Book 13 Chapter 107 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | śatāyur uktaḥ puruṣaḥ śatavīryaś ca vaidike
kasmān mriyante puruṣā bālā api pitāmaha |
2 | āyuṣmān kena bhavati svalpāyur vāpi mānavaḥ
kena vā labhate kīrtiṃ kena vā labhate śriyam |
3 | tapasā brahmacaryeṇa japair homais tathauṣadhaiḥ
janmanā yadi vācārāt tan me brūhi pitāmaha |
4 | bhīṣma uvāca |
4 | atra te vartayiṣyāmi yan māṃ tvam anupṛcchasi
alpāyur yena bhavati dīrghāyur vāpi mānavaḥ |
5 | yena vā labhate kīrtiṃ yena vā labhate śriyam
yathā ca vartan puruṣaḥ śreyasā saṃprayujyate |
6 | ācārāl labhate hy āyur ācārāl labhate śriyam
ācārāt kīrtim āpnoti puruṣaḥ pretya ceha ca |
7 | durācāro hi puruṣo nehāyur vindate mahat
trasanti yasmād bhūtāni tathā paribhavanti ca |
8 | tasmāt kuryād ihācāraṃ ya icched bhūtim ātmanaḥ
api pāpaśarīrasya ācāro hanty alakṣaṇam |
9 | ācāralakṣaṇo dharmaḥ santaś cācāralakṣaṇāḥ
sādhūnāṃ ca yathā vṛttam etad ācāralakṣaṇam |
10 | apy adṛṣṭaṃ śrutaṃ vāpi puruṣaṃ dharmacāriṇam
bhūtikarmāṇi kurvāṇaṃ taṃ janāḥ kurvate priyam |
11 | ye nāstikā niṣkriyāś ca guruśāstrātilaṅghinaḥ
adharmajñā durācārās te bhavanti gatāyuṣaḥ |
12 | viśīlā bhinnamaryādā nityaṃ saṃkīrṇamaithunāḥ
alpāyuṣo bhavantīha narā nirayagāminaḥ |
13 | sarvalakṣaṇahīno 'pi samudācāravān naraḥ
śraddadhāno 'nasūyaś ca śataṃ varṣāṇi jīvati |
14 | akrodhanaḥ satyavādī bhūtānām avihiṃsakaḥ
anasūyur ajihmaś ca śataṃ varṣāṇi jīvati |
15 | loṣṭamardī tṛṇacchedī nakhakhādī ca yo naraḥ
nityocchiṣṭaḥ saṃkusuko nehāyur vindate mahat |
16 | brāhme muhūrte budhyeta dharmārthau cānucintayet
utthāyācamya tiṣṭheta pūrvāṃ saṃdhyāṃ kṛtāñjaliḥ |
17 | evam evāparāṃ saṃdhyāṃ samupāsīta vāgyataḥ
nekṣetādityam udyantaṃ nāstaṃ yāntaṃ kadā cana |
18 | ṛṣayo dīrghasaṃdhyatvād dīrgham āyur avāpnuvan
tasmāt tiṣṭhet sadā pūrvāṃ paścimāṃ caiva vāgyataḥ |
19 | ye ca pūrvām upāsante dvijāḥ saṃdhyāṃ na paścimām
sarvāṃs tān dhārmiko rājā śūdrakarmāṇi kārayet |
20 | paradārā na gantavyāḥ sarvavarṇeṣu karhi cit
na hīdṛśam anāyuṣyaṃ loke kiṃ cana vidyate yādṛśaṃ puruṣasyeha paradāropasevanam |
21 | prasādhanaṃ ca keśānām añjanaṃ dantadhāvanam
pūrvāhṇa eva kurvīta devatānāṃ ca pūjanam |
22 | purīṣamūtre nodīkṣen nādhitiṣṭhet kadā cana
udakyayā ca saṃbhāṣāṃ na kurvīta kadā cana |
23 | notsṛjeta purīṣaṃ ca kṣetre grāmasya cāntike
ubhe mūtrapurīṣe tu nāpsu kuryāt kadā cana |
24 | prāṅmukho nityam aśnīyād vāgyato 'nnam akutsayan
praskandayec ca manasā bhuktvā cāgnim upaspṛśet |
25 | āyuṣyaṃ prāṅmukho bhuṅkte yaśasyaṃ dakṣiṇāmukhaḥ
dhanyaṃ paścānmukho bhuṅkte ṛtaṃ bhuṅkte udaṅmukhaḥ |
26 | nādhitiṣṭhet tuṣāñ jātu keśabhasmakapālikāḥ
anyasya cāpy upasthānaṃ dūrataḥ parivarjayet |
27 | śāntihomāṃś ca kurvīta sāvitrāṇi ca kārayet
niṣaṇṇaś cāpi khādeta na tu gacchan kathaṃ cana |
28 | mūtraṃ na tiṣṭhatā kāryaṃ na bhasmani na govraje |
29 | ārdrapādas tu bhuñjīta nārdrapādas tu saṃviśet
ārdrapādas tu bhuñjāno varṣāṇāṃ jīvate śatam |
30 | trīṇi tejāṃsi nocchiṣṭa ālabheta kadā cana
agniṃ gāṃ brāhmaṇaṃ caiva tathāsyāyur na riṣyate |
31 | trīṇi tejāṃsi nocchiṣṭa udīkṣeta kadā cana
sūryācandramasau caiva nakṣatrāṇi ca sarvaśaḥ |
32 | ūrdhvaṃ prāṇā hy utkrāmanti yūnaḥ sthavira āyati
pratyutthānābhivādābhyāṃ punas tān pratipadyate |
33 | abhivādayeta vṛddhāṃś ca āsanaṃ caiva dāpayet
kṛtāñjalir upāsīta gacchantaṃ pṛṣṭhato 'nviyāt |
34 | na cāsītāsane bhinne bhinnaṃ kāṃsyaṃ ca varjayet
naikavastreṇa bhoktavyaṃ na nagnaḥ snātum arhati svaptavyaṃ naiva nagnena na cocchiṣṭo 'pi saṃviśet |
35 | ucchiṣṭo na spṛśec chīrṣaṃ sarve prāṇās tadāśrayāḥ
keśagrahān prahārāṃś ca śirasy etān vivarjayet |
36 | na pāṇibhyām ubhābhyāṃ ca kaṇḍūyej jātu vai śiraḥ
na cābhīkṣṇaṃ śiraḥ snāyāt tathāsyāyur na riṣyate |
37 | śiraḥsnātaś ca tailena nāṅgaṃ kiṃ cid upaspṛśet
tilapiṣṭaṃ na cāśnīyāt tathāyur vindate mahat |
38 | nādhyāpayet tathocchiṣṭo nādhīyīta kadā cana
vāte ca pūtigandhe ca manasāpi na cintayet |
39 | atra gāthā yamodgītāḥ kīrtayanti purāvidaḥ
āyur asya nikṛntāmi prajām asyādade tathā |
40 | ya ucchiṣṭaḥ pravadati svādhyāyaṃ cādhigacchati
yaś cānadhyāyakāle 'pi mohād abhyasyati dvijaḥ tasmād yukto 'py anadhyāye nādhīyīta kadā cana |
41 | praty ādityaṃ praty anilaṃ prati gāṃ ca prati dvijān
ye mehanti ca panthānaṃ te bhavanti gatāyuṣaḥ |
42 | ubhe mūtrapurīṣe tu divā kuryād udaṅmukhaḥ
dakṣiṇābhimukho rātrau tathāsyāyur na riṣyate |
43 | trīn kṛśān nāvajānīyād dīrgham āyur jijīviṣuḥ
brāhmaṇaṃ kṣatriyaṃ sarpaṃ sarve hy āśīviṣās trayaḥ |
44 | dahaty āśīviṣaḥ kruddho yāvat paśyati cakṣuṣā
kṣatriyo 'pi dahet kruddho yāvat spṛśati tejasā |
45 | brāhmaṇas tu kulaṃ hanyād dhyānenāvekṣitena ca
tasmād etat trayaṃ yatnād upaseveta paṇḍitaḥ |
46 | guruṇā vairanirbandho na kartavyaḥ kadā cana
anumānyaḥ prasādyaś ca guruḥ kruddho yudhiṣṭhira |
47 | samyaṅ mithyāpravṛtte 'pi vartitavyaṃ gurāv iha
gurunindā dahaty āyur manuṣyāṇāṃ na saṃśayaḥ |
48 | dūrād āvasathān mūtraṃ dūrāt pādāvasecanam
ucchiṣṭotsarjanaṃ caiva dūre kāryaṃ hitaiṣiṇā |
49 | nātikalpaṃ nātisāyaṃ na ca madhyaṃdine sthite
nājñātaiḥ saha gaccheta naiko na vṛṣalaiḥ saha |
50 | panthā deyo brāhmaṇāya gobhyo rājabhya eva ca
vṛddhāya bhārataptāya garbhiṇyai durbalāya ca |
51 | pradakṣiṇaṃ ca kurvīta parijñātān vanaspatīn
catuṣpathān prakurvīta sarvān eva pradakṣiṇān |
52 | madhyaṃdine niśākāle madhyarātre ca sarvadā
catuṣpathān na seveta ubhe saṃdhye tathaiva ca |
53 | upānahau ca vastraṃ ca dhṛtam anyair na dhārayet
brahmacārī ca nityaṃ syāt pādaṃ pādena nākramet |
54 | amāvāsyāṃ paurṇamāsyāṃ caturdaśyāṃ ca sarvaśaḥ
aṣṭamyāṃ sarvapakṣāṇāṃ brahmacārī sadā bhavet |
55 | vṛthā māṃsaṃ na khādeta pṛṣṭhamāṃsaṃ tathaiva ca
ākrośaṃ parivādaṃ ca paiśunyaṃ ca vivarjayet |
56 | nāruṃtudaḥ syān na nṛśaṃsavādī; na hīnataḥ param abhyādadīta
yayāsya vācā para udvijeta; na tāṃ vaded ruśatīṃ pāpalokyām |
57 | vāksāyakā vadanān niṣpatanti; yair āhataḥ śocati rātryahāni
parasya nāmarmasu te patanti; tān paṇḍito nāvasṛjet pareṣu |
58 | rohate sāyakair viddhaṃ vanaṃ paraśunā hatam
vācā duruktaṃ bībhatsaṃ na saṃrohati vākkṣatam |
59 | hīnāṅgān atiriktāṅgān vidyāhīnān vayodhikān
rūpadraviṇahīnāṃś ca sattvahīnāṃś ca nākṣipet |
60 | nāstikyaṃ vedanindāṃ ca devatānāṃ ca kutsanam
dveṣastambhābhimānāṃś ca taikṣṇyaṃ ca parivarjayet |
61 | parasya daṇḍaṃ nodyacchet kroddho nainaṃ nipātayet
anyatra putrāc chiṣyād vā śikṣārthaṃ tāḍanaṃ smṛtam |
62 | na brāhmaṇān parivaden nakṣatrāṇi na nirdiśet
tithiṃ pakṣasya na brūyāt tathāsyāyur na riṣyate |
63 | kṛtvā mūtrapurīṣe tu rathyām ākramya vā punaḥ
pādaprakṣālanaṃ kuryāt svādhyāye bhojane tathā |
64 | trīṇi devāḥ pavitrāṇi brāhmaṇānām akalpayan
adṛṣṭam adbhir nirṇiktaṃ yac ca vācā praśasyate |
65 | saṃyāvaṃ kṛsaraṃ māṃsaṃ śaṣkulī pāyasaṃ tathā
ātmārthaṃ na prakartavyaṃ devārthaṃ tu prakalpayet |
66 | nityam agniṃ paricared bhikṣāṃ dadyāc ca nityadā
vāgyato dantakāṣṭhaṃ ca nityam eva samācaret na cābhyuditaśāyī syāt prāyaścittī tathā bhavet |
67 | mātāpitaram utthāya pūrvam evābhivādayet
ācāryam atha vāpy enaṃ tathāyur vindate mahat |
68 | varjayed dantakāṣṭhāni varjanīyāni nityaśaḥ
bhakṣayec chāstradṛṣṭāni parvasv api ca varjayet |
69 | udaṅmukhaś ca satataṃ śaucaṃ kuryāt samāhitaḥ |
70 | akṛtvā devatāpūjāṃ nānyaṃ gacchet kadā cana
anyatra tu guruṃ vṛddhaṃ dhārmikaṃ vā vicakṣaṇam |
71 | avalokyo na cādarśo malino buddhimattaraiḥ
na cājñātāṃ striyaṃ gacched garbhiṇīṃ vā kadā cana |
72 | udakśirā na svapeta tathā pratyakśirā na ca
prākśirās tu svaped vidvān atha vā dakṣiṇāśirāḥ |
73 | na bhagne nāvadīrṇe vā śayane prasvapeta ca
nāntardhāne na saṃyukte na ca tiryak kadā cana |
74 | na nagnaḥ karhi cit snāyān na niśāyāṃ kadā cana
snātvā ca nāvamṛjyeta gātrāṇi suvicakṣaṇaḥ |
75 | na cānulimped asnātvā snātvā vāso na nirdhunet
ārdra eva tu vāsāṃsi nityaṃ seveta mānavaḥ srajaś ca nāvakarṣeta na bahir dhārayeta ca |
76 | raktamālyaṃ na dhāryaṃ syāc chuklaṃ dhāryaṃ tu paṇḍitaiḥ
varjayitvā tu kamalaṃ tathā kuvalayaṃ vibho |
77 | raktaṃ śirasi dhāryaṃ tu tathā vāneyam ity api
kāñcanī caiva yā mālā na sā duṣyati karhi cit snātasya varṇakaṃ nityam ārdraṃ dadyād viśāṃ pate |
78 | viparyayaṃ na kurvīta vāsaso buddhimān naraḥ
tathā nānyadhṛtaṃ dhāryaṃ na cāpadaśam eva ca |
79 | anyad eva bhaved vāsaḥ śayanīye narottama
anyad rathyāsu devānām arcāyām anyad eva hi |
80 | priyaṅgucandanābhyāṃ ca bilvena tagareṇa ca
pṛthag evānulimpeta kesareṇa ca buddhimān |
81 | upavāsaṃ ca kurvīta snātaḥ śucir alaṃkṛtaḥ
parvakāleṣu sarveṣu brahmacārī sadā bhavet |
82 | nālīḍhayā parihataṃ bhakṣayīta kadā cana
tathā noddhṛtasārāṇi prekṣatāṃ nāpradāya ca |
83 | na saṃnikṛṣṭo medhāvī nāśucir na ca satsu ca
pratiṣiddhān na dharmeṣu bhakṣān bhuñjīta pṛṣṭhataḥ |
84 | pippalaṃ ca vaṭaṃ caiva śaṇaśākaṃ tathaiva ca
udumbaraṃ na khādec ca bhavārthī puruṣottamaḥ |
85 | ājaṃ gavyaṃ ca yan māṃsaṃ māyūraṃ caiva varjayet
varjayec chuṣkamāṃsaṃ ca tathā paryuṣitaṃ ca yat |
86 | na pāṇau lavaṇaṃ vidvān prāśnīyān na ca rātriṣu
dadhisaktūn na bhuñjīta vṛthāmāṃsaṃ ca varjayet |
87 | vālena tu na bhuñjīta paraśrāddhaṃ tathaiva ca
sāyaṃ prātaś ca bhuñjīta nāntarāle samāhitaḥ |
88 | vāgyato naikavastraś ca nāsaṃviṣṭaḥ kadā cana
bhūmau sadaiva nāśnīyān nānāsīno na śabdavat |
89 | toyapūrvaṃ pradāyānnam atithibhyo viśāṃ pate
paścād bhuñjīta medhāvī na cāpy anyamanā naraḥ |
90 | samānam ekapaṅktyāṃ tu bhojyam annaṃ nareśvara
viṣaṃ hālāhalaṃ bhuṅkte yo 'pradāya suhṛjjane |
91 | pānīyaṃ pāyasaṃ sarpir dadhisaktumadhūny api
nirasya śeṣam eteṣāṃ na pradeyaṃ tu kasya cit |
92 | bhuñjāno manujavyāghra naiva śaṅkāṃ samācaret
dadhi cāpy anupānaṃ vai na kartavyaṃ bhavārthinā |
93 | ācamya caiva hastena parisrāvya tathodakam
aṅguṣṭhaṃ caraṇasyātha dakṣiṇasyāvasecayet |
94 | pāṇiṃ mūrdhni samādhāya spṛṣṭvā cāgniṃ samāhitaḥ
jñātiśraiṣṭhyam avāpnoti prayogakuśalo naraḥ |
95 | adbhiḥ prāṇān samālabhya nābhiṃ pāṇitalena ca
spṛśaṃś caiva pratiṣṭheta na cāpy ārdreṇa pāṇinā |
96 | aṅguṣṭhasyāntarāle ca brāhmaṃ tīrtham udāhṛtam
kaniṣṭhikāyāḥ paścāt tu devatīrtham ihocyate |
97 | aṅguṣṭhasya ca yan madhyaṃ pradeśinyāś ca bhārata
tena pitryāṇi kurvīta spṛṣṭvāpo nyāyatas tathā |
98 | parāpavādaṃ na brūyān nāpriyaṃ ca kadā cana
na manyuḥ kaś cid utpādyaḥ puruṣeṇa bhavārthinā |
99 | patitais tu kathāṃ necched darśanaṃ cāpi varjayet
saṃsargaṃ ca na gaccheta tathāyur vindate mahat |
100 | na divā maithunaṃ gacchen na kanyāṃ na ca bandhakīm
na cāsnātāṃ striyaṃ gacchet tathāyur vindate mahat |
101 | sve sve tīrthe samācamya kārye samupakalpite
triḥ pītvāpo dviḥ pramṛjya kṛtaśauco bhaven naraḥ |
102 | indriyāṇi sakṛt spṛśya trir abhyukṣya ca mānavaḥ
kurvīta pitryaṃ daivaṃ ca vedadṛṣṭena karmaṇā |
103 | brāhmaṇārthe ca yac chaucaṃ tac ca me śṛṇu kaurava
pravṛttaṃ ca hitaṃ coktvā bhojanādyantayos tathā |
104 | sarvaśauceṣu brāhmeṇa tīrthena samupaspṛśet
niṣṭhīvya tu tathā kṣutvā spṛśyāpo hi śucir bhavet |
105 | vṛddho jñātis tathā mitraṃ daridro yo bhaved api
gṛhe vāsayitavyās te dhanyam āyuṣyam eva ca |
106 | gṛhe pārāvatā dhanyāḥ śukāś ca sahasārikāḥ
gṛheṣv ete na pāpāya tathā vai tailapāyikāḥ |
107 | uddīpakāś ca gṛdhrāś ca kapotā bhramarās tathā
niviśeyur yadā tatra śāntim eva tadācaret |
108 | amaṅgalyāni caitāni tathākrośo mahātmanām
mahātmanāṃ ca guhyāni na vaktavyāni karhi cit |
109 | agamyāś ca na gaccheta rājapatnīḥ sakhīs tathā
vaidyānāṃ bālavṛddhānāṃ bhṛtyānāṃ ca yudhiṣṭhira |
110 | bandhūnāṃ brāhmaṇānāṃ ca tathā śāraṇikasya ca
saṃbandhināṃ ca rājendra tathāyur vindate mahat |
111 | brāhmaṇasthapatibhyāṃ ca nirmitaṃ yan niveśanam
tad āvaset sadā prājño bhavārthī manujeśvara |
112 | saṃdhyāyāṃ na svaped rājan vidyāṃ na ca samācaret
na bhuñjīta ca medhāvī tathāyur vindate mahat |
113 | naktaṃ na kuryāt pitryāṇi bhuktvā caiva prasādhanam
pānīyasya kriyā naktaṃ na kāryā bhūtim icchatā |
114 | varjanīyāś ca vai nityaṃ saktavo niśi bhārata
śeṣāṇi cāvadātāni pānīyaṃ caiva bhojane |
115 | sauhityaṃ ca na kartavyaṃ rātrau naiva samācaret
dvijacchedaṃ na kurvīta bhuktvā na ca samācaret |
116 | mahākulaprasūtāṃ ca praśastāṃ lakṣaṇais tathā
vayaḥsthāṃ ca mahāprājña kanyām āvoḍhum arhati |
117 | apatyam utpādya tataḥ pratiṣṭhāpya kulaṃ tathā
putrāḥ pradeyā jñāneṣu kuladharmeṣu bhārata |
118 | kanyā cotpādya dātavyā kulaputrāya dhīmate
putrā niveśyāś ca kulād bhṛtyā labhyāś ca bhārata |
119 | śiraḥsnāto 'tha kurvīta daivaṃ pitryam athāpi ca
nakṣatre na ca kurvīta yasmiñ jāto bhaven naraḥ na proṣṭhapadayoḥ kāryaṃ tathāgneye ca bhārata |
120 | dāruṇeṣu ca sarveṣu pratyahaṃ ca vivarjayet
jyotiṣe yāni coktāni tāni sarvāṇi varjayet |
121 | prāṅmukhaḥ śmaśrukarmāṇi kārayeta samāhitaḥ
udaṅmukho vā rājendra tathāyur vindate mahat |
122 | parivādaṃ na ca brūyāt pareṣām ātmanas tathā
parivādo na dharmāya procyate bharatarṣabha |
123 | varjayed vyaṅginīṃ nārīṃ tathā kanyāṃ narottama
samārṣāṃ vyaṅgitāṃ caiva mātuḥ svakulajāṃ tathā |
124 | vṛddhāṃ pravrajitāṃ caiva tathaiva ca pativratām
tathātikṛṣṇavarṇāṃ ca varṇotkṛṣṭāṃ ca varjayet |
125 | ayoniṃ ca viyoniṃ ca na gaccheta vicakṣaṇaḥ
piṅgalāṃ kuṣṭhinīṃ nārīṃ na tvam āvoḍhum arhasi |
126 | apasmārikule jātāṃ nihīnāṃ caiva varjayet
śvitriṇāṃ ca kule jātāṃ trayāṇāṃ manujeśvara |
127 | lakṣaṇair anvitā yā ca praśastā yā ca lakṣaṇaiḥ
manojñā darśanīyā ca tāṃ bhavān voḍhum arhati |
128 | mahākule niveṣṭavyaṃ sadṛśe vā yudhiṣṭhira
avarā patitā caiva na grāhyā bhūtim icchatā |
129 | agnīn utpādya yatnena kriyāḥ suvihitāś ca yāḥ
vedeṣu brāhmaṇaiḥ proktās tāś ca sarvāḥ samācaret |
130 | na cerṣyā strīṣu kartavyā dārā rakṣyāś ca sarvaśaḥ
anāyuṣyā bhaved īrṣyā tasmād īrṣyāṃ vivarjayet |
131 | anāyuṣyo divāsvapnas tathābhyuditaśāyitā
prātar niśāyāṃ ca tathā ye cocchiṣṭāḥ svapanti vai |
132 | pāradāryam anāyuṣyaṃ nāpitocchiṣṭatā tathā
yatnato vai na kartavyam abhyāsaś caiva bhārata |
133 | saṃdhyāṃ na bhuñjen na snāyān na purīṣaṃ samutsṛjet
prayataś ca bhavet tasyāṃ na ca kiṃ cit samācaret |
134 | brāhmaṇān pūjayec cāpi tathā snātvā narādhipa
devāṃś ca praṇamet snāto gurūṃś cāpy abhivādayet |
135 | animantrito na gaccheta yajñaṃ gacchet tu darśakaḥ
animantrite hy anāyuṣyaṃ gamanaṃ tatra bhārata |
136 | na caikena parivrājyaṃ na gantavyaṃ tathā niśi
anāgatāyāṃ saṃdhyāyāṃ paścimāyāṃ gṛhe vaset |
137 | mātuḥ pitur gurūṇāṃ ca kāryam evānuśāsanam
hitaṃ vāpy ahitaṃ vāpi na vicāryaṃ nararṣabha |
138 | dhanurvede ca vede ca yatnaḥ kāryo narādhipa
hastipṛṣṭhe 'śvapṛṣṭhe ca rathacaryāsu caiva ha yatnavān bhava rājendra yatnavān sukham edhate |
139 | apradhṛṣyaś ca śatrūṇāṃ bhṛtyānāṃ svajanasya ca
prajāpālanayuktaś ca na kṣatiṃ labhate kva cit |
140 | yuktiśāstraṃ ca te jñeyaṃ śabdaśāstraṃ ca bhārata
gandharvaśāstraṃ ca kalāḥ parijñeyā narādhipa |
141 | purāṇam itihāsāś ca tathākhyānāni yāni ca
mahātmanāṃ ca caritaṃ śrotavyaṃ nityam eva te |
142 | patnīṃ rajasvalāṃ caiva nābhigacchen na cāhvayet
snātāṃ caturthe divase rātrau gacched vicakṣaṇaḥ |
143 | pañcame divase nārī ṣaṣṭhe 'hani pumān bhavet
etena vidhinā patnīm upagaccheta paṇḍitaḥ |
144 | jñātisaṃbandhimitrāṇi pūjanīyāni nityaśaḥ
yaṣṭavyaṃ ca yathāśakti yajñair vividhadakṣiṇaiḥ ataūrdhvam araṇyaṃ ca sevitavyaṃ narādhipa |
145 | eṣa te lakṣaṇoddeśa āyuṣyāṇāṃ prakīrtitaḥ
śeṣas traividyavṛddhebhyaḥ pratyāhāryo yudhiṣṭhira |
146 | ācāro bhūtijanana ācāraḥ kīrtivardhanaḥ
ācārād vardhate hy āyur ācāro hanty alakṣaṇam |
147 | āgamānāṃ hi sarveṣām ācāraḥ śreṣṭha ucyate
ācāraprabhavo dharmo dharmād āyur vivardhate |
148 | etad yaśasyam āyuṣyaṃ svargyaṃ svastyayanaṃ mahat
anukampatā sarvavarṇān brahmaṇā samudāhṛtam |