Book 13 Chapter 117 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | ime vai mānavā loke bhṛśaṃ māṃsasya gṛddhinaḥ
visṛjya bhakṣān vividhān yathā rakṣogaṇās tathā |
2 | nāpūpān vividhākārāñ śākāni vividhāni ca
ṣāḍavān rasayogāṃś ca tathecchanti yathāmiṣam |
3 | tatra me buddhir atraiva visarge parimuhyate
na manye rasataḥ kiṃ cin māṃsato 'stīha kiṃ cana |
4 | tad icchāmi guṇāñ śrotuṃ māṃsasyābhakṣaṇe 'pi vā
bhakṣaṇe caiva ye doṣās tāṃś caiva puruṣarṣabha |
5 | sarvaṃ tattvena dharmajña yathāvad iha dharmataḥ
kiṃ vā bhakṣyam abhakṣyaṃ vā sarvam etad vadasva me |
6 | bhīṣma uvāca |
6 | evam etan mahābāho yathā vadasi bhārata
na māṃsāt param atrānyad rasato vidyate bhuvi |
7 | kṣatakṣīṇābhitaptānāṃ grāmyadharmaratāś ca ye
adhvanā karśitānāṃ ca na māṃsād vidyate param |
8 | sadyo vardhayati prāṇān puṣṭim agryāṃ dadāti ca
na bhakṣo 'bhyadhikaḥ kaś cin māṃsād asti paraṃtapa |
9 | vivarjane tu bahavo guṇāḥ kauravanandana
ye bhavanti manuṣyāṇāṃ tān me nigadataḥ śṛṇu |
10 | svamāṃsaṃ paramāṃsair yo vivardhayitum icchati
nāsti kṣudrataras tasmān na nṛśaṃsataro naraḥ |
11 | na hi prāṇāt priyataraṃ loke kiṃ cana vidyate
tasmād dayāṃ naraḥ kuryād yathātmani tathā pare |
12 | śukrāc ca tāta saṃbhūtir māṃsasyeha na saṃśayaḥ
bhakṣaṇe tu mahān doṣo vadhena saha kalpate |
13 | ahiṃsālakṣaṇo dharma iti vedavido viduḥ
yad ahiṃsraṃ bhavet karma tat kuryād ātmavān naraḥ |
14 | pitṛdaivatayajñeṣu prokṣitaṃ havir ucyate
vidhinā vedadṛṣṭena tad bhuktveha na duṣyati |
15 | yajñārthe paśavaḥ sṛṣṭā ity api śrūyate śrutiḥ
ato 'nyathā pravṛttānāṃ rākṣaso vidhir ucyate |
16 | kṣatriyāṇāṃ tu yo dṛṣṭo vidhis tam api me śṛṇu
vīryeṇopārjitaṃ māṃsaṃ yathā khādan na duṣyati |
17 | āraṇyāḥ sarvadaivatyāḥ prokṣitāḥ sarvaśo mṛgāḥ
agastyena purā rājan mṛgayā yena pūjyate |
18 | nātmānam aparityajya mṛgayā nāma vidyate
samatām upasaṃgamya rūpaṃ hanyān na vā nṛpa |
19 | ato rājarṣayaḥ sarve mṛgayāṃ yānti bhārata
lipyante na hi doṣeṇa na caitat pātakaṃ viduḥ |
20 | na hi tatparamaṃ kiṃ cid iha loke paratra ca
yat sarveṣv iha lokeṣu dayā kauravanandana |
21 | na bhayaṃ vidyate jātu narasyeha dayāvataḥ
dayāvatām ime lokāḥ pare cāpi tapasvinām |
22 | abhayaṃ sarvabhūtebhyo yo dadāti dayāparaḥ
abhayaṃ tasya bhūtāni dadatīty anuśuśrumaḥ |
23 | kṣataṃ ca skhalitaṃ caiva patitaṃ kliṣṭam āhatam
sarvabhūtāni rakṣanti sameṣu viṣameṣu ca |
24 | nainaṃ vyālamṛgā ghnanti na piśācā na rākṣasāḥ
mucyante bhayakāleṣu mokṣayanti ca ye parān |
25 | prāṇadānāt paraṃ dānaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati
na hy ātmanaḥ priyataraḥ kaś cid astīti niścitam |
26 | aniṣṭaṃ sarvabhūtānāṃ maraṇaṃ nāma bhārata
mṛtyukāle hi bhūtānāṃ sadyo jāyati vepathuḥ |
27 | jātijanmajarāduḥkhe nityaṃ saṃsārasāgare
jantavaḥ parivartante maraṇād udvijanti ca |
28 | garbhavāseṣu pacyante kṣārāmlakaṭukai rasaiḥ
mūtraśleṣmapurīṣāṇāṃ sparśaiś ca bhṛśadāruṇaiḥ |
29 | jātāś cāpy avaśās tatra bhidyamānāḥ punaḥ punaḥ
pāṭyamānāś ca dṛśyante vivaśā māṃsagṛddhinaḥ |
30 | kumbhīpāke ca pacyante tāṃ tāṃ yonim upāgatāḥ
ākramya māryamāṇāś ca bhrāmyante vai punaḥ punaḥ |
31 | nātmano 'sti priyataraḥ pṛthivyām anusṛtya ha
tasmāt prāṇiṣu sarveṣu dayāvān ātmavān bhavet |
32 | sarvamāṃsāni yo rājan yāvajjīvaṃ na bhakṣayet
svarge sa vipulaṃ sthānaṃ prāpnuyān nātra saṃśayaḥ |
33 | ye bhakṣayanti māṃsāni bhūtānāṃ jīvitaiṣiṇām
bhakṣyante te 'pi tair bhūtair iti me nāsti saṃśayaḥ |
34 | māṃ sa bhakṣayate yasmād bhakṣayiṣye tam apy aham
etan māṃsasya māṃsatvam ato budhyasva bhārata |
35 | ghātako vadhyate nityaṃ tathā vadhyeta bandhakaḥ
ākroṣṭākruśyate rājan dveṣṭā dveṣyatvam āpnute |
36 | yena yena śarīreṇa yad yat karma karoti yaḥ
tena tena śarīreṇa tat tat phalam upāśnute |
37 | ahiṃsā paramo dharmas tathāhiṃsā paro damaḥ
ahiṃsā paramaṃ dānam ahiṃsā paramaṃ tapaḥ |
38 | ahiṃsā paramo yajñas tathāhiṃsā paraṃ balam
ahiṃsā paramaṃ mitram ahiṃsā paramaṃ sukham ahiṃsā paramaṃ satyam ahiṃsā paramaṃ śrutam |
39 | sarvayajñeṣu vā dānaṃ sarvatīrtheṣu cāplutam
sarvadānaphalaṃ vāpi naitat tulyam ahiṃsayā |
40 | ahiṃsrasya tapo 'kṣayyam ahiṃsro yajate sadā
ahiṃsraḥ sarvabhūtānāṃ yathā mātā yathā pitā |
41 | etat phalam ahiṃsāyā bhūyaś ca kurupuṃgava
na hi śakyā guṇā vaktum iha varṣaśatair api |