Book 13 Chapter 97 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | yad idaṃ śrāddhadharmeṣu dīyate bharatarṣabha
chatraṃ copānahau caiva kenaitat saṃpravartitam kathaṃ caitat samutpannaṃ kimarthaṃ ca pradīyate |
2 | na kevalaṃ śrāddhadharme puṇyakeṣv api dīyate
etad vistarato rājañ śrotum icchāmi tattvataḥ |
3 | bhīṣma uvāca |
3 | śṛṇu rājann avahitaś chatropānahavistaram
yathaitat prathitaṃ loke yena caitat pravartitam |
4 | yathā cākṣayyatāṃ prāptaṃ puṇyatāṃ ca yathā gatam
sarvam etad aśeṣeṇa pravakṣyāmi janādhipa |
5 | itihāsaṃ purāvṛttam imaṃ śṛṇu narādhipa
jamadagneś ca saṃvādaṃ sūryasya ca mahātmanaḥ |
6 | purā sa bhagavān sākṣād dhanuṣākrīḍata prabho
saṃdhāya saṃdhāya śarāṃś cikṣepa kila bhārgavaḥ |
7 | tān kṣiptān reṇukā sarvāṃs tasyeṣūn dīptatejasaḥ
ānāyya sā tadā tasmai prādād asakṛd acyuta |
8 | atha tena sa śabdena jyātalasya śarasya ca
prahṛṣṭaḥ saṃpracikṣepa sā ca pratyājahāra tān |
9 | tato madhyāhnam ārūḍhe jyeṣṭhāmūle divākare
sa sāyakān dvijo viddhvā reṇukām idam abravīt |
10 | gacchānaya viśālākṣi śarān etān dhanuścyutān
yāvad etān punaḥ subhru kṣipāmīti janādhipa |
11 | sā gacchaty antarā chāyāṃ vṛkṣam āśritya bhāminī
tasthau tasyā hi saṃtaptaṃ śiraḥ pādau tathaiva ca |
12 | sthitā sā tu muhūrtaṃ vai bhartuḥ śāpabhayāc chubhā
yayāv ānayituṃ bhūyaḥ sāyakān asitekṣaṇā pratyājagāma ca śarāṃs tān ādāya yaśasvinī |
13 | sā prasvinnā sucārvaṅgī padbhyāṃ duḥkhaṃ niyacchatī
upājagāma bhartāraṃ bhayād bhartuḥ pravepatī |
14 | sa tām ṛṣis tataḥ kruddho vākyam āha śubhānanām
reṇuke kiṃ cireṇa tvam āgateti punaḥ punaḥ |
15 | reṇukovāca |
15 | śiras tāvat pradīptaṃ me pādau caiva tapodhana
sūryatejoniruddhāhaṃ vṛkṣacchāyām upāśritā |
16 | etasmāt kāraṇād brahmaṃś ciram etat kṛtaṃ mayā
etaj jñātvā mama vibho mā krudhas tvaṃ tapodhana |
17 | jamadagnir uvāca |
17 | adyainaṃ dīptakiraṇaṃ reṇuke tava duḥkhadam
śarair nipātayiṣyāmi sūryam astrāgnitejasā |
18 | bhīṣma uvāca |
18 | sa visphārya dhanur divyaṃ gṛhītvā ca bahūñ śarān
atiṣṭhat sūryam abhito yato yāti tatomukhaḥ |
19 | atha taṃ prahariṣyantaṃ sūryo 'bhyetya vaco 'bravīt
dvijarūpeṇa kaunteya kiṃ te sūryo 'parādhyate |
20 | ādatte raśmibhiḥ sūryo divi vidvaṃs tatas tataḥ
rasaṃ sa taṃ vai varṣāsu pravarṣati divākaraḥ |
21 | tato 'nnaṃ jāyate vipra manuṣyāṇāṃ sukhāvaham
annaṃ prāṇā iti yathā vedeṣu paripaṭhyate |
22 | athābhreṣu nigūḍhaś ca raśmibhiḥ parivāritaḥ
sapta dvīpān imān brahman varṣeṇābhipravarṣati |
23 | tatas tadauṣadhīnāṃ ca vīrudhāṃ patrapuṣpajam
sarvaṃ varṣābhinirvṛttam annaṃ saṃbhavati prabho |
24 | jātakarmāṇi sarvāṇi vratopanayanāni ca
godānāni vivāhāś ca tathā yajñasamṛddhayaḥ |
25 | satrāṇi dānāni tathā saṃyogā vittasaṃcayāḥ
annataḥ saṃpravartante yathā tvaṃ vettha bhārgava |
26 | ramaṇīyāni yāvanti yāvad ārambhakāṇi ca
sarvam annāt prabhavati viditaṃ kīrtayāmi te |
27 | sarvaṃ hi vettha vipra tvaṃ yad etat kīrtitaṃ mayā
prasādaye tvā viprarṣe kiṃ te sūryo nipātyate |