Book 14 Chapter 28 | |
1 | brāhmaṇa uvāca |
1 | gandhān na jighrāmi rasān na vedmi; rūpaṃ na paśyāmi na ca spṛśāmi
na cāpi śabdān vividhāñ śṛṇomi; na cāpi saṃkalpam upaimi kiṃ cit |
2 | arthān iṣṭān kāmayate svabhāvaḥ; sarvān dveṣyān pradviṣate svabhāvaḥ
kāmadveṣāv udbhavataḥ svabhāvāt; prāṇāpānau jantudehān niveśya |
3 |
tebhyaś cānyāṃs teṣv anityāṃś ca bhāvān; bhūtātmānaṃ lakṣayeyaṃ śarīre
tasmiṃs tiṣṭhan nāsmi śakyaḥ kathaṃ cit; kāmakrodhābhyāṃ jarayā mṛtyunā ca |
4 | akāmayānasya ca sarvakāmān; avidviṣāṇasya ca sarvadoṣān
na me svabhāveṣu bhavanti lepās; toyasya bindor iva puṣkareṣu |
5 | nityasya caitasya bhavanti nityā; nirīkṣamāṇasya bahūn svabhāvān
na sajjate karmasu bhogajālaṃ; divīva sūryasya mayūkhajālam |
6 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
adhvaryuyatisaṃvādaṃ taṃ nibodha yaśasvini |
7 | prokṣyamāṇaṃ paśuṃ dṛṣṭvā yajñakarmaṇy athābravīt
yatir adhvaryum āsīno hiṃseyam iti kutsayan |
8 | tam adhvaryuḥ pratyuvāca nāyaṃ chāgo vinaśyati
śreyasā yokṣyate jantur yadi śrutir iyaṃ tathā |
9 | yo hy asya pārthivo bhāgaḥ pṛthivīṃ sa gamiṣyati
yad asya vārijaṃ kiṃ cid apas tat pratipadyate |
10 | sūryaṃ cakṣur diśaḥ śrotre prāṇo 'sya divam eva ca
āgame vartamānasya na me doṣo 'sti kaś cana |
11 | yatir uvāca |
11 | prāṇair viyoge chāgasya yadi śreyaḥ prapaśyasi
chāgārthe vartate yajño bhavataḥ kiṃ prayojanam |
12 | anu tvā manyatāṃ mātā pitā bhrātā sakhāpi ca
mantrayasvainam unnīya paravantaṃ viśeṣataḥ |
13 | ya evam anumanyeraṃs tān bhavān praṣṭum arhati
teṣām anumataṃ śrutvā śakyā kartuṃ vicāraṇā |
14 | prāṇā apy asya chāgasya prāpitās te svayoniṣu
śarīraṃ kevalaṃ śiṣṭaṃ niśceṣṭam iti me matiḥ |
15 | indhanasya tu tulyena śarīreṇa vicetasā
hiṃsā nirveṣṭukāmānām indhanaṃ paśusaṃjñitam |
16 | ahiṃsā sarvadharmāṇām iti vṛddhānuśāsanam
yad ahiṃsraṃ bhavet karma tat kāryam iti vidmahe |
17 | ahiṃseti pratijñeyaṃ yadi vakṣyāmy ataḥ param
śakyaṃ bahuvidhaṃ vaktuṃ bhavataḥ kāryadūṣaṇam |
18 | ahiṃsā sarvabhūtānāṃ nityam asmāsu rocate
pratyakṣataḥ sādhayāmo na parokṣam upāsmahe |
19 | adhvaryur uvāca |
19 | bhūmer gandhaguṇān bhuṅkṣe pibasy āpomayān rasān
jyotiṣāṃ paśyase rūpaṃ spṛśasy anilajān guṇān |
20 | śṛṇoṣy ākāśajaṃ śabdaṃ manasā manyase matim
sarvāṇy etāni bhūtāni prāṇā iti ca manyase |
21 | prāṇādāne ca nityo 'si hiṃsāyāṃ vartate bhavān
nāsti ceṣṭā vinā hiṃsāṃ kiṃ vā tvaṃ manyase dvija |
22 | yatir uvāca |
22 | akṣaraṃ ca kṣaraṃ caiva dvaidhībhāvo 'yam ātmanaḥ
akṣaraṃ tatra sadbhāvaḥ svabhāvaḥ kṣara ucyate |
23 | prāṇo jihvā manaḥ sattvaṃ svabhāvo rajasā saha
bhāvair etair vimuktasya nirdvaṃdvasya nirāśiṣaḥ |
24 | samasya sarvabhūteṣu nirmamasya jitātmanaḥ
samantāt parimuktasya na bhayaṃ vidyate kva cit |
25 | adhvaryur uvāca |
25 | sadbhir eveha saṃvāsaḥ kāryo matimatāṃ vara
bhavato hi mataṃ śrutvā pratibhāti matir mama |
26 | bhagavan bhagavadbuddhyā pratibuddho bravīmy aham
mataṃ mantuṃ kratuṃ kartuṃ nāparādho 'sti me dvija |
27 | brāhmaṇa uvāca |
27 | upapattyā yatis tūṣṇīṃ vartamānas tataḥ param
adhvaryur api nirmohaḥ pracacāra mahāmakhe |
28 | evam etādṛśaṃ mokṣaṃ susūkṣmaṃ brāhmaṇā viduḥ
viditvā cānutiṣṭhanti kṣetrajñenānudarśinā |