Book 13 Chapter 105 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | eko lokaḥ sukṛtināṃ sarve tv āho pitāmaha
uta tatrāpi nānātvaṃ tan me brūhi pitāmaha |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | karmabhiḥ pārtha nānātvaṃ lokānāṃ yānti mānavāḥ
puṇyān puṇyakṛto yānti pāpān pāpakṛto janāḥ |
3 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
gautamasya munes tāta saṃvādaṃ vāsavasya ca |
4 | brāhmaṇo gautamaḥ kaś cin mṛdur dānto jitendriyaḥ
mahāvane hastiśiśuṃ paridyūnam amātṛkam |
5 | taṃ dṛṣṭvā jīvayām āsa sānukrośo dhṛtavrataḥ
sa tu dīrgheṇa kālena babhūvātibalo mahān |
6 | taṃ prabhinnaṃ mahānāgaṃ prasrutaṃ sarvato madam
dhṛtarāṣṭrasya rūpeṇa śakro jagrāha hastinam |
7 | hriyamāṇaṃ tu taṃ dṛṣṭvā gautamaḥ saṃśitavrataḥ
abhyabhāṣata rājānaṃ dhṛtarāṣṭraṃ mahātapāḥ |
8 |
mā me hārṣīr hastinaṃ putram enaṃ; duḥkhāt puṣṭaṃ dhṛtarāṣṭrākṛtajña
mitraṃ satāṃ saptapadaṃ vadanti; mitradroho naiva rājan spṛśet tvām |
9 | idhmodakapradātāraṃ śūnyapālakam āśrame
vinītam ācāryakule suyuktaṃ gurukarmaṇi |
10 | śiṣṭaṃ dāntaṃ kṛtajñaṃ ca priyaṃ ca satataṃ mama
na me vikrośato rājan hartum arhasi kuñjaram |
11 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
11 | gavāṃ sahasraṃ bhavate dadāmi; dāsīśataṃ niṣkaśatāni pañca
anyac ca vittaṃ vividhaṃ maharṣe; kiṃ brāhmaṇasyeha gajena kṛtyam |
12 | gautama uvāca |
12 | tvām eva gāvo 'bhi bhavantu rājan; dāsyaḥ saniṣkā vividhaṃ ca ratnam
anyac ca vittaṃ vividhaṃ narendra; kiṃ brāhmaṇasyeha dhanena kṛtyam |
13 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
13 | brāhmaṇānāṃ hastibhir nāsti kṛtyaṃ; rājanyānāṃ nāgakulāni vipra
svaṃ vāhanaṃ nayato nāsty adharmo; nāgaśreṣṭhād gautamāsmān nivarta |
14 | gautama uvāca |
14 | yatra preto nandati puṇyakarmā; yatra pretaḥ śocati pāpakarmā
vaivasvatasya sadane mahātmanas; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
15 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
15 | ye niṣkriyā nāstikāḥ śraddadhānāḥ; pāpātmāna indriyārthe niviṣṭāḥ
yamasya te yātanāṃ prāpnuvanti; paraṃ gantā dhṛtarāṣṭro na tatra |
16 | gautama uvāca |
16 | vaivasvatī saṃyamanī janānāṃ; yatrānṛtaṃ nocyate yatra satyam
yatrābalā balinaṃ yātayanti; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
17 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
17 | jyeṣṭhāṃ svasāraṃ pitaraṃ mātaraṃ ca; guruṃ yathā mānayantaś caranti
tathāvidhānām eṣa loko maharṣe; paraṃ gantā dhṛtarāṣṭro na tatra |
18 | gautama uvāca |
18 | mandākinī vaiśravaṇasya rājño; mahābhogā bhogijanapraveśyā
gandharvayakṣair apsarobhiś ca juṣṭā; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
19 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
19 | atithivratāḥ suvratā ye janā vai; pratiśrayaṃ dadati brāhmaṇebhyaḥ
śiṣṭāśinaḥ saṃvibhajyāśritāṃś ca; mandākinīṃ te 'pi vibhūṣayanti |
20 | gautama uvāca |
20 | meror agre yad vanaṃ bhāti ramyaṃ; supuṣpitaṃ kiṃnaragītajuṣṭam
sudarśanā yatra jambūr viśālā; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
21 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
21 | ye brāhmaṇā mṛdavaḥ satyaśīlā; bahuśrutāḥ sarvabhūtābhirāmāḥ
ye 'dhīyante setihāsaṃ purāṇaṃ; madhvāhutyā juhvati ca dvijebhyaḥ |
22 | tathāvidhānām eṣa loko maharṣe; paraṃ gantā dhṛtarāṣṭro na tatra
yad vidyate viditaṃ sthānam asti; tad brūhi tvaṃ tvarito hy eṣa yāmi |
23 | gautama uvāca |
23 | supuṣpitaṃ kiṃnararājajuṣṭaṃ; priyaṃ vanaṃ nandanaṃ nāradasya
gandharvāṇām apsarasāṃ ca sadma; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
24 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
24 | ye nṛttagītakuśalā janāḥ sadā; hy ayācamānāḥ sahitāś caranti
tathāvidhānām eṣa loko maharṣe; paraṃ gantā dhṛtarāṣṭro na tatra |
25 | gautama uvāca |
25 | yatrottarāḥ kuravo bhānti ramyā; devaiḥ sārdhaṃ modamānā narendra
yatrāgniyaunāś ca vasanti viprā; hy ayonayaḥ parvatayonayaś ca |
26 | yatra śakro varṣati sarvakāmān; yatra striyaḥ kāmacārāś caranti
yatra cerṣyā nāsti nārīnarāṇāṃ; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
27 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
27 | ye sarvabhūteṣu nivṛttakāmā; amāṃsādā nyastadaṇḍāś caranti
na hiṃsanti sthāvaraṃ jaṅgamaṃ ca; bhūtānāṃ ye sarvabhūtātmabhūtāḥ |
28 | nirāśiṣo nirmamā vītarāgā; lābhālābhe tulyanindāpraśaṃsāḥ
tathāvidhānām eṣa loko maharṣe; paraṃ gantā dhṛtarāṣṭro na tatra |
29 | gautama uvāca |
29 | tataḥ paraṃ bhānti lokāḥ sanātanāḥ; supuṇyagandhā nirmalā vītaśokāḥ
somasya rājñaḥ sadane mahātmanas; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
30 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
30 | ye dānaśīlā na pratigṛhṇate sadā; na cāpy arthān ādadate parebhyaḥ
yeṣām adeyam arhate nāsti kiṃ cit; sarvātithyāḥ suprasādā janāś ca |
31 | ye kṣantāro nābhijalpanti cānyāñ; śaktā bhūtvā satataṃ puṇyaśīlāḥ
tathāvidhānām eṣa loko maharṣe; paraṃ gantā dhṛtarāṣṭro na tatra |
32 | gautama uvāca |
32 | tataḥ paraṃ bhānti lokāḥ sanātanā; virajaso vitamaskā viśokāḥ
ādityasya sumahāntaḥ suvṛttās; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
33 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
33 | svādhyāyaśīlā guruśuśrūṣaṇe ratās; tapasvinaḥ suvratāḥ satyasaṃdhāḥ
ācāryāṇām apratikūlabhāṣiṇo; nityotthitā gurukarmasv acodyāḥ |
34 | tathāvidhānām eṣa loko maharṣe; viśuddhānāṃ bhāvitavāṅmatīnām
satye sthitānāṃ vedavidāṃ mahātmanāṃ; paraṃ gantā dhṛtarāṣṭro na tatra |
35 | gautama uvāca |
35 | tataḥ pare bhānti lokāḥ sanātanāḥ; supuṇyagandhā virajā viśokāḥ
varuṇasya rājñaḥ sadane mahātmanas; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
36 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
36 | cāturmāsyair ye yajante janāḥ sadā; tatheṣṭīnāṃ daśaśataṃ prāpnuvanti
ye cāgnihotraṃ juhvati śraddadhānā; yathānyāyaṃ trīṇi varṣāṇi viprāḥ |
37 | svadāriṇāṃ dharmadhure mahātmanāṃ; yathocite vartmani susthitānām
dharmātmanām udvahatāṃ gatiṃ tāṃ; paraṃ gantā dhṛtarāṣṭro na tatra |
38 | gautama uvāca |
38 | indrasya lokā virajā viśokā; duranvayāḥ kāṅkṣitā mānavānām
tasyāhaṃ te bhavane bhūritejaso; rājann imaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
39 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
39 | śatavarṣajīvī yaś ca śūro manuṣyo; vedādhyāyī yaś ca yajvāpramattaḥ
ete sarve śakralokaṃ vrajanti; paraṃ gantā dhṛtarāṣṭro na tatra |
40 | gautama uvāca |
40 | prājāpatyāḥ santi lokā mahānto; nākasya pṛṣṭhe puṣkalā vītaśokāḥ
manīṣitāḥ sarvalokodbhavānāṃ; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
41 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
41 | ye rājāno rājasūyābhiṣiktā; dharmātmāno rakṣitāraḥ prajānām
ye cāśvamedhāvabhṛthāplutāṅgās; teṣāṃ lokā dhṛtarāṣṭro na tatra |
42 | gautama uvāca |
42 | tataḥ paraṃ bhānti lokāḥ sanātanāḥ; supuṇyagandhā virajā vītaśokāḥ
tasminn ahaṃ durlabhe tvāpradhṛṣye; gavāṃ loke hastinaṃ yātayiṣye |
43 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
43 | yo gosahasrī śatadaḥ samāṃ samāṃ; yo gośatī daśa dadyāc ca śaktyā
tathā daśabhyo yaś ca dadyād ihaikāṃ; pañcabhyo vā dānaśīlas tathaikām |
44 | ye jīryante brahmacaryeṇa viprā; brāhmīṃ vācaṃ parirakṣanti caiva
manasvinas tīrthayātrāparāyaṇās; te tatra modanti gavāṃ vimāne |
45 | prabhāsaṃ mānasaṃ puṇyaṃ puṣkarāṇi mahat saraḥ
puṇyaṃ ca naimiṣaṃ tīrthaṃ bāhudāṃ karatoyinīm |
46 | gayāṃ gayaśiraś caiva vipāśāṃ sthūlavālukām
tūṣṇīṃgaṅgāṃ daśagaṅgāṃ mahāhradam athāpi ca |
47 | gautamīṃ kauśikīṃ pākāṃ mahātmāno dhṛtavratāḥ
sarasvatīdṛṣadvatyau yamunāṃ ye prayānti ca |
48 | tatra te divyasaṃsthānā divyamālyadharāḥ śivāḥ
prayānti puṇyagandhāḍhyā dhṛtarāṣṭro na tatra vai |
49 | gautama uvāca |
49 | yatra śītabhayaṃ nāsti na coṣṇabhayam aṇv api
na kṣutpipāse na glānir na duḥkhaṃ na sukhaṃ tathā |
50 | na dveṣyo na priyaḥ kaś cin na bandhur na ripus tathā
na jarāmaraṇe vāpi na puṇyaṃ na ca pātakam |
51 | tasmin virajasi sphīte prajñāsattvavyavasthite
svayaṃbhubhavane puṇye hastinaṃ me yatiṣyati |
52 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
52 | nirmuktāḥ sarvasaṅgebhyo kṛtātmāno yatavratāḥ
adhyātmayogasaṃsthāne yuktāḥ svargagatiṃ gatāḥ |
53 | te brahmabhavanaṃ puṇyaṃ prāpnuvantīha sāttvikāḥ
na tatra dhṛtarāṣṭras te śakyo draṣṭuṃ mahāmune |
54 | gautama uvāca |
54 | rathantaraṃ yatra bṛhac ca gīyate; yatra vedī puṇḍarīkaiḥ stṛṇoti
yatropayāti haribhiḥ somapīthī; tatra tvāhaṃ hastinaṃ yātayiṣye |
55 | budhyāmi tvāṃ vṛtrahaṇaṃ śatakratuṃ; vyatikramantaṃ bhuvanāni viśvā
kaccin na vācā vṛjinaṃ kadā cid; akārṣaṃ te manaso 'bhiṣaṅgāt |
56 | śakra uvāca |
56 | yasmād imaṃ lokapathaṃ prajānām; anvāgamaṃ padavāde gajasya
tasmād bhavān praṇataṃ mānuśāstu; bravīṣi yat tat karavāṇi sarvam |
57 | gautama uvāca |
57 | śvetaṃ kareṇuṃ mama putranāgaṃ; yaṃ me 'hārṣīr daśavarṣāṇi bālam
yo me vane vasato 'bhūd dvitīyas; tam eva me dehi surendra nāgam |
58 | śakra uvāca |
58 | ayaṃ sutas te dvijamukhya nāgaś; cāghrāyate tvām abhivīkṣamāṇaḥ
pādau ca te nāsikayopajighrate; śreyo mama dhyāhi namaś ca te 'stu |
59 | gautama uvāca |
59 | śivaṃ sadaiveha surendra tubhyaṃ; dhyāyāmi pūjāṃ ca sadā prayuñje
mamāpi tvaṃ śakra śivaṃ dadasva; tvayā dattaṃ pratigṛhṇāmi nāgam |
60 | śakra uvāca |
60 | yeṣāṃ vedā nihitā vai guhāyāṃ; manīṣiṇāṃ sattvavatāṃ mahātmanām
teṣāṃ tvayaikena mahātmanāsmi; buddhas tasmāt prītimāṃs te 'ham adya |
61 | hantaihi brāhmaṇa kṣipraṃ saha putreṇa hastinā
prāpnuhi tvaṃ śubhāṃl lokān ahnāya ca cirāya ca |
62 | bhīṣma uvāca |
62 | sa gautamaṃ puraskṛtya saha putreṇa hastinā
divam ācakrame vajrī sadbhiḥ saha durāsadam |