Book 13 Chapter 72 | |
1 | brahmovāca |
1 | yo 'yaṃ praśnas tvayā pṛṣṭo gopradānādhikāravān
nāsya praṣṭāsti loke 'smiṃs tvatto 'nyo hi śatakrato |
2 | santi nānāvidhā lokā yāṃs tvaṃ śakra na paśyasi
paśyāmi yān ahaṃ lokān ekapatnyaś ca yāḥ striyaḥ |
3 | karmabhiś cāpi suśubhaiḥ suvratā ṛṣayas tathā
saśarīrā hi tān yānti brāhmaṇāḥ śubhavṛttayaḥ |
4 | śarīranyāsamokṣeṇa manasā nirmalena ca
svapnabhūtāṃś ca tāṃl lokān paśyantīhāpi suvratāḥ |
5 | te tu lokāḥ sahasrākṣa śṛṇu yādṛgguṇānvitāḥ
na tatra kramate kālo na jarā na ca pāpakam tathānyan nāśubhaṃ kiṃ cin na vyādhis tatra na klamaḥ |
6 | yad yac ca gāvo manasā tasmin vāñchanti vāsava
tat sarvaṃ prāpayanti sma mama pratyakṣadarśanāt kāmagāḥ kāmacāriṇyaḥ kāmāt kāmāṃś ca bhuñjate |
7 | vāpyaḥ sarāṃsi sarito vividhāni vanāni ca
gṛhāṇi parvatāś caiva yāvad dravyaṃ ca kiṃ cana |
8 | manojñaṃ sarvabhūtebhyaḥ sarvaṃ tatra pradṛśyate
īdṛśān viddhi tāṃl lokān nāsti lokas tato 'dhikaḥ |
9 | tatra sarvasahāḥ kṣāntā vatsalā guruvartinaḥ
ahaṃkārair virahitā yānti śakra narottamāḥ |
10 | yaḥ sarvamāṃsāni na bhakṣayīta; pumān sadā yāvad antāya yuktaḥ
mātāpitror arcitā satyayuktaḥ; śuśrūṣitā brāhmaṇānām anindyaḥ |
11 | akrodhano goṣu tathā dvijeṣu; dharme rato guruśuśrūṣakaś ca
yāvajjīvaṃ satyavṛtte rataś ca; dāne rato yaḥ kṣamī cāparādhe |
12 | mṛdur dānto devaparāyaṇaś ca; sarvātithiś cāpi tathā dayāvān
īdṛgguṇo mānavaḥ saṃprayāti; lokaṃ gavāṃ śāśvataṃ cāvyayaṃ ca |
13 | na pāradārī paśyati lokam enaṃ; na vai gurughno na mṛṣāpralāpī
sadāpavādī brāhmaṇaḥ śāntavedo; doṣair anyair yaś ca yukto durātmā |
14 | na mitradhruṅ naikṛtikaḥ kṛtaghnaḥ; śaṭho 'nṛjur dharmavidveṣakaś ca
na brahmahā manasāpi prapaśyed; gavāṃ lokaṃ puṇyakṛtāṃ nivāsam |
15 | etat te sarvam ākhyātaṃ naipuṇena sureśvara
gopradānaratānāṃ tu phalaṃ śṛṇu śatakrato |
16 | dāyādyalabdhair arthair yo gāḥ krītvā saṃprayacchati
dharmārjitadhanakrītān sa lokān aśnute 'kṣayān |
17 | yo vai dyūte dhanaṃ jitvā gāḥ krītvā saṃprayacchati
sa divyam ayutaṃ śakra varṣāṇāṃ phalam aśnute |
18 | dāyādyā yasya vai gāvo nyāyapūrvair upārjitāḥ
pradattās tāḥ pradātṝṇāṃ saṃbhavanty akṣayā dhruvāḥ |
19 | pratigṛhya ca yo dadyād gāḥ suśuddhena cetasā
tasyāpīhākṣayāṃl lokān dhruvān viddhi śacīpate |
20 | janmaprabhṛti satyaṃ ca yo brūyān niyatendriyaḥ
gurudvijasahaḥ kṣāntas tasya gobhiḥ samā gatiḥ |
21 | na jātu brāhmaṇo vācyo yad avācyaṃ śacīpate
manasā goṣu na druhyed govṛttir gonukampakaḥ |
22 | satye dharme ca niratas tasya śakra phalaṃ śṛṇu
gosahasreṇa samitā tasya dhenur bhavaty uta |
23 | kṣatriyasya guṇair ebhir anvitasya phalaṃ śṛṇu
tasyāpi śatatulyā gaur bhavatīti viniścayaḥ |
24 | vaiśyasyaite yadi guṇās tasya pañcāśataṃ bhavet
śūdrasyāpi vinītasya caturbhāgaphalaṃ smṛtam |
25 | etac caivaṃ yo 'nutiṣṭheta yuktaḥ; satyena yukto guruśuśrūṣayā ca
dāntaḥ kṣānto devatārcī praśāntaḥ; śucir buddho dharmaśīlo 'nahaṃvāk |
26 | mahat phalaṃ prāpnute sa dvijāya; dattvā dogdhrīṃ vidhinānena dhenum
nityaṃ dadyād ekabhaktaḥ sadā ca; satye sthito guruśuśrūṣitā ca |
27 |
vedādhyāyī goṣu yo bhaktimāṃś ca; nityaṃ dṛṣṭvā yo 'bhinandeta gāś ca
ā jātito yaś ca gavāṃ nameta; idaṃ phalaṃ śakra nibodha tasya |
28 |
yat syād iṣṭvā rājasūye phalaṃ tu; yat syād iṣṭvā bahunā kāñcanena
etat tulyaṃ phalam asyāhur agryaṃ; sarve santas tv ṛṣayo ye ca siddhāḥ |
29 | yo 'graṃ bhaktān kiṃ cid aprāśya dadyād; gobhyo nityaṃ govratī satyavādī
śānto buddho gosahasrasya puṇyaṃ; saṃvatsareṇāpnuyāt puṇyaśīlaḥ |
30 | ya ekaṃ bhaktam aśnīyād dadyād ekaṃ gavāṃ ca yat
daśa varṣāṇy anantāni govratī gonukampakaḥ |
31 | ekenaiva ca bhaktena yaḥ krītvā gāṃ prayacchati
yāvanti tasya proktāni divasāni śatakrato tāvac chatānāṃ sa gavāṃ phalam āpnoti śāśvatam |
32 | brāhmaṇasya phalaṃ hīdaṃ kṣatriye 'bhihitaṃ śṛṇu
pañcavārṣikam etat tu kṣatriyasya phalaṃ smṛtam tato 'rdhena tu vaiśyasya śūdro vaiśyārdhataḥ smṛtaḥ |
33 | yaś cātmavikrayaṃ kṛtvā gāḥ krītvā saṃprayacchati
yāvatīḥ sparśayed gā vai tāvat tu phalam aśnute lomni lomni mahābhāga lokāś cāsyākṣayāḥ smṛtāḥ |
34 | saṃgrāmeṣv arjayitvā tu yo vai gāḥ saṃprayacchati
ātmavikrayatulyās tāḥ śāśvatā viddhi kauśika |
35 | alābhe yo gavāṃ dadyāt tiladhenuṃ yatavrataḥ
durgāt sa tārito dhenvā kṣīranadyāṃ pramodate |
36 | na tv evāsāṃ dānamātraṃ praśastaṃ; pātraṃ kālo goviśeṣo vidhiś ca
kālajñānaṃ vipra gavāntaraṃ hi; duḥkhaṃ jñātuṃ pāvakādityabhūtam |
37 | svādhyāyāḍhyaṃ śuddhayoniṃ praśāntaṃ; vaitānasthaṃ pāpabhīruṃ kṛtajñam
goṣu kṣāntaṃ nātitīkṣṇaṃ śaraṇyaṃ; vṛttiglānaṃ tādṛśaṃ pātram āhuḥ |
38 | vṛttiglāne sīdati cātimātraṃ; kṛṣyarthaṃ vā homahetoḥ prasūtyām
gurvarthaṃ vā bālasaṃvṛddhaye vā; dhenuṃ dadyād deśakāle viśiṣṭe |
39 | antarjātāḥ sukrayajñānalabdhāḥ; prāṇakrītā nirjitāś caukajāś ca
kṛcchrotsṛṣṭāḥ poṣaṇābhyāgatāś ca; dvārair etair goviśeṣāḥ praśastāḥ |
40 | balānvitāḥ śīlavayopapannāḥ; sarvāḥ praśaṃsanti sugandhavatyaḥ
yathā hi gaṅgā saritāṃ variṣṭhā; tathārjunīnāṃ kapilā variṣṭhā |
41 | tisro rātrīs tv adbhir upoṣya bhūmau; tṛptā gāvas tarpitebhyaḥ pradeyāḥ
vatsaiḥ puṣṭaiḥ kṣīrapaiḥ supracārās; tryahaṃ dattvā gorasair vartitavyam |
42 | dattvā dhenuṃ suvratāṃ sādhuvatsāṃ; kalyāṇavṛttām apalāyinīṃ ca
yāvanti lomāni bhavanti tasyās; tāvanti varṣāṇi vasaty amutra |
43 | tathānaḍvāhaṃ brāhmaṇāyātha dhuryaṃ; dattvā yuvānaṃ balinaṃ vinītam
halasya voḍhāram anantavīryaṃ; prāpnoti lokān daśadhenudasya |
44 | kāntāre brāhmaṇān gāś ca yaḥ paritrāti kauśika
kṣemeṇa ca vimucyeta tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu aśvamedhakratos tulyaṃ phalaṃ bhavati śāśvatam |
45 | mṛtyukāle sahasrākṣa yāṃ vṛttim anukāṅkṣate
lokān bahuvidhān divyān yad vāsya hṛdi vartate |
46 | tat sarvaṃ samavāpnoti karmaṇā tena mānavaḥ
gobhiś ca samanujñātaḥ sarvatra sa mahīyate |
47 | yas tv etenaiva vidhinā gāṃ vaneṣv anugacchati
tṛṇagomayaparṇāśī niḥspṛho niyataḥ śuciḥ |
48 | akāmaṃ tena vastavyaṃ muditena śatakrato
mama loke suraiḥ sārdhaṃ loke yatrāpi cecchati |