Book 13 Chapter 8 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | ke pūjyāḥ ke namaskāryāḥ kān namasyasi bhārata
etan me sarvam ācakṣva yeṣāṃ spṛhayase nṛpa |
2 | uttamāpadgatasyāpi yatra te vartate manaḥ
manuṣyaloke sarvasmin yad amutreha cāpy uta |
3 | bhīṣma uvāca |
3 | spṛhayāmi dvijātīnāṃ yeṣāṃ brahma paraṃ dhanam
yeṣāṃ svapratyayaḥ svargas tapaḥsvādhyāyasādhanaḥ |
4 | yeṣāṃ vṛddhāś ca bālāś ca pitṛpaitāmahīṃ dhuram
udvahanti na sīdanti teṣāṃ vai spṛhayāmy aham |
5 | vidyāsv abhivinītānāṃ dāntānāṃ mṛdubhāṣiṇām
śrutavṛttopapannānāṃ sadākṣaravidāṃ satām |
6 | saṃsatsu vadatāṃ yeṣāṃ haṃsānām iva saṃghaśaḥ
maṅgalyarūpā rucirā divyajīmūtaniḥsvanāḥ |
7 | samyag uccāritā vācaḥ śrūyante hi yudhiṣṭhira
śuśrūṣamāṇe nṛpatau pretya ceha sukhāvahāḥ |
8 | ye cāpi teṣāṃ śrotāraḥ sadā sadasi saṃmatāḥ
vijñānaguṇasaṃpannās teṣāṃ ca spṛhayāmy aham |
9 | susaṃskṛtāni prayatāḥ śucīni guṇavanti ca
dadaty annāni tṛptyarthaṃ brāhmaṇebhyo yudhiṣṭhira ye cāpi satataṃ rājaṃs teṣāṃ ca spṛhayāmy aham |
10 | śakyaṃ hy evāhave yoddhuṃ na dātum anasūyitam
śūrā vīrāś ca śataśaḥ santi loke yudhiṣṭhira teṣāṃ saṃkhyāyamānānāṃ dānaśūro viśiṣyate |
11 | dhanyaḥ syāṃ yady ahaṃ bhūyaḥ saumya brāhmaṇako 'pi vā
kule jāto dharmagatis tapovidyāparāyaṇaḥ |
12 | na me tvattaḥ priyataro loke 'smin pāṇḍunandana
tvattaś ca me priyatarā brāhmaṇā bharatarṣabha |
13 | yathā mama priyatarās tvatto viprāḥ kurūdvaha
tena satyena gaccheyaṃ lokān yatra sa śaṃtanuḥ |
14 | na me pitā priyataro brāhmaṇebhyas tathābhavat
na me pituḥ pitā vāpi ye cānye 'pi suhṛjjanāḥ |
15 | na hi me vṛjinaṃ kiṃ cid vidyate brāhmaṇeṣv iha
aṇu vā yadi vā sthūlaṃ viditaṃ sādhukarmabhiḥ |
16 | karmaṇā manasā vāpi vācā vāpi paraṃtapa
yan me kṛtaṃ brāhmaṇeṣu tenādya na tapāmy aham |
17 | brahmaṇya iti mām āhus tayā vācāsmi toṣitaḥ
etad eva pavitrebhyaḥ sarvebhyaḥ paramaṃ smṛtam |
18 | paśyāmi lokān amalāñ chucīn brāhmaṇayāyinaḥ
teṣu me tāta gantavyam ahnāya ca cirāya ca |
19 | yathā patyāśrayo dharmaḥ strīṇāṃ loke yudhiṣṭhira
sa devaḥ sā gatir nānyā kṣatriyasya tathā dvijāḥ |
20 | kṣatriyaḥ śatavarṣī ca daśavarṣī ca brāhmaṇaḥ
pitāputrau ca vijñeyau tayor hi brāhmaṇaḥ pitā |
21 | nārī tu patyabhāve vai devaraṃ kurute patim
pṛthivī brāhmaṇālābhe kṣatriyaṃ kurute patim |
22 | putravac ca tato rakṣyā upāsyā guruvac ca te
agnivac copacaryā vai brāhmaṇāḥ kurusattama |
23 | ṛjūn sataḥ satyaśīlān sarvabhūtahite ratān
āśīviṣān iva kruddhān dvijān upacaret sadā |
24 | tejasas tapasaś caiva nityaṃ bibhyed yudhiṣṭhira
ubhe caite parityājye tejaś caiva tapas tathā |
25 | vyavasāyas tayoḥ śīghram ubhayor eva vidyate
hanyuḥ kruddhā mahārāja brāhmaṇā ye tapasvinaḥ |
26 | bhūyaḥ syād ubhayaṃ dattaṃ brāhmaṇād yad akopanāt
kuryād ubhayataḥśeṣaṃ dattaśeṣaṃ na śeṣayet |
27 | daṇḍapāṇir yathā goṣu pālo nityaṃ sthiro bhavet
brāhmaṇān brahma ca tathā kṣatriyaḥ paripālayet |
28 | piteva putrān rakṣethā brāhmaṇān brahmatejasaḥ
gṛhe caiṣām avekṣethāḥ kaccid astīha jīvanam |