Book 13 Chapter 96 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | atraivodāharantīmam itihāsaṃ purātanam
yad vṛttaṃ tīrthayātrāyāṃ śapathaṃ prati tac chṛṇu |
2 | puṣkarārthaṃ kṛtaṃ stainyaṃ purā bharatasattama
rājarṣibhir mahārāja tathaiva ca dvijarṣibhiḥ |
3 | ṛṣayaḥ sametāḥ paścime vai prabhāse; samāgatā mantram amantrayanta
carāma sarve pṛthivīṃ puṇyatīrthāṃ; tan naḥ kāryaṃ hanta gacchāma sarve |
4 | śukro 'ṅgirāś caiva kaviś ca vidvāṃs; tathāgastyo nāradaparvatau ca
bhṛgur vasiṣṭhaḥ kaśyapo gautamaś ca; viśvāmitro jamadagniś ca rājan |
5 | ṛṣis tathā gālavo 'thāṣṭakaś ca; bharadvājo 'rundhatī vālakhilyāḥ
śibir dilīpo nahuṣo 'mbarīṣo; rājā yayātir dhundhumāro 'tha pūruḥ |
6 | jagmuḥ puraskṛtya mahānubhāvaṃ; śatakratuṃ vṛtrahaṇaṃ narendra
tīrthāni sarvāṇi parikramanto; māghyāṃ yayuḥ kauśikīṃ puṇyatīrthām |
7 | sarveṣu tīrtheṣv atha dhūtapāpā; jagmus tato brahmasaraḥ supuṇyam
devasya tīrthe jalam agnikalpā; vigāhya te bhuktabisaprasūnāḥ |
8 | ke cid bisāny akhanaṃs tatra rājann; anye mṛṇālāny akhanaṃs tatra viprāḥ
athāpaśyan puṣkaraṃ te hriyantaṃ; hradād agastyena samuddhṛtaṃ vai |
9 | tān āha sarvān ṛṣimukhyān agastyaḥ; kenādattaṃ puṣkaraṃ me sujātam
yuṣmāñ śaṅke dīyatāṃ puṣkaraṃ me; na vai bhavanto hartum arhanti padmam |
10 | śṛṇomi kālo hiṃsate dharmavīryaṃ; seyaṃ prāptā vardhate dharmapīḍā
purādharmo vardhate neha yāvat; tāvad gacchāmi paralokaṃ cirāya |
11 | purā vedān brāhmaṇā grāmamadhye; ghuṣṭasvarā vṛṣalāñ śrāvayanti
purā rājā vyavahārān adharmyān; paśyaty ahaṃ paralokaṃ vrajāmi |
12 | purāvarān pratyavarān garīyaso; yāvan narā nāvamaṃsyanti sarve
tamottaraṃ yāvad idaṃ na vartate; tāvad vrajāmi paralokaṃ cirāya |
13 | purā prapaśyāmi pareṇa martyān; balīyasā durbalān bhujyamānān
tasmād yāsyāmi paralokaṃ cirāya; na hy utsahe draṣṭum īdṛṅ nṛloke |
14 | tam āhur ārtā ṛṣayo maharṣiṃ; na te vayaṃ puṣkaraṃ corayāmaḥ
mithyābhiṣaṅgo bhavatā na kāryaḥ; śapāma tīkṣṇāñ śapathān maharṣe |
15 | te niścitās tatra maharṣayas tu; saṃmanyanto dharmam evaṃ narendra
tato 'śapañ śapathān paryayeṇa; sahaiva te pārthiva putrapautraiḥ |
16 | bhṛgur uvāca |
16 | pratyākrośed ihākruṣṭas tāḍitaḥ pratitāḍayet
khādec ca pṛṣṭhamāṃsāni yas te harati puṣkaram |
17 | vasiṣṭha uvāca |
17 | asvādhyāyaparo loke śvānaṃ ca parikarṣatu
pure ca bhikṣur bhavatu yas te harati puṣkaram |
18 | kaśyapa uvāca |
18 | sarvatra sarvaṃ paṇatu nyāse lobhaṃ karotu ca
kūṭasākṣitvam abhyetu yas te harati puṣkaram |
19 | gautama uvāca |
19 | jīvatv ahaṃkṛto buddhyā vipaṇatv adhamena saḥ
karṣako matsarī cāstu yas te harati puṣkaram |
20 | aṅgirā uvāca |
20 | aśucir brahmakūṭo 'stu śvānaṃ ca parikarṣatu
brahmahānikṛtiś cāstu yas te harati puṣkaram |
21 | dhundhumāra uvāca |
21 | akṛtajño 'stu mitrāṇāṃ śūdrāyāṃ tu prajāyatu
ekaḥ saṃpannam aśnātu yas te harati puṣkaram |
22 | pūrur uvāca |
22 | cikitsāyāṃ pracaratu bhāryayā caiva puṣyatu
śvaśurāt tasya vṛttiḥ syād yas te harati puṣkaram |
23 | dilīpa uvāca |
23 | udapānaplave grāme brāhmaṇo vṛṣalīpatiḥ
tasya lokān sa vrajatu yas te harati puṣkaram |
24 | śukra uvāca |
24 | pṛṣṭhamāṃsaṃ samaśnātu divā gacchatu maithunam
preṣyo bhavatu rājñaś ca yas te harati puṣkaram |
25 | jamadagnir uvāca |
25 | anadhyāyeṣv adhīyīta mitraṃ śrāddhe ca bhojayet
śrāddhe śūdrasya cāśnīyād yas te harati puṣkaram |
26 | śibir uvāca |
26 | anāhitāgnir mriyatāṃ yajñe vighnaṃ karotu ca
tapasvibhir virudhyeta yas te harati puṣkaram |
27 | yayātir uvāca |
27 | anṛtau jaṭī vratinyāṃ vai bhāryāyāṃ saṃprajāyatu
nirākarotu vedāṃś ca yas te harati puṣkaram |
28 | nahuṣa uvāca |
28 | atithiṃ gṛhastho nudatu kāmavṛtto 'stu dīkṣitaḥ
vidyāṃ prayacchatu bhṛto yas te harati puṣkaram |
29 | ambarīṣa uvāca |
29 | nṛśaṃsas tyaktadharmo 'stu strīṣu jñātiṣu goṣu ca
brāhmaṇaṃ cāpi jahatu yas te harati puṣkaram |
30 | nārada uvāca |
30 | gūḍho 'jñānī bahiḥ śāstraṃ paṭhatāṃ visvaraṃ padam
garīyaso 'vajānātu yas te harati puṣkaram |
31 | nābhāga uvāca |
31 | anṛtaṃ bhāṣatu sadā sadbhiś caiva virudhyatu
śulkena kanyāṃ dadatu yas te harati puṣkaram |
32 | kavir uvāca |
32 | padā sa gāṃ tāḍayatu sūryaṃ ca prati mehatu
śaraṇāgataṃ ca tyajatu yas te harati puṣkaram |
33 | viśvāmitra uvāca |
33 | karotu bhṛtako 'varṣāṃ rājñaś cāstu purohitaḥ
ṛtvig astu hy ayājyasya yas te harati puṣkaram |
34 | parvata uvāca |
34 | grāme cādhikṛtaḥ so 'stu kharayānena gacchatu
śunaḥ karṣatu vṛttyarthe yas te harati puṣkaram |
35 | bharadvāja uvāca |
35 | sarvapāpasamādānaṃ nṛśaṃse cānṛte ca yat
tat tasyāstu sadā pāpaṃ yas te harati puṣkaram |
36 | aṣṭaka uvāca |
36 | sa rājāstv akṛtaprajñaḥ kāmavṛttiś ca pāpakṛt
adharmeṇānuśāstūrvīṃ yas te harati puṣkaram |
37 | gālava uvāca |
37 | pāpiṣṭhebhyas tv anarghārhaḥ sa naro 'stu svapāpakṛt
dattvā dānaṃ kīrtayatu yas te harati puṣkaram |
38 | arundhaty uvāca |
38 | śvaśrvāpavādaṃ vadatu bhartur bhavatu durmanāḥ
ekā svādu samaśnātu yā te harati puṣkaram |
39 | vālakhilyā ūcuḥ |
39 | ekapādena vṛttyarthaṃ grāmadvāre sa tiṣṭhatu
dharmajñas tyaktadharmo 'stu yas te harati puṣkaram |
40 | paśusakha uvāca |
40 | agnihotram anādṛtya sukhaṃ svapatu sa dvijaḥ
parivrāṭ kāmavṛtto 'stu yas te harati puṣkaram |
41 | surabhy uvāca |
41 | bālvajena nidānena kāṃsyaṃ bhavatu dohanam
duhyeta paravatsena yā te harati puṣkaram |
42 | bhīṣma uvāca |
42 | tatas tu taiḥ śapathaiḥ śapyamānair; nānāvidhair bahubhiḥ kauravendra
sahasrākṣo devarāṭ saṃprahṛṣṭaḥ; samīkṣya taṃ kopanaṃ vipramukhyam |
43 | athābravīn maghavā pratyayaṃ svaṃ; samābhāṣya tam ṛṣiṃ jātaroṣam
brahmarṣidevarṣinṛparṣimadhye; yat tan nibodheha mamādya rājan |
44 | śakra uvāca |
44 | adhvaryave duhitaraṃ dadātu; cchandoge vā caritabrahmacarye
ātharvaṇaṃ vedam adhītya vipraḥ; snāyīta yaḥ puṣkaram ādadāti |
45 | sarvān vedān adhīyīta puṇyaśīlo 'stu dhārmikaḥ
brahmaṇaḥ sadanaṃ yātu yas te harati puṣkaram |
46 | agastya uvāca |
46 | āśīrvādas tvayā proktaḥ śapatho balasūdana
dīyatāṃ puṣkaraṃ mahyam eṣa dharmaḥ sanātanaḥ |
47 | indra uvāca |
47 | na mayā bhagavaṃl lobhād dhṛtaṃ puṣkaram adya vai
dharmaṃ tu śrotukāmena hṛtaṃ na kroddhum arhasi |
48 | dharmaḥ śrutisamutkarṣo dharmasetur anāmayaḥ
ārṣo vai śāśvato nityam avyayo 'yaṃ mayā śrutaḥ |
49 | tad idaṃ gṛhyatāṃ vidvan puṣkaraṃ munisattama
atikramaṃ me bhagavan kṣantum arhasy anindita |
50 | ity uktaḥ sa mahendreṇa tapasvī kopano bhṛśam
jagrāha puṣkaraṃ dhīmān prasannaś cābhavan muniḥ |
51 | prayayus te tato bhūyas tīrthāni vanagocarāḥ
puṇyatīrtheṣu ca tathā gātrāṇy āplāvayanti te |
52 | ākhyānaṃ ya idaṃ yuktaḥ paṭhet parvaṇi parvaṇi
na mūrkhaṃ janayet putraṃ na bhavec ca nirākṛtiḥ |
53 | na tam āpat spṛśet kā cin na jvaro na rujaś ca ha
virajāḥ śreyasā yuktaḥ pretya svargam avāpnuyāt |
54 | yaś ca śāstram anudhyāyed ṛṣibhiḥ paripālitam
sa gacched brahmaṇo lokam avyayaṃ ca narottama |