Book 13 Chapter 28 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | prajñāśrutābhyāṃ vṛttena śīlena ca yathā bhavān
guṇaiḥ samuditaḥ sarvair vayasā ca samanvitaḥ tasmād bhavantaṃ pṛcchāmi dharmaṃ dharmabhṛtāṃ vara |
2 | kṣatriyo yadi vā vaiśyaḥ śūdro vā rājasattama
brāhmaṇyaṃ prāpnuyāt kena tan me vyākhyātum arhasi |
3 | tapasā vā sumahatā karmaṇā vā śrutena vā
brāhmaṇyam atha ced icchet tan me brūhi pitāmaha |
4 | bhīṣma uvāca |
4 | brāhmaṇyaṃ tāta duṣprāpaṃ varṇaiḥ kṣatrādibhis tribhiḥ
paraṃ hi sarvabhūtānāṃ sthānam etad yudhiṣṭhira |
5 | bahvīs tu saṃsaran yonīr jāyamānaḥ punaḥ punaḥ
paryāye tāta kasmiṃś cid brāhmaṇo nāma jāyate |
6 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
mataṅgasya ca saṃvādaṃ gardabhyāś ca yudhiṣṭhira |
7 | dvijāteḥ kasya cit tāta tulyavarṇaḥ sutaḥ prabhuḥ
mataṅgo nāma nāmnābhūt sarvaiḥ samudito guṇaiḥ |
8 | sa yajñakāraḥ kaunteya pitrā sṛṣṭaḥ paraṃtapa
prāyād gardabhayuktena rathenehāśugāminā |
9 | sa bālaṃ gardabhaṃ rājan vahantaṃ mātur antike
niravidhyat pratodena nāsikāyāṃ punaḥ punaḥ |
10 | taṃ tu tīvravraṇaṃ dṛṣṭvā gardabhī putragṛddhinī
uvāca mā śucaḥ putra caṇḍālas tvādhitiṣṭhati |
11 | brāhmaṇe dāruṇaṃ nāsti maitro brāhmaṇa ucyate
ācāryaḥ sarvabhūtānāṃ śāstā kiṃ prahariṣyati |
12 | ayaṃ tu pāpaprakṛtir bāle na kurute dayām
svayoniṃ mānayaty eṣa bhāvo bhāvaṃ nigacchati |
13 | etac chrutvā mataṅgas tu dāruṇaṃ rāsabhīvacaḥ
avatīrya rathāt tūrṇaṃ rāsabhīṃ pratyabhāṣata |
14 | brūhi rāsabhi kalyāṇi mātā me yena dūṣitā
kathaṃ māṃ vetsi caṇḍālaṃ kṣipraṃ rāsabhi śaṃsa me |
15 | kena jāto 'smi caṇḍālo brāhmaṇyaṃ yena me 'naśat
tattvenaitan mahāprājñe brūhi sarvam aśeṣataḥ |
16 | gardabhy uvāca |
16 | brāhmaṇyāṃ vṛṣalena tvaṃ mattāyāṃ nāpitena ha
jātas tvam asi caṇḍālo brāhmaṇyaṃ tena te 'naśat |
17 | evam ukto mataṅgas tu pratyupāyād gṛhaṃ prati
tam āgatam abhiprekṣya pitā vākyam athābravīt |
18 | mayā tvaṃ yajñasaṃsiddhau niyukto gurukarmaṇi
kasmāt pratinivṛtto 'si kaccin na kuśalaṃ tava |
19 | mataṅga uvāca |
19 | ayonir agryayonir vā yaḥ syāt sa kuśalī bhavet
kuśalaṃ tu kutas tasya yasyeyaṃ jananī pitaḥ |
20 | brāhmaṇyāṃ vṛṣalāj jātaṃ pitar vedayatīha mām
amānuṣī gardabhīyaṃ tasmāt tapsye tapo mahat |
21 | evam uktvā sa pitaraṃ pratasthe kṛtaniścayaḥ
tato gatvā mahāraṇyam atapyata mahat tapaḥ |
22 | tataḥ saṃtāpayām āsa vibudhāṃs tapasānvitaḥ
mataṅgaḥ susukhaṃ prepsuḥ sthānaṃ sucaritād api |
23 | taṃ tathā tapasā yuktam uvāca harivāhanaḥ
mataṅga tapyase kiṃ tvaṃ bhogān utsṛjya mānuṣān |
24 | varaṃ dadāni te hanta vṛṇīṣva tvaṃ yad icchasi
yac cāpy avāpyam anyat te sarvaṃ prabrūhi māciram |
25 | mataṅga uvāca |
25 | brāhmaṇyaṃ kāmayāno 'ham idam ārabdhavāṃs tapaḥ
gaccheyaṃ tad avāpyeha vara eṣa vṛto mayā |
26 | etac chrutvā tu vacanaṃ tam uvāca puraṃdaraḥ
brāhmaṇyaṃ prārthayānas tvam aprāpyam akṛtātmabhiḥ |
27 | śreṣṭhaṃ yat sarvabhūteṣu tapo yan nātivartate
tadagryaṃ prārthayānas tvam acirād vinaśiṣyasi |
28 | devatāsuramartyeṣu yat pavitraṃ paraṃ smṛtam
caṇḍālayonau jātena na tat prāpyaṃ kathaṃ cana |