Book 12 Chapter 322
1	bhīṣma uvāca
1	sa evam ukto dvipadāṃ variṣṭho; nārāyaṇenottamapūruṣeṇa jagāda vākyaṃ dvipadāṃ variṣṭhaṃ; nārāyaṇaṃ lokahitādhivāsam
2	yadartham ātmaprabhaveha janma; tavottamaṃ dharmagṛhe caturdhā tat sādhyatāṃ lokahitārtham adya; gacchāmi draṣṭuṃ prakṛtiṃ tavādyām
3	vedāḥ svadhītā mama lokanātha; taptaṃ tapo nānṛtam uktapūrvam pūjāṃ gurūṇāṃ satataṃ karomi; parasya guhyaṃ na ca bhinnapūrvam
4	guptāni catvāri yathāgamaṃ me; śatrau ca mitre ca samo 'smi nityam taṃ cādidevaṃ satataṃ prapanna; ekāntabhāvena vṛṇomy ajasram ebhir viśeṣaiḥ pariśuddhasattvaḥ; kasmān na paśyeyam anantam īśam
5	tat pārameṣṭhyasya vaco niśamya; nārāyaṇaḥ sātvatadharmagoptā gaccheti taṃ nāradam uktavān sa; saṃpūjayitvātmavidhikriyābhiḥ
6	tato visṛṣṭaḥ parameṣṭhiputraḥ; so 'bhyarcayitvā tam ṛṣiṃ purāṇam kham utpapātottamavegayuktas; tato 'dhimerau sahasā nililye
7	tatrāvatasthe ca munir muhūrtam; ekāntam āsādya gireḥ sa śṛṅge ālokayann uttarapaścimena; dadarśa cātyadbhutarūpayuktam
8	kṣīrodadher uttarato hi dvīpaḥ; śvetaḥ sa nāmnā prathito viśālaḥ meroḥ sahasraiḥ sa hi yojanānāṃ; dvātriṃśatordhvaṃ kavibhir niruktaḥ
9	atīndriyāś cānaśanāś ca tatra; niṣpandahīnāḥ susugandhinaś ca śvetāḥ pumāṃso gatasarvapāpāś; cakṣurmuṣaḥ pāpakṛtāṃ narāṇām
10	vajrāsthikāyāḥ samamānonmānā; divyānvayarūpāḥ śubhasāropetāḥ chatrākṛtiśīrṣā meghaughaninādāḥ; satpuṣkaracatuṣkā rājīvaśatapādāḥ
11	ṣaṣṭyā dantair yuktāḥ śuklair; aṣṭābhir daṃṣṭrābhir ye jihvābhir ye viṣvagvaktraṃ; lelihyante sūryaprakhyam
12	bhaktyā devaṃ viśvotpannaṃ; yasmāt sarve lokāḥ sūtāḥ vedā dharmā munayaḥ śāntā; devāḥ sarve tasya visargāḥ
13	yudhiṣṭhira uvāca
13	atīndriyā nirāhārā aniṣpandāḥ sugandhinaḥ kathaṃ te puruṣā jātāḥ kā teṣāṃ gatir uttamā
14	ye vimuktā bhavantīha narā bharatasattama teṣāṃ lakṣaṇam etad dhi yac chvetadvīpavāsinām
15	tasmān me saṃśayaṃ chindhi paraṃ kautūhalaṃ hi me tvaṃ hi sarvakathārāmas tvāṃ caivopāśritā vayam
16	bhīṣma uvāca
16	vistīrṇaiṣā kathā rājañ śrutā me pitṛsaṃnidhau saiṣā tava hi vaktavyā kathāsāro hi sa smṛtaḥ
17	rājoparicaro nāma babhūvādhipatir bhuvaḥ ākhaṇḍalasakhaḥ khyāto bhakto nārāyaṇaṃ harim
18	dhārmiko nityabhaktaś ca pitṝn nityam atandritaḥ sāmrājyaṃ tena saṃprāptaṃ nārāyaṇavarāt purā
19	sātvataṃ vidhim āsthāya prāk sūryamukhaniḥsṛtam pūjayām āsa deveśaṃ taccheṣeṇa pitāmahān
20	pitṛśeṣeṇa viprāṃś ca saṃvibhajyāśritāṃś ca saḥ śeṣānnabhuk satyaparaḥ sarvabhūteṣv ahiṃsakaḥ sarvabhāvena bhaktaḥ sa devadevaṃ janārdanam
21	tasya nārāyaṇe bhaktiṃ vahato 'mitrakarśana ekaśayyāsanaṃ śakro dattavān devarāṭ svayam
22	ātmā rājyaṃ dhanaṃ caiva kalatraṃ vāhanāni ca etad bhagavate sarvam iti tat prekṣitaṃ sadā
23	kāmyanaimittikājasraṃ yajñiyāḥ paramakriyāḥ sarvāḥ sātvatam āsthāya vidhiṃ cakre samāhitaḥ
24	pañcarātravido mukhyās tasya gehe mahātmanaḥ prāyaṇaṃ bhagavatproktaṃ bhuñjate cāgrabhojanam
25	tasya praśāsato rājyaṃ dharmeṇāmitraghātinaḥ nānṛtā vāk samabhavan mano duṣṭaṃ na cābhavat na ca kāyena kṛtavān sa pāpaṃ param aṇv api
26	ye hi te munayaḥ khyātāḥ sapta citraśikhaṇḍinaḥ tair ekamatibhir bhūtvā yat proktaṃ śāstram uttamam
27	marīcir atryaṅgirasau pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ vasiṣṭhaś ca mahātejā ete citraśikhaṇḍinaḥ
28	sapta prakṛtayo hy etās tathā svāyaṃbhuvo 'ṣṭamaḥ etābhir dhāryate lokas tābhyaḥ śāstraṃ viniḥsṛtam
29	ekāgramanaso dāntā munayaḥ saṃyame ratāḥ idaṃ śreya idaṃ brahma idaṃ hitam anuttamam lokān saṃcintya manasā tataḥ śāstraṃ pracakrire
30	tatra dharmārthakāmā hi mokṣaḥ paścāc ca kīrtitaḥ maryādā vividhāś caiva divi bhūmau ca saṃsthitāḥ
31	ārādhya tapasā devaṃ hariṃ nārāyaṇaṃ prabhum divyaṃ varṣasahasraṃ vai sarve te ṛṣibhiḥ saha
32	nārāyaṇānuśāstā hi tadā devī sarasvatī viveśa tān ṛṣīn sarvāṃl lokānāṃ hitakāmyayā
33	tataḥ pravartitā samyak tapovidbhir dvijātibhiḥ śabde cārthe ca hetau ca eṣā prathamasargajā
34	ādāv eva hi tac chāstram oṃkārasvarabhūṣitam ṛṣibhir bhāvitaṃ tatra yatra kāruṇiko hy asau
35	tataḥ prasanno bhagavān anirdiṣṭaśarīragaḥ ṛṣīn uvāca tān sarvān adṛśyaḥ puruṣottamaḥ
36	kṛtaṃ śatasahasraṃ hi ślokānām idam uttamam lokatantrasya kṛtsnasya yasmād dharmaḥ pravartate
37	pravṛttau ca nivṛttau ca yonir etad bhaviṣyati ṛgyajuḥsāmabhir juṣṭam atharvāṅgirasais tathā
38	tathā pramāṇaṃ hi mayā kṛto brahmā prasādajaḥ rudraś ca krodhajo viprā yūyaṃ prakṛtayas tathā
39	sūryācandramasau vāyur bhūmir āpo 'gnir eva ca sarve ca nakṣatragaṇā yac ca bhūtābhiśabditam
40	adhikāreṣu vartante yathāsvaṃ brahmavādinaḥ sarve pramāṇaṃ hi yathā tathaitac chāstram uttamam
41	bhaviṣyati pramāṇaṃ vai etan madanuśāsanam asmāt pravakṣyate dharmān manuḥ svāyaṃbhuvaḥ svayam
42	uśanā bṛhaspatiś caiva yadotpannau bhaviṣyataḥ tadā pravakṣyataḥ śāstraṃ yuṣmanmatibhir uddhṛtam
43	svāyaṃbhuveṣu dharmeṣu śāstre cośanasā kṛte bṛhaspatimate caiva lokeṣu pravicārite
44	yuṣmatkṛtam idaṃ śāstraṃ prajāpālo vasus tataḥ bṛhaspatisakāśād vai prāpsyate dvijasattamāḥ
45	sa hi madbhāvito rājā madbhaktaś ca bhaviṣyati tena śāstreṇa lokeṣu kriyāḥ sarvāḥ kariṣyati
46	etad dhi sarvaśāstrāṇāṃ śāstram uttamasaṃjñitam etad arthyaṃ ca dharmyaṃ ca yaśasyaṃ caitad uttamam
47	asya pravartanāc caiva prajāvanto bhaviṣyatha sa ca rājā śriyā yukto bhaviṣyati mahān vasuḥ
48	saṃsthite tu nṛpe tasmiñ śāstram etat sanātanam antardhāsyati tat satyam etad vaḥ kathitaṃ mayā
49	etāvad uktvā vacanam adṛśyaḥ puruṣottamaḥ visṛjya tān ṛṣīn sarvān kām api prasthito diśam
50	tatas te lokapitaraḥ sarvalokārthacintakāḥ prāvartayanta tac chāstraṃ dharmayoniṃ sanātanam
51	utpanne 'ṅgirase caiva yuge prathamakalpite sāṅgopaniṣadaṃ śāstraṃ sthāpayitvā bṛhaspatau
52	jagmur yathepsitaṃ deśaṃ tapase kṛtaniścayāḥ dhāraṇāt sarvalokānāṃ sarvadharmapravartakāḥ