Book 14 Chapter 94 | |
1 | janamejaya uvāca |
1 | yajñe saktā nṛpatayas tapaḥsaktā maharṣayaḥ
śāntivyavasitā viprāḥ śamo dama iti prabho |
2 | tasmād yajñaphalais tulyaṃ na kiṃ cid iha vidyate
iti me vartate buddhis tathā caitad asaṃśayam |
3 | yajñair iṣṭvā hi bahavo rājāno dvijasattama
iha kīrtiṃ parāṃ prāpya pretya svargam ito gatāḥ |
4 | devarājaḥ sahasrākṣaḥ kratubhir bhūridakṣiṇaiḥ
devarājyaṃ mahātejāḥ prāptavān akhilaṃ vibhuḥ |
5 | yathā yudhiṣṭhiro rājā bhīmārjunapuraḥsaraḥ
sadṛśo devarājena samṛddhyā vikrameṇa ca |
6 | atha kasmāt sa nakulo garhayām āsa taṃ kratum
aśvamedhaṃ mahāyajñaṃ rājñas tasya mahātmanaḥ |
7 | vaiśaṃpāyana uvāca |
7 | yajñasya vidhim agryaṃ vai phalaṃ caiva nararṣabha
gadataḥ śṛṇu me rājan yathāvad iha bhārata |
8 | purā śakrasya yajataḥ sarva ūcur maharṣayaḥ
ṛtvikṣu karmavyagreṣu vitate yajñakarmaṇi |
9 | hūyamāne tathā vahnau hotre bahuguṇānvite
deveṣv āhūyamāneṣu sthiteṣu paramarṣiṣu |
10 | supratītais tadā vipraiḥ svāgamaiḥ susvanair nṛpa
aśrāntaiś cāpi laghubhir adhvaryuvṛṣabhais tathā |
11 | ālambhasamaye tasmin gṛhīteṣu paśuṣv atha
maharṣayo mahārāja saṃbabhūvuḥ kṛpānvitāḥ |
12 | tato dīnān paśūn dṛṣṭvā ṛṣayas te tapodhanāḥ
ūcuḥ śakraṃ samāgamya nāyaṃ yajñavidhiḥ śubhaḥ |
13 | apavijñānam etat te mahāntaṃ dharmam icchataḥ
na hi yajñe paśugaṇā vidhidṛṣṭāḥ puraṃdara |
14 | dharmopaghātakas tv eṣa samārambhas tava prabho
nāyaṃ dharmakṛto dharmo na hiṃsā dharma ucyate |
15 | āgamenaiva te yajñaṃ kurvantu yadi hecchasi
vidhidṛṣṭena yajñena dharmas te sumahān bhavet |
16 | yaja bījaiḥ sahasrākṣa trivarṣaparamoṣitaiḥ
eṣa dharmo mahāñ śakra cintyamāno 'dhigamyate |
17 | śatakratus tu tad vākyam ṛṣibhis tattvadarśibhiḥ
uktaṃ na pratijagrāha mānamohavaśānugaḥ |
18 | teṣāṃ vivādaḥ sumahāñ jajñe śakramaharṣiṇām
jaṅgamaiḥ sthāvarair vāpi yaṣṭavyam iti bhārata |
19 | te tu khinnā vivādena ṛṣayas tattvadarśinaḥ
tataḥ saṃdhāya śakreṇa papracchur nṛpatiṃ vasum |
20 | mahābhāga kathaṃ yajñeṣv āgamo nṛpate smṛtaḥ
yaṣṭavyaṃ paśubhir medhyair atho bījair ajair api |
21 | tac chrutvā tu vacas teṣām avicārya balābalam
yathopanītair yaṣṭavyam iti provāca pārthivaḥ |
22 | evam uktvā sa nṛpatiḥ praviveśa rasātalam
uktveha vitathaṃ rājaṃś cedīnām īśvaraḥ prabhuḥ |
23 | anyāyopagataṃ dravyam atītaṃ yo hy apaṇḍitaḥ
dharmābhikāṅkṣī yajate na dharmaphalam aśnute |
24 | dharmavaitaṃsiko yas tu pāpātmā puruṣas tathā
dadāti dānaṃ viprebhyo lokaviśvāsakārakam |
25 | pāpena karmaṇā vipro dhanaṃ labdhvā niraṅkuśaḥ
rāgamohānvitaḥ so 'nte kaluṣāṃ gatim āpnute |
26 | tena dattāni dānāni pāpena hatabuddhinā
tāni sattvam anāsādya naśyanti vipulāny api |
27 | tasyādharmapravṛttasya hiṃsakasya durātmanaḥ
dāne na kīrtir bhavati pretya ceha ca durmateḥ |
28 | api saṃcayabuddhir hi lobhamohavaśaṃgataḥ
udvejayati bhūtāni hiṃsayā pāpacetanaḥ |
29 | evaṃ labdhvā dhanaṃ lobhād yajate yo dadāti ca
sa kṛtvā karmaṇā tena na sidhyati durāgamāt |
30 | uñchaṃ mūlaṃ phalaṃ śākam udapātraṃ tapodhanāḥ
dānaṃ vibhavato dattvā narāḥ svar yānti dharmiṇaḥ |
31 | eṣa dharmo mahāṃs tyāgo dānaṃ bhūtadayā tathā
brahmacaryaṃ tathā satyam anukrośo dhṛtiḥ kṣamā sanātanasya dharmasya mūlam etat sanātanam |
32 | śrūyante hi purā viprā viśvāmitrādayo nṛpāḥ
viśvāmitro 'sitaś caiva janakaś ca mahīpatiḥ kakṣasenārṣṭiṣeṇau ca sindhudvīpaś ca pārthivaḥ |
33 | ete cānye ca bahavaḥ siddhiṃ paramikāṃ gatāḥ
nṛpāḥ satyaiś ca dānaiś ca nyāyalabdhais tapodhanāḥ |
34 | brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrā ye cāśritās tapaḥ
dānadharmāgninā śuddhās te svargaṃ yānti bhārata |