Book 13 Chapter 14 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | pitāmaheśāya vibho nāmāny ācakṣva śaṃbhave
babhrave viśvamāyāya mahābhāgyaṃ ca tattvataḥ |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | surāsuraguro deva viṣṇo tvaṃ vaktum arhasi
śivāya viśvarūpāya yan māṃ pṛcchad yudhiṣṭhiraḥ |
3 | nāmnāṃ sahasraṃ devasya taṇḍinā brahmayoninā
niveditaṃ brahmaloke brahmaṇo yat purābhavat |
4 | dvaipāyanaprabhṛtayas tathaiveme tapodhanāḥ
ṛṣayaḥ suvratā dāntāḥ śṛṇvantu gadatas tava |
5 | dhruvāya nandine hotre goptre viśvasṛje 'gnaye
mahābhāgyaṃ vibho brūhi muṇḍine 'tha kapardine |
6 | vāsudeva uvāca |
6 | na gatiḥ karmaṇāṃ śakyā vettum īśasya tattvataḥ |
7 | hiraṇyagarbhapramukhā devāḥ sendrā maharṣayaḥ
na vidur yasya nidhanam ādiṃ vā sūkṣmadarśinaḥ sa kathaṃ naramātreṇa śakyo jñātuṃ satāṃ gatiḥ |
8 | tasyāham asuraghnasya kāṃś cid bhagavato guṇān
bhavatāṃ kīrtayiṣyāmi vrateśāya yathātatham |
9 | vaiśaṃpāyana uvāca |
9 | evam uktvā tu bhagavān guṇāṃs tasya mahātmanaḥ
upaspṛśya śucir bhūtvā kathayām āsa dhīmataḥ |
10 | vāsudeva uvāca |
10 | śuśrūṣadhvaṃ brāhmaṇendrās tvaṃ ca tāta yudhiṣṭhira
tvaṃ cāpageya nāmāni niśāmaya jagatpateḥ |
11 | yad avāptaṃ ca me pūrvaṃ sāmbahetoḥ suduṣkaram
yathā ca bhagavān dṛṣṭo mayā pūrvaṃ samādhinā |
12 | śambare nihate pūrvaṃ raukmiṇeyena dhīmatā
atīte dvādaśe varṣe jāmbavaty abravīd dhi mām |
13 | pradyumnacārudeṣṇādīn rukmiṇyā vīkṣya putrakān
putrārthinī mām upetya vākyam āha yudhiṣṭhira |
14 | śūraṃ balavatāṃ śreṣṭhaṃ kāntarūpam akalmaṣam
ātmatulyaṃ mama sutaṃ prayacchācyuta māciram |
15 | na hi te 'prāpyam astīha triṣu lokeṣu kiṃ cana
lokān sṛjes tvam aparān icchan yadukulodvaha |
16 | tvayā dvādaśa varṣāṇi vāyubhūtena śuṣyatā
ārādhya paśubhartāraṃ rukmiṇyā janitāḥ sutāḥ |
17 | cārudeṣṇaḥ sucāruś ca cāruveṣo yaśodharaḥ
cāruśravāś cāruyaśāḥ pradyumnaḥ śaṃbhur eva ca |
18 | yathā te janitāḥ putrā rukmiṇyāś cāruvikramāḥ
tathā mamāpi tanayaṃ prayaccha balaśālinam |
19 | ity evaṃ codito devyā tām avocaṃ sumadhyamām
anujānīhi māṃ rājñi kariṣye vacanaṃ tava sā ca mām abravīd gaccha vijayāya śivāya ca |
20 | brahmā śivaḥ kāśyapaś ca nadyo devā manonugāḥ
kṣetrauṣadhyo yajñavāhāc chandāṃsy ṛṣigaṇā dharā |
21 | samudrā dakṣiṇā stobhā ṛkṣāṇi pitaro grahāḥ
devapatnyo devakanyā devamātara eva ca |
22 | manvantarāṇi gāvaś ca candramāḥ savitā hariḥ
sāvitrī brahmavidyā ca ṛtavo vatsarāḥ kṣapāḥ |
23 | kṣaṇā lavā muhūrtāś ca nimeṣā yugaparyayāḥ
rakṣantu sarvatra gataṃ tvāṃ yādava sukhāvaham ariṣṭaṃ gaccha panthānam apramatto bhavānagha |
24 | evaṃ kṛtasvastyayanas tayāhaṃ; tām abhyanujñāya kapīndraputrīm
pituḥ samīpe narasattamasya; mātuś ca rājñaś ca tathāhukasya |
25 | tam artham āvedya yad abravīn māṃ; vidyādharendrasya sutā bhṛśārtā
tān abhyanujñāya tadātiduḥkhād; gadaṃ tathaivātibalaṃ ca rāmam |
26 | prāpyānujñāṃ gurujanād ahaṃ tārkṣyam acintayam
so 'vahad dhimavantaṃ māṃ prāpya cainaṃ vyasarjayam |
27 | tatrāham adbhutān bhāvān apaśyaṃ girisattame
kṣetraṃ ca tapasāṃ śreṣṭhaṃ paśyāmy āśramam uttamam |
28 | divyaṃ vaiyāghrapadyasya upamanyor mahātmanaḥ
pūjitaṃ devagandharvair brāhmyā lakṣmyā samanvitam |
29 | dhavakakubhakadambanārikelaiḥ; kurabakaketakajambupāṭalābhiḥ
vaṭavaruṇakavatsanābhabilvaiḥ; saralakapitthapriyālasālatālaiḥ |
30 | badarīkundapunnāgair aśokāmrātimuktakaiḥ
bhallātakair madhūkaiś ca campakaiḥ panasais tathā |
31 | vanyair bahuvidhair vṛkṣaiḥ phalapuṣpapradair yutam
puṣpagulmalatākīrṇaṃ kadalīṣaṇḍaśobhitam |
32 | nānāśakunisaṃbhojyaiḥ phalair vṛkṣair alaṃkṛtam
yathāsthānavinikṣiptair bhūṣitaṃ vanarājibhiḥ |
33 | ruruvāraṇaśārdūlasiṃhadvīpisamākulam
kuraṅgabarhiṇākīrṇaṃ mārjārabhujagāvṛtam pūgaiś ca mṛgajātīnāṃ mahiṣarkṣaniṣevitam |
34 | nānāpuṣparajomiśro gajadānādhivāsitaḥ
divyastrīgītabahulo māruto 'tra sukho vavau |
35 | dhārāninādair vihagapraṇādaiḥ; śubhais tathā bṛṃhitaiḥ kuñjarāṇām
gītais tathā kiṃnarāṇām udāraiḥ; śubhaiḥ svanaiḥ sāmagānāṃ ca vīra |
36 | acintyaṃ manasāpy anyaiḥ sarobhiḥ samalaṃkṛtam
viśālaiś cāgniśaraṇair bhūṣitaṃ kuśasaṃvṛtam |
37 | vibhūṣitaṃ puṇyapavitratoyayā; sadā ca juṣṭaṃ nṛpa jahnukanyayā
mahātmabhir dharmabhṛtāṃ variṣṭhair; maharṣibhir bhūṣitam agnikalpaiḥ |
38 | vāyvāhārair ambupair japyanityaiḥ; saṃprakṣālair yatibhir dhyānanityaiḥ
dhūmāśanair ūṣmapaiḥ kṣīrapaiś ca; vibhūṣitaṃ brāhmaṇendraiḥ samantāt |
39 | gocāriṇo 'thāśmakuṭṭā dantolūkhalinas tathā
marīcipāḥ phenapāś ca tathaiva mṛgacāriṇaḥ |
40 | suduḥkhān niyamāṃs tāṃs tān vahataḥ sutaponvitān
paśyann utphullanayanaḥ praveṣṭum upacakrame |
41 | supūjitaṃ devagaṇair mahātmabhiḥ; śivādibhir bhārata puṇyakarmabhiḥ
rarāja tac cāśramamaṇḍalaṃ sadā; divīva rājan ravimaṇḍalaṃ yathā |
42 | krīḍanti sarpair nakulā mṛgair vyāghrāś ca mitravat
prabhāvād dīptatapasaḥ saṃnikarṣaguṇānvitāḥ |
43 | tatrāśramapade śreṣṭhe sarvabhūtamanorame
sevite dvijaśārdūlair vedavedāṅgapāragaiḥ |
44 | nānāniyamavikhyātair ṛṣibhiś ca mahātmabhiḥ
praviśann eva cāpaśyaṃ jaṭācīradharaṃ prabhum |
45 | tejasā tapasā caiva dīpyamānaṃ yathānalam
śiṣyamadhyagataṃ śāntaṃ yuvānaṃ brāhmaṇarṣabham śirasā vandamānaṃ mām upamanyur abhāṣata |
46 | svāgataṃ puṇḍarīkākṣa saphalāni tapāṃsi naḥ
yat pūjyaḥ pūjayasi no draṣṭavyo draṣṭum icchasi |
47 | tam ahaṃ prāñjalir bhūtvā mṛgapakṣiṣv athāgniṣu
dharme ca śiṣyavarge ca samapṛccham anāmayam |
48 | tato māṃ bhagavān āha sāmnā paramavalgunā
lapsyase tanayaṃ kṛṣṇa ātmatulyam asaṃśayam |
49 | tapaḥ sumahad āsthāya toṣayeśānam īśvaram
iha devaḥ sapatnīkaḥ samākrīḍaty adhokṣaja |
50 | ihaiva devatāśreṣṭhaṃ devāḥ sarṣigaṇāḥ purā
tapasā brahmacaryeṇa satyena ca damena ca toṣayitvā śubhān kāmān prāpnuvaṃs te janārdana |
51 | tejasāṃ tapasāṃ caiva nidhiḥ sa bhagavān iha
śubhāśubhānvitān bhāvān visṛjan saṃkṣipann api āste devyā sahācintyo yaṃ prārthayasi śatruhan |
52 | hiraṇyakaśipur yo 'bhūd dānavo merukampanaḥ
tena sarvāmaraiśvaryaṃ śarvāt prāptaṃ samārbudam |
53 | tasyaiva putrapravaro mandaro nāma viśrutaḥ
mahādevavarāc chakraṃ varṣārbudam ayodhayat |
54 | viṣṇoś cakraṃ ca tad ghoraṃ vajram ākhaṇḍalasya ca
śīrṇaṃ purābhavat tāta grahasyāṅgeṣu keśava |
55 | ardyamānāś ca vibudhā graheṇa subalīyasā
śivadattavarāñ jaghnur asurendrān surā bhṛśam |
56 | tuṣṭo vidyutprabhasyāpi trilokeśvaratām adāt
śataṃ varṣasahasrāṇāṃ sarvalokeśvaro 'bhavat mamaivānucaro nityaṃ bhavitāsīti cābravīt |
57 | tathā putrasahasrāṇām ayutaṃ ca dadau prabhuḥ
kuśadvīpaṃ ca sa dadau rājyena bhagavān ajaḥ |
58 | tathā śatamukho nāma dhātrā sṛṣṭo mahāsuraḥ
yena varṣaśataṃ sāgram ātmamāṃsair huto 'nalaḥ taṃ prāha bhagavāṃs tuṣṭaḥ kiṃ karomīti śaṃkaraḥ |
59 | taṃ vai śatamukhaḥ prāha yogo bhavatu me 'dbhutaḥ
balaṃ ca daivataśreṣṭha śāśvataṃ saṃprayaccha me |
60 | svāyaṃbhuvaḥ kratuś cāpi putrārtham abhavat purā
āviśya yogenātmānaṃ trīṇi varṣaśatāny api |
61 | tasya devo 'dadat putrān sahasraṃ kratusaṃmitān
yogeśvaraṃ devagītaṃ vettha kṛṣṇa na saṃśayaḥ |
62 | vālakhilyā maghavatā avajñātāḥ purā kila
taiḥ kruddhair bhagavān rudras tapasā toṣito hy abhūt |
63 | tāṃś cāpi daivataśreṣṭhaḥ prāha prīto jagatpatiḥ
suparṇaṃ somahartāraṃ tapasotpādayiṣyatha |
64 | mahādevasya roṣāc ca āpo naṣṭāḥ purābhavan
tāś ca saptakapālena devair anyāḥ pravartitāḥ |
65 | atrer bhāryāpi bhartāraṃ saṃtyajya brahmavādinī
nāhaṃ tasya muner bhūyo vaśagā syāṃ kathaṃ cana ity uktvā sā mahādevam agacchac charaṇaṃ kila |
66 | nirāhārā bhayād atres trīṇi varṣaśatāny api
aśeta musaleṣv eva prasādārthaṃ bhavasya sā |
67 | tām abravīd dhasan devo bhavitā vai sutas tava
vaṃśe tavaiva nāmnā tu khyātiṃ yāsyati cepsitām |
68 | śākalyaḥ saṃśitātmā vai nava varṣaśatāny api
ārādhayām āsa bhavaṃ manoyajñena keśava |
69 | taṃ cāha bhagavāṃs tuṣṭo granthakāro bhaviṣyasi
vatsākṣayā ca te kīrtis trailokye vai bhaviṣyati akṣayaṃ ca kulaṃ te 'stu maharṣibhir alaṃkṛtam |
70 | sāvarṇiś cāpi vikhyāta ṛṣir āsīt kṛte yuge
iha tena tapas taptaṃ ṣaṣṭiṃ varṣaśatāny atha |
71 | tam āha bhagavān rudraḥ sākṣāt tuṣṭo 'smi te 'nagha
granthakṛl lokavikhyāto bhavitāsy ajarāmaraḥ |
72 | mayāpi ca yathā dṛṣṭo devadevaḥ purā vibhuḥ
sākṣāt paśupatis tāta tac cāpi śṛṇu mādhava |
73 | yadarthaṃ ca mahādevaḥ prayatena mayā purā
ārādhito mahātejās tac cāpi śṛṇu vistaram |
74 | yad avāptaṃ ca me pūrvaṃ devadevān maheśvarāt
tat sarvam akhilenādya kathayiṣyāmi te 'nagha |
75 | purā kṛtayuge tāta ṛṣir āsīn mahāyaśāḥ
vyāghrapāda iti khyāto vedavedāṅgapāragaḥ tasyāham abhavaṃ putro dhaumyaś cāpi mamānujaḥ |
76 | kasya cit tv atha kālasya dhaumyena saha mādhava
āgaccham āśramaṃ krīḍan munīnāṃ bhāvitātmanām |
77 | tatrāpi ca mayā dṛṣṭā duhyamānā payasvinī
lakṣitaṃ ca mayā kṣīraṃ svāduto hy amṛtopamam |
78 | tataḥ piṣṭaṃ samāloḍya toyena saha mādhava
āvayoḥ kṣīram ity eva pānārtham upanīyate |
79 | atha gavyaṃ payas tāta kadā cit prāśitaṃ mayā
tataḥ piṣṭarasaṃ tāta na me prītim udāvahat |
80 | tato 'ham abruvaṃ bālyāj jananīm ātmanas tadā
kṣīrodanasamāyuktaṃ bhojanaṃ ca prayaccha me |
81 | tato mām abravīn mātā duḥkhaśokasamanvitā
putrasnehāt pariṣvajya mūrdhni cāghrāya mādhava |
82 | kutaḥ kṣīrodanaṃ vatsa munīnāṃ bhāvitātmanām
vane nivasatāṃ nityaṃ kandamūlaphalāśinām |
83 | aprasādya virūpākṣaṃ varadaṃ sthāṇum avyayam
kutaḥ kṣīrodanaṃ vatsa sukhāni vasanāni ca |
84 | taṃ prapadya sadā vatsa sarvabhāvena śaṃkaram
tatprasādāc ca kāmebhyaḥ phalaṃ prāpsyasi putraka |
85 | jananyās tad vacaḥ śrutvā tadāprabhṛti śatruhan
mama bhaktir mahādeve naiṣṭhikī samapadyata |
86 | tato 'haṃ tapa āsthāya toṣayām āsa śaṃkaram
divyaṃ varṣasahasraṃ tu pādāṅguṣṭhāgraviṣṭhitaḥ |
87 | ekaṃ varṣaśataṃ caiva phalāhāras tadābhavam
dvitīyaṃ śīrṇaparṇāśī tṛtīyaṃ cāmbubhojanaḥ śatāni sapta caivāhaṃ vāyubhakṣas tadābhavam |
88 | tataḥ prīto mahādevaḥ sarvalokeśvaraḥ prabhuḥ
śakrarūpaṃ sa kṛtvā tu sarvair devagaṇair vṛtaḥ sahasrākṣas tadā bhūtvā vajrapāṇir mahāyaśāḥ |
89 | sudhāvadātaṃ raktākṣaṃ stabdhakarṇaṃ madotkaṭam
āveṣṭitakaraṃ raudraṃ caturdaṃṣṭraṃ mahāgajam |
90 | samāsthitaś ca bhagavān dīpyamānaḥ svatejasā
ājagāma kirīṭī tu hārakeyūrabhūṣitaḥ |
91 | pāṇḍureṇātapatreṇa dhriyamāṇena mūrdhani
sevyamāno 'psarobhiś ca divyagandharvanāditaḥ |
92 | tato mām āha devendraḥ prītas te 'haṃ dvijottama
varaṃ vṛṇīṣva mattas tvaṃ yat te manasi vartate |
93 | śakrasya tu vacaḥ śrutvā nāhaṃ prītamanābhavam
abruvaṃ ca tadā kṛṣṇa devarājam idaṃ vacaḥ |
94 | nāhaṃ tvatto varaṃ kāṅkṣe nānyasmād api daivatāt
mahādevād ṛte saumya satyam etad bravīmi te |
95 | paśupativacanād bhavāmi sadyaḥ; kṛmir atha vā tarur apy anekaśākhaḥ
apaśupativaraprasādajā me; tribhuvanarājyavibhūtir apy aniṣṭā |
96 | api kīṭaḥ pataṃgo vā bhaveyaṃ śaṃkarājñayā
na tu śakra tvayā dattaṃ trailokyam api kāmaye |
97 | yāvac chaśāṅkaśakalāmalabaddhamaulir; na prīyate paśupatir bhagavān mameśaḥ
tāvaj jarāmaraṇajanmaśatābhighātair; duḥkhāni dehavihitāni samudvahāmi |
98 | divasakaraśaśāṅkavahnidīptaṃ; tribhuvanasāram apāram ādyam ekam
ajaram amaram aprasādya rudraṃ; jagati pumān iha ko labheta śāntim |
99 | śakra uvāca |
99 | kaḥ punas tava hetur vai īśe kāraṇakāraṇe
yena devād ṛte 'nyasmāt prasādaṃ nābhikāṅkṣasi |
100 | upamanyur uvāca |
100 | hetubhir vā kim anyais te īśaḥ kāraṇakāraṇam
na śuśruma yad anyasya liṅgam abhyarcyate suraiḥ |
101 | kasyānyasya suraiḥ sarvair liṅgaṃ muktvā maheśvaram
arcyate 'rcitapūrvaṃ vā brūhi yady asti te śrutiḥ |
102 | yasya brahmā ca viṣṇuś ca tvaṃ cāpi saha daivataiḥ
arcayadhvaṃ sadā liṅgaṃ tasmāc chreṣṭhatamo hi saḥ |
103 | tasmād varam ahaṃ kāṅkṣe nidhanaṃ vāpi kauśika
gaccha vā tiṣṭha vā śakra yatheṣṭaṃ balasūdana |
104 | kāmam eṣa varo me 'stu śāpo vāpi maheśvarāt
na cānyāṃ devatāṃ kāṅkṣe sarvakāmaphalāny api |
105 | evam uktvā tu devendraṃ duḥkhād ākulitendriyaḥ
na prasīdati me rudraḥ kim etad iti cintayan athāpaśyaṃ kṣaṇenaiva tam evairāvataṃ punaḥ |
106 | haṃsakundendusadṛśaṃ mṛṇālakumudaprabham
vṛṣarūpadharaṃ sākṣāt kṣīrodam iva sāgaram |
107 | kṛṣṇapucchaṃ mahākāyaṃ madhupiṅgalalocanam
jāmbūnadena dāmnā ca sarvataḥ samalaṃkṛtam |
108 | raktākṣaṃ sumahānāsaṃ sukarṇaṃ sukaṭītaṭam
supārśvaṃ vipulaskandhaṃ surūpaṃ cārudarśanam |
109 | kakudaṃ tasya cābhāti skandham āpūrya viṣṭhitam
tuṣāragirikūṭābhaṃ sitābhraśikharopamam |
110 | tam āsthitaś ca bhagavān devadevaḥ sahomayā
aśobhata mahādevaḥ paurṇamāsyām ivoḍurāṭ |
111 | tasya tejobhavo vahniḥ sameghaḥ stanayitnumān
sahasram iva sūryāṇāṃ sarvam āvṛtya tiṣṭhati |
112 | īśvaraḥ sumahātejāḥ saṃvartaka ivānalaḥ
yugānte sarvabhūtāni didhakṣur iva codyataḥ |
113 | tejasā tu tadā vyāpte durnirīkṣye samantataḥ
punar udvignahṛdayaḥ kim etad iti cintayam |
114 | muhūrtam iva tat tejo vyāpya sarvā diśo daśa
praśāntaṃ ca kṣaṇenaiva devadevasya māyayā |
115 | athāpaśyaṃ sthitaṃ sthāṇuṃ bhagavantaṃ maheśvaram
saurabheyagataṃ saumyaṃ vidhūmam iva pāvakam sahitaṃ cārusarvāṅgyā pārvatyā parameśvaram |
116 | nīlakaṇṭhaṃ mahātmānam asaktaṃ tejasāṃ nidhim
aṣṭādaśabhujaṃ sthāṇuṃ sarvābharaṇabhūṣitam |
117 | śuklāmbaradharaṃ devaṃ śuklamālyānulepanam
śukladhvajam anādhṛṣyaṃ śuklayajñopavītinam |
118 | gāyadbhir nṛtyamānaiś ca utpatadbhir itas tataḥ
vṛtaṃ pāriṣadair divyair ātmatulyaparākramaiḥ |
119 | bālendumukuṭaṃ pāṇḍuṃ śaraccandram ivoditam
tribhir netraiḥ kṛtoddyotaṃ tribhiḥ sūryair ivoditaiḥ |
120 | aśobhata ca devasya mālā gātre sitaprabhe
jātarūpamayaiḥ padmair grathitā ratnabhūṣitā |
121 | mūrtimanti tathāstrāṇi sarvatejomayāni ca
mayā dṛṣṭāni govinda bhavasyāmitatejasaḥ |
122 | indrāyudhasahasrābhaṃ dhanus tasya mahātmanaḥ
pinākam iti vikhyātaṃ sa ca vai pannago mahān |
123 | saptaśīrṣo mahākāyas tīkṣṇadaṃṣṭro viṣolbaṇaḥ
jyāveṣṭitamahāgrīvaḥ sthitaḥ puruṣavigrahaḥ |
124 | śaraś ca sūryasaṃkāśaḥ kālānalasamadyutiḥ
yat tad astraṃ mahāghoraṃ divyaṃ pāśupataṃ mahat |
125 | advitīyam anirdeśyaṃ sarvabhūtabhayāvaham
sasphuliṅgaṃ mahākāyaṃ visṛjantam ivānalam |
126 | ekapādaṃ mahādaṃṣṭraṃ sahasraśirasodaram
sahasrabhujajihvākṣam udgirantam ivānalam |
127 | brāhmān nārāyaṇād aindrād āgneyād api vāruṇāt
yad viśiṣṭaṃ mahābāho sarvaśastravighātanam |
128 | yena tat tripuraṃ dagdhvā kṣaṇād bhasmīkṛtaṃ purā
śareṇaikena govinda mahādevena līlayā |
129 | nirdadāha jagat kṛtsnaṃ trailokyaṃ sacarācaram
maheśvarabhujotsṛṣṭaṃ nimeṣārdhān na saṃśayaḥ |
130 | nāvadhyo yasya loke 'smin brahmaviṣṇusureṣv api
tad ahaṃ dṛṣṭavāṃs tāta āścaryādbhutam uttamam |
131 | guhyam astraṃ paraṃ cāpi tattulyādhikam eva vā
yat tac chūlam iti khyātaṃ sarvalokeṣu śūlinaḥ |
132 | dārayed yan mahīṃ kṛtsnāṃ śoṣayed vā mahodadhim
saṃhared vā jagat kṛtsnaṃ visṛṣṭaṃ śūlapāṇinā |
133 | yauvanāśvo hato yena māṃdhātā sabalaḥ purā
cakravartī mahātejās trilokavijayī nṛpaḥ |
134 | mahābalo mahāvīryaḥ śakratulyaparākramaḥ
karasthenaiva govinda lavaṇasyeha rakṣasaḥ |
135 | tac chūlam atitīkṣṇāgraṃ subhīmaṃ lomaharṣaṇam
triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā tarjamānam iva sthitam |
136 | vidhūmaṃ sārciṣaṃ kṛṣṇaṃ kālasūryam ivoditam
sarpahastam anirdeśyaṃ pāśahastam ivāntakam dṛṣṭavān asmi govinda tad astraṃ rudrasaṃnidhau |
137 | paraśus tīkṣṇadhāraś ca datto rāmasya yaḥ purā
mahādevena tuṣṭena kṣatriyāṇāṃ kṣayaṃkaraḥ kārtavīryo hato yena cakravartī mahāmṛdhe |
138 | triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivī yena niḥkṣatriyā kṛtā
jāmadagnyena govinda rāmeṇākliṣṭakarmaṇā |
139 | dīptadhāraḥ suraudrāsyaḥ sarpakaṇṭhāgraveṣṭitaḥ
abhavac chūlino 'bhyāśe dīptavahniśikhopamaḥ |
140 | asaṃkhyeyāni cāstrāṇi tasya divyāni dhīmataḥ
prādhānyato mayaitāni kīrtitāni tavānagha |
141 | savyadeśe tu devasya brahmā lokapitāmahaḥ
divyaṃ vimānam āsthāya haṃsayuktaṃ manojavam |
142 | vāmapārśvagataś caiva tathā nārāyaṇaḥ sthitaḥ
vainateyaṃ samāsthāya śaṅkhacakragadādharaḥ |
143 | skando mayūram āsthāya sthito devyāḥ samīpataḥ
śaktiṃ kaṇṭhe samādāya dvitīya iva pāvakaḥ |
144 | purastāc caiva devasya nandiṃ paśyāmy avasthitam
śūlaṃ viṣṭabhya tiṣṭhantaṃ dvitīyam iva śaṃkaram |
145 | svāyaṃbhuvādyā manavo bhṛgvādyā ṛṣayas tathā
śakrādyā devatāś caiva sarva eva samabhyayuḥ |
146 | te 'bhivādya mahātmānaṃ parivārya samantataḥ
astuvan vividhaiḥ stotrair mahādevaṃ surās tadā |
147 | brahmā bhavaṃ tadā stunvan rathantaram udīrayan
jyeṣṭhasāmnā ca deveśaṃ jagau nārāyaṇas tadā gṛṇañ śakraḥ paraṃ brahma śatarudrīyam uttamam |
148 | brahmā nārāyaṇaś caiva devarājaś ca kauśikaḥ
aśobhanta mahātmānas trayas traya ivāgnayaḥ |
149 | teṣāṃ madhyagato devo rarāja bhagavāñ śivaḥ
śaradghanavinirmuktaḥ pariviṣṭa ivāṃśumān tato 'ham astuvaṃ devaṃ stavenānena suvratam |
150 | namo devādhidevāya mahādevāya vai namaḥ
śakrāya śakrarūpāya śakraveṣadharāya ca |
151 | namas te vajrahastāya piṅgalāyāruṇāya ca
pinākapāṇaye nityaṃ khaḍgaśūladharāya ca |
152 | namas te kṛṣṇavāsāya kṛṣṇakuñcitamūrdhaje
kṛṣṇājinottarīyāya kṛṣṇāṣṭam iratāya ca |
153 | śuklavarṇāya śuklāya śuklāmbaradharāya ca
śuklabhasmāvaliptāya śuklakarmaratāya ca |
154 | tvaṃ brahmā sarvadevānāṃ rudrāṇāṃ nīlalohitaḥ
ātmā ca sarvabhūtānāṃ sāṃkhye puruṣa ucyase |
155 | ṛṣabhas tvaṃ pavitrāṇāṃ yogināṃ niṣkalaḥ śivaḥ
āśramāṇāṃ gṛhasthas tvam īśvarāṇāṃ maheśvaraḥ kuberaḥ sarvayakṣāṇāṃ kratūnāṃ viṣṇur ucyase |
156 | parvatānāṃ mahāmerur nakṣatrāṇāṃ ca candramāḥ
vasiṣṭhas tvam ṛṣīṇāṃ ca grahāṇāṃ sūrya ucyase |
157 | āraṇyānāṃ paśūnāṃ ca siṃhas tvaṃ parameśvaraḥ
grāmyāṇāṃ govṛṣaś cāsi bhagavāṃl lokapūjitaḥ |
158 | ādityānāṃ bhavān viṣṇur vasūnāṃ caiva pāvakaḥ
pakṣiṇāṃ vainateyaś ca ananto bhujageṣu ca |
159 | sāmavedaś ca vedānāṃ yajuṣāṃ śatarudriyam
sanatkumāro yogīnāṃ sāṃkhyānāṃ kapilo hy asi |
160 | śakro 'si marutāṃ deva pitṝṇāṃ dharmarāḍ asi
brahmalokaś ca lokānāṃ gatīnāṃ mokṣa ucyase |
161 | kṣīrodaḥ sāgarāṇāṃ ca śailānāṃ himavān giriḥ
varṇānāṃ brāhmaṇaś cāsi viprāṇāṃ dīkṣito dvijaḥ ādis tvam asi lokānāṃ saṃhartā kāla eva ca |
162 | yac cānyad api lokeṣu sattvaṃ tejodhikaṃ smṛtam
tat sarvaṃ bhagavān eva iti me niścitā matiḥ |
163 | namas te bhagavan deva namas te bhaktavatsala
yogeśvara namas te 'stu namas te viśvasaṃbhava |
164 | prasīda mama bhaktasya dīnasya kṛpaṇasya ca
anaiśvaryeṇa yuktasya gatir bhava sanātana |
165 | yaṃ cāparādhaṃ kṛtavān ajñānāt parameśvara
madbhakta iti deveśa tat sarvaṃ kṣantum arhasi |
166 | mohitaś cāsmi deveśa tubhyaṃ rūpaviparyayāt
tena nārghyaṃ mayā dattaṃ pādyaṃ cāpi sureśvara |
167 | evaṃ stutvāham īśānaṃ pādyam arghyaṃ ca bhaktitaḥ
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā sarvaṃ tasmai nyavedayam |
168 | tataḥ śītāmbusaṃyuktā divyagandhasamanvitā
puṣpavṛṣṭiḥ śubhā tāta papāta mama mūrdhani |
169 | dundubhiś ca tato divyas tāḍito devakiṃkaraiḥ
vavau ca mārutaḥ puṇyaḥ śucigandhaḥ sukhāvahaḥ |
170 | tataḥ prīto mahādevaḥ sapatnīko vṛṣadhvajaḥ
abravīt tridaśāṃs tatra harṣayann iva māṃ tadā |
171 | paśyadhvaṃ tridaśāḥ sarve upamanyor mahātmanaḥ
mayi bhaktiṃ parāṃ divyām ekabhāvād avasthitām |
172 | evam uktās tataḥ kṛṣṇa surās te śūlapāṇinā
ūcuḥ prāñjalayaḥ sarve namaskṛtvā vṛṣadhvajam |
173 | bhagavan devadeveśa lokanātha jagatpate
labhatāṃ sarvakāmebhyaḥ phalaṃ tvatto dvijottamaḥ |
174 | evam uktas tataḥ śarvaḥ surair brahmādibhis tathā
āha māṃ bhagavān īśaḥ prahasann iva śaṃkaraḥ |
175 | vatsopamanyo prīto 'smi paśya māṃ munipuṃgava
dṛḍhabhakto 'si viprarṣe mayā jijñāsito hy asi |
176 | anayā caiva bhaktyā te atyarthaṃ prītimān aham
tasmāt sarvān dadāmy adya kāmāṃs tava yathepśitān |
177 | evam uktasya caivātha mahādevena me vibho
harṣād aśrūṇy avartanta lomaharṣaś ca jāyate |
178 | abruvaṃ ca tadā devaṃ harṣagadgadayā girā
jānubhyām avaniṃ gatvā praṇamya ca punaḥ punaḥ |
179 | adya jāto hy ahaṃ deva adya me saphalaṃ tapaḥ
yan me sākṣān mahādevaḥ prasannas tiṣṭhate 'grataḥ |
180 | yaṃ na paśyanti cārādhya devā hy amitavikramam
tam ahaṃ dṛṣṭavān devaṃ ko 'nyo dhanyataro mayā |
181 | evaṃ dhyāyanti vidvāṃsaḥ paraṃ tattvaṃ sanātanam
ṣaḍviṃśakam iti khyātaṃ yat parātparam akṣaram |
182 | sa eṣa bhagavān devaḥ sarvatattvādir avyayaḥ
sarvatattvavidhānajñaḥ pradhānapuruṣeśvaraḥ |
183 | yo 'sṛjad dakṣiṇād aṅgād brahmāṇaṃ lokasaṃbhavam
vāmapārśvāt tathā viṣṇuṃ lokarakṣārtham īśvaraḥ yugānte caiva saṃprāpte rudram aṅgāt sṛjat prabhuḥ |
184 | sa rudraḥ saṃharan kṛtsnaṃ jagat sthāvarajaṅgamam
kālo bhūtvā mahātejāḥ saṃvartaka ivānalaḥ |
185 | eṣa devo mahādevo jagat sṛṣṭvā carācaram
kalpānte caiva sarveṣāṃ smṛtim ākṣipya tiṣṭhati |
186 | sarvagaḥ sarvabhūtātmā sarvabhūtabhavodbhavaḥ
āste sarvagato nityam adṛśyaḥ sarvadaivataiḥ |
187 | yadi deyo varo mahyaṃ yadi tuṣṭaś ca me prabhuḥ
bhaktir bhavatu me nityaṃ śāśvatī tvayi śaṃkara |
188 | atītānāgataṃ caiva vartamānaṃ ca yad vibho
jānīyām iti me buddhis tvatprasādāt surottama |
189 | kṣīrodanaṃ ca bhuñjīyām akṣayaṃ saha bāndhavaiḥ
āśrame ca sadā mahyaṃ sāṃnidhyaṃ param astu te |
190 | evam uktaḥ sa māṃ prāha bhagavāṃl lokapūjitaḥ
maheśvaro mahātejāś carācaraguruḥ prabhuḥ |
191 | ajaraś cāmaraś caiva bhava duḥkhavivarjitaḥ
śīlavān guṇasaṃpannaḥ sarvajñaḥ priyadarśanaḥ |
192 | akṣayaṃ yauvanaṃ te 'stu tejaś caivānalopamam
kṣīrodaḥ sāgaraś caiva yatra yatrecchase mune |
193 | tatra te bhavitā kāmaṃ sāṃnidhyaṃ payaso nidheḥ
kṣīrodanaṃ ca bhuṅkṣva tvam amṛtena samanvitam |
194 | bandhubhiḥ sahitaḥ kalpaṃ tato mām upayāsyasi
sāṃnidhyam āśrame nityaṃ kariṣyāmi dvijottama |
195 | tiṣṭha vatsa yathākāmaṃ notkaṇṭhāṃ kartum arhasi
smṛtaḥ smṛtaś ca te vipra sadā dāsyāmi darśanam |
196 | evam uktvā sa bhagavān sūryakoṭisamaprabhaḥ
mameśāno varaṃ dattvā tatraivāntaradhīyata |
197 | evaṃ dṛṣṭo mayā kṛṣṇa devadevaḥ samādhinā
tad avāptaṃ ca me sarvaṃ yad uktaṃ tena dhīmatā |
198 | pratyakṣaṃ caiva te kṛṣṇa paśya siddhān vyavasthitān
ṛṣīn vidyādharān yakṣān gandharvāpsarasas tathā |
199 | paśya vṛkṣān manoramyān sadā puṣpaphalānvitān
sarvartukusumair yuktān snigdhapatrān suśākhinaḥ sarvam etan mahābāho divyabhāvasamanvitam |