Book 13 Chapter 100 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | gārhasthyaṃ dharmam akhilaṃ prabrūhi bharatarṣabha
ṛddhim āpnoti kiṃ kṛtvā manuṣya iha pārthiva |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | atra te vartayiṣyāmi purāvṛttaṃ janādhipa
vāsudevasya saṃvādaṃ pṛthivyāś caiva bhārata |
3 | saṃstūya pṛthivīṃ devīṃ vāsudevaḥ pratāpavān
papraccha bharataśreṣṭha yad etat pṛcchase 'dya mām |
4 | vāsudeva uvāca |
4 | gārhasthyaṃ dharmam āśritya mayā vā madvidhena vā
kim avaśyaṃ dhare kāryaṃ kiṃ vā kṛtvā sukhī bhavet |
5 | pṛthivy uvāca |
5 | ṛṣayaḥ pitaro devā manuṣyāś caiva mādhava
ijyāś caivārcanīyāś ca yathā caivaṃ nibodha me |
6 | sadā yajñena devāṃś ca ātithyena ca mānavān
chandataś ca yathānityam arhān yuñjīta nityaśaḥ tena hy ṛṣigaṇāḥ prītā bhavanti madhusūdana |
7 | nityam agniṃ paricared abhuktvā balikarma ca
kuryāt tathaiva devā vai prīyante madhusūdana |
8 | kuryād aharahaḥ śrāddham annādyenodakena vā
payomūlaphalair vāpi pitṝṇāṃ prītim āharan |
9 | siddhānnād vaiśvadevaṃ vai kuryād agnau yathāvidhi
agnīṣomaṃ vaiśvadevaṃ dhānvantaryam anantaram |
10 | prajānāṃ pataye caiva pṛthag ghomo vidhīyate
tathaiva cānupūrvyeṇa balikarma prayojayet |
11 | dakṣiṇāyāṃ yamāyeha pratīcyāṃ varuṇāya ca
somāya cāpy udīcyāṃ vai vāstumadhye dvijātaye |
12 | dhanvantareḥ prāg udīcyāṃ prācyāṃ śakrāya mādhava
manor vai iti ca prāhur baliṃ dvāre gṛhasya vai marudbhyo devatābhyaś ca balim antargṛhe haret |
13 | tathaiva viśvedevebhyo balim ākāśato haret
niśācarebhyo bhūtebhyo baliṃ naktaṃ tathā haret |
14 | evaṃ kṛtvā baliṃ samyag dadyād bhikṣāṃ dvijātaye
alābhe brāhmaṇasyāgnāv agram utkṣipya nikṣipet |
15 | yadā śrāddhaṃ pitṛbhyaś ca dātum iccheta mānavaḥ
tadā paścāt prakurvīta nivṛtte śrāddhakarmaṇi |
16 | pitṝn saṃtarpayitvā tu baliṃ kuryād vidhānataḥ
vaiśvadevaṃ tataḥ kuryāt paścād brāhmaṇavācanam |
17 | tato 'nnenāvaśeṣeṇa bhojayed atithīn api
arcāpūrvaṃ mahārāja tataḥ prīṇāti mānuṣān |
18 | anityaṃ hi sthito yasmāt tasmād atithir ucyate |
19 | ācāryasya pituś caiva sakhyur āptasya cātitheḥ
idam asti gṛhe mahyam iti nityaṃ nivedayet |
20 | te yad vadeyus tat kuryād iti dharmo vidhīyate
gṛhasthaḥ puruṣaḥ kṛṣṇa śiṣṭāśī ca sadā bhavet |
21 | rājartvijaṃ snātakaṃ ca guruṃ śvaśuram eva ca
arcayen madhuparkeṇa parisaṃvatsaroṣitān |
22 | śvabhyaś ca śvapacebhyaś ca vayobhyaś cāvaped bhuvi
vaiśvadevaṃ hi nāmaitat sāyaṃprātar vidhīyate |
23 | etāṃs tu dharmān gārhasthān yaḥ kuryād anasūyakaḥ
sa iharddhiṃ parāṃ prāpya pretya nāke mahīyate |
24 | bhīṣma uvāca |
24 | iti bhūmer vacaḥ śrutvā vāsudevaḥ pratāpavān
tathā cakāra satataṃ tvam apy evaṃ samācara |
25 | evaṃ gṛhasthadharmaṃ tvaṃ cetayāno narādhipa
ihaloke yaśaḥ prāpya pretya svargam avāpsyasi |