Book 13 Chapter 148 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | ye ca dharmam asūyanti ye cainaṃ paryupāsate
bravītu bhagavān etat kva te gacchanti tādṛśāḥ |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | rajasā tamasā caiva samavastīrṇacetasaḥ
narakaṃ pratipadyante dharmavidveṣiṇo narāḥ |
3 | ye tu dharmaṃ mahārāja satataṃ paryupāsate
satyārjavaparāḥ santas te vai svargabhujo narāḥ |
4 | dharma eva ratis teṣām ācāryopāsanād bhavet
devalokaṃ prapadyante ye dharmaṃ paryupāsate |
5 | manuṣyā yadi vā devāḥ śarīram upatāpya vai
dharmiṇaḥ sukham edhante lobhadveṣavivarjitāḥ |
6 | prathamaṃ brahmaṇaḥ putraṃ dharmam āhur manīṣiṇaḥ
dharmiṇaḥ paryupāsante phalaṃ pakvam ivāśayaḥ |
7 | yudhiṣṭhira uvāca |
7 | asatāṃ kīdṛśaṃ rūpaṃ sādhavaḥ kiṃ ca kurvate
bravītu me bhavān etat santo 'santaś ca kīdṛśāḥ |
8 | bhīṣma uvāca |
8 | durācārāś ca durdharṣā durmukhāś cāpy asādhavaḥ
sādhavaḥ śīlasaṃpannāḥ śiṣṭācārasya lakṣaṇam |
9 | rājamārge gavāṃ madhye goṣṭhamadhye ca dharmiṇaḥ
nopasevanti rājendra sargaṃ mūtrapurīṣayoḥ |
10 | pañcānām aśanaṃ dattvā śeṣam aśnanti sādhavaḥ
na jalpanti ca bhuñjānā na nidrānty ārdrapāṇayaḥ |
11 | citrabhānum anaḍvāhaṃ devaṃ goṣṭhaṃ catuṣpatham
brāhmaṇaṃ dhārmikaṃ caityaṃ te kurvanti pradakṣiṇam |
12 | vṛddhānāṃ bhārataptānāṃ strīṇāṃ bālāturasya ca
brāhmaṇānāṃ gavāṃ rājñāṃ panthānaṃ dadate ca te |
13 | atithīnāṃ ca sarveṣāṃ preṣyāṇāṃ svajanasya ca
tathā śaraṇakāmānāṃ goptā syāt svāgatapradaḥ |
14 | sāyaṃ prātar manuṣyāṇām aśanaṃ devanirmitam
nāntarā bhojanaṃ dṛṣṭam upavāsavidhir hi saḥ |
15 | homakāle yathā vahniḥ kālam eva pratīkṣate
ṛtukāle tathā nārī ṛtum eva pratīkṣate na cānyāṃ gacchate yas tu brahmacaryaṃ hi tat smṛtam |
16 | amṛtaṃ brāhmaṇā gāva ity etat trayam ekataḥ
tasmād gobrāhmaṇaṃ nityam arcayeta yathāvidhi |
17 | yajuṣā saṃskṛtaṃ māṃsam upabhuñjan na duṣyati
pṛṣṭhamāṃsaṃ vṛthāmāṃsaṃ putramāṃsaṃ ca tat samam |
18 | svadeśe paradeśe vāpy atithiṃ nopavāsayet
karma vai saphalaṃ kṛtvā gurūṇāṃ pratipādayet |
19 | gurubhya āsanaṃ deyam abhivādyābhipūjya ca
gurūn abhyarcya vardhante āyuṣā yaśasā śriyā |
20 | vṛddhān nātivadej jātu na ca saṃpreṣayed api
nāsīnaḥ syāt sthiteṣv evam āyur asya na riṣyate |
21 | na nagnām īkṣate nārīṃ na vidvān puruṣān api
maithunaṃ satataṃ guptam āhāraṃ ca samācaret |
22 | tīrthānāṃ guravas tīrthaṃ śucīnāṃ hṛdayaṃ śuci
darśanānāṃ paraṃ jñānaṃ saṃtoṣaḥ paramaṃ sukham |
23 | sāyaṃ prātaś ca vṛddhānāṃ śṛṇuyāt puṣkalā giraḥ
śrutam āpnoti hi naraḥ satataṃ vṛddhasevayā |
24 | svādhyāye bhojane caiva dakṣiṇaṃ pāṇim uddharet
yacched vāṅmanasī nityam indriyāṇāṃ ca vibhramam |
25 | saṃskṛtaṃ pāyasaṃ nityaṃ yavāgūṃ kṛsaraṃ haviḥ
aṣṭakāḥ pitṛdaivatyā vṛddhānām abhipūjanam |
26 | śmaśrukarmaṇi maṅgalyaṃ kṣutānām abhinandanam
vyādhitānāṃ ca sarveṣām āyuṣaḥ pratinandanam |
27 | na jātu tvam iti brūyād āpanno 'pi mahattaram
tvaṃkāro vā vadho veti vidvatsu na viśiṣyate avarāṇāṃ samānānāṃ śiṣyāṇāṃ ca samācaret |
28 | pāpam ācakṣate nityaṃ hṛdayaṃ pāpakarmiṇām
jñānapūrvaṃ vinaśyanti gūhamānā mahājane |
29 | jñānapūrvaṃ kṛtaṃ karma cchādayante hy asādhavaḥ
na māṃ manuṣyāḥ paśyanti na māṃ paśyanti devatāḥ pāpenābhihataḥ pāpaḥ pāpam evābhijāyate |
30 | yathā vārdhuṣiko vṛddhiṃ dehabhede pratīkṣate
dharmeṇāpihitaṃ pāpaṃ dharmam evābhivardhayet |
31 | yathā lavaṇam ambhobhir āplutaṃ pravilīyate
prāyaścittahataṃ pāpaṃ tathā sadyaḥ praṇaśyati |
32 | tasmāt pāpaṃ na gūheta gūhamānaṃ vivardhate
kṛtvā tu sādhuṣv ākhyeyaṃ te tat praśamayanty uta |
33 | āśayā saṃcitaṃ dravyaṃ yat kāle nopabhujyate
anye caitat prapadyante viyoge tasya dehinaḥ |
34 | mānasaṃ sarvabhūtānāṃ dharmam āhur manīṣiṇaḥ
tasmāt sarvāṇi bhūtāni dharmam eva samāsate |
35 | eka eva cared dharmaṃ na dharmadhvajiko bhavet
dharmavāṇijakā hy ete ye dharmam upabhuñjate |
36 | arced devān adambhena sevetāmāyayā gurūn
nidhiṃ nidadhyāt pāratryaṃ yātrārthaṃ dānaśabditam |