Book 13 Chapter 108 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | yathā jyeṣṭhaḥ kaniṣṭheṣu vartate bharatarṣabha
kaniṣṭhāś ca yathā jyeṣṭhe varteraṃs tad bravīhi me |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | jyeṣṭhavat tāta vartasva jyeṣṭho hi satataṃ bhavān
guror garīyasī vṛttir yā cec chiṣyasya bhārata |
3 | na gurāv akṛtaprajñe śakyaṃ śiṣyeṇa vartitum
guror hi dīrghadarśitvaṃ yat tac chiṣyasya bhārata |
4 | andhaḥ syād andhavelāyāṃ jaḍaḥ syād api vā budhaḥ
parihāreṇa tad brūyād yas teṣāṃ syād vyatikramaḥ |
5 | pratyakṣaṃ bhinnahṛdayā bhedayeyuḥ kṛtaṃ narāḥ
śriyābhitaptāḥ kaunteya bhedakāmās tathārayaḥ |
6 | jyeṣṭhaḥ kulaṃ vardhayati vināśayati vā punaḥ
hanti sarvam api jyeṣṭhaḥ kulaṃ yatrāvajāyate |
7 | atha yo vinikurvīta jyeṣṭho bhrātā yavīyasaḥ
ajyeṣṭhaḥ syād abhāgaś ca niyamyo rājabhiś ca saḥ |
8 | nikṛtī hi naro lokān pāpān gacchaty asaṃśayam
vidulasyeva tat puṣpaṃ moghaṃ janayituḥ smṛtam |
9 | sarvānarthaḥ kule yatra jāyate pāpapūruṣaḥ
akīrtiṃ janayaty eva kīrtim antardadhāti ca |
10 | sarve cāpi vikarmasthā bhāgaṃ nārhanti sodarāḥ
nāpradāya kaniṣṭhebhyo jyeṣṭhaḥ kurvīta yautakam |
11 | anujaṃ hi pitur dāyo jaṅghāśramaphalo 'dhvagaḥ
svayam īhitalabdhaṃ tu nākāmo dātum arhati |
12 | bhrātṝṇām avibhaktānām utthānam api cet saha
na putrabhāgaṃ viṣamaṃ pitā dadyāt kathaṃ cana |
13 | na jyeṣṭhān avamanyeta duṣkṛtaḥ sukṛto 'pi vā
yadi strī yady avarajaḥ śreyaḥ paśyet tathācaret dharmaṃ hi śreya ity āhur iti dharmavido viduḥ |
14 | daśācāryān upādhyāya upādhyāyān pitā daśa
daśa caiva pitṝn mātā sarvāṃ vā pṛthivīm api |
15 | gauraveṇābhibhavati nāsti mātṛsamo guruḥ
mātā garīyasī yac ca tenaitāṃ manyate janaḥ |
16 | jyeṣṭho bhrātā pitṛsamo mṛte pitari bhārata
sa hy eṣāṃ vṛttidātā syāt sa caitān paripālayet |
17 | kaniṣṭhās taṃ namasyeran sarve chandānuvartinaḥ
tam eva copajīveran yathaiva pitaraṃ tathā |
18 | śarīram etau sṛjataḥ pitā mātā ca bhārata
ācāryaśāstā yā jātiḥ sā satyā sājarāmarā |
19 | jyeṣṭhā mātṛsamā cāpi bhaginī bharatarṣabha
bhrātur bhāryā ca tadvat syād yasyā bālye stanaṃ pibet |