Book 14 Chapter 44 | |
1 | brahmovāca |
1 | yad ādimadhyaparyantaṃ grahaṇopāyam eva ca
nāmalakṣaṇasaṃyuktaṃ sarvaṃ vakṣyāmi tattvataḥ |
2 | ahaḥ pūrvaṃ tato rātrir māsāḥ śuklādayaḥ smṛtāḥ
śraviṣṭhādīni ṛkṣāṇi ṛtavaḥ śiśirādayaḥ |
3 | bhūmir ādis tu gandhānāṃ rasānām āpa eva ca
rūpāṇāṃ jyotir ādis tu sparśādir vāyur ucyate śabdasyādis tathākāśam eṣa bhūtakṛto guṇaḥ |
4 | ataḥ paraṃ pravakṣyāmi bhūtānām ādim uttamam
ādityo jyotiṣām ādir agnir bhūtādir iṣyate |
5 | sāvitrī sarvavidyānāṃ devatānāṃ prajāpatiḥ
oṃkāraḥ sarvavedānāṃ vacasāṃ prāṇa eva ca yady asmin niyataṃ loke sarvaṃ sāvitram ucyate |
6 | gāyatrī chandasām ādiḥ paśūnām aja ucyate
gāvaś catuṣpadām ādir manuṣyāṇāṃ dvijātayaḥ |
7 | śyenaḥ patatriṇām ādir yajñānāṃ hutam uttamam
parisarpiṇāṃ tu sarveṣāṃ jyeṣṭhaḥ sarpo dvijottamāḥ |
8 | kṛtam ādir yugānāṃ ca sarveṣāṃ nātra saṃśayaḥ
hiraṇyaṃ sarvaratnānām oṣadhīnāṃ yavās tathā |
9 | sarveṣāṃ bhakṣyabhojyānām annaṃ paramam ucyate
dravāṇāṃ caiva sarveṣāṃ peyānām āpa uttamāḥ |
10 | sthāvarāṇāṃ ca bhūtānāṃ sarveṣām aviśeṣataḥ
brahmakṣetraṃ sadā puṇyaṃ plakṣaḥ prathamajaḥ smṛtaḥ |
11 | ahaṃ prajāpatīnāṃ ca sarveṣāṃ nātra saṃśayaḥ
mama viṣṇur acintyātmā svayaṃbhūr iti sa smṛtaḥ |
12 | parvatānāṃ mahāmeruḥ sarveṣām agrajaḥ smṛtaḥ
diśāṃ ca pradiśāṃ cordhvā digjātā prathamaṃ tathā |
13 | tathā tripathagā gaṅgā nadīnām agrajā smṛtā
tathā sarodapānānāṃ sarveṣāṃ sāgaro 'grajaḥ |
14 | devadānavabhūtānāṃ piśācoragarakṣasām
narakiṃnarayakṣāṇāṃ sarveṣām īśvaraḥ prabhuḥ |
15 | ādir viśvasya jagato viṣṇur brahmamayo mahān
bhūtaṃ parataraṃ tasmāt trailokye neha vidyate |
16 | āśramāṇāṃ ca gārhasthyaṃ sarveṣāṃ nātra saṃśayaḥ
lokānām ādir avyaktaṃ sarvasyāntas tad eva ca |
17 | ahāny astamayāntāni udayāntā ca śarvarī
sukhasyāntaḥ sadā duḥkhaṃ duḥkhasyāntaḥ sadā sukham |
18 | sarve kṣayāntā nicayāḥ patanāntāḥ samucchrayāḥ
saṃyogā viprayogāntā maraṇāntaṃ hi jīvitam |
19 | sarvaṃ kṛtaṃ vināśāntaṃ jātasya maraṇaṃ dhruvam
aśāśvataṃ hi loke 'smin sarvaṃ sthāvarajaṅgamam |
20 | iṣṭaṃ dattaṃ tapo 'dhītaṃ vratāni niyamāś ca ye
sarvam etad vināśāntaṃ jñānasyānto na vidyate |
21 | tasmāj jñānena śuddhena prasannātmā samāhitaḥ
nirmamo nirahaṃkāro mucyate sarvapāpmabhiḥ |