Book 17 Chapter 1 | |
1 | janamejaya uvāca |
1 | evaṃ vṛṣṇyandhakakule śrutvā mausalam āhavam
pāṇḍavāḥ kim akurvanta tathā kṛṣṇe divaṃ gate |
2 | vaiśaṃpāyana uvāca |
2 | śrutvaiva kauravo rājā vṛṣṇīnāṃ kadanaṃ mahat
prasthāne matim ādhāya vākyam arjunam abravīt |
3 | kālaḥ pacati bhūtāni sarvāṇy eva mahāmate
karmanyāsam ahaṃ manye tvam api draṣṭum arhasi |
4 | ity uktaḥ sa tu kaunteyaḥ kālaḥ kāla iti bruvan
anvapadyata tad vākyaṃ bhrātur jyeṣṭhasya vīryavān |
5 | arjunasya mataṃ jñātvā bhīmaseno yamau tathā
anvapadyanta tad vākyaṃ yad uktaṃ savyasācinā |
6 | tato yuyutsum ānāyya pravrajan dharmakāmyayā
rājyaṃ paridadau sarvaṃ vaiśyāputre yudhiṣṭhiraḥ |
7 | abhiṣicya svarājye tu taṃ rājānaṃ parikṣitam
duḥkhārtaś cābravīd rājā subhadrāṃ pāṇḍavāgrajaḥ |
8 | eṣa putrasya te putraḥ kururājo bhaviṣyati
yadūnāṃ pariśeṣaś ca vajro rājā kṛtaś ca ha |
9 | parikṣid dhāstinapure śakraprasthe tu yādavaḥ
vajro rājā tvayā rakṣyo mā cādharme manaḥ kṛthāḥ |
10 | ity uktvā dharmarājaḥ sa vāsudevasya dhīmataḥ
mātulasya ca vṛddhasya rāmādīnāṃ tathaiva ca |
11 | mātṛbhiḥ saha dharmātmā kṛtvodakam atandritaḥ
śrāddhāny uddiśya sarveṣāṃ cakāra vidhivat tadā |
12 | dadau ratnāni vāsāṃsi grāmān aśvān rathān api
striyaś ca dvijamukhyebhyo gavāṃ śatasahasraśaḥ |
13 | kṛpam abhyarcya ca gurum arthamānapuraskṛtam
śiṣyaṃ parikṣitaṃ tasmai dadau bharatasattamaḥ |
14 | tatas tu prakṛtīḥ sarvāḥ samānāyya yudhiṣṭhiraḥ
sarvam ācaṣṭa rājarṣiś cikīrṣitam athātmanaḥ |
15 | te śrutvaiva vacas tasya paurajānapadā janāḥ
bhṛśam udvignamanaso nābhyanandanta tad vacaḥ |
16 | naivaṃ kartavyam iti te tadocus te narādhipam
na ca rājā tathākārṣīt kālaparyāyadharmavit |
17 | tato 'numānya dharmātmā paurajānapadaṃ janam
gamanāya matiṃ cakre bhrātaraś cāsya te tadā |
18 | tataḥ sa rājā kauravyo dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ
utsṛjyābharaṇāny aṅgāj jagṛhe valkalāny uta |
19 | bhīmārjunau yamau caiva draupadī ca yaśasvinī
tathaiva sarve jagṛhur valkalāni janādhipa |
20 | vidhivat kārayitveṣṭiṃ naiṣṭhikīṃ bharatarṣabha
samutsṛjyāpsu sarve 'gnīn pratasthur narapuṃgavāḥ |
21 | tataḥ praruruduḥ sarvāḥ striyo dṛṣṭvā nararṣabhān
prasthitān draupadīṣaṣṭhān purā dyūtajitān yathā |
22 | harṣo 'bhavac ca sarveṣāṃ bhrātṝṇāṃ gamanaṃ prati
yudhiṣṭhiramataṃ jñātvā vṛṣṇikṣayam avekṣya ca |
23 | bhrātaraḥ pañca kṛṣṇā ca ṣaṣṭhī śvā caiva saptamaḥ
ātmanā saptamo rājā niryayau gajasāhvayāt paurair anugato dūraṃ sarvair antaḥpurais tathā |
24 | na cainam aśakat kaś cin nivartasveti bhāṣitum
nyavartanta tataḥ sarve narā nagaravāsinaḥ |
25 | kṛpaprabhṛtayaś caiva yuyutsuṃ paryavārayan
viveśa gaṅgāṃ kauravya ulūpī bhujagātmajā |
26 | citrāṅgadā yayau cāpi maṇipūrapuraṃ prati
śiṣṭāḥ parikṣitaṃ tv anyā mātaraḥ paryavārayan |
27 | pāṇḍavāś ca mahātmāno draupadī ca yaśasvinī
kṛtopavāsāḥ kauravya prayayuḥ prāṅmukhās tataḥ |
28 | yogayuktā mahātmānas tyāgadharmam upeyuṣaḥ
abhijagmur bahūn deśān saritaḥ parvatāṃs tathā |
29 | yudhiṣṭhiro yayāv agre bhīmas tu tadanantaram
arjunas tasya cānv eva yamau caiva yathākramam |
30 | pṛṣṭhatas tu varārohā śyāmā padmadalekṣaṇā
draupadī yoṣitāṃ śreṣṭhā yayau bharatasattama |
31 | śvā caivānuyayāv ekaḥ pāṇḍavān prasthitān vane
krameṇa te yayur vīrā lauhityaṃ salilārṇavam |
32 | gāṇḍīvaṃ ca dhanur divyaṃ na mumoca dhanaṃjayaḥ
ratnalobhān mahārāja tau cākṣayyau maheṣudhī |
33 | agniṃ te dadṛśus tatra sthitaṃ śailam ivāgrataḥ
mārgam āvṛtya tiṣṭhantaṃ sākṣāt puruṣavigraham |
34 | tato devaḥ sa saptārciḥ pāṇḍavān idam abravīt
bho bho pāṇḍusutā vīrāḥ pāvakaṃ māṃ vibodhata |
35 | yudhiṣṭhira mahābāho bhīmasena paraṃtapa
arjunāśvisutau vīrau nibodhata vaco mama |
36 | aham agniḥ kuruśreṣṭhā mayā dagdhaṃ ca khāṇḍavam
arjunasya prabhāveṇa tathā nārāyaṇasya ca |
37 | ayaṃ vaḥ phalguno bhrātā gāṇḍīvaṃ paramāyudham
parityajya vanaṃ yātu nānenārtho 'sti kaś cana |
38 | cakraratnaṃ tu yat kṛṣṇe sthitam āsīn mahātmani
gataṃ tac ca punar haste kālenaiṣyati tasya ha |
39 | varuṇād āhṛtaṃ pūrvaṃ mayaitat pārthakāraṇāt
gāṇḍīvaṃ kārmukaśreṣṭhaṃ varuṇāyaiva dīyatām |
40 | tatas te bhrātaraḥ sarve dhanaṃjayam acodayan
sa jale prākṣipat tat tu tathākṣayyau maheṣudhī |
41 | tato 'gnir bharataśreṣṭha tatraivāntaradhīyata
yayuś ca pāṇḍavā vīrās tatas te dakṣiṇāmukhāḥ |
42 | tatas te tūttareṇaiva tīreṇa lavaṇāmbhasaḥ
jagmur bharataśārdūla diśaṃ dakṣiṇapaścimam |
43 | tataḥ punaḥ samāvṛttāḥ paścimāṃ diśam eva te
dadṛśur dvārakāṃ cāpi sāgareṇa pariplutām |
44 | udīcīṃ punar āvṛttya yayur bharatasattamāḥ
prādakṣiṇyaṃ cikīrṣantaḥ pṛthivyā yogadharmiṇaḥ |