Book 13 Chapter 126 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | pitāmaha mahāprājña sarvaśāstraviśārada
āgamair bahubhiḥ sphīto bhavān naḥ prathitaḥ kule |
2 | tvatto dharmārthasaṃyuktam āyatyāṃ ca sukhodayam
āścaryabhūtaṃ lokasya śrotum icchāmy ariṃdama |
3 | ayaṃ ca kālaḥ saṃprāpto durlabhajñātibāndhavaḥ
śāstā ca na hi naḥ kaś cit tvām ṛte bharatarṣabha |
4 | yadi te 'ham anugrāhyo bhrātṛbhiḥ sahito 'nagha
vaktum arhasi naḥ praśnaṃ yat tvāṃ pṛcchāmi pārthiva |
5 | ayaṃ nārāyaṇaḥ śrīmān sarvapārthivasaṃmataḥ
bhavantaṃ bahumānena praśrayeṇa ca sevate |
6 | asya caiva samakṣaṃ tvaṃ pārthivānāṃ ca sarvaśaḥ
bhrātṝṇāṃ ca priyārthaṃ me snehād bhāṣitum arhasi |
7 | vaiśaṃpāyana uvāca |
7 | tasya tad vacanaṃ śrutvā snehād āgatasaṃbhramaḥ
bhīṣmo bhāgīrathīputra idaṃ vacanam abravīt |
8 | hanta te kathayiṣyāmi kathām atimanoramām
asya viṣṇoḥ purā rājan prabhāvo 'yaṃ mayā śrutaḥ |
9 | yaś ca govṛṣabhāṅkasya prabhāvas taṃ ca me śṛṇu
rudrāṇyāḥ saṃśayo yaś ca daṃpatyos taṃ ca me śṛṇu |
10 | vrataṃ cacāra dharmātmā kṛṣṇo dvādaśavārṣikam
dīkṣitaṃ cāgatau draṣṭum ubhau nāradaparvatau |
11 | kṛṣṇadvaipāyanaś caiva dhaumyaś ca japatāṃ varaḥ
devalaḥ kāśyapaś caiva hastikāśyapa eva ca |
12 | apare ṛṣayaḥ santo dīkṣādamasamanvitāḥ
śiṣyair anugatāḥ sarve devakalpais tapodhanaiḥ |
13 | teṣām atithisatkāram arcanīyaṃ kulocitam
devakītanayaḥ prīto devakalpam akalpayat |
14 | hariteṣu suvarṇeṣu barhiṣkeṣu naveṣu ca
upopaviviśuḥ prītā viṣṭareṣu maharṣayaḥ |
15 | kathāś cakrus tatas te tu madhurā dharmasaṃhitāḥ
rājarṣīṇāṃ surāṇāṃ ca ye vasanti tapodhanāḥ |
16 | tato nārāyaṇaṃ tejo vratacaryendhanotthitam
vaktrān niḥsṛtya kṛṣṇasya vahnir adbhutakarmaṇaḥ |
17 | so 'gnir dadāha taṃ śailaṃ sadrumaṃ salatākṣupam
sapakṣimṛgasaṃghātaṃ saśvāpadasarīsṛpam |
18 | mṛgaiś ca vividhākārair hāhābhūtam acetanam
śikharaṃ tasya śailasya mathitaṃ dīptadarśanam |
19 | sa tu vahnir mahājvālo dagdhvā sarvam aśeṣataḥ
viṣṇoḥ samīpam āgamya pādau śiṣyavad aspṛśat |
20 | tato viṣṇur vanaṃ dṛṣṭvā nirdagdham arikarśanaḥ
saumyair dṛṣṭinipātais tat punaḥ prakṛtim ānayat |
21 | tathaiva sa girir bhūyaḥ prapuṣpitalatādrumaḥ
sapakṣigaṇasaṃghuṣṭaḥ saśvāpadasarīsṛpaḥ |
22 | tad adbhutam acintyaṃ ca dṛṣṭvā munigaṇas tadā
vismito hṛṣṭalomā ca babhūvāsrāvilekṣaṇaḥ |
23 | tato nārāyaṇo dṛṣṭvā tān ṛṣīn vismayānvitān
praśritaṃ madhuraṃ snigdhaṃ papraccha vadatāṃ varaḥ |
24 | kim asya ṛṣipūgasya tyaktasaṅgasya nityaśaḥ
nirmamasyāgamavato vismayaḥ samupāgataḥ |
25 | etaṃ me saṃśayaṃ sarvaṃ yāthātathyam aninditāḥ
ṛṣayo vaktum arhanti niścitārthaṃ tapodhanāḥ |
26 | ṛṣaya ūcuḥ |
26 | bhavān visṛjate lokān bhavān saṃharate punaḥ
bhavāñ śītaṃ bhavān uṣṇaṃ bhavān eva pravarṣati |
27 | pṛthivyāṃ yāni bhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca
teṣāṃ pitā tvaṃ mātā ca prabhuḥ prabhava eva ca |
28 | etan no vismayakaraṃ praśaṃsa madhusūdana
tvam evārhasi kalyāṇa vaktuṃ vahner vinirgamam |
29 | tato vigatasaṃtrāsā vayam apy arikarśana
yac chrutaṃ yac ca dṛṣṭaṃ nas tat pravakṣyāmahe hare |
30 | vāsudeva uvāca |
30 | etat tad vaiṣṇavaṃ tejo mama vaktrād viniḥsṛtam
kṛṣṇavartmā yugāntābho yenāyaṃ mathito giriḥ |
31 | ṛṣayaś cārtim āpannā jitakrodhā jitendriyāḥ
bhavanto vyathitāś cāsan devakalpās tapodhanāḥ |
32 | vratacaryāparītasya tapasvivratasevayā
mama vahniḥ samudbhūto na vai vyathitum arhatha |
33 | vrataṃ cartum ihāyātas tv ahaṃ girim imaṃ śubham
putraṃ cātmasamaṃ vīrye tapasā sraṣṭum āgataḥ |
34 | tato mamātmā yo dehe so 'gnir bhūtvā viniḥsṛtaḥ
gataś ca varadaṃ draṣṭuṃ sarvalokapitāmaham |
35 | tena cātmānuśiṣṭo me putratve munisattamāḥ
tejaso 'rdhena putras te bhaviteti vṛṣadhvajaḥ |
36 | so 'yaṃ vahnir upāgamya pādamūle mamāntikam
śiṣyavat paricaryātha śāntaḥ prakṛtim āgataḥ |
37 | etad asya rahasyaṃ vaḥ padmanābhasya dhīmataḥ
mayā premṇā samākhyātaṃ na bhīḥ kāryā tapodhanāḥ |
38 | sarvatra gatir avyagrā bhavatāṃ dīrghadarśanāḥ
tapasvivratasaṃdīptā jñānavijñānaśobhitāḥ |
39 | yac chrutaṃ yac ca vo dṛṣṭaṃ divi vā yadi vā bhuvi
āścaryaṃ paramaṃ kiṃ cit tad bhavanto bruvantu me |
40 | tasyāmṛtanikāśasya vāṅmadhor asti me spṛhā
bhavadbhiḥ kathitasyeha tapovananivāsibhiḥ |
41 | yady apy aham adṛṣṭaṃ vā divyam adbhutadarśanam
divi vā bhuvi vā kiṃ cit paśyāmy amaladarśanāḥ |
42 | prakṛtiḥ sā mama parā na kva cit pratihanyate
na cātmagatam aiśvaryam āścaryaṃ pratibhāti me |
43 | śraddheyaḥ kathito hy arthaḥ sajjanaśravaṇaṃ gataḥ
ciraṃ tiṣṭhati medinyāṃ śaile lekhyam ivārpitam |
44 | tad ahaṃ sajjanamukhān niḥsṛtaṃ tatsamāgame
kathayiṣyāmy aharahar buddhidīpakaraṃ nṛṇām |
45 | tato munigaṇāḥ sarve praśritāḥ kṛṣṇasaṃnidhau
netraiḥ padmadalaprakhyair apaśyanta janārdanam |
46 | vardhayantas tathaivānye pūjayantas tathāpare
vāgbhir ṛgbhūṣitārthābhiḥ stuvanto madhusūdanam |
47 | tato munigaṇāḥ sarve nāradaṃ devadarśanam
tadā niyojayām āsur vacane vākyakovidam |
48 | yad āścaryam acintyaṃ ca girau himavati prabho
anubhūtaṃ munigaṇais tīrthayātrāparāyaṇaiḥ |
49 | tad bhavān ṛṣisaṃghasya hitārthaṃ sarvacoditaḥ
yathādṛṣṭaṃ hṛṣīkeśe sarvam ākhyātum arhati |
50 | evam uktaḥ sa munibhir nārado bhagavān ṛṣiḥ
kathayām āsa devarṣiḥ pūrvavṛttāṃ kathāṃ śubhām |