Book 14 Chapter 4 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | śuśrūṣe tasya dharmajña rājarṣeḥ parikīrtanam
dvaipāyana maruttasya kathāṃ prabrūhi me 'nagha |
2 | vyāsa uvāca |
2 | āsīt kṛtayuge pūrvaṃ manur daṇḍadharaḥ prabhuḥ
tasya putro maheṣvāsaḥ prajātir iti viśrutaḥ |
3 | prajāter abhavat putraḥ kṣupa ity abhiviśrutaḥ
kṣupasya putras tv ikṣvākur mahīpālo 'bhavat prabhuḥ |
4 | tasya putraśataṃ rājann āsīt paramadhārmikam
tāṃs tu sarvān mahīpālān ikṣvākur akarot prabhuḥ |
5 | teṣāṃ jyeṣṭhas tu viṃśo 'bhūt pratimānaṃ dhanuṣmatām
viṃśasya putraḥ kalyāṇo viviṃśo nāma bhārata |
6 | viviṃśasya sutā rājan babhūvur daśa pañca ca
sarve dhanuṣi vikrāntā brahmaṇyāḥ satyavādinaḥ |
7 | dānadharmaratāḥ santaḥ satataṃ priyavādinaḥ
teṣāṃ jyeṣṭhaḥ khanīnetraḥ sa tān sarvān apīḍayat |
8 | khanīnetras tu vikrānto jitvā rājyam akaṇṭakam
nāśaknod rakṣituṃ rājyaṃ nānvarajyanta taṃ prajāḥ |
9 | tam apāsya ca tad rāṣṭraṃ tasya putraṃ suvarcasam
abhyaṣiñcata rājendra muditaṃ cābhavat tadā |
10 | sa pitur vikriyāṃ dṛṣṭvā rājyān nirasanaṃ tathā
niyato vartayām āsa prajāhitacikīrṣayā |
11 | brahmaṇyaḥ satyavādī ca śuciḥ śamadamānvitaḥ
prajās taṃ cānvarajyanta dharmanityaṃ manasvinam |
12 | tasya dharmapravṛttasya vyaśīryat kośavāhanam
taṃ kṣīṇakośaṃ sāmantāḥ samantāt paryapīḍayan |
13 | sa pīḍyamāno bahubhiḥ kṣīṇakośas tv avāhanaḥ
ārtim ārchat parāṃ rājā saha bhṛtyaiḥ pureṇa ca |
14 | na cainaṃ parihartuṃ te 'śaknuvan parisaṃkṣaye
samyagvṛtto hi rājā sa dharmanityo yudhiṣṭhira |
15 | yadā tu paramām ārtiṃ gato 'sau sapuro nṛpaḥ
tataḥ pradadhmau sa karaṃ prādurāsīt tato balam |
16 | tatas tān ajayat sarvān prātisīmān narādhipān
etasmāt kāraṇād rājan viśrutaḥ sa karaṃdhamaḥ |
17 | tasya kāraṃdhamaḥ putras tretāyugamukhe 'bhavat
indrād anavaraḥ śrīmān devair api sudurjayaḥ |
18 | tasya sarve mahīpālā vartante sma vaśe tadā
sa hi samrāḍ abhūt teṣāṃ vṛttena ca balena ca |
19 | avikṣin nāma dharmātmā śauryeṇendrasamo 'bhavat
yajñaśīlaḥ karmaratir dhṛtimān saṃyatendriyaḥ |
20 | tejasādityasadṛśaḥ kṣamayā pṛthivīsamaḥ
bṛhaspatisamo buddhyā himavān iva susthiraḥ |
21 | karmaṇā manasā vācā damena praśamena ca
manāṃsy ārādhayām āsa prajānāṃ sa mahīpatiḥ |
22 | ya īje hayamedhānāṃ śatena vidhivat prabhuḥ
yājayām āsa yaṃ vidvān svayam evāṅgirāḥ prabhuḥ |
23 | tasya putro 'ticakrāma pitaraṃ guṇavattayā
marutto nāma dharmajñaś cakravartī mahāyaśāḥ |
24 | nāgāyutasamaprāṇaḥ sākṣād viṣṇur ivāparaḥ
sa yakṣyamāṇo dharmātmā śātakumbhamayāny uta kārayām āsa śubhrāṇi bhājanāni sahasraśaḥ |
25 | meruṃ parvatam āsādya himavatpārśva uttare
kāñcanaḥ sumahān pādas tatra karma cakāra saḥ |
26 | tataḥ kuṇḍāni pātrīś ca piṭharāṇy āsanāni ca
cakruḥ suvarṇakartāro yeṣāṃ saṃkhyā na vidyate |
27 | tasyaiva ca samīpe sa yajñavāṭo babhūva ha
īje tatra sa dharmātmā vidhivat pṛthivīpatiḥ maruttaḥ sahitaiḥ sarvaiḥ prajāpālair narādhipaḥ |