Book 13 Chapter 125 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | sāmnā vāpi pradāne vā jyāyaḥ kiṃ bhavato matam
prabrūhi bharataśreṣṭha yad atra vyatiricyate |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | sāmnā prasādyate kaś cid dānena ca tathāparaḥ
puruṣaḥ prakṛtiṃ jñātvā tayor ekataraṃ bhajet |
3 | guṇāṃs tu śṛṇu me rājan sāntvasya bharatarṣabha
dāruṇāny api bhūtāni sāntvenārādhayed yathā |
4 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
gṛhītvā rakṣasā mukto dvijātiḥ kānane yathā |
5 | kaś cit tu buddhisaṃpanno brāhmaṇo vijane vane
gṛhītaḥ kṛcchram āpanno rakṣasā bhakṣayiṣyatā |
6 | sa buddhiśrutasaṃpannas taṃ dṛṣṭvātīva bhīṣaṇam
sāmaivāsmin prayuyuje na mumoha na vivyathe |
7 | rakṣas tu vācā saṃpūjya praśnaṃ papraccha taṃ dvijam
mokṣyase brūhi me praśnaṃ kenāsmi hariṇaḥ kṛśaḥ |
8 | muhūrtam atha saṃcintya brāhmaṇas tasya rakṣasaḥ
ābhir gāthābhir avyagraḥ praśnaṃ pratijagāda ha |
9 | videśastho vilokastho vinā nūnaṃ suhṛjjanaiḥ
viṣayān atulān bhuṅkṣe tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
10 | nūnaṃ mitrāṇi te rakṣaḥ sādhūpacaritāny api
svadoṣād aparajyante tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
11 | dhanaiśvaryādhikāḥ stabdhās tvadguṇaiḥ paramāvarāḥ
avajānanti nūnaṃ tvāṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
12 | guṇavān viguṇān anyān nūnaṃ paśyasi satkṛtān
prājño 'prājñān vinītātmā tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
13 | avṛttyā kliśyamāno 'pi vṛttyupāyān vigarhayan
māhātmyād vyathase nūnaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
14 | saṃpīḍyātmānam āryatvāt tvayā kaś cid upaskṛtaḥ
jitaṃ tvāṃ manyate sādho tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
15 | kliśyamānān vimārgeṣu kāmakrodhāvṛtātmanaḥ
manye nu dhyāyasi janāṃs tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
16 | prājñaiḥ saṃbhāvito nūnaṃ naprājñair upasaṃhitaḥ
hrīmān amarṣī durvṛttais tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
17 | nūnaṃ mitramukhaḥ śatruḥ kaś cid āryavad ācaran
vañcayitvā gatas tvāṃ vai tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
18 | prakāśārthagatir nūnaṃ rahasyakuśalaḥ kṛtī
tajjñair na pūjyase nūnaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
19 | asatsv abhiniviṣṭeṣu bruvato muktasaṃśayam
guṇās te na virājante tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
20 | dhanabuddhiśrutair hīnaḥ kevalaṃ tejasānvitaḥ
mahat prārthayase nūnaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
21 | tapaḥpraṇihitātmānaṃ manye tvāraṇyakāṅkṣiṇam
bandhuvargo na gṛhṇāti tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
22 | nūnam arthavatāṃ madhye tava vākyam anuttamam
na bhāti kāle 'bhihitaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
23 | dṛḍhapūrvaśrutaṃ mūrkhaṃ kupitaṃ hṛdayapriyam
anunetuṃ na śaknoṣi tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
24 | nūnam āsaṃjayitvā te kṛtye kasmiṃś cid īpsite
kaś cid arthayate 'tyarthaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
25 | nūnaṃ tvā svaguṇāpekṣaṃ pūjayānaṃ suhṛd dhruvam
mayārtha iti jānāti tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
26 | antargatam abhiprāyaṃ na nūnaṃ lajjayecchasi
vivaktuṃ prāptiśaithilyāt tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
27 | nānābuddhirucīṃl loke manuṣyān nūnam icchasi
grahītuṃ svaguṇaiḥ sarvāṃs tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
28 | avidvān bhīrur alpārtho vidyāvikramadānajam
yaśaḥ prārthayase nūnaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
29 | cirābhilaṣitaṃ kiṃ cit phalam aprāptam eva te
kṛtam anyair apahṛtaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
30 | nūnam ātmakṛtaṃ doṣam apaśyan kiṃ cid ātmani
akāraṇe 'bhiśasto 'si tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
31 | suhṛdām apramattānām apramokṣyārthahānijam
duḥkham arthaguṇair hīnaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
32 | sādhūn gṛhasthān dṛṣṭvā ca tathāsādhūn vanecarān
muktāṃś cāvasathe saktāṃs tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
33 | dharmyam arthaṃ ca kāle ca deśe cābhihitaṃ vacaḥ
na pratiṣṭhati te nūnaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
34 | dattān akuśalair arthān manīṣī saṃjijīviṣuḥ
prāpya vartayase nūnaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
35 | pāpān vivardhato dṛṣṭvā kalyāṇāṃś cāvasīdataḥ
dhruvaṃ mṛgayase yogyaṃ tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
36 | parasparaviruddhānāṃ priyaṃ nūnaṃ cikīrṣasi
suhṛdām avirodhena tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
37 | śrotriyāṃś ca vikarmasthān prājñāṃś cāpy ajitendriyān
manye 'nudhyāyasi janāṃs tenāsi hariṇaḥ kṛśaḥ |
38 | evaṃ saṃpūjitaṃ rakṣo vipraṃ taṃ pratyapūjayat
sakhāyam akaroc cainaṃ saṃyojyārthair mumoca ha |