Book 13 Chapter 58 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | yānīmāni bahir vedyāṃ dānāni paricakṣate
tebhyo viśiṣṭaṃ kiṃ dānaṃ mataṃ te kurupuṃgava |
2 | kautūhalaṃ hi paramaṃ tatra me vartate prabho
dātāraṃ dattam anveti yad dānaṃ tat pracakṣva me |
3 | bhīṣma uvāca |
3 | abhayaṃ sarvabhūtebhyo vyasane cāpy anugraham
yac cābhilaṣitaṃ dadyāt tṛṣitāyābhiyācate |
4 | dattaṃ manyeta yad dattvā tad dānaṃ śreṣṭham ucyate
dattaṃ dātāram anveti yad dānaṃ bharatarṣabha |
5 | hiraṇyadānaṃ godānaṃ pṛthivīdānam eva ca
etāni vai pavitrāṇi tārayanty api duṣkṛtam |
6 | etāni puruṣavyāghra sādhubhyo dehi nityadā
dānāni hi naraṃ pāpān mokṣayanti na saṃśayaḥ |
7 | yad yad iṣṭatamaṃ loke yac cāsya dayitaṃ gṛhe
tat tad guṇavate deyaṃ tad evākṣayam icchatā |
8 | priyāṇi labhate loke priyadaḥ priyakṛt tathā
priyo bhavati bhūtānām iha caiva paratra ca |
9 | yācamānam abhīmānād āśāvantam akiṃcanam
yo nārcati yathāśakti sa nṛśaṃso yudhiṣṭhira |
10 | amitram api ced dīnaṃ śaraṇaiṣiṇam āgatam
vyasane yo 'nugṛhṇāti sa vai puruṣasattamaḥ |
11 | kṛśāya hrīmate tāta vṛttikṣīṇāya sīdate
apahanyāt kṣudhaṃ yas tu na tena puruṣaḥ samaḥ |
12 | hriyā tu niyatān sādhūn putradāraiś ca karśitān
ayācamānān kaunteya sarvopāyair nimantraya |
13 | āśiṣaṃ ye na deveṣu na martyeṣu ca kurvate
arhanto nityasattvasthā yathālabdhopajīvinaḥ |
14 | āśīviṣasamebhyaś ca tebhyo rakṣasva bhārata
tāny uktair upajijñāsya tathā dvijavarottamān |
15 | kṛtair āvasathair nityaṃ sapreṣyaiḥ saparicchadaiḥ
nimantrayethāḥ kauravya sarvakāmasukhāvahaiḥ |
16 | yadi te pratigṛhṇīyuḥ śraddhāpūtaṃ yudhiṣṭhira
kāryam ity eva manvānā dhārmikāḥ puṇyakarmiṇaḥ |
17 | vidyāsnātā vratasnātā ye vyapāśrityajīvinaḥ
gūḍhasvādhyāyatapaso brāhmaṇāḥ saṃśitavratāḥ |
18 | teṣu śuddheṣu dānteṣu svadāranirateṣu ca
yat kariṣyasi kalyāṇaṃ tat tvā lokeṣu dhāsyati |
19 | yathāgnihotraṃ suhutaṃ sāyaṃ prātar dvijātinā
tathā bhavati dattaṃ vai dvijebhyo 'tha kṛtātmanā |
20 | eṣa te vitato yajñaḥ śraddhāpūtaḥ sadakṣiṇaḥ
viśiṣṭaḥ sarvayajñebhyo dadatas tāta vartatām |
21 | nivāpo dānasadṛśas tādṛśeṣu yudhiṣṭhira
nivapan pūjayaṃś caiva teṣv ānṛṇyaṃ nigacchati |
22 | ya eva no na kupyanti na lubhyanti tṛṇeṣv api
ta eva naḥ pūjyatamā ye cānye priyavādinaḥ |
23 | ye no na bahu manyante na pravartanti cāpare
putravat paripālyās te namas tebhyas tathābhayam |
24 | ṛtvikpurohitācāryā mṛdubrahmadharā hi te
kṣatreṇāpi hi saṃsṛṣṭaṃ tejaḥ śāmyati vai dvije |
25 | asti me balavān asmi rājāsmīti yudhiṣṭhira
brāhmaṇān mā sma paryaśnīr vāsobhir aśanena ca |
26 | yac chobhārthaṃ balārthaṃ vā vittam asti tavānagha
tena te brāhmaṇāḥ pūjyāḥ svadharmam anutiṣṭhatā |
27 | namaskāryās tvayā viprā vartamānā yathātatham
yathāsukhaṃ yathotsāhaṃ lalantu tvayi putravat |
28 | ko hy anyaḥ suprasādānāṃ suhṛdām alpatoṣiṇām
vṛttim arhaty upakṣeptuṃ tvad anyaḥ kurusattama |
29 | yathā patyāśrayo dharmaḥ strīṇāṃ loke sanātanaḥ
sa devaḥ sā gatir nānyā tathāsmākaṃ dvijātayaḥ |
30 | yadi no brāhmaṇās tāta saṃtyajeyur apūjitāḥ
paśyanto dāruṇaṃ karma satataṃ kṣatriye sthitam |
31 | avedānām akīrtīnām alokānām ayajvanām
ko 'smākaṃ jīvitenārthas tad dhi no brāhmaṇāśrayam |
32 | atra te vartayiṣyāmi yathā dharmaḥ sanātanaḥ
rājanyo brāhmaṇaṃ rājan purā paricacāra ha vaiśyo rājanyam ity eva śūdro vaiśyam iti śrutiḥ |
33 | dūrāc chūdreṇopacaryo brāhmaṇo 'gnir iva jvalan
saṃsparśaparicaryas tu vaiśyena kṣatriyeṇa ca |
34 | mṛdubhāvān satyaśīlān satyadharmānupālakān
āśīviṣān iva kruddhāṃs tān upācarata dvijān |
35 | apareṣāṃ pareṣāṃ ca parebhyaś caiva ye pare
kṣatriyāṇāṃ pratapatāṃ tejasā ca balena ca brāhmaṇeṣv eva śāmyanti tejāṃsi ca tapāṃsi ca |
36 | na me pitā priyataro na tvaṃ tāta tathā priyaḥ
na me pituḥ pitā rājan na cātmā na ca jīvitam |
37 | tvattaś ca me priyataraḥ pṛthivyāṃ nāsti kaś cana
tvatto 'pi me priyatarā brāhmaṇā bharatarṣabha |
38 | bravīmi satyam etac ca yathāhaṃ pāṇḍunandana
tena satyena gaccheyaṃ lokān yatra sa śaṃtanuḥ |
39 | paśyeyaṃ ca satāṃ lokāñ chucīn brahmapuraskṛtān
tatra me tāta gantavyam ahnāya ca cirāya ca |
40 | so 'ham etādṛśāṃl lokān dṛṣṭvā bharatasattama
yan me kṛtaṃ brāhmaṇeṣu na tapye tena pārthiva |