Book 14 Chapter 37 | |
1 | brahmovāca |
1 | rajo 'haṃ vaḥ pravakṣyāmi yāthātathyena sattamāḥ
nibodhata mahābhāgā guṇavṛttaṃ ca sarvaśaḥ |
2 | saṃghāto rūpam āyāsaḥ sukhaduḥkhe himātapau
aiśvaryaṃ vigrahaḥ saṃdhir hetuvādo 'ratiḥ kṣamā |
3 | balaṃ śauryaṃ mado roṣo vyāyāmakalahāv api
īrṣyepsā paiśunaṃ yuddhaṃ mamatvaṃ paripālanam |
4 | vadhabandhaparikleśāḥ krayo vikraya eva ca
nikṛnta chindhi bhindhīti paramarmāvakartanam |
5 | ugraṃ dāruṇam ākrośaḥ paravittānuśāsanam
lokacintā vicintā ca matsaraḥ paribhāṣaṇam |
6 | mṛṣāvādo mṛṣādānaṃ vikalpaḥ paribhāṣaṇam
nindā stutiḥ praśaṃsā ca pratāpaḥ paritarpaṇam |
7 | paricaryā ca śuśrūṣā sevā tṛṣṇā vyapāśrayaḥ
vyūho 'nayaḥ pramādaś ca paritāpaḥ parigrahaḥ |
8 | saṃskārā ye ca loke 'smin pravartante pṛthak pṛthak
nṛṣu nārīṣu bhūteṣu dravyeṣu śaraṇeṣu ca |
9 | saṃtāpo 'pratyayaś caiva vratāni niyamāś ca ye
pradānam āśīryuktaṃ ca satataṃ me bhavatv iti |
10 | svadhākāro namaskāraḥ svāhākāro vaṣaṭkriyā
yājanādhyāpane cobhe tathaivāhuḥ parigraham |
11 | idaṃ me syād idaṃ me syāt sneho guṇasamudbhavaḥ
abhidrohas tathā māyā nikṛtir māna eva ca |
12 | stainyaṃ hiṃsā parīvādaḥ paritāpaḥ prajāgaraḥ
stambho dambho 'tha rāgaś ca bhaktiḥ prītiḥ pramodanam |
13 | dyūtaṃ ca janavādaś ca saṃbandhāḥ strīkṛtāś ca ye
nṛttavāditragītāni prasaṅgā ye ca ke cana sarva ete guṇā viprā rājasāḥ saṃprakīrtitāḥ |
14 | bhūtabhavyabhaviṣyāṇāṃ bhāvānāṃ bhuvi bhāvanāḥ
trivarganiratā nityaṃ dharmo 'rthaḥ kāma ity api |
15 | kāmavṛttāḥ pramodante sarvakāmasamṛddhibhiḥ
arvāksrotasa ity ete taijasā rajasāvṛtāḥ |
16 | asmiṃl loke pramodante jāyamānāḥ punaḥ punaḥ
pretyabhāvikam īhanta iha laukikam eva ca dadati pratigṛhṇanti japanty atha ca juhvati |
17 | rajoguṇā vo bahudhānukīrtitā; yathāvad uktaṃ guṇavṛttam eva ca
naro hi yo veda guṇān imān sadā; sa rājasaiḥ sarvaguṇair vimucyate |