷo lahutaro vā hoti mudutaro vā
kammaññataro vā? Yadā vā āditta sampajjalito sajotibhūto, yadā vā sīto nibbuto? Ti"

"Yadā so bho kassapa ayoguḷo tejosahagato ca hoti vāyosahagato ca āditto sampajjalito
sajotibhūto, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā ca pana so ayoguḷo
ne ca tejosahagato hoti na vāyosahagato sīto nibbuto, tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca
akammaññataro cā ti. "

"Evameva kho rājañña yadā'yaṃ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca
viññāṇasahagato ca, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā panāyaṃ
kāyo neva āyusahagato hoti na usmāsahagato na viññānasahagato, tā garutaro ca hoti
patthinnataro ca akammaññataro ca. Imināpi kho te rājañña pariyāyena evaṃ hotu: itipi atthi
paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko"ti.


[BJT Page 534] [\x 534/]

"Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko"ti.

12. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti?"
"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti".

"Yathā kathaṃ viya rājaññā?" Ti.

"Idha me bho kassapa purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti; 'ayante bhante coro āgucārī,
imassa yaṃ [PTS Page 336] [\q 336/] icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī'ti. Tyāhaṃ evaṃ
vadāmi; tena hi bho imaṃ purisaṃ anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nahāruñca
aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca jīvitā voropethā'ti. Te me sādhū ti paṭissutvā taṃ purisaṃ
anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nahāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca jīvitā
voropenti. Yadā so āmato hoti, tyāhaṃ evaṃ vadāmi: tena hi bho imaṃ purisaṃ uttānaṃ
nipātetha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Te taṃ purisaṃ uttānaṃ
nipātenti. Nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi; tena hi bho
imaṃ purisaṃ avakujjaṃ nipātetha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Tena
hi bho imaṃ purisaṃ passena nipātetha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti.
Tena hi bho imaṃ purisaṃ dutiyena passena nipātetha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ
passeyyāmāti. Tena hi bho imaṃ purisaṃ uddhaṃ ṭhapetha, appevanāmassa jīvaṃ
nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṃ purisaṃ omuddhakaṃ ṭhapetha,
appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṃ purisaṃ pāṇinā
ākoṭetha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṃ purisaṃ
leḍḍunā ākoṭetha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṃ
purisaṃ daṇḍena ākoṭetha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Tena hi bho
imaṃ purisaṃ satthena ākoṭetha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Tena hi
bho imaṃ purisaṃ odhunātha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Tena hi
bho imaṃ purisaṃ sandhunātha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Tena hi
bho imaṃ purisaṃ niddhunātha, appevanāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmāti. Te taṃ
purisaṃ avakujja nipātenti, nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva
cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti te saddā tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ
purisaṃ passena nipātenti, nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva
cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti te saddā tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti
na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ purisaṃ dutiyena passena nipātenti,
nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā
tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti te saddā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti,
sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ purisaṃ uddhaṃ
ṭhapenti, nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā
tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti te saddā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti,
sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā
tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ purisaṃ omuddhakaṃ ṭhapenti, nevassa mayaṃ jīvaṃ
nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti,
tadeva sotaṃ hoti te saddā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā
tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ purisaṃ pāṇinā ākoṭenti, nevassa mayaṃ jīvaṃ
nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti,
tadeva sotaṃ hoti te saddā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā
tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ purisaṃ leḍḍhunā ākoṭenti, nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ
passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti
te saddā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ purisaṃ daṇḍena ākoṭenti, nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ
passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti
te saddā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ
purisaṃ satthena ākoṭenti, nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva
cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti te saddā tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti
na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ purisaṃ odhunanti, nevassa mayaṃ
jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti te saddā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sāyeva jivhā
hoti na rasā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ purisaṃ sandhunanti nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma.
Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti te saddā
tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti,
sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Te taṃ purisaṃ niddhunanti,
nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā
tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva sotaṃ hoti te saddā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti,
tadeva ghānaṃ hoti te gandhā tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, tadeva ghānaṃ hoti te gandhā
tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, [PTS Page 337] [\q 337/] sāyeva jivhā hoti te rasā
tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti, sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti, ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi
natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko
ti".


[BJT Page 536] [\x 536/]

"Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ
ajānanti. Bhūtapubbaṃ rājañña aññataro saṅkhadhammo saṅkhaṃ ādāya paccantimaṃ
janapadaṃ agamāsi. So yenaññataro gāmo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā majjhe gāmassa
ṭhito tikkhattuṃ saṅkhaṃ upalāpetvā saṅkhaṃ bhūmiyaṃ nikkhipitvā ekamantaṃ nisīdi. Atha
kho rājañña tesaṃ paccantajānapadānaṃ manussānaṃ etadahosi: ambho kassa nu kho eso
saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃbandhanīyo evaṃmucchanīyo?Ti
sannipatitvā taṃ saṅkhadhamaṃ etadavocuṃ: ambho kassa nu kho eso saddo evaṃ rajanīyo
evaṃ kamanīyo evaṃ madanīyo evaṃ khandhanīyo evaṃ mucchanīyo? Ti. "Eso kho bho
saṅkho nāma yasseso saddo evaṃ rajanīyo evaṃ kamanīyo evaṃ madanīyo evaṃ
bandhanīyo evaṃ mucchanīyo'ti. Te taṃ saṅkhaṃ uttānaṃ nipātesuṃ: 'vadehi bho saṅkha,
vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ avakujjaṃ nipātesuṃ:
'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ
passena nipātesuṃ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi.
Te taṃ saṅkhaṃ dutiyena passena nipātesuṃ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva
so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ uddhaṃ ṭhapesuṃ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho
saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ omuddhakaṃ ṭhapesuṃ: 'vadehi bho
saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ [PTS Page 338]
[\q 338/] pāṇinā ākoṭesuṃ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho
saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ leḍḍunā ākoṭesuṃ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti.
Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ daṇḍena ākoṭesuṃ: 'vadehi bho saṅkha,
vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ satthena ākoṭesuṃ:
'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ
odhuniṃsu: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ
saṅkhaṃ sandhuniṃsu: 'vadesahi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho
saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ niddhuniṃsu: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva
so saṅkho saddamakāsi. Atha kho rājañña tassa saṅkhadhamassa etadahosi: yāvabālā ime
paccantajānapadā manussā. Kathaṃ hi nāma ayoniso saṅkhasaddaṃ gavesissantī ti tesaṃ
pekkhamānānaṃ saṅkhaṃ gahetvā tikkhattuṃ saṅkhaṃ upalāpetvā saṅkhaṃ ādāya pakkāmi.
Atha kho rājañña tesaṃ paccantajānapadānaṃ manussānaṃ etadahosi: yadā kira bho ayaṃ
saṅkho nāma purisasahagato ca hoti, vāyāmasahagato ca vāyusahagato ca, tadāyaṃ saṅkho
saddaṃ karoti. Yadā panāyaṃ saṅkho neva purisasahagato hoti na vāyāmasahagato na
vāyusahagato, nāyaṃ saṅkho saddaṃ karotī'ti.


[BJT Page 538] [\x 538/]

Evameva kho rājañña yadāyaṃ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca viññāṇasahagato
ca, tadā abhikkamatipi paṭikkamatipi tiṭṭhatipi nisīdatipi seyyampi kappeti, cakkhunāpi
rūpaṃ passati, sotenapi saddaṃ suṇāti, ghānenapi gandhaṃ ghāyati, jivhāyapi rasaṃ sāyati,
kāyenapi phoṭṭhabbaṃ phusati, manasāpi dhammaṃ vijānāti. Yadā panāyaṃ kāyo neva
āyusahagato hoti, na usmāsahagato ca na viññāṇasahagato ca, tadā neva abhikkamati na
paṭikkamati na tiṭṭhati na nisīdati na seyyaṃ kappeti, cakkhunāpi rūpaṃ na passati,
sotenapi saddaṃ na suṇāti, ghānenapi gandhaṃ na ghāyati, jivhāyapi rasaṃ na sāyati,
kāyenapi phoṭṭhabbaṃ na phusati, manasāpi dhammaṃ na vijānāti. Imināpi kho te rājañña
pariyāyena evaṃ hotu: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ
kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti".

"Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho [PTS Page 339] [\q 339/] evamme ettha
hoti: itipi natthi paro
Loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti".

13. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti?"

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti".

"Yathā kathaṃ viya rājaññāti?"

"Idha me bho kassapa purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti: ayaṃ te bhante coro āgucārī,
imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī'ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi: tena hi bho imassa
purisassa chaviṃ chindatha, appevanāmassa jīvaṃ passeyyāmā'ti. Te tassa purisassa chaviṃ
chindanti nevassa mayaṃ jīvaṃ passāma. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi: tena hi bho imassa purisassa
cammaṃ chindatha, appevanāmassa jīvaṃ passeyyāmā'ti. Tena hi bho imassa purisassa
maṃsaṃ chindatha, appevanāmassa jīvaṃ passeyyāmā'ti. Tena hi bho imassa purisassa
nahāruṃ chindatha, appevanāmassa jīvaṃ passeyyāmā'ti. Tena hi bho imassa purisassa
aṭṭhiṃ chindatha, appevanāmassa jīvaṃ passeyyāmā'ti. Tena hi bho imassa purisassa
aṭṭhimiñjaṃ chindatha, appevanāmassa jīvaṃ passeyyāmā'ti. Te tassa purisassa cammaṃ
chindanti nevassa mayaṃ jīvaṃ passāma. Te tassa purisassa maṃsaṃ chindanti nevassa
mayaṃ jīvaṃ passāma. Te tassa purisassa nahāruṃ chindanti nevassa mayaṃ jīvaṃ passāma.
Te tassa purisassa aṭṭhiṃ chindanti nevassa mayaṃ jīvaṃ passāma. Te tassa purisassa
aṭṭhimiñjaṃ chindanti nevassa mayaṃ jīvaṃ passāma. Ayampi kho bho kassapa pariyāyo
yena me pariyāyena evaṃ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. "


[BJT Page 540] [\x 540/]

"Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapi idhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ
ājānanti. Bhūtapubbaṃ rājañña aññataro aggiko jaṭilo araññāyatane paṇṇakuṭiyā vasati.
Atha kho rājañña aññataro janapade sattho vuṭṭhāsi. Atha kho so sattho tassa aggikassa
jaṭilassa assamassa sāmantā ekarattiṃ vasitvā pakkāmi. Atha kho rājañña tassa aggikassa
jaṭilassa [PTS Page 340] [\q 340/] etadahosi: yannūnāhaṃ yena so satthavāho
tenupasaṅkameyyaṃ, appevanāmettha kiñci upakaraṇaṃ adhigaccheyyanti. Atha kho so
aggiko jaṭilo kālasseva vuṭṭhāya yena so satthavāho tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā addasa
tasmiṃ satthavāhe daharaṃ kumāraṃ mandaṃ uttānaseyyakaṃ chaḍḍitaṃ. Disvānassa
etadahosi: na kho metaṃ patirūpaṃ, yamme pekkhamānassa manussabhūto kālaṃkareyya.
Yannūnāhaṃ imaṃ dārakaṃ assamaṃ netvā āpādeyyaṃ poseyyaṃ vaḍḍheyyanti. Atha kho so
aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ assamaṃ netvā āpādesi posesi vaḍḍhesi. Yadā so dārako
dasavassuddesiko vā hoti dvādasavassuddesiko vā, atha kho tassa aggikassa jaṭilassa
janapade kiñcideva karaṇīyaṃ uppajji. Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ etadavoca:
'icchāmahaṃ tāta janapadaṃ gantuṃ, aggiṃ tāta paricareyyāsi. Mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca
te aggi nibbāyeyya, ayaṃ vāsi, imāni kaṭṭhāni, idaṃ araṇīsahitaṃ. Aggiṃ nibbattetvā aggiṃ
paricareyyāsī'ti. Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ evaṃ anusāsitvā janapasaṃ agamāsi.
Tassa khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi. Atha kho tassa dārakassa etadahosi: pitā kho maṃ
evaṃ avaca: 'aggiṃ tāta paricareyyāsi, mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca te aggi nibbāyeyya ayaṃ
vāsi imāni kaṭṭhāni. Idaṃ araṇīsahitaṃ, aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsī'ti.
Yannūnāhaṃ aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyanti. [PTS Page 341] [\q 341/] atha kho
so dārako araṇīsahitaṃ vāsiyā tacchi: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṃ
adhigacchi. Araṇīsahitaṃ dvidhā phālesi: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Neva so
aggiṃ adhigacchi. Araṇisahitaṃ tidhā phālesi: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Neva so
aggiṃ adhigacchi. Araṇīsahitaṃ catudhā phālesi: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Neva
so aggiṃ adhigacchi. Araṇīsahitaṃ pañcadhā phālesi: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti.
Neva so aggiṃ adhigacchi. Araṇīsahitaṃ dasadhā phālesi: appevanāma aggiṃ
adhigaccheyyanti. Neva so aggiṃ adhigacchi. Araṇīsahitaṃ satadhā phālesi: appevanāma
aggiṃ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṃ adhigacchi. Araṇīsahitaṃ sakalikaṃ sakalikaṃ akāsi:
appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṃ adhigacchi. Araṇīsahitaṃ sakalikaṃ
sakalikaṃ karitvā udukkhale koṭṭesi: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṃ
adhigacchi. Araṇīsahitaṃ udukkhale koṭṭetvā mahāvāte opuṇi: appevanāma aggiṃ
adhigaccheyyanti. Neva so aggiṃ adhigacchi.

1. Sī. Mu. I. Saceva. 2. Sī. Mu. I. Araṇi. 3. Sī. Mu. I. Araṇi.

[BJT Page 542] [\x 542/]

Atha kho so aggiko jaṭilo janapade taṃ karaṇīyaṃ tīretvā, yena sako assamo
tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā taṃ dārakaṃ etadavoca: 'kacci te tāta aggi na nibbuto'ti. Idha
me tāta khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi. Tassa me etadahosi: pitā kho maṃ evaṃ avaca: aggiṃ
tāta paricareyyāsi, mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca te aggi nibbāyeyya ayaṃ vāsi imāni
kaṭṭhāni idaṃ araṇīsahitaṃ, aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsī ti. Yannūnāhaṃ aggiṃ
nibbattetvā aggiṃ paricareyyanti. Atha khvāhaṃ tāta araṇīsahitaṃ vāsiyā tacchiṃ:
appevanāma aggi adhigaccheyyanti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ. Araṇīsahataṃ dvidhā
phālesiṃ: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ. Araṇīsahitaṃ
tidhā phālesiṃ: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ.
Araṇīsahitaṃ catudhā phālesiṃ: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Nevāhaṃ aggiṃ
adhigacchiṃ. Araṇīsahitaṃ pañcadhā phālesiṃ: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti.
Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ. Araṇīsahitaṃ dasadhā phālesiṃ: appevanāma aggiṃ
adhigaccheyyanti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ. Araṇīsahitaṃ satadhā phālesiṃ: appevanāma
aggiṃ adhigaccheyyanti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ. Araṇīsahitaṃ sakalikaṃ sakalikaṃ
akāsiṃ: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ. Araṇīsahitaṃ
sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā udukkhale koṭṭesiṃ: appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti.
Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ. Araṇīsahitaṃ udukkhakale koṭṭetvā mahāvāte ophuṇiṃ
appevanāma aggiṃ adhigaccheyyanti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchinti. Atha kho tassa
aggikassa jaṭilassa etadahosi: yāvabālo ayaṃ dārako abyatto. Kathaṃ hi nāma ayoniso aggiṃ
gavesissatī ti tassa pekkhamānassa araṇīsahitaṃ gahetvā aggiṃ nibbattetvā taṃ dārakaṃ
etadavoca: evaṃ kho tāta [PTS Page 342] [\q 342/] aggi nibbattetabbo, natveva yathā
tvaṃ bālo abyatto ayoniso aggiṃ gavesissatī ti,

Evameva kho tvaṃ rājañña bālo abyatto ayoniso paralokaṃ gavesissasi. Paṭinissajjetaṃ
rājañña pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Paṭinissajjetaṃ rājañña pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi
dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā"ti.

"Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi1 idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjituṃ. Rājā pi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi: 'pāyāsirājañño evaṃvādī
evaṃdiṭṭhi: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ
kammānaṃ phalaṃ vipāko ti. Sacāhaṃ bho kassapa idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjissāmi, bhavissanti me cattāro; yāvabālo pāyāsirājañño yāvaabyatto
duggahitaggāhīti. Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ
harissāmī ti. "

1. Sayahāmi [PTS.]

[BJT Page 544] [\x 544/]

14. "Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ rājañña mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṃ puratthimā
janapadā pacchimaṃ janapadaṃ agamāsi. So yena yena gacchati khippameva pariyādiyati
tiṇakaṭṭhodakaṃ haritakapaṇṇaṃ. Tasmiṃ kho pana satthe dve satthavāhā ahesuṃ, eko
[PTS Page 343] [\q 343/] pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ eko pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ. Atha
kho tesaṃ satthavāhānaṃ etadahosi. Ayaṃ kho pana mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṃ. Te
mayā yena yena gacchāma khippameva pariyādiyati tiṇakaṭṭhodakaṃ haritakapaṇṇaṃ.
Yannūna mayaṃ imaṃ satthaṃ dvidhā vibhajeyyāma ekato pañca sakaṭasatāni, ekato pañca
sakaṭasatānīti. Te taṃ satthaṃ dvīdhā vibhajiṃsu ekato pañca sakaṭasatāni ekato pañca
sakaṭasatāni. Eko tāva satthavāho bahuṃ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṃ
payāpesi. Dvīhatīhaṃ payāto kho pana so sattho addasa purisaṃ kāḷaṃ lohitakkhaṃ
sannaddhakalāpaṃ kumudamāliṃ allavatthaṃ allakesaṃ kaddamamakkhītehi cakkehi
bhaddena rathena paṭipathaṃ āgacchantaṃ. Disvā etadavoca: 'kuto bho āgacchasī'ti
'amukamhā janapadā'ti. 'Kuhiṃ gamissasī'ti 'amukaṃ nāma janapadanti. ' 'Kacci bho purato
kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho?'Ti. Evaṃ kho bho purato kantāre mahāmegho
abhippavuṭṭho. Āsittodakāni vaṭumāni bahuṃ tiṇañca [PTS Page 344] [\q 344/]
kaṭṭhañca udakañca, chaḍḍetha bho purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi
sakaṭehi sighasīghaṃ gacchatha. Mā yoggāni kilamethāti. Atha kho so satthavāho satthike
āmantesi: ayaṃ bho puriso evamāha: purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho1,
āsittodakāni vaṭumāni, bahuṃ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca, chaḍḍetha bho purāṇāni tiṇāni
kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghasīghaṃ gacchatha, mā yoggāni kilamethāti,
chaḍḍetha bho purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi satthaṃ
payāpethā'ti. 'Evaṃ bho'ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā, chaḍḍetvā
purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni lahubhārehi sakaṭehi satthaṃ payāpesuṃ. Te paṭhamehi
satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā, dutiyepi satthavāse na addasaṃsu
tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā, tatiyepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā
udakaṃ vā, catutthepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā, pañcamepi
satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā, chaṭṭhepi satthavāse na
addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā, sattamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā
kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā. Sabbeva anayabyasanaṃ āpajjiṃsu. Ye ca tasmiṃ satthe ahesuṃ
manussā vā pasū vā sabbe so yakkho amanusso bhakkhesi, aṭṭhikāneva sesesi.

1. Abhippavaṭṭho, [PTS.]
[BJT Page 546] [\x 546/]

Yadā aññāsi dutiyo satthavāho bahunikkhanto kho bho dāni so sattho'ti, bahuṃ tiṇañca
kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṃ payāpesi. Dvihatīhaṃ payāto kho paneso sattho
addasa purisaṃ kāḷaṃ lohitakkhaṃ [PTS Page 345] [\q 345/] sannaddhakalāpaṃ
kumudamāliṃ allavatthaṃ allakesaṃ kaddamamakkhitehi cakkehi bhaddena rathena
paṭipathaṃ āgacchantaṃ. Disvā etadavoca: kuto bho āgacchasī'?Ti 'amukamhā janapadā'ti
'kuhiṃ gamissasī ?Ti 'amukaṃ nāma janapadanti. ' 'Kacci bho purato kantāre mahāmegho
abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahuṃ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca, chaḍḍetha bho
purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sighaṃsighaṃ gacchatha, mā
yoggāni kilamethāti. Atha kho so satthavāho satthike āmantesi: ayaṃ bho puriso
evamāha'purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahuṃ tiṇañca
kaṭṭhañca udakañca, chaḍḍetha bho purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi
sakaṭehi sīghasīghaṃ gacchatha, mā yoggāni kilamethā'ti. Ayaṃ kho bho puriso neva
amhākaṃ mitto na ñātisālohito. Kathaṃ mayaṃ imassa saddhāya gamissāma? Na kho
chaḍḍhetabbāni purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni yathābhatena bhaṇḍena satthaṃ
payāpetha. Na no purāṇaṃ chaḍḍessāmā'ti. 'Evaṃ bho'ti kho te satthikā tassa satthavāhassa
paṭissutvā yathābhatena bhaṇḍena satthaṃ payāpetha. Na no purāṇaṃ chaḍḍessāmā'ti.
'Evaṃ bho'ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yathābhatena bhaṇḍena satthaṃ
payāpesuṃ. Te paṭhame pi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā [PTS Page 346] [\q 346/]
kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā, dutiye pi satthavāse tatiye pi satthavāse catutthepi satthavāse
pañcame pi satthavāse chaṭṭhe pi satthavāse sattame pi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā
kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā tañca satthaṃ addasaṃsu anayabyasanaṃ āpannaṃ. Ye ca tasmiṃ
satthe pi ahesuṃ manussā vā pasū vā, tesañca aṭṭhikāneva addasaṃsu tena yakkhena
amanussena bhakkhitānaṃ. Atha kho so satthavāho satthike āmantesi: ayaṃ kho bho sattho
anayabyasanaṃ āpanno yathā taṃ tena bālena satthavāhena pariṇāyakena. Tenahi bho
yānamhākaṃ satthe appasārāni paṇīyāni, tāni chaḍḍetvā, yāni imasmiṃ satthe mahāsārāni
paṇiyāni tāni ādiyathā'ti. 'Evaṃ bho'ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yāni
sakasmiṃ satthe appasārāni paṇiyāni tāni chaḍḍetvā yāni tasmiṃ satthe mahāsārāni
paṇiyāni tāni ādiyitvā, sotthinā taṃ kantāraṃ nitthariṃsu yathā taṃ paṇḍitena satthavāhena
pariṇāyakena.

1. Abhippavaṭṭho [PTS. 2.] Yathāgatena machasaṃ.


[BJT Page 548] [\x 548/]

Evameva kho tvaṃ rājañña bālo abyatto anayabyasanaṃ āpajjissasi ayoniso paralokaṃ
gavesanto, seyyathāpi so purimo satthavāho. Ye pi tava sotabbaṃ saddahātabbaṃ
maññisanti, te pi anayabyasanaṃ āpajjissanti, seyyathāpi te satthikā. Parinissajjetaṃ rājañña
pāpakaṃ diṭṭhigataṃ, paṭinissajjetaṃ rājañña pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi dīgharattaṃ
ahitāya dukkhāyā"ti.

"Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ passenadikosalo jānāti tirorājāno pi. Pāyāsirājañño evaṃvādī
evaṃdiṭṭhi: 'itipi [PTS Page 347] [\q 347/] natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. Svāhaṃ bho kassapa idaṃ pāpakaṃ
diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me cattāro: yāva bālo pāyāsirājañño yāva abyatto
yāva duggahitaggāhīti, kopenapi naṃ harissāmi makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ
harissāmī'ti.

15. "Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ rājañña aññataro sūkaraposako puriso sakamhā gāmā aññaṃ
gāmaṃ agamāsi. Tattha addasa pahūtaṃ sukkhaṃ gūthaṃ chaḍḍitaṃ. Disvānassa etadahosi:
ayaṃ kho bahuko sukkagūtho chaḍḍito, mamaṃ ca sūkarabhattā. Yannūnāhaṃ ito
sukkhagūthaṃ hareyyanti, so uttarāsaṅgaṃ pattharitvā pahūtaṃ sukkhagūthaṃ ākiritvā
bhaṇḍikaṃ bandhitvā sīse ubbāhetvā agamāsi. Tassa antarāmagge mahāakālamegho
pāvassi. So uggharantaṃ paggharantaṃ yāva agganakhā gūthena makkhito gūthabhāraṃ
ādāya agamāsi. Tamenaṃ manussā disvā evamāhaṃsu: kacci no tvaṃ bhaṇe ummatto, kacci
viceto? Kathaṃhi nāma uggharantaṃ paggharantaṃ yāva agganakhā gūthena makkhito
gūthabhāraṃ harissasī?'Ti. 'Tumhe khvettha bhaṇe ummattā tumhe vicetā. [PTS Page 348]
[\q 348/] tathā hi pana me sūkarabhattanti' evameva kho tvaṃ rājañña gūthahārikūpamo
maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṃ rājañña pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Paṭinissajjetaṃ rājañña
pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā"ti.


[BJT Page 550] [\x 550/]

"Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ passenadikosalo jānāti tirorājānopi: pāyāsi rājañño evaṃvādī
evaṃdiṭṭhi: 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ
kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. Sacāhaṃ bho kassapa idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjissāmi, bhavissanti me cattāro: yāva bālo pāyāsirājañño abyatto duggahitaggāhīti
kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī ti. "

16. "Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapi idhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ rājañña dve akkhadhuttā akkhehi dibbiṃsu. Eko akkhadhutto
āgatāgataṃ kaliṃ gilati. Addasā kho dutiyo akkhadhutto taṃ akkhadhuttaṃ āgatāgataṃ kaliṃ
gilantaṃ. Disvā taṃ akkhadhuttaṃ etadavoca: tvaṃ kho samma ekantikena jināsi dehi me
samma akkhe, pajjohissāmī'ti. 1 'Evaṃ sammā'ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa
akkhe pādāsi. Atha kho so akkhadhutto akkhe visena paribhāvetvā taṃ akkhadhuttaṃ
etadavoca: ehi kho samma akkhehi dibbissāmāti. Evaṃ sammā'ti kho so akkhadhutto tassa
akkhadhuttassa paccassosi. Dutiyampi kho te akkhadhuttā akkhehi dibbiṃsu, dutiyampi kho
so akkhadhutto [PTS Page 349] [\q 349/] āgatāgataṃ kaliṃ gilati. Addasā kho dutiyo
akkhadhutto taṃ akkhadhuttaṃ dutiyampi āgatāgataṃ kaliṃ gilantaṃ. Disvā taṃ
akkhadhuttaṃ etadavoca: -

"Littaṃ paramena tejasā gilamakkhaṃ puriso na bujjhati,
Gila re gila pāpadhuttaka pacchā te kaṭukaṃ bhavissatī"ti.

Evameva kho tvaṃ rājañña akkhadhuttopamo maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṃ rājañña
pāpakaṃ diṭṭhigataṃ, paṭinissajjetaṃ rājañña pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi dīgharattaṃ
ahitāya dukkhāyā'ti.

1. Pajahissāmī ti - [PTS.]


[BJT Page 552] [\x 552/]

Tiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjituṃ, rājā pi maṃ passenadīkosalo jānāti, tirorājāno pi: pāyāsirājañño evaṃvādī
evaṃdiṭṭhi 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ
kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti. Sacāhaṃ bho kassapa idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjissāmi, bhavissanti mevattāro: 'yāva pālo pāyāsirājañño abyatto duggahitaggāhī'ti.
Kopena pi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmīti".

17. Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāya pi idhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ rājañña aññataro janapado vuṭṭhāsi. Atha kho sahāyako
sahāyakaṃ āmantesi: 'āyāma samma, yena so janapado tenupasaṅkamissāma,
appevanāmettha kiñci dhanaṃ adhigaccheyyāmā'ti. 'Evaṃ sammā'ti kho sahāyako
sahāyakassa paccassosi. Te yena so janapado yenaññataraṃ gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu.
[PTS Page 350] [\q 350/] tattha addasaṃsu pahūtaṃ sāṇaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā sahāyako
sahāyakaṃ āmantesi: 'idaṃ kho samma pahūtaṃ sāṇaṃ chaḍḍitaṃ' tena hi samma tvañca
sāṇabhāraṃ bandha, ahañca sāṇabhāraṃ bandhissāmi. Ubho sāṇabhāraṃ ādāya
gamissāmā'ti. 'Evaṃ sammā'ti kho sahāyako sahāyakassa paṭissutvā sāṇabhāraṃ bandhitvā
te ubho pi sāṇabhāraṃ ādāya yenaññataraṃ gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha
addasaṃsu pahūtaṃ sāṇasuttaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi: yassa kho
samma atthāya iccheyyāma sāṇaṃ idaṃ pahūtaṃ sāṇasuttaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma
tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sāṇabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho sāṇasuttabhāraṃ
ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me,
tvaṃ pajānāhī'ti.

[BJT Page 554] [\x 554/]

Atha kho so sahāyako sāṇabhāraṃ chaḍḍetvā sāṇasuttabhāraṃ ādiyi. Te yenaññataraṃ
gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtā sāṇiyo chaḍḍitā. Disvā sahāyako
sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma sāṇaṃ vā sāṇasuttaṃ vā, imā
pahūtā sāṇiyo chaḍḍitā. Tena hi sammatvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca
sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho sāṇabhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me samma
sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako
sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍetvā sāṇabhāraṃ ādiyi. [PTS Page 351] [\q 351/] te yenaññataraṃ
gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ khomaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā
sahāyako sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma sāṇasuttaṃ vā sāṇaṃ
vā, imā pahūtaṃ khomaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca
sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho khomabhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me
samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī'ti. Atha kho so
sahāyako sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍetvā khomabhāraṃ ādiyi. Te yenaññataraṃ gāmapatthaṃ
tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ khomasuttaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā sahāyako
sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma sāṇiyo vā khomaṃ vā, imā
pahūtā khomasuttaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca
khomabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho khomasuttabhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. Ayaṃ kho me
samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī'ti. Atha kho so
sahāyako khomabhāraṃ chaḍḍetvā khomasuttabhāraṃ ādisi. Te yenaññataraṃ gāmapatthaṃ
tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ khomadussaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā sahāyako
sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma khomaṃ vā khomasuttaṃ vā,
imā pahūtā khomadussaṃ chaḍḍitā. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca
khomasuttabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho khomadussabhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho
samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī'ti. Atha kho so
sahāyako khomasuttabhāraṃ chaḍḍetvā khomadussabhāraṃ ādiyi. Te yenaññataraṃ
gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ kappāsaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā
sahāyako sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma khomasuttaṃ vā
khomadussaṃ vā, imā pahūtā kappāsaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ
chaḍḍehi, ahañca khomadussabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho kappāsabhāraṃ ādāya
gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ
pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako khomadussabhāraṃ chaḍḍetvā kappāsabhāraṃ ādiyi. Te
yenaññataraṃ gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ kappāsikasuttaṃ
chaḍḍitaṃ. Disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma
khomadussaṃ vā kappāsaṃ vā, imā pahūtā kappāsikasuttaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma
tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca kappāsabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho
kappāsikasuttabhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca
susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako kappāsabhāraṃ chaḍḍetvā
kappāsikasuttabhāraṃ ādiyi. Te yenaññataraṃ gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha
addasaṃsu pahūtaṃ kappāsikadussaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa
kho samma atthāya iccheyyāma kappāsaṃ vā kappāsikasuttaṃ vā, imā pahūtā
kappāsikadussaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca
kappāsikasuttabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho kappāsikadussabhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ
kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī'ti. Atha kho
so sahāyako kappāsikasuttabhāraṃ chaḍḍetvā kappāsikadussabhāraṃ ādiyi. Te yenaññataraṃ
gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ ayaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā
sahāyako sahāyakaṃ āmentesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma kappāsikasuttaṃ vā
kappāsikadussaṃ vā, imā pahutaṃ ayaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ
chaḍḍehi, ahañca kappāsikadussabhāraṃ chaḍḍessami. Ubho ayaṃbhāraṃ ādāya
gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ
pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako kappāsikadussabhāraṃ chaḍḍetvā ayaṃbhāraṃ ādiyi. Te
yenaññataraṃ gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ lohaṃ chaḍḍitaṃ.
Disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma
kappāsikadussaṃ vā ayaṃ vā, imā pahūtaṃ lohaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma tvañca
sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca ayaṃbhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho lohabhāraṃ ādāya
gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ
pajānāhī'ti. Atha khoso sahāyako ayaṃbhāraṃ chaḍḍetvā lohaṃbhāraṃ ādiyi. Te
yenaññataraṃ gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ tipuṃ chaḍḍitaṃ.
Disvā sahāyako sahayakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma ayaṃ vā lohaṃ
vā, imā pahūtaṃ tipuṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca
lohabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho tipuṃbhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me samma
sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako
lohaṃbhāraṃ chaḍḍetvā tipuṃbhāraṃ ādiyi. Te yenaññataraṃ gāmapatthaṃ
tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ sīsaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā sahāyako sahāyakaṃ
āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma lohaṃ vā tipuṃ vā, imā pahūtā sīsaṃ
chaḍḍitā. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi. Ahañca tipuṃ chaḍḍessāmi, ubho
sīsaṃbhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho
ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako tipuṃbhāraṃ chaḍḍetvā sīsaṃbhāraṃ
ādiyi. Te yenaññataraṃ gāmapatthaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ sajjhuṃ
chaḍḍitaṃ. Disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma
tipuṃ vā sīsaṃ vā, imaṃ pahūtaṃ sajjhuṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ
chaḍḍehi, ahañca sīsaṃbhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho sajjhuṃbhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ
kho me samma sāṇabharo dūrāhato ca susannaddho ca. Alaṃ me tvaṃ pajānāhi'ti. Atha kho
so sahāyako sīsaṃbhāraṃ chaḍḍetvā sajjhuṃbhāraṃ ādiyi. Te yenaññataraṃ gāmapatthaṃ
tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ suvaṇṇaṃ chaḍḍitaṃ. Disvā sahāyako
sahāyakaṃ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma sāṇaṃ vā sāṇasuttaṃ vā sāṇiyo
vā khomaṃ vā khomasuttaṃ vā khomadussaṃ vā kappāsaṃ vā kappāsikasuttaṃ vā
kappāsikadussaṃ vā ayaṃ vā lohaṃ vā tipuṃ vā sīsaṃ vā sajjhuṃ vā, idaṃ pahūtaṃ suvaṇṇaṃ
chaḍḍitaṃ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sajjhubhāraṃ
chaḍḍessāmi, ubho suvaṇṇabhāraṃ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṃ kho me samma sāṇabhāro
dūrāhato ca susannaddho ca alaṃ me, tvaṃ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako sajjhubhāraṃ
chaḍḍetvā suvaṇṇabhāraṃ ādiyi. Te yena sako gāmo tenupasaṅkamiṃsu. Tattha yo so
sahāyako sāṇabhāraṃ ādāya agamāsi. Tassa neva mātāpitaro abhinandiṃsu, na puttadārā
abhinandiṃsu, na mittāmaccā abhinandiṃsu, na ca tato nidānaṃ sukhaṃ [PTS Page 352] [\q
352/] somanassaṃ adhigacchi. Yo pana so sahāyako suvaṇṇabhāraṃ ādāya agamāsi,
tassa mātāpitaro pi abhinandiṃsu, puttadārā pi abhinandiṃsu, mittāmaccā pi abhinandiṃsu,
tato nidānañca sukhaṃ somanassaṃ adhigacchi. Evameva kho tvaṃ rājañña sāṇahārikūpamo
maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṃ rājañña pāpakaṃ diṭṭhigataṃ, paṭinissajjetaṃ rājañña
pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā"ti.


[BJT Page 556] [\x 556/]

18. "Purimenevāhaṃ opammena bhoto kassapassa attamano abhiraddho. Apicāhaṃ imāni
vicitrāni pañhapaṭibhānāni sotukāmo evāhaṃ bhavantaṃ kassapaṃ paccanikaṃ kātabbaṃ
amaññissaṃ. Abhikkantaṃ bho kassapa, abhikkantaṃ bho kassapa! Seyyathāpi bho kassapa
nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya,
andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya: cakkhumanto rūpāni dakkhintīti. Evameva bhotā
kassapena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bho kassapa taṃ bhagavantaṃ
gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca, upāsakaṃ mā bhavaṃ kassapo
dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ. Icchāmi cāhaṃ bho kassapa mahāyaññaṃ
yajituṃ. Anusāsatu maṃ bhavaṃ kassapo yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā"ti.

"Yathārūpe kho rājañña yaññe gāvo vā haññanti, ajeḷakā vā haññanti, kukkuṭasūkarā vā
haññanti, vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti [PTS Page 353] [\q
353/] micchādiṭṭhi micchāsaṃkappā micchāvācā micchākammantā micchāājīvā
micchāvāyāmā micchāsati micchāsamādhi, evarūpo kho rājañña yaññe na mahapphalo hoti
na mahānisaṃso na mahājutiko na mahāvipphāro. Seyyathāpi rājañña kassako
bījanaṅgalamādāya vanaṃ paviseyya. So tattha dukkhette dubbhūme avihatakhāṇukaṇṭake
bījāni patiṭṭhāpeyya khaṇḍāni pūtīni vātātapahatāni asārādāni asukhasayitāni, dovo ca na
kālena kālaṃ sammā dhāraṃ anuppaveccheyya. Api nu tāni bījāni vuddhiṃ verūḷhiṃ
vepullaṃ āpajjeyya? Kassako vā vipulaṃ vā phalaṃ adhigaccheyyā?"Ti.


[BJT Page 558] [\x 558/]

"Nohidaṃ bho kassapa. "

"Evameva kho rājañña yathārūpe yaññe gāvo vā haññanti ajeḷakā vā haññanti
kukkuṭasūkarā vā haññanti vividhā vā pāṇā saṅghātaṃ āpajjanti. Paṭiggāhakā ca honti.
Micchādiṭṭhi micchāsaṃkappā micchāvācā miccākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā,
micchāsati, micchāsamādhi. Evarūpo kho rājañña yañño na mahapphalo hoti na
mahānisaṃso na mahājutiko na mahāvipphāro. Yathārūpe ca kho rājañña yaññe neva gāvo
haññanti na ajeḷakā haññanti na kukkuṭasūkarā haññanti na vividhā vā pāṇā saṅghātaṃ
āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti sammā diṭṭhi sammāsaṃkappā sammāvācā sammākammantā
sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsati sammāsamādhi, evarūpo kho rājañña yañño
mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko mahāvipphāro. Seyyathāpi rājañña kassako
bījanaṅgalaṃ ādāya vanaṃ paviseyya, so tattha sukhette subhūme suvihatakhāṇukaṇṭake
bījāni [PTS Page 354] [\q 354/] patiṭṭhāpeyya akhaṇḍāni apūtīni āvātātapahatāni
sārādāni sukhasayitāni, devo ca kālena kālaṃ sammā dhāraṃ anuppaveccheyya, api nu tāni
bījāni vuddhiṃ verūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyuṃ, kassako vā vipulaṃ phalaṃ adhigaccheyyāti?'.

"Evaṃ bho kassapa. "

"Evameva kho rājañña yathārūpe yaññe neva gāvo haññanti na ajeḷakā haññanti na
kukkuṭasūkarā haññanti na vividhā vā pāṇā saṅghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti
sammādiṭṭhi sammāsaṅkappā sammāvācā sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā
sammāsati sammāsamādhi, evarūpo kho rājañña yañño mahapphalo hoti mahānisaṃso
mahājutiko mahāvipphāro"ti.


[BJT Page 560] [\x 560/]

19. Atha kho pāyāsi rājaññe dānaṃ paṭṭhapesi
samaṇabrāhmaṇakapaṇadikavaṇibbakayācakānaṃ. Tasmiṃ kho pana dāne evarūpaṃ
bhojanaṃ diyyati kaṇājakaṃ biḷaṅgadutiyaṃ, dhorakāni ca1 vatthāni guḷagāḷakāni. Tasmiṃ
kho pana dāne uttaro nāma māṇavo byāvaṭo ahosi. So dānaṃ datvā evamanuddisati
'imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgañjiṃ mā parasminti. ' Assosi
kho pāyāsī rājañño [PTS Page 355 [\q 355/] ']uttaro kira māṇavo dānaṃ datvā
evamanuddisati 'imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgañjiṃ mā
parasminti' atha kho pāyāsi rājañño uttaraṃ māṇavaṃ āmantāpetvā etadavoca; saccaṃ kira
tvaṃ tāta uttara dānaṃ datvā evamanuddisasi. 'Imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva
imasmiṃ loke samāgañchiṃ mā parasminti'?

'Evaṃ bho'ti. "Kissa pana bho tvaṃ tāta uttara dānaṃ datvā evamanuddisasi. 'Imināhaṃ
dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgañchiṃ mā parasminti nanu mayaṃ tāta
uttara puññatthikā dānasseva phalaṃ pāṭikaṅkhino?2" Ti.

"Bhoto kho pana dāne evarūpaṃ bhojanaṃ diyyati kaṇājakaṃ bilaṅgadutiyaṃ. Bhavaṃ pādāpi
na iccheyya phusituṃ, kuto bhuñjituṃ. Dhorakāni ca vatthāni guḷagāḷakāni yāni bhavaṃ
pādāpi na iccheyya phusituṃ, kuto paridahituṃ. Bhavaṃ kho panamhākaṃ piyo manāpo.
Kathaṃ mayaṃ manāpaṃ amanāpena saṃyojemā?"Ti. "Tena hi tvaṃ tāta uttara yādisāhaṃ
bhojanaṃ bhuñjāmi tādisaṃ bhojanaṃ paṭṭhapehi, yādisāni cāhaṃ vatthāni paridahāmi
tādisāni ca vatthāni paṭṭhapehī"ti.

"Evaṃ bho"ti kho uttaro māṇavo pāyāsirājaññassa paṭissutvā yādisaṃ bhojanaṃ pāyāsi
rājañño bhuñjati tādisaṃ bhojanaṃ paṭṭhapesi, yādisāni ca vatthāni pāyāsi rājañño paridahati
tādisāni ca vatthāni paṭṭhapesi.

1. Therakāni [PTS]. 2. Śuḷa vālakāni [PTS.]

[BJT Page 562] [\x 562/]

[PTS Page 356] [\q 356/] atha kho pāyāsī rājañño asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā
dānaṃ datvā acitatīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā
parammaraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajji suññaṃ serissakaṃ vimānaṃ.
Yo pana tassa dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā
dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā
parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajji devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ.

Tena kho pana samayena āyasmā gavampati abhikkhaṇaṃ suññaṃ serissakaṃ vimānaṃ
divāvihāraṃ gacchati. Atha kho pāyāsī devaputto yenāyasmā gavampati tenupasaṅkami,
upasaṅkamitvā āyasmantaṃ gavampatiṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhikaṃ
kho pāyāsiṃ devaputtaṃ āyasmā gavampati etadavoca; 'ko'si tvaṃ āvuso?'Ti. 'Ahaṃ bhante
pāyāsi rājañño'ti. "Nanu tvaṃ āvuso evaṃdiṭṭhiko ahosi. 'Itipi natthi paro loko, natthi sattā
opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko'ti?" "Svāhaṃ bhante evaṃ
diṭṭhiko ahosi; 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā natthi sukaṭadukkaṭānaṃ
kammānaṃ phalaṃ vipāko ti. Api cāhaṃ [PTS Page 357] [\q 357/] ayyena
kumārakassapena etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecito"ti.

"Yo pana te āvuso dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so kuhiṃ upapanno?'Ti. "Yo me
bhante dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā dānaṃ
datvā vittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ. Ahaṃ pana bhante
asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ
datvā kāyassa bhedā parammaraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapanno
suññaṃ serissakaṃ vimānaṃ. Tena hi bhante gavampati manussalokaṃ gantvā evamārocehi:
sakkaccaṃ dānaṃ detha, sahatthā dānaṃ detha, cittīkataṃ dānaṃ detha, anapaviddhaṃ dānaṃ
detha, pāyāsi rājañño asakkaccaṃ dānaṃ datvā


[BJT Page 564] [\x 564/]

Asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā
parammaraṇā cātumhārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapanno suññaṃ serissakaṃ
vimānaṃ. Yo pana tassa dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṃ dānaṃ
datvā sahatthā dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa
bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyatanti.
"

Atha kho āyasmā gavampati manussalokaṃ āgantvā evamārocesi: "sakkaccaṃ dānaṃ detha,
sahatthā dānaṃ detha, cittikataṃ dānaṃ detha, anapaviddhaṃ dānaṃ detha. Pāyāsi rājañño
asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ
datvā kāyassa bhedā parammaraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapanno
suññaṃ serissakaṃ vimānaṃ. Yo pana tassa dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so
sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā dānaṃ datvā cittikataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ [PTS
Page 358] [\q 358/] dānaṃ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapanno devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyatanti. "

Pāyāsirājaññasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.

Apadānañca nidānañca nibbānañca sudassanaṃ,
Janavasabhañca govindaṃ samayaṃ sakkamevaca
Satipaṭṭhānapāyāsi mahāvaggassa saṅgaho,

Mahāvaggo niṭṭhito dutiyo

Mahāpadānaṃ nidānaṃ nibbānañca sudassanaṃ,
Janavasabhañca govindaṃ samayaṃ sakkapañhakaṃ
Mahāsatipaṭṭhānañca pāyāsī dasamaṃ bhave. (Katthaci)