Book 14 Chapter 59 | |
1 | vasudeva uvāca |
1 | śrutavān asmi vārṣṇeya saṃgrāmaṃ paramādbhutam
narāṇāṃ vadatāṃ putra kathodghāteṣu nityaśaḥ |
2 | tvaṃ tu pratyakṣadarśī ca kāryajñaś ca mahābhuja
tasmāt prabrūhi saṃgrāmaṃ yāthātathyena me 'nagha |
3 | yathā tad abhavad yuddhaṃ pāṇḍavānāṃ mahātmanām
bhīṣmakarṇakṛpadroṇaśalyādibhir anuttamam |
4 | anyeṣāṃ kṣatriyāṇāṃ ca kṛtāstrāṇām anekaśaḥ
nānāveṣākṛtimatāṃ nānādeśanivāsinām |
5 | ity uktaḥ puṇḍarīkākṣaḥ pitrā mātus tadantike
śaśaṃsa kuruvīrāṇāṃ saṃgrāme nidhanaṃ yathā |
6 | vāsudeva uvāca |
6 | atyadbhutāni karmāṇi kṣatriyāṇāṃ mahātmanām
bahulatvān na saṃkhyātuṃ śakyāny abdaśatair api |
7 | prādhānyatas tu gadataḥ samāsenaiva me śṛṇu
karmāṇi pṛthivīśānāṃ yathāvad amaradyute |
8 | bhīṣmaḥ senāpatir abhūd ekādaśacamūpatiḥ
kauravyaḥ kauraveyāṇāṃ devānām iva vāsavaḥ |
9 | śikhaṇḍī pāṇḍuputrāṇāṃ netā saptacamūpatiḥ
babhūva rakṣito dhīmān dhīmatā savyasācinā |
10 | teṣāṃ tad abhavad yuddhaṃ daśāhāni mahātmanām
kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca sumahad romaharṣaṇam |
11 | tataḥ śikhaṇḍī gāṅgeyam ayudhyantaṃ mahāhave
jaghāna bahubhir bāṇaiḥ saha gāṇḍīvadhanvanā |
12 | akarot sa tataḥ kālaṃ śaratalpagato muniḥ
ayanaṃ dakṣiṇaṃ hitvā saṃprāpte cottarāyaṇe |
13 | tataḥ senāpatir abhūd droṇo 'straviduṣāṃ varaḥ
pravīraḥ kauravendrasya kāvyo daityapater iva |
14 | akṣauhiṇībhiḥ śiṣṭābhir navabhir dvijasattamaḥ
saṃvṛtaḥ samaraślāghī guptaḥ kṛpavṛṣādibhiḥ |
15 | dhṛṣṭadyumnas tv abhūn netā pāṇḍavānāṃ mahāstravit
gupto bhīmena tejasvī mitreṇa varuṇo yathā |
16 | pañcasenāparivṛto droṇaprepsur mahāmanāḥ
pitur nikārān saṃsmṛtya raṇe karmākaron mahat |
17 | tasmiṃs te pṛthivīpālā droṇapārṣatasaṃgare
nānādigāgatā vīrāḥ prāyaśo nidhanaṃ gatāḥ |
18 | dināni pañca tad yuddham abhūt paramadāruṇam
tato droṇaḥ pariśrānto dhṛṣṭadyumnavaśaṃ gataḥ |
19 | tataḥ senāpatir abhūt karṇo dauryodhane bale
akṣauhiṇībhiḥ śiṣṭābhir vṛtaḥ pañcabhir āhave |
20 | tisras tu pāṇḍuputrāṇāṃ camvo bībhatsupālitāḥ
hatapravīrabhūyiṣṭhā babhūvuḥ samavasthitāḥ |
21 | tataḥ pārthaṃ samāsādya pataṃga iva pāvakam
pañcatvam agamat sautir dvitīye 'hani dāruṇe |
22 | hate karṇe tu kauravyā nirutsāhā hataujasaḥ
akṣauhiṇībhis tisṛbhir madreśaṃ paryavārayan |
23 | hatavāhanabhūyiṣṭhāḥ pāṇḍavās tu yudhiṣṭhiram
akṣauhiṇyā nirutsāhāḥ śiṣṭayā paryavārayan |
24 | avadhīn madrarājānaṃ kururājo yudhiṣṭhiraḥ
tasmiṃs tathārdhadivase karma kṛtvā suduṣkaram |
25 | hate śalye tu śakuniṃ sahadevo mahāmanāḥ
āhartāraṃ kales tasya jaghānāmitavikramaḥ |
26 | nihate śakunau rājā dhārtarāṣṭraḥ sudurmanāḥ
apākrāmad gadāpāṇir hatabhūyiṣṭhasainikaḥ |
27 | tam anvadhāvat saṃkruddho bhīmasenaḥ pratāpavān
hrade dvaipāyane cāpi salilasthaṃ dadarśa tam |
28 | tataḥ śiṣṭena sainyena samantāt parivārya tam
upopaviviśur hṛṣṭā hradasthaṃ pañca pāṇḍavāḥ |
29 | vigāhya salilaṃ tv āśu vāgbāṇair bhṛśavikṣataḥ
utthāya sa gadāpāṇir yuddhāya samupasthitaḥ |
30 | tataḥ sa nihato rājā dhārtarāṣṭro mahāmṛdhe
bhīmasenena vikramya paśyatāṃ pṛthivīkṣitām |
31 | tatas tat pāṇḍavaṃ sainyaṃ saṃsuptaṃ śibire niśi
nihataṃ droṇaputreṇa pitur vadham amṛṣyatā |
32 | hataputrā hatabalā hatamitrā mayā saha
yuyudhānadvitīyena pañca śiṣṭāḥ sma pāṇḍavāḥ |
33 | sahaiva kṛpabhojābhyāṃ drauṇir yuddhād amucyata
yuyutsuś cāpi kauravyo muktaḥ pāṇḍavasaṃśrayāt |
34 | nihate kauravendre ca sānubandhe suyodhane
viduraḥ saṃjayaś caiva dharmarājam upasthitau |
35 | evaṃ tad abhavad yuddham ahāny aṣṭādaśa prabho
yatra te pṛthivīpālā nihatāḥ svargam āvasan |
36 | vaiśaṃpāyana uvāca |
36 | śṛṇvatāṃ tu mahārāja kathāṃ tāṃ romaharṣaṇīm
duḥkhaharṣaparikleśā vṛṣṇīnām abhavaṃs tadā |