Book 13 Chapter 67 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | tilānāṃ kīdṛśaṃ dānam atha dīpasya caiva ha
annānāṃ vāsasāṃ caiva bhūya eva bravīhi me |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
brāhmaṇasya ca saṃvādaṃ yamasya ca yudhiṣṭhira |
3 | madhyadeśe mahān grāmo brāhmaṇānāṃ babhūva ha
gaṅgāyamunayor madhye yāmunasya girer adhaḥ |
4 | parṇaśāleti vikhyāto ramaṇīyo narādhipa
vidvāṃsas tatra bhūyiṣṭhā brāhmaṇāś cāvasaṃs tadā |
5 | atha prāha yamaḥ kaṃ cit puruṣaṃ kṛṣṇavāsasam
raktākṣam ūrdhvaromāṇaṃ kākajaṅghākṣināsikam |
6 | gaccha tvaṃ brāhmaṇagrāmaṃ tato gatvā tam ānaya
agastyaṃ gotrataś cāpi nāmataś cāpi śarmiṇam |
7 | śame niviṣṭaṃ vidvāṃsam adhyāpakam anādṛtam
mā cānyam ānayethās tvaṃ sagotraṃ tasya pārśvataḥ |
8 | sa hi tādṛgguṇas tena tulyo 'dhyayanajanmanā
apatyeṣu tathā vṛtte samastenaiva dhīmatā tam ānaya yathoddiṣṭaṃ pūjā kāryā hi tasya me |
9 | sa gatvā pratikūlaṃ tac cakāra yamaśāsanam
tam ākramyānayām āsa pratiṣiddho yamena yaḥ |
10 | tasmai yamaḥ samutthāya pūjāṃ kṛtvā ca vīryavān
provāca nīyatām eṣa so 'nya ānīyatām iti |
11 | evam ukte tu vacane dharmarājena sa dvijaḥ
uvāca dharmarājānaṃ nirviṇṇo 'dhyayanena vai yo me kālo bhavec cheṣas taṃ vaseyam ihācyuta |
12 | yama uvāca |
12 | nāhaṃ kālasya vihitaṃ prāpnomīha kathaṃ cana
yo hi dharmaṃ carati vai taṃ tu jānāmi kevalam |
13 | gaccha vipra tvam adyaiva ālayaṃ svaṃ mahādyute
brūhi vā tvaṃ yathā svairaṃ karavāṇi kim ity uta |
14 | brāhmaṇa uvāca |
14 | yat tatra kṛtvā sumahat puṇyaṃ syāt tad bravīhi me
sarvasya hi pramāṇaṃ tvaṃ trailokyasyāpi sattama |
15 | yama uvāca |
15 | śṛṇu tattvena viprarṣe pradānavidhim uttamam
tilāḥ paramakaṃ dānaṃ puṇyaṃ caiveha śāśvatam |
16 | tilāś ca saṃpradātavyā yathāśakti dvijarṣabha
nityadānāt sarvakāmāṃs tilā nirvartayanty uta |
17 | tilāñ śrāddhe praśaṃsanti dānam etad dhy anuttamam
tān prayacchasva viprebhyo vidhidṛṣṭena karmaṇā |
18 | tilā bhakṣayitavyāś ca sadā tv ālabhanaṃ ca taiḥ
kāryaṃ satatam icchadbhiḥ śreyaḥ sarvātmanā gṛhe |
19 | tathāpaḥ sarvadā deyāḥ peyāś caiva na saṃśayaḥ
puṣkariṇyas taḍāgāni kūpāṃś caivātra khānayet |
20 | etat sudurlabhataram iha loke dvijottama
āpo nityaṃ pradeyās te puṇyaṃ hy etad anuttamam |
21 | prapāś ca kāryāḥ pānārthaṃ nityaṃ te dvijasattama
bhukte 'py atha pradeyaṃ te pānīyaṃ vai viśeṣataḥ |
22 | ity ukte sa tadā tena yamadūtena vai gṛhān
nītaś cakāra ca tathā sarvaṃ tad yamaśāsanam |
23 | nītvā taṃ yamadūto 'pi gṛhītvā śarmiṇaṃ tadā
yayau sa dharmarājāya nyavedayata cāpi tam |
24 | taṃ dharmarājo dharmajñaṃ pūjayitvā pratāpavān
kṛtvā ca saṃvidaṃ tena visasarja yathāgatam |
25 | tasyāpi ca yamaḥ sarvam upadeśaṃ cakāra ha
pratyetya ca sa tat sarvaṃ cakāroktaṃ yamena tat |
26 | tathā praśaṃsate dīpān yamaḥ pitṛhitepsayā
tasmād dīpaprado nityaṃ saṃtārayati vai pitṝn |
27 | dātavyāḥ satataṃ dīpās tasmād bharatasattama
devānāṃ ca pitṝṇāṃ ca cakṣuṣy āste matāḥ prabho |
28 | ratnadānaṃ ca sumahat puṇyam uktaṃ janādhipa
tāni vikrīya yajate brāhmaṇo hy abhayaṃkaraḥ |
29 | yad vai dadāti viprebhyo brāhmaṇaḥ pratigṛhya vai
ubhayoḥ syāt tad akṣayyaṃ dātur ādātur eva ca |
30 | yo dadāti sthitaḥ sthityāṃ tādṛśāya pratigraham
ubhayor akṣayaṃ dharmaṃ taṃ manuḥ prāha dharmavit |
31 | vāsasāṃ tu pradānena svadāranirato naraḥ
suvastraś ca suveṣaś ca bhavatīty anuśuśruma |
32 | gāvaḥ suvarṇaṃ ca tathā tilāś caivānuvarṇitāḥ
bahuśaḥ puruṣavyāghra vedaprāmāṇyadarśanāt |
33 | vivāhāṃś caiva kurvīta putrān utpādayeta ca
putralābho hi kauravya sarvalābhād viśiṣyate |