Book 14 Chapter 77 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tato gāṇḍīvabhṛc chūro yuddhāya samavasthitaḥ
vibabhau yudhi durdharṣo himavān acalo yathā |
2 | tataḥ saindhavayodhās te punar eva vyavasthitāḥ
vimuñcantaḥ susaṃrabdhāḥ śaravarṣāṇi bhārata |
3 | tān prasahya mahāvīryaḥ punar eva vyavasthitān
tataḥ provāca kaunteyo mumūrṣūñ ślakṣṇayā girā |
4 | yudhyadhvaṃ parayā śaktyā yatadhvaṃ ca vadhe mama
kurudhvaṃ sarvakāryāṇi mahad vo bhayam āgatam |
5 | eṣa yotsyāmi vaḥ sarvān nivārya śaravāgurām
tiṣṭhadhvaṃ yuddhamanaso darpaṃ vinayitāsmi vaḥ |
6 | etāvad uktvā kauravyo ruṣā gāṇḍīvabhṛt tadā
tato 'tha vacanaṃ smṛtvā bhrātur jyeṣṭhasya bhārata |
7 | na hantavyā raṇe tāta kṣatriyā vijigīṣavaḥ
jetavyāś ceti yat proktaṃ dharmarājñā mahātmanā cintayām āsa ca tadā phalgunaḥ puruṣarṣabhaḥ |
8 | ity ukto 'haṃ narendreṇa na hantavyā nṛpā iti
kathaṃ tan na mṛṣeha syād dharmarājavacaḥ śubham |
9 | na hanyeraṃś ca rājāno rājñaś cājñā kṛtā bhavet
iti saṃcintya sa tadā bhrātuḥ priyahite rataḥ provāca vākyaṃ dharmajñaḥ saindhavān yuddhadurmadān |
10 | bālān striyo vā yuṣmākaṃ na haniṣye vyavasthitān
yaś ca vakṣyati saṃgrāme tavāsmīti parājitaḥ |
11 | etac chrutvā vaco mahyaṃ kurudhvaṃ hitam ātmanaḥ
ato 'nyathā kṛcchragatā bhaviṣyatha mayārditāḥ |
12 | evam uktvā tu tān vīrān yuyudhe kurupuṃgavaḥ
atvarāvān asaṃrabdhaḥ saṃrabdhair vijigīṣubhiḥ |
13 | tataḥ śatasahasrāṇi śarāṇāṃ nataparvaṇām
mumucuḥ saindhavā rājaṃs tadā gāṇḍīvadhanvani |
14 | sa tān āpatataḥ krūrān āśīviṣaviṣopamān
ciccheda niśitair bāṇair antaraiva dhanaṃjayaḥ |
15 | chittvā tu tān āśugamān kaṅkapatrāñ śilāśitān
ekaikam eṣa daśabhir bibheda samare śaraiḥ |
16 | tataḥ prāsāṃś ca śaktīś ca punar eva dhanaṃjaye
jayadrathaṃ hataṃ smṛtvā cikṣipuḥ saindhavā nṛpāḥ |
17 | teṣāṃ kirīṭī saṃkalpaṃ moghaṃ cakre mahāmanāḥ
sarvāṃs tān antarā chittvā mudā cukrośa pāṇḍavaḥ |
18 | tathaivāpatatāṃ teṣāṃ yodhānāṃ jayagṛddhinām
śirāṃsi pātayām āsa bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ |
19 | teṣāṃ pradravatāṃ caiva punar eva ca dhāvatām
nivartatāṃ ca śabdo 'bhūt pūrṇasyeva mahodadheḥ |
20 | te vadhyamānās tu tadā pārthenāmitatejasā
yathāprāṇaṃ yathotsāhaṃ yodhayām āsur arjunam |
21 | tatas te phalgunenājau śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
kṛtā visaṃjñā bhūyiṣṭhāḥ klāntavāhanasainikāḥ |
22 | tāṃs tu sarvān pariglānān viditvā dhṛtarāṣṭrajā
duḥśalā bālam ādāya naptāraṃ prayayau tadā surathasya sutaṃ vīraṃ rathenānāgasaṃ tadā |
23 | śāntyarthaṃ sarvayodhānām abhyagacchata pāṇḍavam
sā dhanaṃjayam āsādya mumocārtasvaraṃ tadā dhanaṃjayo 'pi tāṃ dṛṣṭvā dhanur visasṛje prabhuḥ |
24 | samutsṛṣṭadhanuḥ pārtho vidhivad bhaginīṃ tadā
prāha kiṃ karavāṇīti sā ca taṃ vākyam abravīt |
25 | eṣa te bharataśreṣṭha svasrīyasyātmajaḥ śiśuḥ
abhivādayate vīra taṃ paśya puruṣarṣabha |
26 | ity uktas tasya pitaraṃ sa papracchārjunas tadā
kvāsāv iti tato rājan duḥśalā vākyam abravīt |
27 | pitṛśokābhisaṃtapto viṣādārto 'sya vai pitā
pañcatvam agamad vīra yathā tan me nibodha ha |
28 | sa pūrvaṃ pitaraṃ śrutvā hataṃ yuddhe tvayānagha
tvām āgataṃ ca saṃśrutya yuddhāya hayasāriṇam pituś ca mṛtyuduḥkhārto 'jahāt prāṇān dhanaṃjaya |
29 | prāpto bībhatsur ity eva nāma śrutvaiva te 'nagha
viṣādārtaḥ papātorvyāṃ mamāra ca mamātmajaḥ |
30 | taṃ tu dṛṣṭvā nipatitaṃ tatas tasyātmajaṃ vibho
gṛhītvā samanuprāptā tvām adya śaraṇaiṣiṇī |
31 | ity uktvārtasvaraṃ sā tu mumoca dhṛtarāṣṭrajā
dīnā dīnaṃ sthitaṃ pārtham abravīc cāpy adhomukham |
32 | svasāraṃ mām avekṣasva svasrīyātmajam eva ca
kartum arhasi dharmajña dayāṃ mayi kurūdvaha vismṛtya kururājānaṃ taṃ ca mandaṃ jayadratham |
33 | abhimanyor yathā jātaḥ parikṣit paravīrahā
tathāyaṃ surathāj jāto mama pautro mahābhuja |
34 | tam ādāya naravyāghra saṃprāptāsmi tavāntikam
śamārthaṃ sarvayodhānāṃ śṛṇu cedaṃ vaco mama |
35 | āgato 'yaṃ mahābāho tasya mandasya pautrakaḥ
prasādam asya bālasya tasmāt tvaṃ kartum arhasi |
36 | eṣa prasādya śirasā mayā sārdham ariṃdama
yācate tvāṃ mahābāho śamaṃ gaccha dhanaṃjaya |
37 | bālasya hatabandhoś ca pārtha kiṃ cid ajānataḥ
prasādaṃ kuru dharmajña mā manyuvaśam anvagāḥ |
38 | tam anāryaṃ nṛśaṃsaṃ ca vismṛtyāsya pitāmaham
āgaskāriṇam atyarthaṃ prasādaṃ kartum arhasi |
39 | evaṃ bruvatyāṃ karuṇaṃ duḥśalāyāṃ dhanaṃjayaḥ
saṃsmṛtya devīṃ gāndhārīṃ dhṛtarāṣṭraṃ ca pārthivam provāca duḥkhaśokārtaḥ kṣatradharmaṃ vigarhayan |
40 | dhik taṃ duryodhanaṃ kṣudraṃ rājyalubdhaṃ ca māninam
yatkṛte bāndhavāḥ sarve mayā nītā yamakṣayam |
41 | ity uktvā bahu sāntvādi prasādam akaroj jayaḥ
pariṣvajya ca tāṃ prīto visasarja gṛhān prati |
42 | duḥśalā cāpi tān yodhān nivārya mahato raṇāt
saṃpūjya pārthaṃ prayayau gṛhān prati śubhānanā |
43 | tataḥ saindhavakān yodhān vinirjitya nararṣabhaḥ
punar evānvadhāvat sa taṃ hayaṃ kāmacāriṇam |
44 | sasāra yajñiyaṃ vīro vidhivat sa viśāṃ pate
tārāmṛgam ivākāśe devadevaḥ pinākadhṛk |
45 | sa ca vājī yatheṣṭena tāṃs tān deśān yathāsukham
vicacāra yathākāmaṃ karma pārthasya vardhayan |
46 | krameṇa sa hayas tv evaṃ vicaran bharatarṣabha
maṇipūrapater deśam upāyāt sahapāṇḍavaḥ |