Book 14 Chapter 51 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tato 'bhyacodayat kṛṣṇo yujyatām iti dārukam
muhūrtād iva cācaṣṭa yuktam ity eva dārukaḥ |
2 | tathaiva cānuyātrāṇi codayām āsa pāṇḍavaḥ
sajjayadhvaṃ prayāsyāmo nagaraṃ gajasāhvayam |
3 | ity uktāḥ sainikās te tu sajjībhūtā viśāṃ pate
ācakhyuḥ sajjam ity eva pārthāyāmitatejase |
4 | tatas tau ratham āsthāya prayātau kṛṣṇapāṇḍavau
vikurvāṇau kathāś citrāḥ prīyamāṇau viśāṃ pate |
5 | rathasthaṃ tu mahātejā vāsudevaṃ dhanaṃjayaḥ
punar evābravīd vākyam idaṃ bharatasattama |
6 | tvatprasādāj jayaḥ prāpto rājñā vṛṣṇikulodvaha
nihatāḥ śatravaś cāpi prāptaṃ rājyam akaṇṭakam |
7 | nāthavantaś ca bhavatā pāṇḍavā madhusūdana
bhavantaṃ plavam āsādya tīrṇāḥ sma kurusāgaram |
8 | viśvakarman namas te 'stu viśvātman viśvasaṃbhava
yathāhaṃ tvā vijānāmi yathā cāhaṃ bhavanmanāḥ |
9 | tvattejaḥsaṃbhavo nityaṃ hutāśo madhusūdana
ratiḥ krīḍāmayī tubhyaṃ māyā te rodasī vibho |
10 | tvayi sarvam idaṃ viśvaṃ yad idaṃ sthāṇujaṅgamam
tvaṃ hi sarvaṃ vikuruṣe bhūtagrāmaṃ sanātanam |
11 | pṛthivīṃ cāntarikṣaṃ ca tathā sthāvarajaṅgamam
hasitaṃ te 'malā jyotsnā ṛtavaś cendriyānvayāḥ |
12 | prāṇo vāyuḥ satatagaḥ krodho mṛtyuḥ sanātanaḥ
prasāde cāpi padmā śrīr nityaṃ tvayi mahāmate |
13 | ratis tuṣṭir dhṛtiḥ kṣāntis tvayi cedaṃ carācaram
tvam eveha yugānteṣu nidhanaṃ procyase 'nagha |
14 | sudīrgheṇāpi kālena na te śakyā guṇā mayā
ātmā ca paramo vaktuṃ namas te nalinekṣaṇa |
15 | vidito me 'si durdharṣa nāradād devalāt tathā
kṛṣṇadvaipāyanāc caiva tathā kurupitāmahāt |
16 | tvayi sarvaṃ samāsaktaṃ tvam evaiko janeśvaraḥ
yac cānugrahasaṃyuktam etad uktaṃ tvayānagha |
17 | etat sarvam ahaṃ samyag ācariṣye janārdana
idaṃ cādbhutam atyarthaṃ kṛtam asmatpriyepsayā |
18 | yat pāpo nihataḥ saṃkhye kauravyo dhṛtarāṣṭrajaḥ
tvayā dagdhaṃ hi tat sainyaṃ mayā vijitam āhave |
19 | bhavatā tat kṛtaṃ karma yenāvāpto jayo mayā
duryodhanasya saṃgrāme tava buddhiparākramaiḥ |
20 | karṇasya ca vadhopāyo yathāvat saṃpradarśitaḥ
saindhavasya ca pāpasya bhūriśravasa eva ca |
21 | ahaṃ ca prīyamāṇena tvayā devakinandana
yad uktas tat kariṣyāmi na hi me 'tra vicāraṇā |
22 | rājānaṃ ca samāsādya dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram
codayiṣyāmi dharmajña gamanārthaṃ tavānagha |
23 | rucitaṃ hi mamaitat te dvārakāgamanaṃ prabho
acirāc caiva dṛṣṭā tvaṃ mātulaṃ madhusūdana baladevaṃ ca durdharṣaṃ tathānyān vṛṣṇipuṃgavān |
24 | evaṃ saṃbhāṣamāṇau tau prāptau vāraṇasāhvayam
tathā viviśatuś cobhau saṃprahṛṣṭanarākulam |
25 | tau gatvā dhṛtarāṣṭrasya gṛhaṃ śakragṛhopamam
dadṛśāte mahārāja dhṛtarāṣṭraṃ janeśvaram |
26 | viduraṃ ca mahābuddhiṃ rājānaṃ ca yudhiṣṭhiram
bhīmasenaṃ ca durdharṣaṃ mādrīputrau ca pāṇḍavau dhṛtarāṣṭram upāsīnaṃ yuyutsuṃ cāparājitam |
27 | gāndhārīṃ ca mahāprājñāṃ pṛthāṃ kṛṣṇāṃ ca bhāminīm
subhadrādyāś ca tāḥ sarvā bharatānāṃ striyas tathā dadṛśāte sthitāḥ sarvā gāndhārīṃ parivārya vai |
28 | tataḥ sametya rājānaṃ dhṛtarāṣṭram ariṃdamau
nivedya nāmadheye sve tasya pādāv agṛhṇatām |
29 | gāndhāryāś ca pṛthāyāś ca dharmarājñas tathaiva ca
bhīmasya ca mahātmānau tathā pādāv agṛhṇatām |
30 | kṣattāraṃ cāpi saṃpūjya pṛṣṭvā kuśalam avyayam
taiḥ sārdhaṃ nṛpatiṃ vṛddhaṃ tatas taṃ paryupāsatām |
31 | tato niśi mahārāja dhṛtarāṣṭraḥ kurūdvahān
janārdanaṃ ca medhāvī vyasarjayata vai gṛhān |
32 | te 'nujñātā nṛpatinā yayuḥ svaṃ svaṃ niveśanam
dhanaṃjayagṛhān eva yayau kṛṣṇas tu vīryavān |
33 | tatrārcito yathānyāyaṃ sarvakāmair upasthitaḥ
kṛṣṇaḥ suṣvāpa medhāvī dhanaṃjayasahāyavān |
34 | prabhātāyāṃ tu śarvaryāṃ kṛtapūrvāhṇikakriyau
dharmarājasya bhavanaṃ jagmatuḥ paramārcitau yatrāste sa sahāmātyo dharmarājo mahāmanāḥ |
35 | tatas tau tat praviśyātha dadṛśāte mahābalau
dharmarājānam āsīnaṃ devarājam ivāśvinau |
36 | tau samāsādya rājānaṃ vārṣṇeyakurupuṃgavau
niṣīdatur anujñātau prīyamāṇena tena vai |
37 | tataḥ sa rājā medhāvī vivakṣū prekṣya tāv ubhau
provāca vadatāṃ śreṣṭho vacanaṃ rājasattamaḥ |
38 | vivakṣū hi yuvāṃ manye vīrau yadukurūdvahau
brūta kartāsmi sarvaṃ vāṃ na cirān mā vicāryatām |
39 | ity ukte phalgunas tatra dharmarājānam abravīt
vinītavad upāgamya vākyaṃ vākyaviśāradaḥ |
40 | ayaṃ ciroṣito rājan vāsudevaḥ pratāpavān
bhavantaṃ samanujñāpya pitaraṃ draṣṭum icchati |
41 | sa gacched abhyanujñāto bhavatā yadi manyase
ānartanagarīṃ vīras tad anujñātum arhasi |
42 | yudhiṣṭhira uvāca |
42 | puṇḍarīkākṣa bhadraṃ te gaccha tvaṃ madhusūdana
purīṃ dvāravatīm adya draṣṭuṃ śūrasutaṃ prabhum |
43 | rocate me mahābāho gamanaṃ tava keśava
mātulaś ciradṛṣṭo me tvayā devī ca devakī |
44 | mātulaṃ vasudevaṃ tvaṃ baladevaṃ ca mādhava
pūjayethā mahāprājña madvākyena yathārhataḥ |
45 | smarethāś cāpi māṃ nityaṃ bhīmaṃ ca balināṃ varam
phalgunaṃ nakulaṃ caiva sahadevaṃ ca mādhava |
46 | ānartān avalokya tvaṃ pitaraṃ ca mahābhuja
vṛṣṇīṃś ca punar āgaccher hayamedhe mamānagha |
47 | sa gaccha ratnāny ādāya vividhāni vasūni ca
yac cāpy anyan manojñaṃ te tad apy ādatsva sātvata |
48 | iyaṃ hi vasudhā sarvā prasādāt tava mādhava
asmān upagatā vīra nihatāś cāpi śatravaḥ |
49 | evaṃ bruvati kauravye dharmarāje yudhiṣṭhire
vāsudevo varaḥ puṃsām idaṃ vacanam abravīt |
50 | tavaiva ratnāni dhanaṃ ca kevalam; dharā ca kṛtsnā tu mahābhujādya vai
yad asti cānyad draviṇaṃ gṛheṣu me; tvam eva tasyeśvara nityam īśvaraḥ |
51 | tathety athoktaḥ pratipūjitas tadā; gadāgrajo dharmasutena vīryavān
pitṛṣvasām abhyavadad yathāvidhi; saṃpūjitaś cāpy agamat pradakṣiṇam |
52 | tayā sa samyak pratinanditas tadā; tathaiva sarvair vidurādibhis tataḥ
viniryayau nāgapurād gadāgrajo; rathena divyena caturyujā hariḥ |
53 | rathaṃ subhadrām adhiropya bhāminīṃ; yudhiṣṭhirasyānumate janārdanaḥ
pitṛṣvasāyāś ca tathā mahābhujo; viniryayau paurajanābhisaṃvṛtaḥ |
54 | tam anvagād vānaravaryaketanaḥ; sasātyakir mādravatīsutāv api
agādhabuddhir viduraś ca mādhavaṃ; svayaṃ ca bhīmo gajarājavikramaḥ |
55 | nivartayitvā kururāṣṭravardhanāṃs; tataḥ sa sarvān viduraṃ ca vīryavān
janārdano dārukam āha satvaraḥ; pracodayāśvān iti sātyakis tadā |
56 | tato yayau śatrugaṇapramardanaḥ; śinipravīrānugato janārdanaḥ
yathā nihatyārigaṇāñ śatakratur; divaṃ tathānartapurīṃ pratāpavān |