Book 13 Chapter 90
1	yudhiṣṭhira uvāca
1	kīdṛśebhyaḥ pradātavyaṃ bhavec chrāddhaṃ pitāmaha dvijebhyaḥ kuruśārdūla tan me vyākhyātum arhasi
2	bhīṣma uvāca
2	brāhmaṇān na parīkṣeta kṣatriyo dānadharmavit daive karmaṇi pitrye tu nyāyyam āhuḥ parīkṣaṇam
3	devatāḥ pūjayantīha daivenaiveha tejasā upetya tasmād devebhyaḥ sarvebhyo dāpayen naraḥ
4	śrāddhe tv atha mahārāja parīkṣed brāhmaṇān budhaḥ kulaśīlavayorūpair vidyayābhijanena ca
5	eṣām anye paṅktidūṣās tathānye paṅktipāvanāḥ apāṅkteyās tu ye rājan kīrtayiṣyāmi tāñ śṛṇu
6	kitavo bhrūṇahā yakṣmī paśupālo nirākṛtiḥ grāmapreṣyo vārdhuṣiko gāyanaḥ sarvavikrayī
7	agāradāhī garadaḥ kuṇḍāśī somavikrayī sāmudriko rājabhṛtyas tailikaḥ kūṭakārakaḥ
8	pitrā vivadamānaś ca yasya copapatir gṛhe abhiśastas tathā stenaḥ śilpaṃ yaś copajīvati
9	parvakāraś ca sūcī ca mitradhruk pāradārikaḥ avratānām upādhyāyaḥ kāṇḍapṛṣṭhas tathaiva ca
10	śvabhir yaś ca parikrāmed yaḥ śunā daṣṭa eva ca parivittiś ca yaś ca syād duścarmā gurutalpagaḥ kuśīlavo devalako nakṣatrair yaś ca jīvati
11	etān iha vijānīyād apāṅkteyān dvijādhamān śūdrāṇām upadeśaṃ ca ye kurvanty alpacetasaḥ
12	ṣaṣṭiṃ kāṇaḥ śataṃ ṣaṇḍhaḥ śvitrī yāvat prapaśyati paṅktyāṃ samupaviṣṭāyāṃ tāvad dūṣayate nṛpa
13	yad veṣṭitaśirā bhuṅkte yad bhuṅkte dakṣiṇāmukhaḥ sopānatkaś ca yad bhuṅkte sarvaṃ vidyāt tad āsuram
14	asūyatā ca yad dattaṃ yac ca śraddhāvivarjitam sarvaṃ tad asurendrāya brahmā bhāgam akalpayat
15	śvānaś ca paṅktidūṣāś ca nāvekṣeran kathaṃ cana tasmāt parivṛte dadyāt tilāṃś cānvavakīrayet
16	tilādāne ca kravyādā ye ca krodhavaśā gaṇāḥ yātudhānāḥ piśācāś ca vipralumpanti tad dhaviḥ
17	yāvad dhy apaṅktyaḥ paṅktyāṃ vai bhuñjānān anupaśyati tāvat phalād bhraṃśayati dātāraṃ tasya bāliśam
18	ime tu bharataśreṣṭha vijñeyāḥ paṅktipāvanāḥ ye tv atas tān pravakṣyāmi parīkṣasveha tān dvijān
19	vedavidyāvratasnātā brāhmaṇāḥ sarva eva hi pāṅkteyān yāṃs tu vakṣyāmi jñeyās te paṅktipāvanāḥ
20	triṇāciketaḥ pañcāgnis trisuparṇaḥ ṣaḍaṅgavit brahmadeyānusaṃtānaś chandogo jyeṣṭhasāmagaḥ
21	mātāpitror yaś ca vaśyaḥ śrotriyo daśapūruṣaḥ ṛtukālābhigāmī ca dharmapatnīṣu yaḥ sadā vedavidyāvratasnāto vipraḥ paṅktiṃ punāty uta
22	atharvaśiraso 'dhyetā brahmacārī yatavrataḥ satyavādī dharmaśīlaḥ svakarmanirataś ca yaḥ
23	ye ca puṇyeṣu tīrtheṣu abhiṣekakṛtaśramāḥ makheṣu ca samantreṣu bhavanty avabhṛthāplutāḥ
24	akrodhanā acapalāḥ kṣāntā dāntā jitendriyāḥ sarvabhūtahitā ye ca śrāddheṣv etān nimantrayet eteṣu dattam akṣayyam ete vai paṅktipāvanāḥ
25	ime pare mahārāja vijñeyāḥ paṅktipāvanāḥ yatayo mokṣadharmajñā yogāḥ sucaritavratāḥ
26	ye cetihāsaṃ prayatāḥ śrāvayanti dvijottamān ye ca bhāṣyavidaḥ ke cid ye ca vyākaraṇe ratāḥ
27	adhīyate purāṇaṃ ye dharmaśāstrāṇy athāpi ca adhītya ca yathānyāyaṃ vidhivat tasya kāriṇaḥ
28	upapanno gurukule satyavādī sahasradaḥ agryaḥ sarveṣu vedeṣu sarvapravacaneṣu ca
29	yāvad ete prapaśyanti paṅktyās tāvat punanty uta tato hi pāvanāt paṅktyāḥ paṅktipāvana ucyate
30	krośād ardhatṛtīyāt tu pāvayed eka eva hi brahmadeyānusaṃtāna iti brahmavido viduḥ
31	anṛtvig anupādhyāyaḥ sa ced agrāsanaṃ vrajet ṛtvigbhir ananujñātaḥ paṅktyā harati duṣkṛtam
32	atha ced vedavit sarvaiḥ paṅktidoṣair vivarjitaḥ na ca syāt patito rājan paṅktipāvana eva saḥ
33	tasmāt sarvaprayatnena parīkṣyāmantrayed dvijān svakarmaniratān dāntān kule jātān bahuśrutān
34	yasya mitrapradhānāni śrāddhāni ca havīṃṣi ca na prīṇāti pitṝn devān svargaṃ ca na sa gacchati
35	yaś ca śrāddhe kurute saṃgatāni; na devayānena pathā sa yāti sa vai muktaḥ pippalaṃ bandhanād vā; svargāl lokāc cyavate śrāddhamitraḥ
36	tasmān mitraṃ śrāddhakṛn nādriyeta; dadyān mitrebhyaḥ saṃgrahārthaṃ dhanāni yaṃ manyate naiva śatruṃ na mitraṃ; taṃ madhyasthaṃ bhojayed dhavyakavye
37	yathoṣare bījam uptaṃ na rohen; na cāsyoptā prāpnuyād bījabhāgam evaṃ śrāddhaṃ bhuktam anarhamāṇair; na ceha nāmutra phalaṃ dadāti
38	brāhmaṇo hy anadhīyānas tṛṇāgnir iva śāmyati tasmai śrāddhaṃ na dātavyaṃ na hi bhasmani hūyate
39	saṃbhojanī nāma piśācadakṣiṇā; sā naiva devān na pitṝn upaiti ihaiva sā bhrāmyati kṣīṇapuṇyā; śālāntare gaur iva naṣṭavatsā
40	yathāgnau śānte ghṛtam ājuhoti; tan naiva devān na pitṝn upaiti tathā dattaṃ nartane gāyane ca; yāṃ cānṛce dakṣiṇām āvṛṇoti
41	ubhau hinasti na bhunakti caiṣā; yā cānṛce dakṣiṇā dīyate vai āghātanī garhitaiṣā patantī; teṣāṃ pretān pātayed devayānāt
42	ṛṣīṇāṃ samayaṃ nityaṃ ye caranti yudhiṣṭhira niścitāḥ sarvadharmajñās tān devā brāhmaṇān viduḥ
43	svādhyāyaniṣṭhā ṛṣayo jñānaniṣṭhās tathaiva ca taponiṣṭhāś ca boddhavyāḥ karmaniṣṭhāś ca bhārata
44	kavyāni jñānaniṣṭhebhyaḥ pratiṣṭhāpyāni bhārata tatra ye brāhmaṇāḥ ke cin na nindati hi te varāḥ
45	ye tu nindanti jalpeṣu na tāñ śrāddheṣu bhojayet brāhmaṇā ninditā rājan hanyus tripuruṣaṃ kulam
46	vaikhānasānāṃ vacanam ṛṣīṇāṃ śrūyate nṛpa dūrād eva parīkṣeta brāhmaṇān vedapāragān priyān vā yadi vā dveṣyāṃs teṣu tac chrāddham āvapet
47	yaḥ sahasraṃ sahasrāṇāṃ bhojayed anṛcāṃ naraḥ ekas tān mantravit prītaḥ sarvān arhati bhārata