Book 18 Chapter 2 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | neha paśyāmi vibudhā rādheyam amitaujasam
bhrātarau ca mahātmānau yudhāmanyūttamaujasau |
2 | juhuvur ye śarīrāṇi raṇavahnau mahārathāḥ
rājāno rājaputrāś ca ye madarthe hatā raṇe |
3 | kva te mahārathāḥ sarve śārdūlasamavikramāḥ
tair apy ayaṃ jito lokaḥ kaccit puruṣasattamaiḥ |
4 | yadi lokān imān prāptās te ca sarve mahārathāḥ
sthitaṃ vitta hi māṃ devāḥ sahitaṃ tair mahātmabhiḥ |
5 | kaccin na tair avāpto 'yaṃ nṛpair loko 'kṣayaḥ śubhaḥ
na tair ahaṃ vinā vatsye jñātibhir bhrātṛbhis tathā |
6 | mātur hi vacanaṃ śrutvā tadā salilakarmaṇi
karṇasya kriyatāṃ toyam iti tapyāmi tena vai |
7 | idaṃ ca paritapyāmi punaḥ punar ahaṃ surāḥ
yan mātuḥ sadṛśau pādau tasyāham amitaujasaḥ |
8 | dṛṣṭvaiva taṃ nānugataḥ karṇaṃ parabalārdanam
na hy asmān karṇasahitāñ jayec chakro 'pi saṃyuge |
9 | tam ahaṃ yatratatrasthaṃ draṣṭum icchāmi sūryajam
avijñāto mayā yo 'sau ghātitaḥ savyasācinā |
10 | bhīmaṃ ca bhīmavikrāntaṃ prāṇebhyo 'pi priyaṃ mama
arjunaṃ cendrasaṃkāśaṃ yamau tau ca yamopamau |
11 | draṣṭum icchāmi tāṃ cāhaṃ pāñcālīṃ dharmacāriṇīm
na ceha sthātum icchāmi satyam etad bravīmi vaḥ |
12 | kiṃ me bhrātṛvihīnasya svargeṇa surasattamāḥ
yatra te sa mama svargo nāyaṃ svargo mato mama |
13 | devā ūcuḥ |
13 | yadi vai tatra te śraddhā gamyatāṃ putra māciram
priye hi tava vartāmo devarājasya śāsanāt |
14 | vaiśaṃpāyana uvāca |
14 | ity uktvā taṃ tato devā devadūtam upādiśan
yudhiṣṭhirasya suhṛdo darśayeti paraṃtapa |
15 | tataḥ kuntīsuto rājā devadūtaś ca jagmatuḥ
sahitau rājaśārdūla yatra te puruṣarṣabhāḥ |
16 | agrato devadūtas tu yayau rājā ca pṛṣṭhataḥ
panthānam aśubhaṃ durgaṃ sevitaṃ pāpakarmabhiḥ |
17 | tamasā saṃvṛtaṃ ghoraṃ keśaśaivalaśādvalam
yuktaṃ pāpakṛtāṃ gandhair māṃsaśoṇitakardamam |
18 | daṃśotthānaṃ sajhillīkaṃ makṣikāmaśakāvṛtam
itaś cetaś ca kuṇapaiḥ samantāt parivāritam |
19 | asthikeśasamākīrṇaṃ kṛmikīṭasamākulam
jvalanena pradīptena samantāt pariveṣṭitam |
20 | ayomukhaiś ca kākolair gṛdhraiś ca samabhidrutam
sūcīmukhais tathā pretair vindhyaśailopamair vṛtam |
21 | medorudhirayuktaiś ca chinnabāhūrupāṇibhiḥ
nikṛttodarapādaiś ca tatra tatra praveritaiḥ |
22 | sa tat kuṇapadurgandham aśivaṃ romaharṣaṇam
jagāma rājā dharmātmā madhye bahu vicintayan |
23 | dadarśoṣṇodakaiḥ pūrṇāṃ nadīṃ cāpi sudurgamām
asipatravanaṃ caiva niśitakṣurasaṃvṛtam |
24 | karambhavālukās taptā āyasīś ca śilāḥ pṛthak
lohakumbhīś ca tailasya kvāthyamānāḥ samantataḥ |
25 | kūṭaśālmalikaṃ cāpi dusparśaṃ tīkṣṇakaṇṭakam
dadarśa cāpi kaunteyo yātanāḥ pāpakarmiṇām |
26 | sa taṃ durgandham ālakṣya devadūtam uvāca ha
kiyad adhvānam asmābhir gantavyam idam īdṛśam |
27 | kva ca te bhrātaro mahyaṃ tan mamākhyātum arhasi
deśo 'yaṃ kaś ca devānām etad icchāmi veditum |
28 | sa saṃnivavṛte śrutvā dharmarājasya bhāṣitam
devadūto 'bravīc cainam etāvad gamanaṃ tava |
29 | nivartitavyaṃ hi mayā tathāsmy ukto divaukasaiḥ
yadi śrānto 'si rājendra tvam athāgantum arhasi |
30 | yudhiṣṭhiras tu nirviṇṇas tena gandhena mūrchitaḥ
nivartane dhṛtamanāḥ paryāvartata bhārata |
31 | sa saṃnivṛtto dharmātmā duḥkhaśokasamanvitaḥ
śuśrāva tatra vadatāṃ dīnā vācaḥ samantataḥ |
32 | bho bho dharmaja rājarṣe puṇyābhijana pāṇḍava
anugrahārtham asmākaṃ tiṣṭha tāvan muhūrtakam |
33 | āyāti tvayi durdharṣe vāti puṇyaḥ samīraṇaḥ
tava gandhānugas tāta yenāsmān sukham āgamat |
34 | te vayaṃ pārtha dīrghasya kālasya puruṣarṣabha
sukham āsādayiṣyāmas tvāṃ dṛṣṭvā rājasattama |
35 | saṃtiṣṭhasva mahābāho muhūrtam api bhārata
tvayi tiṣṭhati kauravya yātanāsmān na bādhate |
36 | evaṃ bahuvidhā vācaḥ kṛpaṇā vedanāvatām
tasmin deśe sa śuśrāva samantād vadatāṃ nṛpa |
37 | teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā dayāvān dīnabhāṣiṇām
aho kṛcchram iti prāha tasthau sa ca yudhiṣṭhiraḥ |
38 | sa tā giraḥ purastād vai śrutapūrvāḥ punaḥ punaḥ
glānānāṃ duḥkhitānāṃ ca nābhyajānata pāṇḍavaḥ |
39 | abudhyamānas tā vāco dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ
uvāca ke bhavanto vai kimartham iha tiṣṭhatha |
40 | ity uktās te tataḥ sarve samantād avabhāṣire
karṇo 'haṃ bhīmaseno 'ham arjuno 'ham iti prabho |
41 | nakulaḥ sahadevo 'haṃ dhṛṣṭadyumno 'ham ity uta
draupadī draupadeyāś ca ity evaṃ te vicukruśuḥ |
42 | tā vācaḥ sā tadā śrutvā taddeśasadṛśīr nṛpa
tato vimamṛśe rājā kiṃ nv idaṃ daivakāritam |
43 | kiṃ nu tat kaluṣaṃ karma kṛtam ebhir mahātmabhiḥ
karṇena draupadeyair vā pāñcālyā vā sumadhyayā |
44 | ya ime pāpagandhe 'smin deśe santi sudāruṇe
na hi jānāmi sarveṣāṃ duṣkṛtaṃ puṇyakarmaṇām |
45 | kiṃ kṛtvā dhṛtarāṣṭrasya putro rājā suyodhanaḥ
tathā śriyā yutaḥ pāpaḥ saha sarvaiḥ padānugaiḥ |
46 | mahendra iva lakṣmīvān āste paramapūjitaḥ
kasyedānīṃ vikāro 'yaṃ yad ime narakaṃ gatāḥ |
47 | sarvadharmavidaḥ śūrāḥ satyāgamaparāyaṇāḥ
kṣātradharmaparāḥ prājñā yajvāno bhūridakṣiṇāḥ |
48 | kiṃ nu supto 'smi jāgarmi cetayāno na cetaye
aho cittavikāro 'yaṃ syād vā me cittavibhramaḥ |
49 | evaṃ bahuvidhaṃ rājā vimamarśa yudhiṣṭhiraḥ
duḥkhaśokasamāviṣṭaś cintāvyākulitendriyaḥ |
50 | krodham āhārayac caiva tīvraṃ dharmasuto nṛpaḥ
devāṃś ca garhayām āsa dharmaṃ caiva yudhiṣṭhiraḥ |
51 | sa tīvragandhasaṃtapto devadūtam uvāca ha
gamyatāṃ bhadra yeṣāṃ tvaṃ dūtas teṣām upāntikam |
52 | na hy ahaṃ tatra yāsmyāmi sthito 'smīti nivedyatām
matsaṃśrayād ime dūta sukhino bhrātaro hi me |
53 | ity uktaḥ sa tadā dūtaḥ pāṇḍuputreṇa dhīmatā
jagāma tatra yatrāste devarājaḥ śatakratuḥ |
54 | nivedayām āsa ca tad dharmarājacikīrṣitam
yathoktaṃ dharmaputreṇa sarvam eva janādhipa |