Book 15 Chapter 12 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | saṃdhivigraham apy atra paśyethā rājasattama
dviyoniṃ trividhopāyaṃ bahukalpaṃ yudhiṣṭhira |
2 | rājendra paryupāsīthāś chittvā dvaividhyam ātmanaḥ
tuṣṭapuṣṭabalaḥ śatrur ātmavān iti ca smaret |
3 | paryupāsanakāle tu viparītaṃ vidhīyate
āmardakāle rājendra vyapasarpas tato varaḥ |
4 | vyasanaṃ bhedanaṃ caiva śatrūṇāṃ kārayet tataḥ
karśanaṃ bhīṣaṇaṃ caiva yuddhe cāpi bahukṣayam |
5 | prayāsyamāno nṛpatis trividhaṃ paricintayet
ātmanaś caiva śatroś ca śaktiṃ śāstraviśāradaḥ |
6 | utsāhaprabhuśaktibhyāṃ mantraśaktyā ca bhārata
upapanno naro yāyād viparītam ato 'nyathā |
7 | ādadīta balaṃ rājā maulaṃ mitrabalaṃ tathā
aṭavībalaṃ bhṛtaṃ caiva tathā śreṇībalaṃ ca yat |
8 | tatra mitrabalaṃ rājan maulena na viśiṣyate
śreṇībalaṃ bhṛtaṃ caiva tulya eveti me matiḥ |
9 | tathā cārabalaṃ caiva parasparasamaṃ nṛpa
vijñeyaṃ balakāleṣu rājñā kāla upasthite |
10 | āpadaś cāpi boddhavyā bahurūpā narādhipa
bhavanti rājñāṃ kauravya yās tāḥ pṛthag ataḥ śṛṇu |
11 | vikalpā bahavo rājann āpadāṃ pāṇḍunandana
sāmādibhir upanyasya śamayet tān nṛpaḥ sadā |
12 | yātrāṃ yāyād balair yukto rājā ṣaḍbhiḥ paraṃtapa
saṃyukto deśakālābhyāṃ balair ātmaguṇais tathā |
13 | tuṣṭapuṣṭabalo yāyād rājā vṛddhyudaye rataḥ
āhūtaś cāpy atho yāyād anṛtāv api pārthivaḥ |
14 | sthūṇāśmānaṃ vājirathapradhānāṃ; dhvajadrumaiḥ saṃvṛtakūlarodhasam
padātināgair bahukardamāṃ nadīṃ; sapatnanāśe nṛpatiḥ prayāyāt |
15 | athopapattyā śakaṭaṃ padmaṃ vajraṃ ca bhārata
uśanā veda yac chāstraṃ tatraitad vihitaṃ vibho |
16 | sādayitvā parabalaṃ kṛtvā ca balaharṣaṇam
svabhūmau yojayed yuddhaṃ parabhūmau tathaiva ca |
17 | labdhaṃ praśamayed rājā nikṣiped dhanino narān
jñātvā svaviṣayaṃ taṃ ca sāmādibhir upakramet |
18 | sarvathaiva mahārāja śarīraṃ dhārayed iha
pretyeha caiva kartavyam ātmaniḥśreyasaṃ param |
19 | evaṃ kurvañ śubhā vāco loke 'smiñ śṛṇute nṛpaḥ
pretya svargaṃ tathāpnoti prajā dharmeṇa pālayan |
20 | evaṃ tvayā kuruśreṣṭha vartitavyaṃ prajāhitam
ubhayor lokayos tāta prāptaye nityam eva ca |
21 | bhīṣmeṇa pūrvam ukto 'si kṛṣṇena vidureṇa ca
mayāpy avaśyaṃ vaktavyaṃ prītyā te nṛpasattama |
22 | etat sarvaṃ yathānyāyaṃ kurvīthā bhūridakṣiṇa
priyas tathā prajānāṃ tvaṃ svarge sukham avāpsyasi |
23 | aśvamedhasahasreṇa yo yajet pṛthivīpatiḥ
pālayed vāpi dharmeṇa prajās tulyaṃ phalaṃ labhet |