Book 14 Chapter 18 | |
1 | brāhmaṇa uvāca |
1 | śubhānām aśubhānāṃ ca neha nāśo 'sti karmaṇām
prāpya prāpya tu pacyante kṣetraṃ kṣetraṃ tathā tathā |
2 | yathā prasūyamānas tu phalī dadyāt phalaṃ bahu
tathā syād vipulaṃ puṇyaṃ śuddhena manasā kṛtam |
3 | pāpaṃ cāpi tathaiva syāt pāpena manasā kṛtam
purodhāya mano hīha karmaṇy ātmā pravartate |
4 | yathā karmasamādiṣṭaṃ kāmamanyusamāvṛtaḥ
naro garbhaṃ praviśati tac cāpi śṛṇu cottaram |
5 | śukraṃ śoṇitasaṃsṛṣṭaṃ striyā garbhāśayaṃ gatam
kṣetraṃ karmajam āpnoti śubhaṃ vā yadi vāśubham |
6 | saukṣmyād avyaktabhāvāc ca na sa kva cana sajjate
saṃprāpya brahmaṇaḥ kāyaṃ tasmāt tad brahma śāśvatam tad bījaṃ sarvabhūtānāṃ tena jīvanti jantavaḥ |
7 | sa jīvaḥ sarvagātrāṇi garbhasyāviśya bhāgaśaḥ
dadhāti cetasā sadyaḥ prāṇasthāneṣv avasthitaḥ tataḥ spandayate 'ṅgāni sa garbhaś cetanānvitaḥ |
8 | yathā hi lohaniṣyando niṣikto bimbavigraham
upaiti tadvaj jānīhi garbhe jīvapraveśanam |
9 | lohapiṇḍaṃ yathā vahniḥ praviśaty abhitāpayan
tathā tvam api jānīhi garbhe jīvopapādanam |
10 | yathā ca dīpaḥ śaraṇaṃ dīpyamānaḥ prakāśayet
evam eva śarīrāṇi prakāśayati cetanā |
11 | yad yac ca kurute karma śubhaṃ vā yadi vāśubham
pūrvadehakṛtaṃ sarvam avaśyam upabhujyate |
12 | tatas tat kṣīyate caiva punaś cānyat pracīyate
yāvat tan mokṣayogasthaṃ dharmaṃ naivāvabudhyate |
13 | tatra dharmaṃ pravakṣyāmi sukhī bhavati yena vai
āvartamāno jātīṣu tathānyonyāsu sattama |
14 | dānaṃ vrataṃ brahmacaryaṃ yathoktavratadhāraṇam
damaḥ praśāntatā caiva bhūtānāṃ cānukampanam |
15 | saṃyamaś cānṛśaṃsyaṃ ca parasvādānavarjanam
vyalīkānām akaraṇaṃ bhūtānāṃ yatra sā bhuvi |
16 | mātāpitroś ca śuśrūṣā devatātithipūjanam
gurupūjā ghṛṇā śaucaṃ nityam indriyasaṃyamaḥ |
17 | pravartanaṃ śubhānāṃ ca tat satāṃ vṛttam ucyate
tato dharmaḥ prabhavati yaḥ prajāḥ pāti śāśvatīḥ |
18 | evaṃ satsu sadā paśyet tatra hy eṣā dhruvā sthitiḥ
ācāro dharmam ācaṣṭe yasmin santo vyavasthitāḥ |
19 | teṣu tad dharmanikṣiptaṃ yaḥ sa dharmaḥ sanātanaḥ
yas taṃ samabhipadyeta na sa durgatim āpnuyāt |
20 | ato niyamyate lokaḥ pramuhya dharmavartmasu
yas tu yogī ca muktaś ca sa etebhyo viśiṣyate |
21 | vartamānasya dharmeṇa puruṣasya yathā tathā
saṃsāratāraṇaṃ hy asya kālena mahatā bhavet |
22 | evaṃ pūrvakṛtaṃ karma sarvo jantur niṣevate
sarvaṃ tat kāraṇaṃ yena nikṛto 'yam ihāgataḥ |
23 | śarīragrahaṇaṃ cāsya kena pūrvaṃ prakalpitam
ity evaṃ saṃśayo loke tac ca vakṣyāmy ataḥ param |
24 | śarīram ātmanaḥ kṛtvā sarvabhūtapitāmahaḥ
trailokyam asṛjad brahmā kṛtsnaṃ sthāvarajaṅgamam |
25 | tataḥ pradhānam asṛjac cetanā sā śarīriṇām
yayā sarvam idaṃ vyāptaṃ yāṃ loke paramāṃ viduḥ |
26 | iha tat kṣaram ity uktaṃ paraṃ tv amṛtam akṣaram
trayāṇāṃ mithunaṃ sarvam ekaikasya pṛthak pṛthak |
27 | asṛjat sarvabhūtāni pūrvasṛṣṭaḥ prajāpatiḥ
sthāvarāṇi ca bhūtāni ity eṣā paurvikī śrutiḥ |
28 | tasya kālaparīmāṇam akarot sa pitāmahaḥ
bhūteṣu parivṛttiṃ ca punarāvṛttim eva ca |
29 | yathātra kaś cin medhāvī dṛṣṭātmā pūrvajanmani
yat pravakṣyāmi tat sarvaṃ yathāvad upapadyate |
30 | sukhaduḥkhe sadā samyag anitye yaḥ prapaśyati
kāyaṃ cāmedhyasaṃghātaṃ vināśaṃ karmasaṃhitam |
31 | yac ca kiṃ cit sukhaṃ tac ca sarvaṃ duḥkham iti smaran
saṃsārasāgaraṃ ghoraṃ tariṣyati sudustaram |
32 | jātīmaraṇarogaiś ca samāviṣṭaḥ pradhānavit
cetanāvatsu caitanyaṃ samaṃ bhūteṣu paśyati |
33 | nirvidyate tataḥ kṛtsnaṃ mārgamāṇaḥ paraṃ padam
tasyopadeśaṃ vakṣyāmi yāthātathyena sattama |
34 | śāśvatasyāvyayasyātha padasya jñānam uttamam
procyamānaṃ mayā vipra nibodhedam aśeṣataḥ |