Book 12 Chapter 323
1	bhīṣma uvāca
1	tato 'tīte mahākalpe utpanne 'ṅgirasaḥ sute babhūvur nirvṛtā devā jāte devapurohite
2	bṛhad brahma mahac ceti śabdāḥ paryāyavācakāḥ ebhiḥ samanvito rājan guṇair vidvān bṛhaspatiḥ
3	tasya śiṣyo babhūvāgryo rājoparicaro vasuḥ adhītavāṃs tadā śāstraṃ samyak citraśikhaṇḍijam
4	sa rājā bhāvitaḥ pūrvaṃ daivena vidhinā vasuḥ pālayām āsa pṛthivīṃ divam ākhaṇḍalo yathā
5	tasya yajño mahān āsīd aśvamedho mahātmanaḥ bṛhaspatir upādhyāyas tatra hotā babhūva ha
6	prajāpatisutāś cātra sadasyās tv abhavaṃs trayaḥ ekataś ca dvitaś caiva tritaś caiva maharṣayaḥ
7	dhanuṣākṣo 'tha raibhyaś ca arvāvasuparāvasū ṛṣir medhātithiś caiva tāṇḍyaś caiva mahān ṛṣiḥ
8	ṛṣiḥ śaktir mahābhāgas tathā vedaśirāś ca yaḥ kapilaś ca ṛṣiśreṣṭhaḥ śālihotrapitāmahaḥ
9	ādyaḥ kaṭhas taittiriś ca vaiśaṃpāyanapūrvajaḥ kaṇvo 'tha devahotraś ca ete ṣoḍaśa kīrtitāḥ saṃbhṛtāḥ sarvasaṃbhārās tasmin rājan mahākratau
10	na tatra paśughāto 'bhūt sa rājaivaṃ sthito 'bhavat ahiṃsraḥ śucir akṣudro nirāśīḥ karmasaṃstutaḥ āraṇyakapadodgītā bhāgās tatropakalpitāḥ
11	prītas tato 'sya bhagavān devadevaḥ purātanaḥ sākṣāt taṃ darśayām āsa so 'dṛśyo 'nyena kena cit
12	svayaṃ bhāgam upāghrāya puroḍāśaṃ gṛhītavān adṛśyena hṛto bhāgo devena harimedhasā
13	bṛhaspatis tataḥ kruddhaḥ sruvam udyamya vegitaḥ ākāśaṃ ghnan sruvaḥ pātai roṣād aśrūṇy avartayat
14	uvāca coparicaraṃ mayā bhāgo 'yam udyataḥ grāhyaḥ svayaṃ hi devena matpratyakṣaṃ na saṃśayaḥ
15	udyatā yajñabhāgā hi sākṣāt prāptāḥ surair iha kimartham iha na prāpto darśanaṃ sa harir vibhuḥ
16	tataḥ sa taṃ samuddhūtaṃ bhūmipālo mahān vasuḥ prasādayām āsa muniṃ sadasyās te ca sarvaśaḥ
17	ūcuś cainam asaṃbhrāntā na roṣaṃ kartum arhasi naiṣa dharmaḥ kṛtayuge yas tvaṃ roṣam acīkṛthāḥ
18	aroṣaṇo hy asau devo yasya bhāgo 'yam udyataḥ na sa śakyas tvayā draṣṭum asmābhir vā bṛhaspate yasya prasādaṃ kurute sa vai taṃ draṣṭum arhati
19	ekatadvitatritā ūcuḥ
19	vayaṃ hi brahmaṇaḥ putrā mānasāḥ parikīrtitāḥ gatā niḥśreyasārthaṃ hi kadā cid diśam uttarām
20	taptvā varṣasahasrāṇi catvāri tapa uttamam ekapādasthitāḥ samyak kāṣṭhabhūtāḥ samāhitāḥ
21	meror uttarabhāge tu kṣīrodasyānukūlataḥ sa deśo yatra nas taptaṃ tapaḥ paramadāruṇam kathaṃ paśyemahi vayaṃ devaṃ nārāyaṇaṃ tv iti
22	tato vratasyāvabhṛthe vāg uvācāśarīriṇī sutaptaṃ vas tapo viprāḥ prasannenāntarātmanā
23	yūyaṃ jijñāsavo bhaktāḥ kathaṃ drakṣyatha taṃ prabhum kṣīrodadher uttarataḥ śvetadvīpo mahāprabhaḥ
24	tatra nārāyaṇaparā mānavāś candravarcasaḥ ekāntabhāvopagatās te bhaktāḥ puruṣottamam
25	te sahasrārciṣaṃ devaṃ praviśanti sanātanam atīndriyā nirāhārā aniṣpandāḥ sugandhinaḥ
26	ekāntinas te puruṣāḥ śvetadvīpanivāsinaḥ gacchadhvaṃ tatra munayas tatrātmā me prakāśitaḥ
27	atha śrutvā vayaṃ sarve vācaṃ tām aśarīriṇīm yathākhyātena mārgeṇa taṃ deśaṃ pratipedire
28	prāpya śvetaṃ mahādvīpaṃ taccittās taddidṛkṣavaḥ tato no dṛṣṭiviṣayas tadā pratihato 'bhavat
29	na ca paśyāma puruṣaṃ tattejohṛtadarśanāḥ tato naḥ prādurabhavad vijñānaṃ devayogajam
30	na kilātaptatapasā śakyate draṣṭum añjasā tataḥ punar varṣaśataṃ taptvā tātkālikaṃ mahat
31	vratāvasāne suśubhān narān dadṛśire vayam śvetāṃś candrapratīkāśān sarvalakṣaṇalakṣitān
32	nityāñjalikṛtān brahma japataḥ prāgudaṅmukhān mānaso nāma sa japo japyate tair mahātmabhiḥ tenaikāgramanastvena prīto bhavati vai hariḥ
33	yā bhaven muniśārdūla bhāḥ sūryasya yugakṣaye ekaikasya prabhā tādṛk sābhavan mānavasya ha
34	tejonivāsaḥ sa dvīpa iti vai menire vayam na tatrābhyadhikaḥ kaś cit sarve te samatejasaḥ
35	atha sūryasahasrasya prabhāṃ yugapad utthitām sahasā dṛṣṭavantaḥ sma punar eva bṛhaspate
36	sahitāś cābhyadhāvanta tatas te mānavā drutam kṛtāñjalipuṭā hṛṣṭā nama ity eva vādinaḥ
37	tato 'bhivadatāṃ teṣām aśrauṣma vipulaṃ dhvanim baliḥ kilopahriyate tasya devasya tair naraiḥ
38	vayaṃ tu tejasā tasya sahasā hṛtacetasaḥ na kiṃ cid api paśyāmo hṛtadṛṣṭibalendriyāḥ
39	ekas tu śabdo 'virataḥ śruto 'smābhir udīritaḥ jitaṃ te puṇḍarīkākṣa namas te viśvabhāvana
40	namas te 'stu hṛṣīkeśa mahāpuruṣapūrvaja iti śabdaḥ śruto 'smābhiḥ śikṣākṣarasamīritaḥ
41	etasminn antare vāyuḥ sarvagandhavahaḥ śuciḥ divyāny uvāha puṣpāṇi karmaṇyāś cauṣadhīs tathā
42	tair iṣṭaḥ pañcakālajñair harir ekāntibhir naraiḥ nūnaṃ tatrāgato devo yathā tair vāg udīritā vayaṃ tv enaṃ na paśyāmo mohitās tasya māyayā
43	mārute saṃnivṛtte ca balau ca pratipādite cintāvyākulitātmāno jātāḥ smo 'ṅgirasāṃ vara
44	mānavānāṃ sahasreṣu teṣu vai śuddhayoniṣu asmān na kaś cin manasā cakṣuṣā vāpy apūjayat
45	te 'pi svasthā munigaṇā ekabhāvam anuvratāḥ nāsmāsu dadhire bhāvaṃ brahmabhāvam anuṣṭhitāḥ
46	tato 'smān supariśrāntāṃs tapasā cāpi karśitān uvāca khasthaṃ kim api bhūtaṃ tatrāśarīrakam
47	dṛṣṭā vaḥ puruṣāḥ śvetāḥ sarvendriyavivarjitāḥ dṛṣṭo bhavati deveśa ebhir dṛṣṭair dvijottamāḥ
48	gacchadhvaṃ munayaḥ sarve yathāgatam ito 'cirāt na sa śakyo abhaktena draṣṭuṃ devaḥ kathaṃ cana
49	kāmaṃ kālena mahatā ekāntitvaṃ samāgataiḥ śakyo draṣṭuṃ sa bhagavān prabhāmaṇḍaladurdṛśaḥ
50	mahat kāryaṃ tu kartavyaṃ yuṣmābhir dvijasattamāḥ itaḥ kṛtayuge 'tīte viparyāsaṃ gate 'pi ca
51	vaivasvate 'ntare viprāḥ prāpte tretāyuge tataḥ surāṇāṃ kāryasiddhyarthaṃ sahāyā vai bhaviṣyatha
52	tatas tad adbhutaṃ vākyaṃ niśamyaivaṃ sma somapa tasya prasādāt prāptāḥ smo deśam īpsitam añjasā
53	evaṃ sutapasā caiva havyakavyais tathaiva ca devo 'smābhir na dṛṣṭaḥ sa kathaṃ tvaṃ draṣṭum arhasi nārāyaṇo mahad bhūtaṃ viśvasṛg ghavyakavyabhuk
54	bhīṣma uvāca
54	evam ekatavākyena dvitatritamatena ca anunītaḥ sadasyaiś ca bṛhaspatir udāradhīḥ samānīya tato yajñaṃ daivataṃ samapūjayat
55	samāptayajño rājāpi prajāḥ pālitavān vasuḥ brahmaśāpād divo bhraṣṭaḥ praviveśa mahīṃ tataḥ
56	antarbhūmigataś caiva satataṃ dharmavatsalaḥ nārāyaṇaparo bhūtvā nārāyaṇapadaṃ jagau
57	tasyaiva ca prasādena punar evotthitas tu saḥ mahītalād gataḥ sthānaṃ brahmaṇaḥ samanantaram parāṃ gatim anuprāpta iti naiṣṭhikam añjasā