Book 13 Chapter 134 | |
1 | maheśvara uvāca |
1 | parāvarajñe dharmajñe tapovananivāsini
sādhvi subhru sukeśānte himavatparvatātmaje |
2 | dakṣe śamadamopete nirmame dharmacāriṇi
pṛcchāmi tvāṃ varārohe pṛṣṭā vada mamepsitam |
3 | sāvitrī brahmaṇaḥ sādhvī kauśikasya śacī satī
mārtaṇḍajasya dhūmorṇā ṛddhir vaiśravaṇasya ca |
4 | varuṇasya tato gaurī sūryasya ca suvarcalā
rohiṇī śaśinaḥ sādhvī svāhā caiva vibhāvasoḥ |
5 | aditiḥ kaśyapasyātha sarvās tāḥ patidevatāḥ
pṛṣṭāś copāsitāś caiva tās tvayā devi nityaśaḥ |
6 | tena tvāṃ paripṛcchāmi dharmajñe dharmavādini
strīdharmaṃ śrotum icchāmi tvayodāhṛtam āditaḥ |
7 | sahadharmacarī me tvaṃ samaśīlā samavratā
samānasāravīryā ca tapas tīvraṃ kṛtaṃ ca te tvayā hy ukto viśeṣeṇa pramāṇatvam upaiṣyati |
8 | striyaś caiva viśeṣeṇa strījanasya gatiḥ sadā
gaur gāṃ gacchati suśroṇi lokeṣv eṣā sthitiḥ sadā |
9 | mama cārdhaṃ śarīrasya mama cārdhād viniḥsṛtā
surakāryakarī ca tvaṃ lokasaṃtānakāriṇī |
10 | tava sarvaḥ suviditaḥ strīdharmaḥ śāśvataḥ śubhe
tasmād aśeṣato brūhi strīdharmaṃ vistareṇa me |
11 | umovāca |
11 | bhagavan sarvabhūteśa bhūtabhavyabhavodbhava
tvatprabhāvād iyaṃ deva vāk caiva pratibhāti me |
12 | imās tu nadyo deveśa sarvatīrthodakair yutāḥ
upasparśanahetos tvā samīpasthā upāsate |
13 | etābhiḥ saha saṃmantrya pravakṣyāmy anupūrvaśaḥ
prabhavan yo 'nahaṃvādī sa vai puruṣa ucyate |
14 | strī ca bhūteśa satataṃ striyam evānudhāvati
mayā saṃmānitāś caiva bhaviṣyanti saridvarāḥ |
15 | eṣā sarasvatī puṇyā nadīnām uttamā nadī
prathamā sarvasaritāṃ nadī sāgaragāminī |
16 | vipāśā ca vitastā ca candrabhāgā irāvatī
śatadrur devikā sindhuḥ kauśikī gomatī tathā |
17 | tathā devanadī ceyaṃ sarvatīrthābhisaṃvṛtā
gaganād gāṃ gatā devī gaṅgā sarvasaridvarā |
18 | ity uktvā devadevasya patnī dharmabhṛtāṃ varā
smitapūrvam ivābhāṣya sarvās tāḥ saritas tadā |
19 | apṛcchad devamahiṣī strīdharmaṃ dharmavatsalā
strīdharmakuśalās tā vai gaṅgādyāḥ saritāṃ varāḥ |
20 | ayaṃ bhagavatā dattaḥ praśnaḥ strīdharmasaṃśritaḥ
taṃ tu saṃmantrya yuṣmābhir vaktum icchāmi śaṃkare |
21 | na caikasādhyaṃ paśyāmi vijñānaṃ bhuvi kasya cit
divi vā sāgaragamās tena vo mānayāmy aham |
22 | bhīṣma uvāca |
22 | evaṃ sarvāḥ saricchreṣṭhāḥ pṛṣṭāḥ puṇyatamāḥ śivāḥ
tato devanadī gaṅgā niyuktā pratipūjya tām |
23 | bahvībhir buddhibhiḥ sphītā strīdharmajñā śucismitā
śailarājasutāṃ devīṃ puṇyā pāpāpahāṃ śivām |
24 | buddhyā vinayasaṃpannā sarvajñānaviśāradā
sasmitaṃ bahubuddhyāḍhyā gaṅgā vacanam abravīt |
25 | dhanyāḥ smo 'nugṛhītāḥ smo devi dharmaparāyaṇā
yā tvaṃ sarvajaganmānyā nadīr mānayase 'naghe |
26 | prabhavan pṛcchate yo hi saṃmānayati vā punaḥ
nūnaṃ janam aduṣṭātmā paṇḍitākhyāṃ sa gacchati |
27 | jñānavijñānasaṃpannān ūhāpohaviśāradān
pravaktṝn pṛcchate yo 'nyān sa vai nā padam arcchati |
28 | anyathā bahubuddhyāḍhyo vākyaṃ vadati saṃsadi
anyathaiva hy ahaṃmānī durbalaṃ vadate vacaḥ |
29 | divyajñāne divi śreṣṭhe divyapuṇye sadotthite
tvam evārhasi no devi strīdharmam anuśāsitum |
30 | bhīṣma uvāca |
30 | tataḥ sārādhitā devī gaṅgayā bahubhir guṇaiḥ
prāha sarvam aśeṣeṇa strīdharmaṃ surasundarī |
31 | strīdharmo māṃ prati yathā pratibhāti yathāvidhi
tam ahaṃ kīrtayiṣyāmi tathaiva prathito bhavet |
32 | strīdharmaḥ pūrva evāyaṃ vivāhe bandhubhiḥ kṛtaḥ
sahadharmacarī bhartur bhavaty agnisamīpataḥ |
33 | susvabhāvā suvacanā suvṛttā sukhadarśanā
ananyacittā sumukhī bhartuḥ sā dharmacāriṇī |
34 | sā bhaved dharmaparamā sā bhaved dharmabhāginī
devavat satataṃ sādhvī yā bhartāraṃ prapaśyati |
35 | śuśrūṣāṃ paricāraṃ ca devavad yā karoti ca
nānyabhāvā hy avimanāḥ suvratā sukhadarśanā |
36 | putravaktram ivābhīkṣṇaṃ bhartur vadanam īkṣate
yā sādhvī niyatācārā sā bhaved dharmacāriṇī |
37 | śrutvā daṃpatidharmaṃ vai sahadharmakṛtaṃ śubham
ananyacittā sumukhī bhartuḥ sā dharmacāriṇī |
38 | paruṣāṇy api coktā yā dṛṣṭā vā krūracakṣuṣā
suprasannamukhī bhartur yā nārī sā pativratā |
39 | na candrasūryau na taruṃ puṃnāmno yā nirīkṣate
bhartṛvarjaṃ varārohā sā bhaved dharmacāriṇī |
40 | daridraṃ vyādhitaṃ dīnam adhvanā parikarśitam
patiṃ putram ivopāste sā nārī dharmabhāginī |
41 | yā nārī prayatā dakṣā yā nārī putriṇī bhavet
patipriyā patiprāṇā sā nārī dharmabhāginī |
42 | śuśrūṣāṃ paricaryāṃ ca karoty avimanāḥ sadā
supratītā vinītā ca sā nārī dharmabhāginī |
43 | na kāmeṣu na bhogeṣu naiśvarye na sukhe tathā
spṛhā yasyā yathā patyau sā nārī dharmabhāginī |
44 | kalyotthānaratā nityaṃ guruśuśrūṣaṇe ratā
susaṃmṛṣṭakṣayā caiva gośakṛtkṛtalepanā |
45 | agnikāryaparā nityaṃ sadā puṣpabalipradā
devatātithibhṛtyānāṃ nirupya patinā saha |
46 | śeṣānnam upabhuñjānā yathānyāyaṃ yathāvidhi
tuṣṭapuṣṭajanā nityaṃ nārī dharmeṇa yujyate |
47 | śvaśrūśvaśurayoḥ pādau toṣayantī guṇānvitā
mātāpitṛparā nityaṃ yā nārī sā tapodhanā |
48 | brāhmaṇān durbalānāthān dīnāndhakṛpaṇāṃs tathā
bibharty annena yā nārī sā pativratabhāginī |
49 | vrataṃ carati yā nityaṃ duścaraṃ laghusattvayā
paticittā patihitā sā pativratabhāginī |
50 | puṇyam etat tapaś caiva svargaś caiṣa sanātanaḥ
yā nārī bhartṛparamā bhaved bhartṛvratā śivā |
51 | patir hi devo nārīṇāṃ patir bandhuḥ patir gatiḥ
patyā samā gatir nāsti daivataṃ vā yathā patiḥ |
52 | patiprasādaḥ svargo vā tulyo nāryā na vā bhavet
ahaṃ svargaṃ na hīccheyaṃ tvayy aprīte maheśvara |
53 | yady akāryam adharmaṃ vā yadi vā prāṇanāśanam
patir brūyād daridro vā vyādhito vā kathaṃ cana |
54 | āpanno ripusaṃstho vā brahmaśāpārdito 'pi vā
āpaddharmān anuprekṣya tat kāryam aviśaṅkayā |
55 | eṣa deva mayā proktaḥ strīdharmo vacanāt tava
yā tv evaṃbhāvinī nārī sā bhaved dharmabhāginī |
56 | bhīṣma uvāca |
56 | ity uktaḥ sa tu deveśaḥ pratipūjya gireḥ sutām
lokān visarjayām āsa sarvair anucaraiḥ saha |
57 | tato yayur bhūtagaṇāḥ saritaś ca yathāgatam
gandharvāpsarasaś caiva praṇamya śirasā bhavam |