Book 14 Chapter 78 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | śrutvā tu nṛpatir vīraṃ pitaraṃ babhruvāhanaḥ
niryayau vinayenāryo brāhmaṇārghyapuraḥsaraḥ |
2 | maṇipūreśvaraṃ tv evam upayātaṃ dhanaṃjayaḥ
nābhyanandata medhāvī kṣatradharmam anusmaran |
3 | uvāca cainaṃ dharmātmā samanyuḥ phalgunas tadā
prakriyeyaṃ na te yuktā bahis tvaṃ kṣatradharmataḥ |
4 | saṃrakṣyamāṇaṃ turagaṃ yaudhiṣṭhiram upāgatam
yajñiyaṃ viṣayānte māṃ nāyotsīḥ kiṃ nu putraka |
5 | dhik tvām astu sudurbuddhiṃ kṣatradharmāviśāradam
yo māṃ yuddhāya saṃprāptaṃ sāmnaivātho tvam agrahīḥ |
6 | na tvayā puruṣārthaś ca kaś cid astīha jīvatā
yas tvaṃ strīvad yudhā prāptaṃ sāmnā māṃ pratyagṛhṇathāḥ |
7 | yady ahaṃ nyastaśastras tvām āgaccheyaṃ sudurmate
prakriyeyaṃ tato yuktā bhavet tava narādhama |
8 | tam evam uktaṃ bhartrā tu viditvā pannagātmajā
amṛṣyamāṇā bhittvorvīm ulūpī tam upāgamat |
9 | sā dadarśa tataḥ putraṃ vimṛśantam adhomukham
saṃtarjyamānam asakṛd bhartrā yuddhārthinā vibho |
10 | tataḥ sā cārusarvāṅgī tam upetyoragātmajā
ulūpī prāha vacanaṃ kṣatradharmaviśāradā |
11 | ulūpīṃ māṃ nibodha tvaṃ mātaraṃ pannagātmajām
kuruṣva vacanaṃ putra dharmas te bhavitā paraḥ |
12 | yudhyasvainaṃ kuruśreṣṭhaṃ dhanaṃjayam ariṃdama
evam eṣa hi te prīto bhaviṣyati na saṃśayaḥ |
13 | evam uddharṣito mātrā sa rājā babhruvāhanaḥ
manaś cakre mahātejā yuddhāya bharatarṣabha |
14 | saṃnahya kāñcanaṃ varma śirastrāṇaṃ ca bhānumat
tūṇīraśatasaṃbādham āruroha mahāratham |
15 | sarvopakaraṇair yuktaṃ yuktam aśvair manojavaiḥ
sucakropaskaraṃ dhīmān hemabhāṇḍapariṣkṛtam |
16 | paramārcitam ucchritya dhvajaṃ siṃhaṃ hiraṇmayam
prayayau pārtham uddiśya sa rājā babhruvāhanaḥ |
17 | tato 'bhyetya hayaṃ vīro yajñiyaṃ pārtharakṣitam
grāhayām āsa puruṣair hayaśikṣāviśāradaiḥ |
18 | gṛhītaṃ vājinaṃ dṛṣṭvā prītātmā sa dhanaṃjayaḥ
putraṃ rathasthaṃ bhūmiṣṭhaḥ saṃnyavārayad āhave |
19 | tataḥ sa rājā taṃ vīraṃ śaravrātaiḥ sahasraśaḥ
ardayām āsa niśitair āśīviṣaviṣopamaiḥ |
20 | tayoḥ samabhavad yuddhaṃ pituḥ putrasya cātulam
devāsuraraṇaprakhyam ubhayoḥ prīyamāṇayoḥ |
21 | kirīṭinaṃ tu vivyādha śareṇa nataparvaṇā
jatrudeśe naravyāghraḥ prahasan babhruvāhanaḥ |
22 | so 'bhyagāt saha puṅkhena valmīkam iva pannagaḥ
vinirbhidya ca kaunteyaṃ mahītalam athāviśat |
23 | sa gāḍhavedano dhīmān ālambya dhanur uttamam
divyaṃ tejaḥ samāviśya pramīta iva saṃbabhau |
24 | sa saṃjñām upalabhyātha praśasya puruṣarṣabhaḥ
putraṃ śakrātmajo vākyam idam āha mahīpate |
25 | sādhu sādhu mahābāho vatsa citrāṅgadātmaja
sadṛśaṃ karma te dṛṣṭvā prītimān asmi putraka |
26 | vimuñcāmy eṣa bāṇāṃs te putra yuddhe sthiro bhava
ity evam uktvā nārācair abhyavarṣad amitrahā |
27 | tān sa gāṇḍīvanirmuktān vajrāśanisamaprabhān
nārācair acchinad rājā sarvān eva tridhā tridhā |
28 | tasya pārthaḥ śarair divyair dhvajaṃ hemapariṣkṛtam
suvarṇatālapratimaṃ kṣureṇāpāharad rathāt |
29 | hayāṃś cāsya mahākāyān mahāvegaparākramān
cakāra rājño nirjīvān prahasan pāṇḍavarṣabhaḥ |
30 | sa rathād avatīryāśu rājā paramakopanaḥ
padātiḥ pitaraṃ kopād yodhayām āsa pāṇḍavam |
31 | saṃprīyamāṇaḥ pāṇḍūnām ṛṣabhaḥ putravikramāt
nātyarthaṃ pīḍayām āsa putraṃ vajradharātmajaḥ |
32 | sa hanyamāno vimukhaṃ pitaraṃ babhruvāhanaḥ
śarair āśīviṣākāraiḥ punar evārdayad balī |
33 | tataḥ sa bālyāt pitaraṃ vivyādha hṛdi patriṇā
niśitena supuṅkhena balavad babhruvāhanaḥ |
34 | sa bāṇas tejasā dīpto jvalann iva hutāśanaḥ
viveśa pāṇḍavaṃ rājan marma bhittvātiduḥkhakṛt |
35 | sa tenātibhṛśaṃ viddhaḥ putreṇa kurunandanaḥ
mahīṃ jagāma mohārtas tato rājan dhanaṃjayaḥ |
36 | tasmin nipatite vīre kauravāṇāṃ dhuraṃdhare
so 'pi mohaṃ jagāmāśu tataś citrāṅgadāsutaḥ |
37 | vyāyamya saṃyuge rājā dṛṣṭvā ca pitaraṃ hatam
pūrvam eva ca bāṇaughair gāḍhaviddho 'rjunena saḥ |
38 | bhartāraṃ nihataṃ dṛṣṭvā putraṃ ca patitaṃ bhuvi
citrāṅgadā paritrastā praviveśa raṇājiram |
39 | śokasaṃtaptahṛdayā rudatī sā tataḥ śubhā
maṇipūrapater mātā dadarśa nihataṃ patim |