Book 13 Chapter 154 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | evam uktvā kurūn sarvān bhīṣmaḥ śāṃtanavas tadā
tūṣṇīṃ babhūva kauravyaḥ sa muhūrtam ariṃdama |
2 | dhārayām āsa cātmānaṃ dhāraṇāsu yathākramam
tasyordhvam agaman prāṇāḥ saṃniruddhā mahātmanaḥ |
3 | idam āścaryam āsīc ca madhye teṣāṃ mahātmanām
yad yan muñcati gātrāṇāṃ sa śaṃtanusutas tadā tat tad viśalyaṃ bhavati yogayuktasya tasya vai |
4 | kṣaṇena prekṣatāṃ teṣāṃ viśalyaḥ so 'bhavat tadā
taṃ dṛṣṭvā vismitāḥ sarve vāsudevapurogamāḥ saha tair munibhiḥ sarvais tadā vyāsādibhir nṛpa |
5 | saṃniruddhas tu tenātmā sarveṣv āyataneṣu vai
jagāma bhittvā mūrdhānaṃ divam abhyutpapāta ca |
6 | maholkeva ca bhīṣmasya mūrdhadeśāj janādhipa
niḥsṛtyākāśam āviśya kṣaṇenāntaradhīyata |
7 | evaṃ sa nṛpaśārdūla nṛpaḥ śāṃtanavas tadā
samayujyata lokaiḥ svair bharatānāṃ kulodvahaḥ |
8 | tatas tv ādāya dārūṇi gandhāṃś ca vividhān bahūn
citāṃ cakrur mahātmānaḥ pāṇḍavā viduras tathā yuyutsuś cāpi kauravyaḥ prekṣakās tv itare 'bhavan |
9 | yudhiṣṭhiras tu gāṅgeyaṃ viduraś ca mahāmatiḥ
chādayām āsatur ubhau kṣaumair mālyaiś ca kauravam |
10 | dhārayām āsa tasyātha yuyutsuś chatram uttamam
cāmaravyajane śubhre bhīmasenārjunāv ubhau uṣṇīṣe paryagṛhṇītāṃ mādrīputrāv ubhau tadā |
11 | striyaḥ kauravanāthasya bhīṣmaṃ kurukulodbhavam
tālavṛntāny upādāya paryavījan samantataḥ |
12 | tato 'sya vidhivac cakruḥ pitṛmedhaṃ mahātmanaḥ
yājakā juhuvuś cāgniṃ jaguḥ sāmāni sāmagāḥ |
13 | tataś candanakāṣṭhaiś ca tathā kāleyakair api
kālāgaruprabhṛtibhir gandhaiś coccāvacais tathā |
14 | samavacchādya gāṅgeyaṃ prajvālya ca hutāśanam
apasavyam akurvanta dhṛtarāṣṭramukhā nṛpāḥ |
15 | saṃskṛtya ca kuruśreṣṭhaṃ gāṅgeyaṃ kurusattamāḥ
jagmur bhāgīrathītīram ṛṣijuṣṭaṃ kurūdvahāḥ |
16 | anugamyamānā vyāsena nāradenāsitena ca
kṛṣṇena bharatastrībhir ye ca paurāḥ samāgatāḥ |
17 | udakaṃ cakrire caiva gāṅgeyasya mahātmanaḥ
vidhivat kṣatriyaśreṣṭhāḥ sa ca sarvo janas tadā |
18 | tato bhāgīrathī devī tanayasyodake kṛte
utthāya salilāt tasmād rudatī śokalālasā |
19 | paridevayatī tatra kauravān abhyabhāṣata
nibodhata yathāvṛttam ucyamānaṃ mayānaghāḥ |
20 | rājavṛttena saṃpannaḥ prajñayābhijanena ca
satkartā kuruvṛddhānāṃ pitṛbhakto dṛḍhavrataḥ |
21 | jāmadagnyena rāmeṇa purā yo na parājitaḥ
divyair astrair mahāvīryaḥ sa hato 'dya śikhaṇḍinā |
22 | aśmasāramayaṃ nūnaṃ hṛdayaṃ mama pārthivāḥ
apaśyantyāḥ priyaṃ putraṃ yatra dīryati me 'dya vai |
23 | sametaṃ pārthivaṃ kṣatraṃ kāśipuryāṃ svayaṃvare
vijityaikarathenājau kanyās tā yo jahāra ha |
24 | yasya nāsti bale tulyaḥ pṛthivyām api kaś cana
hataṃ śikhaṇḍinā śrutvā yan na dīryati me manaḥ |
25 | jāmadagnyaḥ kurukṣetre yudhi yena mahātmanā
pīḍito nātiyatnena nihataḥ sa śikhaṇḍinā |
26 | evaṃvidhaṃ bahu tadā vilapantīṃ mahānadīm
āśvāsayām āsa tadā sāmnā dāmodaro vibhuḥ |
27 | samāśvasihi bhadre tvaṃ mā śucaḥ śubhadarśane
gataḥ sa paramāṃ siddhiṃ tava putro na saṃśayaḥ |
28 | vasur eṣa mahātejāḥ śāpadoṣeṇa śobhane
manuṣyatām anuprāpto nainaṃ śocitum arhasi |
29 | sa eṣa kṣatradharmeṇa yudhyamāno raṇājire
dhanaṃjayena nihato naiṣa nunnaḥ śikhaṇḍinā |
30 | bhīṣmaṃ hi kuruśārdūlam udyateṣuṃ mahāraṇe
na śaktaḥ saṃyuge hantuṃ sākṣād api śatakratuḥ |
31 | svacchandena sutas tubhyaṃ gataḥ svargaṃ śubhānane
na śaktāḥ syur nihantuṃ hi raṇe taṃ sarvadevatāḥ |
32 | tasmān mā tvaṃ saricchreṣṭhe śocasva kurunandanam
vasūn eṣa gato devi putras te vijvarā bhava |
33 | ity uktā sā tu kṛṣṇena vyāsena ca saridvarā
tyaktvā śokaṃ mahārāja svaṃ vāry avatatāra ha |
34 | satkṛtya te tāṃ saritaṃ tataḥ kṛṣṇamukhā nṛpāḥ
anujñātās tayā sarve nyavartanta janādhipāḥ |