Book 14 Chapter 17
1	vāsudeva uvāca
1	tatas tasyopasaṃgṛhya pādau praśnān sudurvacān papraccha tāṃś ca sarvān sa prāha dharmabhṛtāṃ varaḥ
2	kāśyapa uvāca
2	kathaṃ śarīraṃ cyavate kathaṃ caivopapadyate kathaṃ kaṣṭāc ca saṃsārāt saṃsaran parimucyate
3	ātmānaṃ vā kathaṃ yuktvā tac charīraṃ vimuñcati śarīrataś ca nirmuktaḥ katham anyat prapadyate
4	kathaṃ śubhāśubhe cāyaṃ karmaṇī svakṛte naraḥ upabhuṅkte kva vā karma videhasyopatiṣṭhati
5	brāhmaṇa uvāca
5	evaṃ saṃcoditaḥ siddhaḥ praśnāṃs tān pratyabhāṣata ānupūrvyeṇa vārṣṇeya yathā tan me vacaḥ śṛṇu
6	siddha uvāca
6	āyuḥkīrtikarāṇīha yāni karmāṇi sevate śarīragrahaṇe 'nyasmiṃs teṣu kṣīṇeṣu sarvaśaḥ
7	āyuḥkṣayaparītātmā viparītāni sevate buddhir vyāvartate cāsya vināśe pratyupasthite
8	sattvaṃ balaṃ ca kālaṃ cāpy aviditvātmanas tathā ativelam upāśnāti tair viruddhāny anātmavān
9	yadāyam atikaṣṭāni sarvāṇy upaniṣevate atyartham api vā bhuṅkte na vā bhuṅkte kadā cana
10	duṣṭānnaṃ viṣamānnaṃ ca so 'nyonyena virodhi ca guru vāpi samaṃ bhuṅkte nātijīrṇe 'pi vā punaḥ
11	vyāyāmam atimātraṃ vā vyavāyaṃ copasevate satataṃ karmalobhād vā prāptaṃ vegavidhāraṇam
12	rasātiyuktam annaṃ vā divāsvapnaṃ niṣevate apakvānāgate kāle svayaṃ doṣān prakopayan
13	svadoṣakopanād rogaṃ labhate maraṇāntikam atha codbandhanādīni parītāni vyavasyati
14	tasya taiḥ kāraṇair jantoḥ śarīrāc cyavate yathā jīvitaṃ procyamānaṃ tad yathāvad upadhāraya
15	ūṣmā prakupitaḥ kāye tīvravāyusamīritaḥ śarīram anuparyeti sarvān prāṇān ruṇaddhi vai
16	atyarthaṃ balavān ūṣmā śarīre parikopitaḥ bhinatti jīvasthānāni tāni marmāṇi viddhi ca
17	tataḥ savedanaḥ sadyo jīvaḥ pracyavate kṣaran śarīraṃ tyajate jantuś chidyamāneṣu marmasu vedanābhiḥ parītātmā tad viddhi dvijasattama
18	jātīmaraṇasaṃvignāḥ satataṃ sarvajantavaḥ dṛśyante saṃtyajantaś ca śarīrāṇi dvijarṣabha
19	garbhasaṃkramaṇe cāpi marmaṇām atisarpaṇe tādṛśīm eva labhate vedanāṃ mānavaḥ punaḥ
20	bhinnasaṃdhir atha kledam adbhiḥ sa labhate naraḥ yathā pañcasu bhūteṣu saṃśritatvaṃ nigacchati śaityāt prakupitaḥ kāye tīvravāyusamīritaḥ
21	yaḥ sa pañcasu bhūteṣu prāṇāpāne vyavasthitaḥ sa gacchaty ūrdhvago vāyuḥ kṛcchrān muktvā śarīriṇam
22	śarīraṃ ca jahāty eva nirucchvāsaś ca dṛśyate nirūṣmā sa nirucchvāso niḥśrīko gatacetanaḥ
23	brahmaṇā saṃparityakto mṛta ity ucyate naraḥ srotobhir yair vijānāti indriyārthāñ śarīrabhṛt tair eva na vijānāti prāṇam āhārasaṃbhavam
24	tatraiva kurute kāye yaḥ sa jīvaḥ sanātanaḥ teṣāṃ yad yad bhaved yuktaṃ saṃnipāte kva cit kva cit tat tan marma vijānīhi śāstradṛṣṭaṃ hi tat tathā
25	teṣu marmasu bhinneṣu tataḥ sa samudīrayan āviśya hṛdayaṃ jantoḥ sattvaṃ cāśu ruṇaddhi vai tataḥ sa cetano jantur nābhijānāti kiṃ cana
26	tamasā saṃvṛtajñānaḥ saṃvṛteṣv atha marmasu sa jīvo niradhiṣṭhānaś cāvyate mātariśvanā
27	tataḥ sa taṃ mahocchvāsaṃ bhṛśam ucchvasya dāruṇam niṣkrāman kampayaty āśu tac charīram acetanam
28	sa jīvaḥ pracyutaḥ kāyāt karmabhiḥ svaiḥ samāvṛtaḥ aṅkitaḥ svaiḥ śubhaiḥ puṇyaiḥ pāpair vāpy upapadyate
29	brāhmaṇā jñānasaṃpannā yathāvac chrutaniścayāḥ itaraṃ kṛtapuṇyaṃ vā taṃ vijānanti lakṣaṇaiḥ
30	yathāndhakāre khadyotaṃ līyamānaṃ tatas tataḥ cakṣuṣmantaḥ prapaśyanti tathā taṃ jñānacakṣuṣaḥ
31	paśyanty evaṃvidhāḥ siddhā jīvaṃ divyena cakṣuṣā cyavantaṃ jāyamānaṃ ca yoniṃ cānupraveśitam
32	tasya sthānāni dṛṣṭāni trividhānīha śāstrataḥ karmabhūmir iyaṃ bhūmir yatra tiṣṭhanti jantavaḥ
33	tataḥ śubhāśubhaṃ kṛtvā labhante sarvadehinaḥ ihaivoccāvacān bhogān prāpnuvanti svakarmabhiḥ
34	ihaivāśubhakarmā tu karmabhir nirayaṃ gataḥ avāk sa niraye pāpo mānavaḥ pacyate bhṛśam tasmāt sudurlabho mokṣa ātmā rakṣyo bhṛśaṃ tataḥ
35	ūrdhvaṃ tu jantavo gatvā yeṣu sthāneṣv avasthitāḥ kīrtyamānāni tānīha tattvataḥ saṃnibodha me tac chrutvā naiṣṭhikīṃ buddhiṃ budhyethāḥ karmaniścayāt
36	tārārūpāṇi sarvāṇi yac caitac candramaṇḍalam yac ca vibhrājate loke svabhāsā sūryamaṇḍalam sthānāny etāni jānīhi narāṇāṃ puṇyakarmaṇām
37	karmakṣayāc ca te sarve cyavante vai punaḥ punaḥ tatrāpi ca viśeṣo 'sti divi nīcoccamadhyamaḥ
38	na tatrāpy asti saṃtoṣo dṛṣṭvā dīptatarāṃ śriyam ity etā gatayaḥ sarvāḥ pṛthaktve samudīritāḥ
39	upapattiṃ tu garbhasya vakṣyāmy aham ataḥ param yathāvat tāṃ nigadataḥ śṛṇuṣvāvahito dvija