Book 13 Chapter 133 | |
1 | umovāca |
1 | kiṃśīlāḥ kiṃsamācārāḥ puruṣāḥ kaiś ca karmabhiḥ
svargaṃ samabhipadyante saṃpradānena kena vā |
2 | maheśvara uvāca |
2 | dātā brāhmaṇasatkartā dīnāndhakṛpaṇādiṣu
bhakṣyabhojyānnapānānāṃ vāsasāṃ ca pradāyakaḥ |
3 | pratiśrayān sabhāḥ kūpān prapāḥ puṣkariṇīs tathā
naityakāni ca sarvāṇi kim icchakam atīva ca |
4 | āsanaṃ śayanaṃ yānaṃ dhanaṃ ratnaṃ gṛhāṃs tathā
sasyajātāni sarvāṇi gāḥ kṣetrāṇy atha yoṣitaḥ |
5 | supratītamanā nityaṃ yaḥ prayacchati mānavaḥ
evaṃbhūto mṛto devi devaloke 'bhijāyate |
6 | tatroṣya suciraṃ kālaṃ bhuktvā bhogān anuttamān
sahāpsarobhir mudito ramitvā nandanādiṣu |
7 | tasmāt svargāc cyuto lokān mānuṣeṣūpajāyate
mahābhoge kule devi dhanadhānyasamācite |
8 | tatra kāmaguṇaiḥ sarvaiḥ samupeto mudā yutaḥ
mahābhogo mahākośo dhanī bhavati mānavaḥ |
9 | ete devi mahābhogāḥ prāṇino dānaśīlinaḥ
brahmaṇā vai purā proktāḥ sarvasya priyadarśanāḥ |
10 | apare mānavā devi pradānakṛpaṇā dvijaiḥ
yācitā na prayacchanti vidyamāne 'py abuddhayaḥ |
11 | dīnāndhakṛpaṇān dṛṣṭvā bhikṣukān atithīn api
yācyamānā nivartante jihvālobhasamanvitāḥ |
12 | na dhanāni na vāsāṃsi na bhogān na ca kāñcanam
na gāvo nānnavikṛtiṃ prayacchanti kadā cana |
13 | apravṛttās tu ye lubdhā nāstikā dānavarjitāḥ
evaṃbhūtā narā devi nirayaṃ yānty abuddhayaḥ |
14 | te cen manuṣyatāṃ yānti yadā kālasya paryayāt
dhanarikte kule janma labhante svalpabuddhayaḥ |
15 | kṣutpipāsāparītāś ca sarvabhogabahiṣkṛtāḥ
nirāśāḥ sarvabhogebhyo jīvanty adhamajīvikām |
16 | alpabhogakule jātā alpabhogaratā narāḥ
anena karmaṇā devi bhavanty adhanino narāḥ |
17 | apare stambhino nityaṃ māninaḥ pāpato ratāḥ
āsanārhasya ye pīṭhaṃ na prayacchanty acetasaḥ |
18 | mārgārhasya ca ye mārgaṃ na yacchanty alpabuddhayaḥ
pādyārhasya ca ye pādyaṃ na dadaty alpabuddhayaḥ |
19 | arghārhān na ca satkārair arcayanti yathāvidhi
arghyam ācamanīyaṃ vā na yacchanty alpabuddhayaḥ |
20 | guruṃ cābhigataṃ premṇā guruvan na bubhūṣate
abhimānapravṛttena lobhena samavasthitāḥ |
21 | saṃmānyāṃś cāvamanyante vṛddhān paribhavanti ca
evaṃvidhā narā devi sarve nirayagāminaḥ |
22 | te vai yadi narās tasmān nirayād uttaranti vai
varṣapūgais tato janma labhante kutsite kule |
23 | śvapākapulkasādīnāṃ kutsitānām acetasām
kuleṣu teṣu jāyante guruvṛddhāpacāyinaḥ |
24 | na stambhī na ca mānī yo devatādvijapūjakaḥ
lokapūjyo namaskartā praśrito madhuraṃ vadan |
25 | sarvavarṇapriyakaraḥ sarvabhūtahitaḥ sadā
adveṣī sumukhaḥ ślakṣṇaḥ snigdhavāṇīpradaḥ sadā |
26 | svāgatenaiva sarveṣāṃ bhūtānām avihiṃsakaḥ
yathārhasatkriyāpūrvam arcayann upatiṣṭhati |
27 | mārgārhāya dadan mārgaṃ guruṃ guruvad arcayan
atithipragraharatas tathābhyāgatapūjakaḥ |
28 | evaṃbhūto naro devi svargatiṃ pratipadyate
tato mānuṣatāṃ prāpya viśiṣṭakulajo bhavet |
29 | tatrāsau vipulair bhogaiḥ sarvaratnasamāyutaḥ
yathārhadātā cārheṣu dharmacaryāparo bhavet |
30 | saṃmataḥ sarvabhūtānāṃ sarvalokanamaskṛtaḥ
svakarmaphalam āpnoti svayam eva naraḥ sadā |
31 | udāttakulajātīya udāttābhijanaḥ sadā
eṣa dharmo mayā prokto vidhātrā svayam īritaḥ |
32 | yas tu raudrasamācāraḥ sarvasattvabhayaṃkaraḥ
hastābhyāṃ yadi vā padbhyāṃ rajjvā daṇḍena vā punaḥ |
33 | loṣṭaiḥ stambhair upāyair vā jantūn bādhati śobhane
hiṃsārthaṃ nikṛtiprajñaḥ prodvejayati caiva ha |
34 | upakrāmati jantūṃś ca udvegajananaḥ sadā
evaṃśīlasamācāro nirayaṃ pratipadyate |
35 | sa cen mānuṣatāṃ gacched yadi kālasya paryayāt
bahvābādhaparikliṣṭe so 'dhame jāyate kule |
36 | lokadveṣyo 'dhamaḥ puṃsāṃ svayaṃ karmakṛtaiḥ phalaiḥ
eṣa devi manuṣyeṣu boddhavyo jñātibandhuṣu |
37 | aparaḥ sarvabhūtāni dayāvān anupaśyati
maitradṛṣṭiḥ pitṛsamo nirvairo niyatendriyaḥ |
38 | nodvejayati bhūtāni na vihiṃsayate tathā
hastapādaiḥ suniyatair viśvāsyaḥ sarvajantuṣu |
39 | na rajjvā na ca daṇḍena na loṣṭair nāyudhena ca
udvejayati bhūtāni ślakṣṇakarmā dayāparaḥ |
40 | evaṃśīlasamācāraḥ svarge samupajāyate
tatrāsau bhavane divye mudā vasati devavat |
41 | sa cet karmakṣayān martyo manuṣyeṣūpajāyate
alpābādho nirītīkaḥ sa jātaḥ sukham edhate |
42 | sukhabhāgī nirāyāso nirudvegaḥ sadā naraḥ
eṣa devi satāṃ mārgo bādhā yatra na vidyate |
43 | umovāca |
43 | ime manuṣyā dṛśyante ūhāpohaviśāradāḥ
jñānavijñānasaṃpannāḥ prajñāvanto 'rthakovidāḥ duṣprajñāś cāpare deva jñānavijñānavarjitāḥ |
44 | kena karmavipākena prajñāvān puruṣo bhavet
alpaprajño virūpākṣa kathaṃ bhavati mānavaḥ etaṃ me saṃśayaṃ chinddhi sarvadharmavidāṃ vara |
45 | jātyandhāś cāpare deva rogārtāś cāpare tathā
narāḥ klībāś ca dṛśyante kāraṇaṃ brūhi tatra vai |
46 | maheśvara uvāca |
46 | brāhmaṇān vedaviduṣaḥ siddhān dharmavidas tathā
paripṛcchanty aharahaḥ kuśalākuśalaṃ tathā |
47 | varjayanty aśubhaṃ karma sevamānāḥ śubhaṃ tathā
labhante svargatiṃ nityam iha loke sukhaṃ tathā |
48 | sa cen mānuṣatāṃ yāti medhāvī tatra jāyate
śrutaṃ prajñānugaṃ cāsya kalyāṇam upajāyate |
49 | paradāreṣu ye mūḍhāś cakṣur duṣṭaṃ prayuñjate
tena duṣṭasvabhāvena jātyandhās te bhavanti ha |
50 | manasā tu praduṣṭena nagnāṃ paśyanti ye striyam
rogārtās te bhavantīha narā duṣkṛtakarmiṇaḥ |
51 | ye tu mūḍhā durācārā viyonau maithune ratāḥ
puruṣeṣu suduṣprajñāḥ klībatvam upayānti te |
52 | paśūṃś ca ye bandhayanti ye caiva gurutalpagāḥ
prakīrṇamaithunā ye ca klībā jāyanti te narāḥ |
53 | umovāca |
53 | sāvadyaṃ kiṃ nu vai karma niravadyaṃ tathaiva ca
śreyaḥ kurvann avāpnoti mānavo devasattama |
54 | maheśvara uvāca |
54 | śreyāṃsaṃ mārgam ātiṣṭhan sadā yaḥ pṛcchate dvijān
dharmānveṣī guṇākāṅkṣī sa svargaṃ samupāśnute |
55 | yadi mānuṣatāṃ devi kadā cit sa nigacchati
medhāvī dhāraṇāyuktaḥ prājñas tatrābhijāyate |
56 | eṣa devi satāṃ dharmo mantavyo bhūtikārakaḥ
nṛṇāṃ hitārthāya tava mayā vai samudāhṛtaḥ |
57 | umovāca |
57 | apare svalpavijñānā dharmavidveṣiṇo narāḥ
brāhmaṇān vedaviduṣo necchanti parisarpitum |
58 | vratavanto narāḥ ke cic chraddhādamaparāyaṇāḥ
avratā bhraṣṭaniyamās tathānye rākṣasopamāḥ |
59 | yajvānaś ca tathaivānye nirhomāś ca tathāpare
kena karmavipākena bhavantīha vadasva me |
60 | maheśvara uvāca |
60 | āgamāl lokadharmāṇāṃ maryādāḥ pūrvanirmitāḥ
prāmāṇyenānuvartante dṛśyante hi dṛḍhavratāḥ |
61 | adharmaṃ dharmam ity āhur ye ca mohavaśaṃ gatāḥ
avratā naṣṭamaryādās te proktā brahmarākṣasāḥ |
62 | te cet kālakṛtodyogāt saṃbhavantīha mānuṣāḥ
nirhomā nirvaṣaṭkārās te bhavanti narādhamāḥ |
63 | eṣa devi mayā sarvaḥ saṃśayacchedanāya te
kuśalākuśalo nṝṇāṃ vyākhyāto dharmasāgaraḥ |