Book 13 Chapter 130 | |
1 | umovāca |
1 | deśeṣu ramaṇīyeṣu girīṇāṃ nirjhareṣu ca
sravantīnāṃ ca kuñjeṣu parvatopavaneṣu ca |
2 | deśeṣu ca vicitreṣu phalavatsu samāhitāḥ
mūlavatsu ca deśeṣu vasanti niyatavratāḥ |
3 | teṣām api vidhiṃ puṇyaṃ śrotum icchāmi śaṃkara
vānaprastheṣu deveśa svaśarīropajīviṣu |
4 | maheśvara uvāca |
4 | vānaprastheṣu yo dharmas taṃ me śṛṇu samāhitā
śrutvā caikamanā devi dharmabuddhiparā bhava |
5 | saṃsiddhair niyataiḥ sadbhir vanavāsam upāgataiḥ
vānaprasthair idaṃ karma kartavyaṃ śṛṇu yādṛśam |
6 | trikālam abhiṣekārthaḥ pitṛdevārcanaṃ kriyā
agnihotraparispanda iṣṭihomavidhis tathā |
7 | nīvāragrahaṇaṃ caiva phalamūlaniṣevaṇam
iṅgudair aṇḍatailānāṃ snehārthaṃ ca niṣevaṇam |
8 | yogacaryākṛtaiḥ siddhaiḥ kāmakrodhavivarjanam
vīraśayyām upāsadbhir vīrasthānopasevibhiḥ |
9 | yuktair yogavahaiḥ sadbhir grīṣme pañcatapais tathā
maṇḍūkayoganiyatair yathānyāyaniṣevibhiḥ |
10 | vīrāsanagatair nityaṃ sthaṇḍile śayanais tathā
śītayogo 'gniyogaś ca cartavyo dharmabuddhibhiḥ |
11 | abbhakṣair vāyubhakṣaiś ca śaivālottarabhojanaiḥ
aśmakuṭṭais tathā dāntaiḥ saṃprakṣālais tathāparaiḥ |
12 | cīravalkalasaṃvītair mṛgacarmanivāsibhiḥ
kāryā yātrā yathākālaṃ yathādharmaṃ yathāvidhi |
13 | vananityair vanacarair vanapair vanagocaraiḥ
vanaṃ gurum ivāsādya vastavyaṃ vanajīvibhiḥ |
14 | teṣāṃ homakriyā dharmaḥ pañcayajñaniṣevaṇam
nāgapañcamayajñasya vedoktasyānupālanam |
15 | aṣṭamīyajñaparatā cāturmāsyaniṣevaṇam
paurṇamāsyāṃ tu yo yajño nityayajñas tathaiva ca |
16 | vimuktā dārasaṃyogair vimuktāḥ sarvasaṃkaraiḥ
vimuktāḥ sarvapāpaiś ca caranti munayo vane |
17 | srugbhāṇḍaparamā nityaṃ tretāgniśaraṇāḥ sadā
santaḥ satpathanityā ye te yānti paramāṃ gatim |
18 | brahmalokaṃ mahāpuṇyaṃ somalokaṃ ca śāśvatam
gacchanti munayaḥ siddhā ṛṣidharmavyapāśrayāt |
19 | eṣa dharmo mayā devi vānaprasthāśritaḥ śubhaḥ
vistareṇārthasaṃpanno yathāsthūlam udāhṛtaḥ |
20 | umovāca |
20 | bhagavan devadeveśa sarvabhūtanamaskṛta
yo dharmo munisaṃghasya siddhivādeṣu taṃ vada |
21 | siddhivādeṣu saṃsiddhās tathā vananivāsinaḥ
svairiṇo dārasaṃyuktās teṣāṃ dharmaḥ kathaṃ smṛtaḥ |
22 | maheśvara uvāca |
22 | svairiṇas tāpasā devi sarve dāravihāriṇaḥ
teṣāṃ mauṇḍyaṃ kaṣāyaś ca vāsarātriś ca kāraṇam |
23 | trikālam abhiṣekaś ca hotraṃ tv ṛṣikṛtaṃ mahat
samādhiḥ satpathasthānaṃ yathoditaniṣevaṇam |
24 | ye ca te pūrvakathitā dharmā vananivāsinām
yadi sevanti dharmāṃs tān āpnuvanti tapaḥphalam |
25 | ye ca daṃpatidharmāṇaḥ svadāraniyatendriyāḥ
caranti vidhidṛṣṭaṃ tad ṛtukālābhigāminaḥ |
26 | teṣām ṛṣikṛto dharmo dharmiṇām upapadyate
na kāmakārāt kāmo 'nyaḥ saṃsevyo dharmadarśibhiḥ |
27 | sarvabhūteṣu yaḥ samyag dadāty abhayadakṣiṇām
hiṃsāroṣavimuktātmā sa vai dharmeṇa yujyate |
28 | sarvabhūtānukampī yaḥ sarvabhūtārjavavrataḥ
sarvabhūtātmabhūtaś ca sa vai dharmeṇa yujyate |
29 | sarvavedeṣu vā snānaṃ sarvabhūteṣu cārjavam
ubhe ete same syātām ārjavaṃ vā viśiṣyate |
30 | ārjavaṃ dharma ity āhur adharmo jihma ucyate
ārjaveneha saṃyukto naro dharmeṇa yujyate |
31 | ārjavo bhuvane nityaṃ vasaty amarasaṃnidhau
tasmād ārjavanityaḥ syād ya icched dharmam ātmanaḥ |
32 | kṣānto dānto jitakrodho dharmabhūto 'vihiṃsakaḥ
dharme ratamanā nityaṃ naro dharmeṇa yujyate |
33 | vyapetatandro dharmātmā śakyā satpatham āśritaḥ
cāritraparamo buddho brahmabhūyāya kalpate |
34 | umovāca |
34 | āśramābhiratā deva tāpasā ye tapodhanāḥ
dīptimantaḥ kayā caiva caryayātha bhavanti te |
35 | rājāno rājaputrāś ca nirdhanā vā mahādhanāḥ
karmaṇā kena bhagavan prāpnuvanti mahāphalam |
36 | nityaṃ sthānam upāgamya divyacandanarūṣitāḥ
kena vā karmaṇā deva bhavanti vanagocarāḥ |
37 | etaṃ me saṃśayaṃ deva tapaścaryāgataṃ śubham
śaṃsa sarvam aśeṣeṇa tryakṣa tripuranāśana |
38 | maheśvara uvāca |
38 | upavāsavratair dāntā ahiṃsrāḥ satyavādinaḥ
saṃsiddhāḥ pretya gandharvaiḥ saha modanty anāmayāḥ |
39 | maṇḍūkayogaśayano yathāsthānaṃ yathāvidhi
dīkṣāṃ carati dharmātmā sa nāgaiḥ saha modate |
40 | śaṣpaṃ mṛgamukhotsṛṣṭaṃ yo mṛgaiḥ saha sevate
dīkṣito vai mudā yuktaḥ sa gacchaty amarāvatīm |
41 | śaivālaṃ śīrṇaparṇaṃ vā tad vrato yo niṣevate
śītayogavaho nityaṃ sa gacchet paramāṃ gatim |
42 | vāyubhakṣo 'mbubhakṣo vā phalamūlāśano 'pi vā
yakṣeṣv aiśvaryam ādhāya modate 'psarasāṃ gaṇaiḥ |
43 | agniyogavaho grīṣme vidhidṛṣṭena karmaṇā
cīrtvā dvādaśa varṣāṇi rājā bhavati pārthivaḥ |
44 | āhāraniyamaṃ kṛtvā munir dvādaśavārṣikam
maruṃ saṃsādhya yatnena rājā bhavati pārthivaḥ |
45 | sthaṇḍile śuddham ākāśaṃ parigṛhya samantataḥ
praviśya ca mudā yukto dīkṣāṃ dvādaśavārṣikīm |
46 | sthaṇḍilasya phalāny āhur yānāni śayanāni ca
gṛhāṇi ca mahārhāṇi candraśubhrāṇi bhāmini |
47 | ātmānam upajīvan yo niyato niyatāśanaḥ
dehaṃ vānaśane tyaktvā sa svargaṃ samupāśnute |
48 | ātmānam upajīvan yo dīkṣāṃ dvādaśavārṣikīm
tyaktvā mahārṇave dehaṃ vāruṇaṃ lokam aśnute |
49 | ātmānam upajīvan yo dīkṣāṃ dvādaśavārṣikīm
aśmanā caraṇau bhittvā guhyakeṣu sa modate |
50 | sādhayitvātmanātmānaṃ nirdvaṃdvo niṣparigrahaḥ
cīrtvā dvādaśa varṣāṇi dīkṣām ekāṃ manogatām svargalokam avāpnoti devaiś ca saha modate |
51 | ātmānam upajīvan yo dīkṣāṃ dvādaśavārṣikīm
hutvāgnau deham utsṛjya vahniloke mahīyate |
52 | yas tu devi yathānyāyaṃ dīkṣito niyato dvijaḥ
ātmany ātmānam ādhāya nirdvaṃdvo niṣparigrahaḥ |
53 | cīrtvā dvādaśa varṣāṇi dīkṣām ekāṃ manogatām
araṇīsahitaṃ skandhe baddhvā gacchaty anāvṛtaḥ |
54 | vīrādhvānamanā nityaṃ vīrāsanaratas tathā
vīrasthāyī ca satataṃ sa vīragatim āpnuyāt |
55 | sa śakralokago nityaṃ sarvakāmapuraskṛtaḥ
divyapuṣpasamākīrṇo divyacandanabhūṣitaḥ sukhaṃ vasati dharmātmā divi devagaṇaiḥ saha |
56 | vīralokagato vīro vīrayogavahaḥ sadā
sattvasthaḥ sarvam utsṛjya dīkṣito niyataḥ śuciḥ vīrādhvānaṃ prapadyed yas tasya lokāḥ sanātanāḥ |
57 | kāmagena vimānena sa vai carati cchandataḥ
śakralokagataḥ śrīmān modate ca nirāmayaḥ |