Book 14 Chapter 48 | |
1 | brahmovāca |
1 | ke cid brahmamayaṃ vṛkṣaṃ ke cid brahmamayaṃ mahat
ke cit puruṣam avyaktaṃ ke cit param anāmayam manyante sarvam apy etad avyaktaprabhavāvyayam |
2 | ucchvāsamātram api ced yo 'ntakāle samo bhavet
ātmānam upasaṃgamya so 'mṛtatvāya kalpate |
3 | nimeṣamātram api cet saṃyamyātmānam ātmani
gacchaty ātmaprasādena viduṣāṃ prāptim avyayām |
4 | prāṇāyāmair atha prāṇān saṃyamya sa punaḥ punaḥ
daśadvādaśabhir vāpi caturviṃśāt paraṃ tataḥ |
5 | evaṃ pūrvaṃ prasannātmā labhate yad yad icchati
avyaktāt sattvam udriktam amṛtatvāya kalpate |
6 | sattvāt parataraṃ nānyat praśaṃsantīha tadvidaḥ
anumānād vijānīmaḥ puruṣaṃ sattvasaṃśrayam na śakyam anyathā gantuṃ puruṣaṃ tam atho dvijāḥ |
7 | kṣamā dhṛtir ahiṃsā ca samatā satyam ārjavam
jñānaṃ tyāgo 'tha saṃnyāsaḥ sāttvikaṃ vṛttam iṣyate |
8 | etenaivānumānena manyante 'tha manīṣiṇaḥ
sattvaṃ ca puruṣaś caikas tatra nāsti vicāraṇā |
9 | āhur eke ca vidvāṃso ye jñāne supratiṣṭhitāḥ
kṣetrajñasattvayor aikyam ity etan nopapadyate |
10 | pṛthagbhūtas tato nityam ity etad avicāritam
pṛthagbhāvaś ca vijñeyaḥ sahajaś cāpi tattvataḥ |
11 | tathaivaikatvanānātvam iṣyate viduṣāṃ nayaḥ
maśakodumbare tv aikyaṃ pṛthaktvam api dṛśyate |
12 | matsyo yathānyaḥ syād apsu saṃprayogas tathānayoḥ
saṃbandhas toyabindūnāṃ parṇe kokanadasya ca |
13 | gurur uvāca |
13 | ity uktavantaṃ te viprās tadā lokapitāmaham
punaḥ saṃśayam āpannāḥ papracchur dvijasattamāḥ |
14 | ṛṣaya ūcuḥ |
14 | kiṃ svid eveha dharmāṇām anuṣṭheyatamaṃ smṛtam
vyāhatām iva paśyāmo dharmasya vividhāṃ gatim |
15 | ūrdhvaṃ dehād vadanty eke naitad astīti cāpare
ke cit saṃśayitaṃ sarvaṃ niḥsaṃśayam athāpare |
16 | anityaṃ nityam ity eke nāsty astīty api cāpare
ekarūpaṃ dvidhety eke vyāmiśram iti cāpare ekam eke pṛthak cānye bahutvam iti cāpare |
17 | manyante brāhmaṇā evaṃ prājñās tattvārthadarśinaḥ
jaṭājinadharāś cānye muṇḍāḥ ke cid asaṃvṛtāḥ |
18 | asnānaṃ ke cid icchanti snānam ity api cāpare
āhāraṃ ke cid icchanti ke cic cānaśane ratāḥ |
19 | karma ke cit praśaṃsanti praśāntim api cāpare
deśakālāv ubhau ke cin naitad astīti cāpare ke cin mokṣaṃ praśaṃsanti ke cid bhogān pṛthagvidhān |
20 | dhanāni ke cid icchanti nirdhanatvaṃ tathāpare
upāsyasādhanaṃ tv eke naitad astīti cāpare |
21 | ahiṃsāniratāś cānye ke cid dhiṃsāparāyaṇāḥ
puṇyena yaśasety eke naitad astīti cāpare |
22 | sadbhāvaniratāś cānye ke cit saṃśayite sthitāḥ
duḥkhād anye sukhād anye dhyānam ity apare sthitāḥ |
23 | yajñam ity apare dhīrāḥ pradānam iti cāpare
sarvam eke praśaṃsanti na sarvam iti cāpare |
24 | tapas tv anye praśaṃsanti svādhyāyam apare janāḥ
jñānaṃ saṃnyāsam ity eke svabhāvaṃ bhūtacintakāḥ |
25 | evaṃ vyutthāpite dharme bahudhā vipradhāvati
niścayaṃ nādhigacchāmaḥ saṃmūḍhāḥ surasattama |
26 | idaṃ śreya idaṃ śreya ity evaṃ prasthito janaḥ
yo hi yasmin rato dharme sa taṃ pūjayate sadā |
27 | tatra no vihatā prajñā manaś ca bahulīkṛtam
etad ākhyātum icchāmaḥ śreyaḥ kim iti sattama |
28 | ataḥ paraṃ ca yad guhyaṃ tad bhavān vaktum arhati
sattvakṣetrajñayoś caiva saṃbandhaḥ kena hetunā |
29 | evam uktaḥ sa tair viprair bhagavāṃl lokabhāvanaḥ
tebhyaḥ śaśaṃsa dharmātmā yāthātathyena buddhimān |