Book 14 Chapter 25 | |
1 | brāhmaṇa uvāca |
1 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
cāturhotravidhānasya vidhānam iha yādṛśam |
2 | tasya sarvasya vidhivad vidhānam upadekṣyate
śṛṇu me gadato bhadre rahasyam idam uttamam |
3 | karaṇaṃ karma kartā ca mokṣa ity eva bhāmini
catvāra ete hotāro yair idaṃ jagad āvṛtam |
4 | hotṝṇāṃ sādhanaṃ caiva śṛṇu sarvam aśeṣataḥ
ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca tvak ca śrotraṃ ca pañcamam mano buddhiś ca saptaite vijñeyā guṇahetavaḥ |
5 | gandho rasaś ca rūpaṃ ca śabdaḥ sparśaś ca pañcamaḥ
mantavyam atha boddhavyaṃ saptaite karmahetavaḥ |
6 | ghrātā bhakṣayitā draṣṭā spraṣṭā śrotā ca pañcamaḥ
mantā boddhā ca saptaite vijñeyāḥ kartṛhetavaḥ |
7 | svaguṇaṃ bhakṣayanty ete guṇavantaḥ śubhāśubham
ahaṃ ca nirguṇo 'treti saptaite mokṣahetavaḥ |
8 | viduṣāṃ budhyamānānāṃ svaṃ svaṃ sthānaṃ yathāvidhi
guṇās te devatābhūtāḥ satataṃ bhuñjate haviḥ |
9 | adan hy avidvān annāni mamatvenopapadyate
ātmārthaṃ pācayan nityaṃ mamatvenopahanyate |
10 | abhakṣyabhakṣaṇaṃ caiva madyapānaṃ ca hanti tam
sa cānnaṃ hanti tac cānnaṃ sa hatvā hanyate budhaḥ |
11 | attā hy annam idaṃ vidvān punar janayatīśvaraḥ
sa cānnāj jāyate tasmin sūkṣmo nāma vyatikramaḥ |
12 | manasā gamyate yac ca yac ca vācā nirudyate
śrotreṇa śrūyate yac ca cakṣuṣā yac ca dṛśyate |
13 | sparśena spṛśyate yac ca ghrāṇena ghrāyate ca yat
manaḥṣaṣṭhāni saṃyamya havīṃṣy etāni sarvaśaḥ |
14 | guṇavatpāvako mahyaṃ dīpyate havyavāhanaḥ
yogayajñaḥ pravṛtto me jñānabrahmamanodbhavaḥ prāṇastotro 'pānaśastraḥ sarvatyāgasudakṣiṇaḥ |
15 | karmānumantā brahmā me kartādhvaryuḥ kṛtastutiḥ
kṛtapraśāstā tac chāstram apavargo 'sya dakṣiṇā |
16 | ṛcaś cāpy atra śaṃsanti nārāyaṇavido janāḥ
nārāyaṇāya devāya yad abadhnan paśūn purā |
17 | tatra sāmāni gāyanti tāni cāhur nidarśanam
devaṃ nārāyaṇaṃ bhīru sarvātmānaṃ nibodha me |