Book 13 Chapter 118 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | akāmāś ca sakāmāś ca hatā ye 'smin mahāhave
kāṃ yoniṃ pratipannās te tan me brūhi pitāmaha |
2 | duḥkhaṃ prāṇaparityāgaḥ puruṣāṇāṃ mahāmṛdhe
jānāmi tattvaṃ dharmajña prāṇatyāgaṃ suduṣkaram |
3 | samṛddhe vāsamṛddhe vā śubhe vā yadi vāśubhe
kāraṇaṃ tatra me brūhi sarvajño hy asi me mataḥ |
4 | bhīṣma uvāca |
4 | samṛddhe vāsamṛddhe vā śubhe vā yadi vāśubhe
saṃsāre 'smin samājātāḥ prāṇinaḥ pṛthivīpate |
5 | niratā yena bhāvena tatra me śṛṇu kāraṇam
samyak cāyam anupraśnas tvayoktaś ca yudhiṣṭhira |
6 | atra te vartayiṣyāmi purāvṛttam idaṃ nṛpa
dvaipāyanasya saṃvādaṃ kīṭasya ca yudhiṣṭhira |
7 | brahmabhūtaś caran vipraḥ kṛṣṇadvaipāyanaḥ purā
dadarśa kīṭaṃ dhāvantaṃ śīghraṃ śakaṭavartmani |
8 | gatijñaḥ sarvabhūtānāṃ rutajñaś ca śarīriṇām
sarvajñaḥ sarvato dṛṣṭvā kīṭaṃ vacanam abravīt |
9 | kīṭa saṃtrastarūpo 'si tvaritaś caiva lakṣyase
kva dhāvasi tad ācakṣva kutas te bhayam āgatam |
10 | kīṭa uvāca |
10 | śakaṭasyāsya mahato ghoṣaṃ śrutvā bhayaṃ mama
āgataṃ vai mahābuddhe svana eṣa hi dāruṇaḥ śrūyate na sa māṃ hanyād iti tasmād apākrame |
11 | śvasatāṃ ca śṛṇomy evaṃ goputrāṇāṃ pracodyatām
vahatāṃ sumahābhāraṃ saṃnikarṣe svanaṃ prabho nṛṇāṃ ca saṃvāhayatāṃ śrūyate vividhaḥ svanaḥ |
12 | soḍhum asmadvidhenaiṣa na śakyaḥ kīṭayoninā
tasmād apakramāmy eṣa bhayād asmāt sudāruṇāt |
13 | duḥkhaṃ hi mṛtyur bhūtānāṃ jīvitaṃ ca sudurlabham
ato bhītaḥ palāyāmi gaccheyaṃ nāsukhaṃ sukhāt |
14 | bhīṣma uvāca |
14 | ity uktaḥ sa tu taṃ prāha kutaḥ kīṭa sukhaṃ tava
maraṇaṃ te sukhaṃ manye tiryagyonau hi vartase |
15 | śabdaṃ sparśaṃ rasaṃ gandhaṃ bhogāṃś coccāvacān bahūn
nābhijānāsi kīṭa tvaṃ śreyo maraṇam eva te |
16 | kīṭa uvāca |
16 | sarvatra nirato jīva itīhāpi sukhaṃ mama
cetayāmi mahāprājña tasmād icchāmi jīvitum |
17 | ihāpi viṣayaḥ sarvo yathādehaṃ pravartitaḥ
mānuṣās tiryagāś caiva pṛthagbhogā viśeṣataḥ |
18 | aham āsaṃ manuṣyo vai śūdro bahudhanaḥ purā
abrahmaṇyo nṛśaṃsaś ca kadaryo vṛddhijīvanaḥ |
19 | vāktīkṣṇo nikṛtiprajño moṣṭā viśvasya sarvaśaḥ
mithaḥkṛto 'panidhanaḥ parasvaharaṇe rataḥ |
20 | bhṛtyātithijanaś cāpi gṛhe paryuṣito mayā
mātsaryāt svādukāmena nṛśaṃsena bubhūṣatā |
21 | devārthaṃ pitṛyajñārtham annaṃ śraddhākṛtaṃ mayā
na dattam arthakāmena deyam annaṃ punāti ha |
22 | guptaṃ śaraṇam āśritya bhayeṣu śaraṇāgatāḥ
akasmān no bhayāt tyaktā na ca trātābhayaiṣiṇaḥ |
23 | dhanaṃ dhānyaṃ priyān dārān yānaṃ vāsas tathādbhutam
śriyaṃ dṛṣṭvā manuṣyāṇām asūyāmi nirarthakam |
24 | īrṣyuḥ parasukhaṃ dṛṣṭvā ātatāyy abubhūṣakaḥ
trivargahantā cānyeṣām ātmakāmānuvartakaḥ |
25 | nṛśaṃsaguṇabhūyiṣṭhaṃ purā karma kṛtaṃ mayā
smṛtvā tad anutapye 'haṃ tyaktvā priyam ivātmajam |
26 | śubhānām api jānāmi kṛtānāṃ karmaṇāṃ phalam
mātā ca pūjitā vṛddhā brāhmaṇaś cārcito mayā |
27 | sakṛj jātiguṇopetaḥ saṃgatyā gṛham āgataḥ
atithiḥ pūjito brahmaṃs tena māṃ nājahāt smṛtiḥ |
28 | karmaṇā tena caivāhaṃ sukhāśām iha lakṣaye
tac chrotum aham icchāmi tvattaḥ śreyas tapodhana |