Book 14 Chapter 22 | |
1 | brāhmaṇa uvāca |
1 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
subhage saptahotṝṇāṃ vidhānam iha yādṛśam |
2 | ghrāṇaṃ cakṣuś ca jihvā ca tvak śrotraṃ caiva pañcamam
mano buddhiś ca saptaite hotāraḥ pṛthag āśritāḥ |
3 | sūkṣme 'vakāśe santas te na paśyantītaretaram
etān vai saptahotṝṃs tvaṃ svabhāvād viddhi śobhane |
4 | brāhmaṇy uvāca |
4 | sūkṣme 'vakāśe santas te kathaṃ nānyonyadarśinaḥ
kathaṃsvabhāvā bhagavann etad ācakṣva me vibho |
5 | brāhmaṇa uvāca |
5 | guṇājñānam avijñānaṃ guṇijñānam abhijñatā
parasparaguṇān ete na vijānanti karhi cit |
6 | jihvā cakṣus tathā śrotraṃ tvaṅ mano buddhir eva ca
na gandhān adhigacchanti ghrāṇas tān adhigacchati |
7 | ghrāṇaṃ cakṣus tathā śrotraṃ tvaṅ mano buddhir eva ca
na rasān adhigacchanti jihvā tān adhigacchati |
8 | ghrāṇaṃ jihvā tathā śrotraṃ tvaṅ mano buddhir eva ca
na rūpāṇy adhigacchanti cakṣus tāny adhigacchati |
9 | ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca śrotraṃ buddhir manas tathā
na sparśān adhigacchanti tvak ca tān adhigacchati |
10 | ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca tvaṅ mano buddhir eva ca
na śabdān adhigacchanti śrotraṃ tān adhigacchati |
11 | ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca tvak śrotraṃ buddhir eva ca
saṃśayān nādhigacchanti manas tān adhigacchati |
12 | ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca tvak śrotraṃ mana eva ca
na niṣṭhām adhigacchanti buddhis tām adhigacchati |
13 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
indriyāṇāṃ ca saṃvādaṃ manasaś caiva bhāmini |
14 | mana uvāca |
14 | na ghrāti mām ṛte ghrāṇaṃ rasaṃ jihvā na budhyate
rūpaṃ cakṣur na gṛhṇāti tvak sparśaṃ nāvabudhyate |
15 | na śrotraṃ budhyate śabdaṃ mayā hīnaṃ kathaṃ cana
pravaraṃ sarvabhūtānām aham asmi sanātanam |
16 | agārāṇīva śūnyāni śāntārciṣa ivāgnayaḥ
indriyāṇi na bhāsante mayā hīnāni nityaśaḥ |
17 | kāṣṭhānīvārdraśuṣkāṇi yatamānair apīndriyaiḥ
guṇārthān nādhigacchanti mām ṛte sarvajantavaḥ |
18 | indriyāṇy ūcuḥ |
18 | evam etad bhavet satyaṃ yathaitan manyate bhavān
ṛte 'smān asmadarthāṃs tu bhogān bhuṅkte bhavān yadi |
19 | yady asmāsu pralīneṣu tarpaṇaṃ prāṇadhāraṇam
bhogān bhuṅkṣe rasān bhuṅkṣe yathaitan manyate tathā |
20 | atha vāsmāsu līneṣu tiṣṭhatsu viṣayeṣu ca
yadi saṃkalpamātreṇa bhuṅkte bhogān yathārthavat |
21 | atha cen manyase siddhim asmadartheṣu nityadā
ghrāṇena rūpam ādatsva rasam ādatsva cakṣuṣā |
22 | śrotreṇa gandham ādatsva niṣṭhām ādatsva jihvayā
tvacā ca śabdam ādatsva buddhyā sparśam athāpi ca |
23 | balavanto hy aniyamā niyamā durbalīyasām
bhogān apūrvān ādatsva nocchiṣṭaṃ bhoktum arhasi |
24 | yathā hi śiṣyaḥ śāstāraṃ śrutyartham abhidhāvati
tataḥ śrutam upādāya śrutārtham upatiṣṭhati |
25 | viṣayān evam asmābhir darśitān abhimanyase
anāgatān atītāṃś ca svapne jāgaraṇe tathā |
26 | vaimanasyaṃ gatānāṃ ca jantūnām alpacetasām
asmadarthe kṛte kārye dṛśyate prāṇadhāraṇam |
27 | bahūn api hi saṃkalpān matvā svapnān upāsya ca
bubhukṣayā pīḍyamāno viṣayān eva dhāvasi |
28 | agāram advāram iva praviśya; saṃkalpabhogo viṣayān avindan
prāṇakṣaye śāntim upaiti nityaṃ; dārukṣaye 'gnir jvalito yathaiva |
29 | kāmaṃ tu naḥ sveṣu guṇeṣu saṅgaḥ; kāmaṃ ca nānyonyaguṇopalabdhiḥ
asmān ṛte nāsti tavopalabdhis; tvām apy ṛte 'smān na bhajeta harṣaḥ |