Book 16 Chapter 9 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | praviśann arjuno rājann āśramaṃ satyavādinaḥ
dadarśāsīnam ekānte muniṃ satyavatīsutam |
2 | sa tam āsādya dharmajñam upatasthe mahāvratam
arjuno 'smīti nāmāsmai nivedyābhyavadat tataḥ |
3 | svāgataṃ te 'stv iti prāha muniḥ satyavatīsutaḥ
āsyatām iti covāca prasannātmā mahāmuniḥ |
4 | tam apratītamanasaṃ niḥśvasantaṃ punaḥ punaḥ
nirviṇṇamanasaṃ dṛṣṭvā pārthaṃ vyāso 'bravīd idam |
5 | avīrajo 'bhighātas te brāhmaṇo vā hatas tvayā
yuddhe parājito vāsi gataśrīr iva lakṣyase |
6 | na tvā pratyabhijānāmi kim idaṃ bharatarṣabha
śrotavyaṃ cen mayā pārtha kṣipram ākhyātum arhasi |
7 | arjuna uvāca |
7 | yaḥ sa medhavapuḥ śrīmān bṛhatpaṅkajalocanaḥ
sa kṛṣṇaḥ saha rāmeṇa tyaktvā dehaṃ divaṃ gataḥ |
8 | mausale vṛṣṇivīrāṇāṃ vināśo brahmaśāpajaḥ
babhūva vīrāntakaraḥ prabhāse romaharṣaṇaḥ |
9 | ye te śūrā mahātmānaḥ siṃhadarpā mahābalāḥ
bhojavṛṣṇyandhakā brahmann anyonyaṃ tair hataṃ yudhi |
10 | gadāparighaśaktīnāṃ sahāḥ parighabāhavaḥ
ta erakābhir nihatāḥ paśya kālasya paryayam |
11 | hataṃ pañcaśataṃ teṣāṃ sahasraṃ bāhuśālinām
nidhanaṃ samanuprāptaṃ samāsādyetaretaram |
12 | punaḥ punar na mṛśyāmi vināśam amitaujasām
cintayāno yadūnāṃ ca kṛṣṇasya ca yaśasvinaḥ |
13 | śoṣaṇaṃ sāgarasyeva parvatasyeva cālanam
nabhasaḥ patanaṃ caiva śaityam agnes tathaiva ca |
14 | aśraddheyam ahaṃ manye vināśaṃ śārṅgadhanvanaḥ
na ceha sthātum icchāmi loke kṛṣṇavinākṛtaḥ |
15 | itaḥ kaṣṭataraṃ cānyac chṛṇu tad vai tapodhana
mano me dīryate yena cintayānasya vai muhuḥ |
16 | paśyato vṛṣṇidārāś ca mama brahman sahasraśaḥ
ābhīrair anusṛtyājau hṛtāḥ pañcanadālayaiḥ |
17 | dhanur ādāya tatrāhaṃ nāśakaṃ tasya pūraṇe
yathā purā ca me vīryaṃ bhujayor na tathābhavat |
18 | astrāṇi me pranaṣṭāni vividhāni mahāmune
śarāś ca kṣayam āpannāḥ kṣaṇenaiva samantataḥ |
19 | puruṣaś cāprameyātmā śaṅkhacakragadādharaḥ
caturbhujaḥ pītavāsā śyāmaḥ padmāyatekṣaṇaḥ |
20 | yaḥ sa yāti purastān me rathasya sumahādyutiḥ
pradahan ripusainyāni na paśyāmy aham adya tam |
21 | yena pūrvaṃ pradagdhāni śatrusainyāni tejasā
śarair gāṇḍīvanirmuktair ahaṃ paścād vyanāśayam |
22 | tam apaśyan viṣīdāmi ghūrṇāmīva ca sattama
parinirviṇṇacetāś ca śāntiṃ nopalabhe 'pi ca |
23 | vinā janārdanaṃ vīraṃ nāhaṃ jīvitum utsahe
śrutvaiva hi gataṃ viṣṇuṃ mamāpi mumuhur diśaḥ |
24 | pranaṣṭajñātivīryasya śūnyasya paridhāvataḥ
upadeṣṭuṃ mama śreyo bhavān arhati sattama |
25 | vyāsa uvāca |
25 | brahmaśāpavinirdagdhā vṛṣṇyandhakamahārathāḥ
vinaṣṭāḥ kuruśārdūla na tāñ śocitum arhasi |
26 | bhavitavyaṃ tathā tad dhi diṣṭam etan mahātmanām
upekṣitaṃ ca kṛṣṇena śaktenāpi vyapohitum |
27 | trailokyam api kṛṣṇo hi kṛtsnaṃ sthāvarajaṅgamam
prasahed anyathā kartuṃ kim u śāpaṃ manīṣiṇām |
28 | rathasya purato yāti yaḥ sa cakragadādharaḥ
tava snehāt purāṇarṣir vāsudevaś caturbhujaḥ |
29 | kṛtvā bhārāvataraṇaṃ pṛthivyāḥ pṛthulocanaḥ
mokṣayitvā jagat sarvaṃ gataḥ svasthānam uttamam |
30 | tvayā tv iha mahat karma devānāṃ puruṣarṣabha
kṛtaṃ bhīmasahāyena yamābhyāṃ ca mahābhuja |
31 | kṛtakṛtyāṃś ca vo manye saṃsiddhān kurupuṃgava
gamanaṃ prāptakālaṃ ca tad dhi śreyo mataṃ mama |
32 | balaṃ buddhiś ca tejaś ca pratipattiś ca bhārata
bhavanti bhavakāleṣu vipadyante viparyaye |
33 | kālamūlam idaṃ sarvaṃ jagadbījaṃ dhanaṃjaya
kāla eva samādatte punar eva yadṛcchayā |
34 | sa eva balavān bhūtvā punar bhavati durbalaḥ
sa eveśaś ca bhūtveha parair ājñāpyate punaḥ |
35 | kṛtakṛtyāni cāstrāṇi gatāny adya yathāgatam
punar eṣyanti te hastaṃ yadā kālo bhaviṣyati |
36 | kālo gantuṃ gatiṃ mukhyāṃ bhavatām api bhārata
etac chreyo hi vo manye paramaṃ bharatarṣabha |
37 | etad vacanam ājñāya vyāsasyāmitatejasaḥ
anujñāto yayau pārtho nagaraṃ nāgasāhvayam |
38 | praviśya ca purīṃ vīraḥ samāsādya yudhiṣṭhiram
ācaṣṭa tad yathāvṛttaṃ vṛṣṇyandhakajanaṃ prati |