Book 14 Chapter 45 | |
1 | brahmovāca |
1 | buddhisāraṃ manastambham indriyagrāmabandhanam
mahābhūtāraviṣkambhaṃ nimeṣapariveṣṭanam |
2 | jarāśokasamāviṣṭaṃ vyādhivyasanasaṃcaram
deśakālavicārīdaṃ śramavyāyāmanisvanam |
3 | ahorātraparikṣepaṃ śītoṣṇaparimaṇḍalam
sukhaduḥkhāntasaṃkleśaṃ kṣutpipāsāvakīlanam |
4 | chāyātapavilekhaṃ ca nimeṣonmeṣavihvalam
ghoramohajanākīrṇaṃ vartamānam acetanam |
5 | māsārdhamāsagaṇitaṃ viṣamaṃ lokasaṃcaram
tamonicayapaṅkaṃ ca rajovegapravartakam |
6 | sattvālaṃkāradīptaṃ ca guṇasaṃghātamaṇḍalam
svaravigrahanābhīkaṃ śokasaṃghātavartanam |
7 | kriyākāraṇasaṃyuktaṃ rāgavistāram āyatam
lobhepsāparisaṃkhyātaṃ viviktajñānasaṃbhavam |
8 | bhayamohaparīvāraṃ bhūtasaṃmohakārakam
ānandaprītidhāraṃ ca kāmakrodhaparigraham |
9 | mahadādiviśeṣāntam asaktaprabhavāvyayam
manojavanam aśrāntaṃ kālacakraṃ pravartate |
10 | etad dvaṃdvasamāyuktaṃ kālacakram acetanam
visṛjet saṃkṣipec cāpi bodhayet sāmaraṃ jagat |
11 | kālacakrapravṛttiṃ ca nivṛttiṃ caiva tattvataḥ
yas tu veda naro nityaṃ na sa bhūteṣu muhyati |
12 | vimuktaḥ sarvasaṃkleśaiḥ sarvadvaṃdvātigo muniḥ
vimuktaḥ sarvapāpebhyaḥ prāpnoti paramāṃ gatim |
13 | gṛhastho brahmacārī ca vānaprastho 'tha bhikṣukaḥ
catvāra āśramāḥ proktāḥ sarve gārhasthyamūlakāḥ |
14 | yaḥ kaś cid iha loke ca hy āgamaḥ saṃprakīrtitaḥ
tasyāntagamanaṃ śreyaḥ kīrtir eṣā sanātanī |
15 | saṃskāraiḥ saṃskṛtaḥ pūrvaṃ yathāvac caritavrataḥ
jātau guṇaviśiṣṭāyāṃ samāvarteta vedavit |
16 | svadāranirato dāntaḥ śiṣṭācāro jitendriyaḥ
pañcabhiś ca mahāyajñaiḥ śraddadhāno yajeta ha |
17 | devatātithiśiṣṭāśī nirato vedakarmasu
ijyāpradānayuktaś ca yathāśakti yathāvidhi |
18 | na pāṇipādacapalo na netracapalo muniḥ
na ca vāgaṅgacapala iti śiṣṭasya gocaraḥ |
19 | nityayajñopavītī syāc chuklavāsāḥ śucivrataḥ
niyato damadānābhyāṃ sadā śiṣṭaiś ca saṃviśet |
20 | jitaśiśnodaro maitraḥ śiṣṭācārasamāhitaḥ
vaiṇavīṃ dhārayed yaṣṭiṃ sodakaṃ ca kamaṇḍalum |
21 | adhītyādhyāpanaṃ kuryāt tathā yajanayājane
dānaṃ pratigrahaṃ caiva ṣaḍguṇāṃ vṛttim ācaret |
22 | trīṇi karmāṇi yānīha brāhmaṇānāṃ tu jīvikā
yājanādhyāpane cobhe śuddhāc cāpi pratigrahaḥ |
23 | avaśeṣāṇi cānyāni trīṇi karmāṇi yāni tu
dānam adhyayanaṃ yajño dharmayuktāni tāni tu |
24 | teṣv apramādaṃ kurvīta triṣu karmasu dharmavit
dānto maitraḥ kṣamāyuktaḥ sarvabhūtasamo muniḥ |
25 | sarvam etad yathāśakti vipro nirvartayañ śuciḥ
evaṃ yukto jayet svargaṃ gṛhasthaḥ saṃśitavrataḥ |