Book 13 Chapter 153 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tataḥ kuntīsuto rājā paurajānapadaṃ janam
pūjayitvā yathānyāyam anujajñe gṛhān prati |
2 | sāntvayām āsa nārīś ca hatavīrā hateśvarāḥ
vipulair arthadānaiś ca tadā pāṇḍusuto nṛpaḥ |
3 | so 'bhiṣikto mahāprājñaḥ prāpya rājyaṃ yudhiṣṭhiraḥ
avasthāpya naraśreṣṭhaḥ sarvāḥ svaprakṛtīs tadā |
4 | dvijebhyo balamukhyebhyo naigamebhyaś ca sarvaśaḥ
pratigṛhyāśiṣo mukhyās tadā dharmabhṛtāṃ varaḥ |
5 | uṣitvā śarvarīḥ śrīmān pañcāśan nagarottame
samayaṃ kauravāgryasya sasmāra puruṣarṣabhaḥ |
6 | sa niryayau gajapurād yājakaiḥ parivāritaḥ
dṛṣṭvā nivṛttam ādityaṃ pravṛttaṃ cottarāyaṇam |
7 | ghṛtaṃ mālyaṃ ca gandhāṃś ca kṣaumāṇi ca yudhiṣṭhiraḥ
candanāgarumukhyāni tathā kālāgarūṇi ca |
8 | prasthāpya pūrvaṃ kaunteyo bhīṣmasaṃsādhanāya vai
mālyāni ca mahārhāṇi ratnāni vividhāni ca |
9 | dhṛtarāṣṭraṃ puraskṛtya gāndhārīṃ ca yaśasvinīm
mātaraṃ ca pṛthāṃ dhīmān bhrātṝṃś ca puruṣarṣabhaḥ |
10 | janārdanenānugato vidureṇa ca dhīmatā
yuyutsunā ca kauravyo yuyudhānena cābhibho |
11 | mahatā rājabhogyena paribarheṇa saṃvṛtaḥ
stūyamāno mahārāja bhīṣmasyāgnīn anuvrajan |
12 | niścakrāma purāt tasmād yathā devapatis tathā
āsasāda kurukṣetre tataḥ śāṃtanavaṃ nṛpam |
13 | upāsyamānaṃ vyāsena pārāśaryeṇa dhīmatā
nāradena ca rājarṣe devalenāsitena ca |
14 | hataśiṣṭair nṛpaiś cānyair nānādeśasamāgataiḥ
rakṣibhiś ca mahātmānaṃ rakṣyamāṇaṃ samantataḥ |
15 | śayānaṃ vīraśayane dadarśa nṛpatis tataḥ
tato rathād avārohad bhrātṛbhiḥ saha dharmarāṭ |
16 | abhivādyātha kaunteyaḥ pitāmaham ariṃdamam
dvaipāyanādīn viprāṃś ca taiś ca pratyabhinanditaḥ |
17 | ṛtvigbhir brahmakalpaiś ca bhrātṛbhiś ca sahācyutaḥ
āsādya śaratalpastham ṛṣibhiḥ parivāritam |
18 | abravīd bharataśreṣṭhaṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
bhrātṛbhiḥ saha kauravya śayānaṃ nimnagāsutam |
19 | yudhiṣṭhiro 'haṃ nṛpate namas te jāhnavīsuta
śṛṇoṣi cen mahābāho brūhi kiṃ karavāṇi te |
20 | prāpto 'smi samaye rājann agnīn ādāya te vibho
ācāryā brāhmaṇāś caiva ṛtvijo bhrātaraś ca me |
21 | putraś ca te mahātejā dhṛtarāṣṭro janeśvaraḥ
upasthitaḥ sahāmātyo vāsudevaś ca vīryavān |
22 | hataśiṣṭāś ca rājānaḥ sarve ca kurujāṅgalāḥ
tān paśya kuruśārdūla samunmīlaya locane |
23 | yac ceha kiṃ cit kartavyaṃ tat sarvaṃ prāpitaṃ mayā
yathoktaṃ bhavatā kāle sarvam eva ca tat kṛtam |
24 | evam uktas tu gāṅgeyaḥ kuntīputreṇa dhīmatā
dadarśa bhāratān sarvān sthitān saṃparivārya tam |
25 | tataś calavalir bhīṣmaḥ pragṛhya vipulaṃ bhujam
oghameghasvano vāgmī kāle vacanam abravīt |
26 | diṣṭyā prāpto 'si kaunteya sahāmātyo yudhiṣṭhira
parivṛtto hi bhagavān sahasrāṃśur divākaraḥ |
27 | aṣṭapañcāśataṃ rātryaḥ śayānasyādya me gatāḥ
śareṣu niśitāgreṣu yathā varṣaśataṃ tathā |
28 | māgho 'yaṃ samanuprāpto māsaḥ puṇyo yudhiṣṭhira
tribhāgaśeṣaḥ pakṣo 'yaṃ śuklo bhavitum arhati |
29 | evam uktvā tu gāṅgeyo dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram
dhṛtarāṣṭram athāmantrya kāle vacanam abravīt |
30 | rājan viditadharmo 'si sunirṇītārthasaṃśayaḥ
bahuśrutā hi te viprā bahavaḥ paryupāsitāḥ |
31 | vedaśāstrāṇi sarvāṇi dharmāṃś ca manujeśvara
vedāṃś ca caturaḥ sāṅgān nikhilenāvabudhyase |
32 | na śocitavyaṃ kauravya bhavitavyaṃ hi tat tathā
śrutaṃ devarahasyaṃ te kṛṣṇadvaipāyanād api |
33 | yathā pāṇḍoḥ sutā rājaṃs tathaiva tava dharmataḥ
tān pālaya sthito dharme guruśuśrūṣaṇe ratān |
34 | dharmarājo hi śuddhātmā nideśe sthāsyate tava
ānṛśaṃsyaparaṃ hy enaṃ jānāmi guruvatsalam |
35 | tava putrā durātmānaḥ krodhalobhaparāyaṇāḥ
īrṣyābhibhūtā durvṛttās tān na śocitum arhasi |
36 | vaiśaṃpāyana uvāca |
36 | etāvad uktvā vacanaṃ dhṛtarāṣṭraṃ manīṣiṇam
vāsudevaṃ mahābāhum abhyabhāṣata kauravaḥ |
37 | bhagavan devadeveśa surāsuranamaskṛta
trivikrama namas te 'stu śaṅkhacakragadādhara |
38 | anujānīhi māṃ kṛṣṇa vaikuṇṭha puruṣottama
rakṣyāś ca te pāṇḍaveyā bhavān hy eṣāṃ parāyaṇam |
39 | uktavān asmi durbuddhiṃ mandaṃ duryodhanaṃ purā
yataḥ kṛṣṇas tato dharmo yato dharmas tato jayaḥ |
40 | vāsudevena tīrthena putra saṃśāmya pāṇḍavaiḥ
saṃdhānasya paraḥ kālas taveti ca punaḥ punaḥ |
41 | na ca me tad vaco mūḍhaḥ kṛtavān sa sumandadhīḥ
ghātayitveha pṛthivīṃ tataḥ sa nidhanaṃ gataḥ |
42 | tvāṃ ca jānāmy ahaṃ vīra purāṇam ṛṣisattamam
nareṇa sahitaṃ devaṃ badaryāṃ suciroṣitam |
43 | tathā me nāradaḥ prāha vyāsaś ca sumahātapāḥ
naranārāyaṇāv etau saṃbhūtau manujeṣv iti |
44 | vāsudeva uvāca |
44 | anujānāmi bhīṣma tvāṃ vasūn āpnuhi pārthiva
na te 'sti vṛjinaṃ kiṃ cin mayā dṛṣṭaṃ mahādyute |
45 | pitṛbhakto 'si rājarṣe mārkaṇḍeya ivāparaḥ
tena mṛtyus tava vaśe sthito bhṛtya ivānataḥ |
46 | vaiśaṃpāyana uvāca |
46 | evam uktas tu gāṅgeyaḥ pāṇḍavān idam abravīt
dhṛtarāṣṭramukhāṃś cāpi sarvān sasuhṛdas tathā |
47 | prāṇān utsraṣṭum icchāmi tan mānujñātum arhatha
satye prayatitavyaṃ vaḥ satyaṃ hi paramaṃ balam |
48 | ānṛśaṃsyaparair bhāvyaṃ sadaiva niyatātmabhiḥ
brahmaṇyair dharmaśīlaiś ca taponītyaiś ca bhārata |
49 | ity uktvā suhṛdaḥ sarvān saṃpariṣvajya caiva ha
punar evābravīd dhīmān yudhiṣṭhiram idaṃ vacaḥ |
50 | brāhmaṇāś caiva te nityaṃ prājñāś caiva viśeṣataḥ
ācāryā ṛtvijaś caiva pūjanīyā narādhipa |